Ik vroeg an 'm:
Bietnakknaai?
Natuurgebied in
Thoolse polder
Echte familiehoeve op een zeer oude plekje
Nieuwe Raadkaart
15
dinsdag 22 april 2003
Scepsis
Je mag het uitspreken zoals je
wilt: in het Engels met een k,
in het Nederlands met een g of in
het Zeeuws met een h. Grysl is
de naam van de band die on
langs een cd heeft uitgebracht
met daarop enkele nummers in
Zeeuws dialect.
Gxysl is een vijfmansformatie
die in verschillende samenstel
lingen al bestaat vanaf 1998. De
voorliefde voor literatuur en ca
baret van Paul Jongejan en
Hennie Lamper zetten de groep
op het spoor van het Nederlands
en Zeeuws. Hennie Lamper
daarover: „Me voelden gin bin
ding mi mie het Engels, 't Kom
nie over. Ik voele a Zeêuws dich
ter bie de werkelijkheid staèt.
Paul: „Het is directer, j'oef nie te
vertalen."
De groep vindt dat het conse
quenties heeft voor de muziek.
Die komt in dienst te staan van
de tekst. Pauls ultieme wens is
dan ook uit te komen bij wat het
cabaret altijd al deed: een ver
haaltje met een liedjeerbij. Ze
zijn dan ook bereid om desge
in de Scherpenissepolder is een gebied van 170 hectare opnieuw ingericht.
foto's Willem Mieras
Het barst nu al van de vogels ifttr
Bij de grootschalige na
tuurontwikkeling van
het plan Tureluur zijn de
ogen vooral gericht op de
zuidkust van Schouwen-
Duiveland. Al te gemakke
lijk wordt vergeten dat het
plan, begonnen als initiatief
van de Zeeuwse Milieu Fede
ratie, ook in de regio Tholen
wordt uitgevoerd. In de
Schakerloopolder en in de
Scherpenissepolder ontstaat
een flinke oppervlakte nieu
we natuur. Direct langs de
boorden van de Oosterschel-
de, met alleen de zeedijk als
scheiding, zodat een zoute
invloed verzekerd is. Het na
tuurgebied in de Scherpenis
sepolder wordt binnenkort
overgedragen aan Staats
bosbeheer.
Het is in meerdere opzichten
een historisch gebied, de
Scherpenissepolder van onge
veer 838 hectare, zuidoostelijk
van het gelijknamige dorp. Eén
van de oudste polders op Tho
len. Getekend door vele storm
vloeden, waardoor met name in
de zeventiende eeuw grote stuk
ken land - zo'n 250 hectare -
door de Oosterschelde voorgoed
verzwolgen zijn. De polder was
danookcalamiteus. Nog in 1946
vond de grootste oeverval op
Tholen er plaats. In de polder
ligt als restant van de wegwerp
maatschappij de gesloten stort
plaats Tuttelhoek, met ernaast
een inlaag die in 1866 ontstond.
Dat er in deze polder een groot
natuurgebied van 170 hectare is
ontstaan, heeft alles te maken
met uitvoering van de ruilver
kaveling Poortvliet, in 1995 met
ruime meerderheid aangeno
men en waarvoor het werk in
2000 feitelijk begon. Voorzitter
Marinus Geuze van de Lahdin-
richtingcommissie vertelt dat
het verkavelingsblok 3000 hec
tare omvat, hoofdzakelijk
bouwland en in de (natte) Wei-
hoek grasland. In het kader van
de verkaveling zijn percelen ge
ruild, waardoor een betere con
centratie ontstond, zijn gronden
vlakker gemaakt, is de drainage
verbeterd en zijn de toegangs-
dammen aan de weg Tholen-
Scherpenisse verwijderd.
De boeren moeten nu vanuit de
polder hun land op. Dat bevor
dert de verkeersveiligheid. Ook
werden twee boerderijen ver
plaatst, is bij Poortvliet bos
aangeplant, kon er eindelijk een
rondweg om het dorp komen en
werd de vliedberg bij buurt
schap Westkerke opgeknapt.
Langs de Oosterschelde kwam
een buitendijks fietspad en ver
schillende dijken zijn van be
planting voorzien. En dan ook
nog eens de nieuwe natuur. Voor
een ruilverkaveling met een ad
ministratief karakter is er heel
wat werk verzet, constateert
Geuze, die ervan uitgaat dat het
project begin 2004 afgerond is.
Commissielid Louis Sauter (na
mens de natuurbescherming)
wijst erop dat de natuurdoelen
van het verkavelingsplan, on
danks de werken in de Scherpe
nissepolder, niet helemaal ge
haald zijn. Op het programma
door invloed van kwelwater en
indamping zouter, 's winters
door regenwater wat zoeter. Op
de hogere delen kan zoete vege
tatie tot ontwikkeling komen, in
de lagere delen zoutminnende
planten (zoals zeekraal en zee
aster). „Het barst nu al van de
stond ook in de kleine, naastge
legen Klaas van Steenlandpol-
der circa 20 hectare natuurge
bied te maken, maar daarvoor
kon van twee boeren de grond
niet worden verkregen. Deson
danks is Sauter niet ontevreden.
„Het streefbeeld is gehaald, op
wat kleine afwijkingen na. Het
is datgene wat het moest wor
den."
Dat wil zeggen: een laaggelegen
gebied, in de winter is het wa
terpeil min 1,5 NAP. 's Zomers
vogels", meldt Sauter. „Er zijn
een zeearend gezien en slecht
valken. De grutto is terug met
ongeveer twaalf broedparen en
kokmeeuwen vormen een kolo
nie. Er zijn wulpen en tureluurs,
voorlopig kan het niet op. Op
het moment dat er nog gewerkt
werd, ging er al van alles broe
den."
Voorzitter Geuze geeft aan dat
de ontwikkeling van het na
tuurgebied mede mogelijk was
omdat twee boeren hun bedrij
ven stopten. In het gebied liggen
nog drie boerderijen met huis
kavels en twee burger-enclaves.
Ringsloten moeten voorkomen
dat die last van het (verzilte)
water krijgen. Een deel van de
wegen is afgegraven, een ander
deel is afgedekt. Afgelopen zo
mer is voor het eerst vee inge-
schaard. Bedoeling is dat koeien
bij het beheer ingeschakeld
worden. Het gebied is het beste
te bekijken vanaf de Ooster-
scheldedijk. Sauter zegt dat in
de nazomer excursies georgani
seerd worden.
Voor de boeren in de streek zal
het even wennen zijn. Geuze
merkt op dat ze de nieuwe na
tuur met een mengeling van be
grip, acceptatie en argwaan ga
deslaan. „Begrip, omdat men de
maatschappelijke ontwikkelin
gen onderkent. Acceptatie, om
dat er in plaats van de natuur
voldoende vervangende grond
beschikbaar was. En argwaan,
omdat men bang is voor toena
me van de zoute kwel en voor
schade door de komst van meer
ganzen en verontkruiding door
distels." Geuze kan zich die
scepsis wel voorstellen.
Hij maakt duidelijk dat de ont
wikkeling van het gebied en de
omringende agrarische gronden
de eerstkomende vijf jaar
nauwlettend wordt gevolgd.
Ook zal er tijdens de overdracht
van het natuurgebied op 6 mei
een overeenkomst worden gete
kend over natuur en landschap.
De provincie, het waterschap
Zeeuwse Eilanden, de ZLTO,
Staatsbosbeheer en de landin
richtingscommissies Poortvliet
en Oud-Vossemeer (voor de
Schakerloopolder) spreken
daarin af te zullen zorgen voor
goed nabuurschap en regelen
hoe er gehandeld wordt bij
overlast.
Rinus Antonisse
wenst akoestisch te spelen,
maar toch blijft het accent op
rockmuziek liggen. „Noem het
maar cabarock.", zeggen ze.
Het aantal Zeeuwse nummers is
nu nog beperkt en op hun on
langs uitgebrachte cd De stad
slaapt nooit staan er twee. Maar
voor op het podium hebben ze er
al heel wat meer en ze denken
dat er zeker nog veel Zeeuwse
nummers bij zullen komen.
Het openingsnummer van de cd,
'M'n Zeêuwse land', mag wel
een soort belijdenis heten.
Zeêuwse luchten mie wolken en
een vlamme in 't Sloegebied.
Deur 'n tunnel nï d'overkant.
Straks kriegen we 'n prachtig
uutzicht op 'n container termi
nal.
Na... wat een aanwinst voe 't
Zeêuwse land
D'r is een plekke wir aa'k mó
wezend'ris een plekke wir aa'k
mö zien.
Dipas kom ik tot leven.
'k Bin onderweg nim'n Zeêuwse
land.
D'r a ik vandaèn kom, uut die
vette Zeeuwse klei.
De groep heeft zeker gevoel voor
humor. Schreef ik de vorige keer
over uitdrukkingen die de ei
genheid en eigenaardigheid van
een taal symboliseren, Grysl
maakt er royaal gebruik van.
Want hoe heet het derde num
mer van de cd? 'Bietnakknaai?'
Het betekent: bijt hij als ik hem
aai?
Ik ou stikvee van beesten,
mae alleêne op m'n bord.
Want m'n hrost'n angst is,
da'k ooit op'evrete wor.
Overlessen op de mart,
di liep 'n 'ele hrööt'n 'ond.
En ie keek mie van die ööhen,
't was of 'n me verslond.
Dus vroeg ik an z'n baèsje: Biet
nakknaai?
'k Zitte kins in Ter Valcke,
m'n angst'n bin verbie,
'k m'n kleinzeune op versiete
en ie kiekt benauwd ni mien.
Dan vraegt'n an de zuster:
Bietnakknaai, dienkjedattn-
biet?
Bij het nummer 'Zedanstenmie-
naar' dat op de webzaete
(prachtige vertaling van websi
te) van Grysl te vinden is,
schrijft Hennie Lamper (die het
nummer van de Beatles vertaal
de), dat 'we de Beatles niet kun
nen overtreffen, maar die heb
ben weer nooit in 't Zeeuws
gezongen...'
O, ze danst'n eêl de nacht
en ze wier ok thuus'ebrocht.
'k Stoeng voe d'r raem,
mè de luukjes bleven dicht.
Zie wou wè graag, mae 'k kon
nie dansen.
Dus ze danstenmienaar, ze-
danstenmiennaar.
Het aaneen schrijven van woor
den heeft op de lezer het effect
dat hij in eerste instantie denkt
met een wel zeer vreemde taal te
maken te hebben. Neem nou
'hinmensoutervaaj', dat staat
voor 'geen mens houdt er van je'.
En bij het lied 'Zwerver' schrijft
Lamper dat hij weet waarom
mensen uit vissen gaan: hinhe-
zeuranjekop.
Engel Reinhoudt
Meer informatie:
www.kattendijke.info/grysl.
Grysl: „Zeêuws staèt dichter bie de werkelijkheid."
foto Willem Mieras
Het is waarschijnlijk de oud
ste boerderij op Noord-Be
veland. Daterend uit omstreeks
1660, enkele jaren nadat de Wis-
senkerkepolder was bedijkt.
Het gaat om hoeve Landlust op
de hoek Scherpenisseweg en
Sluisdijk te Wissenkerke, thans
bewoond door de familie A.G.
van der Maas-Poppe, In feite
ligt de boerderij dichter bij het
dorpje Geersdijk, maar de we
gen van Tante Pos zij n niet altij d
even doorgrondelijk.
De boerderij heeft een speciaal
plekje in ons hart, schrijft de
zich import-Zeeuw noemende
C.H. Vorderhake uit Borssele.
„Een echte familiehoeve, met
opa, oma en Adrie (wethouder),
vrouw en kinderen op een zeer
oud plekje Noord-Beveland. Als
niet-Zeeuw wilde ik graag inte
greren en ik heb een paar j aar bij
de familie appels geplukt. Dat is
voor een stadsmens werken. Ik
heb mogen genieten van de rust
en koelte onder de prachtige rie
ten kap van de hoeve. Daaron
der werden ook eindplukf eesten
gegeven."
'Vaste' inzender C.P. Fase uit
Sint Annaland duikt in de ge
schiedenis van Landlust. Nadat
het eiland Noord-Beveland
door stormvloeden lange tijd
'drijvende' was, werd vanaf
1598 de herdijking aangepakt.
Voor de Wissenkerkepolder was
dat in 1652 het geval. „Deplaats
van Landlust werd bepaald aan
de zuidelijke dijk tegenover de
schorren van Geersdijk."
Fase geeft aan dat in de polder
het Bokkegat, restant van een
oude kreek die dwars van noord
naar zuid over het eiland liep,
nog goed te zien is.
„Een smalle vertakking daar
van liep tot aan de zuidelijke
dijk door en de thans op de hof
stede aanwezige vate is daarvan
zeker een restant. In januari
1682 brak de dij k bij het Bokke
gat tij dens een zware storm door
en kwam de boerderij in het wa
ter te staan.
Over de eerste eigenaren en be
woners van Landlust ontbreken
gegevens. Terug te vinden is dat
in 1782 ene Marinus Heijmans
eigenaar was. In 1839 kwam de
familie Vader in het bezit van de
gronden en opstallen, later Van
Voorst Vader genaamd. Tussen
1900 en 1929 was G.C. Maris er
pachter. S. J. de Regt uit Wissen
kerke herinnert zich dat nog.
„De familie Maris bewoonde de
boerderij toen ik schooljongen
was. Later was dat de familie
Hanse. Die heeft er een fruit-
teeltbedrijf van gemaakt en uit
die tijd dateert de foto, gezien de
fruitkasten voor de schuur. Bij
de ruilverkaveling is de familie
Hanse naar de Flevopolder ver
trokken (1969) en de familie Van
der Maas kon toen de boerderij
overnemen", aldus inzender De
Regt.
Alle inzendingen waren juist,
waarbij voor de plaats zowel
Wissenkerke als Geersdijk is
goed gerekend. De winnaars
van de waardebonnen zijn: J.
Kaan, Goes, J.P. de Bat, Sluiskil
en R. Israel, Kamperland.
Rinus Antonisse
Na de indrukwekkende Zeeuwse schuur bij
Geersdijk een prentbriefkaart van een boerderij
in een heel andere regio. De vraag is: bij welke
plaats staat deze hofstede. Nadere bijzonderhe
den zijn van harte welkom.
Inzendingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
2 6 april worden gezonden aan: Redactie PZC Bui
tengebied, postbus 18, 4380 AA Vlissingen; het
faxnummer is 0118-470102 en het e-mail-adres
luidt redactie@pzc.nl (gaarne adres erbij vermel
den). Voor inzenders van goede oplossingen zijn
drie waardebonnen beschikbaar,
MHRHf
