Vleermuizen
't Is nie aolles
koek in ei
mee kinders
Hoeve Nooitgedacht weerstond alle watersnoden
Nieuwe Raadkaart
Taan te in oom
V erstopt
in bunkers
en muren
Het aantal vleermuizen
in Zeeland, geteld in
hun winterverblijven,
schommelde de afgelopen
tien jaar tussen 400 en 500.
De provincie blijft daarmee
duidelijk achter bij het lan
delijke beeld. Volgens het
Centraal Bureau voor de
Statistiek zijn zeven onder
zochte soorten sinds 1990 ge
middeld in aantal ruim ver
dubbeld. In Zeeland is die
trend niet aanwezig.
Indewinter 1993/94 werden in
Zeeland 414 vleermuizen
waargenomen, in 2002/03 wa
ren dat er 473. De watervleer
muis en grootoorvleermuis ver
tonen een vrij gelijkmatig
verloop, de baardvleermuis
kent pieken en dalen, de franje
staart is pas de laatste jaren in
opkomst.
Volgens de Zeeuwse vleermuis
een flinke groei vastgesteld van
het aantal vleermuizen dat
overwintert in bunkers. Be
schermingsmaatregelen begin
nen vruchten af te werpen.
Bekker is heel wat voorzichtiger
over de ontwikkeling in Zee
land. Hij geeft aan dat er over
vier soorten wat meer te vertel
len is. Die worden in hun win
terverblijven, hoofdzakelijk
bunkers en duikers, gevolgd.
Bekker zegt dat vleermuizen
traditionele dieren zijn. „Als ze
eenmaal een winterverblij f heb
ben gekozen, komen ze daar
naar terug. "De gemiddelde le
vensduur is zes tot zeven jaar,
maar een kleine vleermuis kan
wel twintig jaar halen en een
grote veertig jaar.
De Zeeuwse vleermuistellers
hebben gemerkt dat op een ge
geven moment een winterver
blijf uit de gratie raakt. Bekker:
„Dan zie je een langzame ver
huizing naar een nieuwe plek.
Het kost wel een tijdje voor een
verblijfplaats populair wordt.
Waarom dat gebeurt is niet hele-
deskundige Jan Piet Bekker uit
Veere is het niet eenvoudig een
helder inzicht te krijgen in de
groei en afname van vleermui
zen. „Je kunt alleen maar datge
ne tellen waar je toegang tot
hebt. Over de soorten die je niet
of weinig ziet, is het uitermate
moeilijk uitspraken te doen. De
werkelijkheid is weerbarstig.
Het CBS meldt dat niet alleen de
meer algemene soorten toene
men, maar ook de zeldzamere,
zoals de vale vleermuis en de in
gekorven vleermuis. Wel erkent
het bureau dat de stijging niet
overal in gelijke mate plaats
vindt. Met name op de Veluwe is
maal duidelijk. Het kan te ma
ken hebben met mannetjes die
gemakkelijker gepakt worden
door predatoren.Hij voegt er
aan toe dat de spreiding van de
winterbehuizingen over de pro
vincie wel beter kan. „Bijvoor
beeld op Zuid-Beveland zit niet
veel."
De baardvleermuis werd vooral
in Zeeuws-Vlaanderen aange
troffen. De cijfers vertonen in
2000/01 ineens een dip. Dat
heeft te maken met het wegval
len van twee winterverblijven
(één is er gesloopt, de andere is
voor de tellers niet meer bereik
baar). Vorige winter is er een
Ze zag d'r prachtig uut, die
kleindochter van oónze bes
te vriendin. Achttien jaèr, intel
ligent, goed studerend, echt zó
eêntje om jaloers of trots op te
weze. M'n liete oónze vriendin
aoltied ma eve d'r gang gaè as ze
bie oóns binne kwam. „Eêst
even 'n kwartiertje d'r klein
dochter d'n emel in prieze", zeië
wilder dan tege mekaore. Ma op
'n dag, niks nieuws te vertèlle
over Marjanneke, alléén stilte in
'n afwezige blik van d'r oma.
Toen ze d'r eige geïnstalleerd ao
in de gemakkelijke stoel die ze
aoltied zélf uutkoos in mee d'r
kopje koffie in d'r aand pein
zend vó d'r eige uut zat te staere,
besloot mien vraauwe om zélf 't
initiatief te neme. „Oe gaèt 't
mee je kleindochter Marie?",
vroeg ze. Ao noe je moönd aao-
we, doch ik bie m'n eige. Aolle
respect, ma d'r waère nog zó vee
oönderwèrpen om over te praè-
te. M'n waère zeer verbaèsd om
te zien da t'r plotselieng 'n paèr
dikke traènen over de wangen
van oónze beste vriendin naè
benee biggelden. „Ze eit d'r eige
laète rienge", snikte Marie.
„Laète rienge?" Mee 'n klette
rend geluud zétten wilder oónze
kommetjes terug op de schuttel-
tjes. „Laète rienge, 't is toch gin
vèrreke?" Ik docht geliek terug
an die stal mee twaolf kleine
biggen uut mien jeugd. Toe ze 'n
paèr maènden oud wère kwam
d'r 'n vint uut Zurrikzeê mee 'n
blienkende tange in 'n oeveel-
eid riengen. Oónder luud ge-
kries wiere bie aolle biggen tweê
riengen in d'r neuzen eknepe. 't
Bloed liep d'r uut. De totaole
operaosie duurde minstens 'n
ure. Toe was 'k zó wat doaf van 't
geschreêuw. In de biggen kon
den gelieke nie mi wroete in d'r
eige stroónt.
„Waè eit ze die ringen laète zét
te?", vroeg ik. „In d'r neuze in
vérder nog op 'n paèr plaèsen die
ik nie wil noeme." Marie droai-
de d'r oad zedig om ten teken da
ze d'r nie mi over wilde praète.
Ik realiseerde m'n eige da 't vó
oóns ouderen nie gemakkelijk
was om oóns an te passen an de
moderne gebruken. As d'r vroe
ger 'n meise op schole zou kom-
me mee riengen in d'r neuze dan
zouwe m'n an d'r evrogen of ze
problemen ao mee 't wroete.
Ma vandaège d'n dag zétte ze ri
engen op aolderlei plaèsen. M'n
wachte noe alleên nog op 't be
richt da ze schutteltjes in d'r
oönderlip laète zétte.
,,'t Is nie aolles koek in ei mee
opgroeiende kinders", vervolg
de Marie't gesprek. We spitsten
oónze oren. Tot dan toe ao m'n
over Marjanneke niks aanders
oard as lof. As of ze Oónze Lie
ven Eer in opleiding was. Zou 't
noe toch écht waèr kunne weze
dat 't lieve kind ok nog 'n paèr
foutjes ao?
„M'n dochter zit soms diepe in
de zurregen as t'r 'n telefoonre-
kenieng komt van drieoónderd
euro. Alleên ma gesprèkken van
de madam mee vrienden in
vriendinnen. As m'n dochter d'r
wat van zeit, kan ze nog 'n groa-
te bek kriege op de koap toe."
Zó, da wiste m'n dan ok wï. De
kroane was van 't kind d'r oad
aof estoate. Noe waère m'n nie
zó stom om nie te wete dat d'r ok
nog zó ies bestaèt as 'n gulden
middenwègte. „Ik oard dat de
mannen 't èrg sexy vinde bie de
vrouwtjes. Aolderlei ringetjes
op verborge plèkjes", perbeerde
ik 't nog te vergoelijken. „M'n
motte toch 'n bitje mee oónzen
tied mee gaè eé."
Marie spèrde d'r oagen waègen-
wied ope. „Das noe echt wïr 'n
vint", kreet ze. „Zó dienke die
kérels d'r aomaè over, dat stèlle-
tje vuulderikken. Daèrom eit
dat kind mien zó'n verdriet
edaè."
Ik schrok van d'r reactie. Daè ao
'k wat ezeit dat eêmaè verkeerd
evaolle was. Ik dee nèt mien
moönd ope om wat te zégge dat
nog stommer was, toen ik geluk
kig gered wier deü de deurbêlle.
Ik gieng zèllef ope doe. Daè sti-
eng ze op de stoepe. De gevaolle
vraauwe in oagst eige persoan.
Ze ao d'r oag-bloónde aèr mee 'n
blaauwe strikke tot 'n paère-
staèrt eboónde. Éénvoudige
jeansbroek in 'n ruime bloese
stienge d'r as 'n plaètje.
„Dag oom." Toen ze nog klein
was, was ze d'r a mee begonne
om taante in oom tegen oóns te
zégge. Dat was zó ebleve in wil
der voónde dat angenaèm. Ik
keek gelieke naè d'r neuze. Mis
schien verwachtte ik 'n paèr rin
gen te zien as bie de biggetjes in
m'n aauwe durp. Ma in plaèse
daèvan mos ik goed kieke om 't
kleine knopje te vinde, lienks
bove d'r neusvleugel, 'k Zag d'r
gin kwaèd in. Alleên 'n bitje las
tig bie 't snute van d'r neuze,
doch ik.
Ik opende de deure naè de kaè-
mer. „Ta ta ta ta", zong ik vro
lijk. „As 't kindje binnenkomt
juicht het hele huisgezin."
„Dag tante, dag omaatje", ze
bukte d'r eige om ze aolletweê te
kussen. „Ik vandaège m'n rie-
bewies in de busse ekrege in noe
bin 'k gekomme om mien oma in
de auto van mien vaoder naèr
uus terieën."
„O, mien kind, ik bin zó groas op
je", snikte Marie. Ze wendde
zich tot oóns. „Ze gaèt studere
vó affekaot in noe eit ze ok a 'n
riebewies. Zó'n kind toch eé."
Mien vraauwe in ik keke meka
ore vee-betekenend an. M'n
voelden oóns blie vó Marjanne
ke. Ze was vó oóns antrekkelij-
ker aore. Minder engel in meer
gewone jonge vraauwe.
Joop van Zijp
Het aantal vleermuizen in Zeeland blijft achter bij het Nederlandse gemiddelde.
nieuw verblijf bijgekomen en de
telling is weer gestegen (tot 21
stuks in 2002/03). Stabiel of wat
toenemend in Zeeuws-Vlaan
deren, afnemend in de rest van
Zeeland, stelt Bekker.
De laatvlieger wordt nauwe
lijks gezien in de winterverblij
ven; het beest zit vooral in
scheuren van gebouwen en in
spouwmuren (afgelopen winter
zijn er twee geteld). De franje
staart is een soort die vóór 1993
zelden werd gezien en die neemt
duidelijk toe (acht dieren in
2002/03). De watervleermuis
kende een gestage groei, maar
neemt de laatste jaren op
Schouwen-Duiveland af en in
Zeeuws-Vlaanderen wat toe.
Met 317 getelde exemplaren de
laatste winter in de provincie
duidelijk koploper.
Bekker merkt op dat de groot
oorvleermuis op veel plaatsen in
Nederland maar weinig gezien
wordt. „Hier zijn er een paar
winterverblijven waar er wat
meer zitten. Zeker op Schou
wen-Duiveland en op Walche
ren is de soort tot omstreeks
1998 toegenomen. Nu gaan we
naar een vaster niveau toe." Re
sultaat van de jongste telling: 65
dieren. Er verdwijnen ook soor
ten. Bekker noemt de mops
vleermuis, die afgelopen tien
jaar in de winterverblijven niet
meer is waargenomen.
De tellingen geven slechts het
topje van de ijsberg weer, weet
Jan Piet Bekker. „De werkelijke
aantallen moeten vele malen
groter zijn." Neem de dwerg
vleermuis, waarvan de score in
2002/03 bleef steken op 58.
Maar elk dorp heeft wel een ko
lonie van 50 tot 100 van deze
dieren.
Wereldwijd zijn er ongeveer 925
vleermuissoorten; daarvan ko
men slechts 31 soorten in Euro
pa voor, waaronder één vliegen
de hondensoort. De aandacht
voor de beesten met hun ge
heimzinnige leefwijze neemt
toe, ook al roepen de vleermui
zen bij de meeste mensen nog al
tijd schrik op. Ten onrechte ove
rigens, de beestjes doen de mens
geen kwaad. Deze nachtdieren
bij uitstek hebben door de eeu
wen heen vooral de fantasie we
ten te prikkelen.
De neergang van de vleermuis
komt onder meer door gebruik
van insectenbestrij dingsmidde-
len en houtverduurzamings-
middelen in de landbouw en het
dichtmaken en verstoren van
zomer- en winterverblijven. Het
kappen van houtwallen zorgde
ervoor dat de vleermuis zich
niet meer zo goed kon oriënte
ren Verminderd gebruik van in
secticiden én aanleg van ge
schikte behuizingen, hebben de
neergang een halt toegeroepen.
Ook in Zeeland wordt gewerkt
aan nieuwe verblijven.
Rinus Antonisse
De boerderij op de raadkaart
van vorige week is hofstede
Nooitgedacht te Sint Annaland
(Tholen), meldt C.J. Flipse uit
Koudekerke. „Het huis met de
prachtige zeventiende-eeuwse
trapgevel heeft in 1953 twee
meter in het water gestaan,
maar is mooi gerestaureerd. De
boerderij heeft een rijke ge
schiedenis van ruim drie eeu
wen." Veel andere inzenders
schrijven dat de hoeve al vele
generaties lang bewoond wordt
door leden van het geslacht Ge
luk, aanvankelijk als pachter en
sinds 1936 als eigenaar. De hui
dige bewoners zijn Arne Geluk
en Mireille Geluk-Haentjes-
Dekker, aldus P. Groeneveld uit
Middelburg.
H. de Graaf-Uyl uit Stavenisse -
en ook anderen - weten dat de
boerderij eerder Zeezicht heet
te; later is de naam veranderd in
Nooitgedacht. „Volgens me
vrouw Geluk komt dat straks op
de dampalen te staan, als ze
klaar zijn", stelt De Graaf. De
naam Zeezicht is niet zo ver
wonderlijk. De hoeve is op on
geveer 200 meter afstand van de
zeedijk gebouwd. Dat hebben
de bewoners geweten ook. Na de
bouw in 1662 was er sprake van
watersnood in 1682,1704,1715
en voor het laatst in 1953. Des
ondanks wist de boerderij de
golven steeds te weerstaan en is
de huidige naam zeker zo toe
passelijk als de eerste.
C.P. Fase uit Sint Annaland
wijst erop dat de hoeve aan de
Annavosdijkweg 2 staat. „De
zeventiende-eeuwse trapgevel
is voorzien van fraaie muuran
kers met het j aartal 1662, het
waarschijnlijke bouwjaar van
de hoeve. Deze is gebouwd in
opdracht van de toenmalige
ambachtsheer van Sint Anna
land, Filips Doublet (van 1660-
1692), die gehuwd was met
Susanna Huygens, een dochter
van Constantijn Huygens, be
roemd Nederlands dichter en
staatsman. De plaats waar de
boerderij in de Anna Vosdijk-
polder staat, wordt ook wel
Grote Nol genoemd."
Inzender Fase geeft aan dat uit
onderzoek is gebleken dat Adri-
aan Geluk (geboren in 1737) de
eerste van de familie Geluk was
die in 1780 de boerderij ging be
wonen. „Een aardig raadsel is
aangebracht op de achter-zijge
vel. Iets onder de goot, in rode
stenen, zijn figuren gemetseld
van circa een halve meter hoog.
Bij nader inzien geven die het
opschrift anno 1662 aan. Het
vreemde hiervan is dat alles in
spiegelschrift staat, dus 2661
onna, waarbij de krullen van de
6 aan de rechterkant zitten, als
een soort d."
Fase vermeldt nog dat in 1952
onder leiding van Monumen
tenzorg een grote restauratie is
uitgevoerd, die door de Februa-
riramp van 1953 teniet werd ge
daan. „In 1982 en 1995 zijn twee
schuren gebouwd en de oude
schuur is herbouwd met golf
platen, wat jammer genoeg af
breuk doet aan het geheel. In
1999 is het huis op verantwoor
de wijze verbouwd.Inzender
Groeneveld tekent aan dat de
boerderij in de jaren vijftig van
de vorige eeuw enige tijd door
een knecht van de familie Geluk
werd bewoond. De Geluks
woonden toen in Sint Anna
land. Vóór de ramp werkte de
schoonvader van J. Bos uit Tho
len er als landarbeider. Hij legde
het traject van het dorp naar de
hoeve elke dag lopend af.
Bijna alle inzendingen waren
goed. Eenmaal werd Renesse
genoemd en eenmaal Noord-
welle. De winnaars van de
waardebonnen zijn: C. Lobbe-
zoo, Krabbendijke, M. Poot-
de Witte, Scherpenisse en
E.C. Meulenberg, Goes.
Rinus Antonisse
Uit de collectie van Hans Lindenbergh deze
week een echte Zeeuwse boerderij - rieten
dak, zwart geteerde planken met witte randen -
op de Bevelanden. De vraag is: bij welk dorp staat
deze hoeve? Er zijn twee plaatsnamen mogelijk.
Nadere informatie over de hoeve en de bewoners
is welkom bij de redactie van Buitengebied.
In verband met het paasweekeinde moeten oplos
singen uiterlijk vrijdag 18 april binnen zijn bijre
dactie PZC Buitengebied, postbus 18, 4380 AA
Vlissingen; fax 0118-470102; e-mail
redactie@pzc.nl (graag adres erbij vermelden).
Voor de inzenders van goede oplossingen zijn drie
waardebonnen beschikbaar.
