Steeds meer bontjassen tussen de schappen van Aldi en Lidl
27
West-Zeeuws-Vlaanderen
dreigt uithoek te worden
Een lesje in
supermarktdenken
zaterdag 12 april 2003
Doemscenario
Heel wat moois
Blote kont
Opschieten, anders missen we de boot
Autoveer weg, toenemende
vergrijzing, teruglopend
(koop)toerisme, jongeren die het
gebied verlaten en alleen nog te
rugkeren om hun ouwelui op te
zoeken. West-Zeeuws-Vlaande-
ren dreigt meer dan ooit een uit
hoek te worden. De streek, sinds 1
januari gemeente Sluis genaamd,
is dringend toe aan een nieuwe
impuls. Projecten als Sluis aan
Zee en de herinrichting van Cad-
zand-Bad en Breskens moeten de
streek weer op de kaart zetten. De
politiek praat al jaren, maar
wordt het nu niet eens tijd dat de
eerste schop de grond ingaat? On
dernemers en bewoners over de
toekomst van hun omgeving.
Bakkeleien, vol energie iets nieuws
uitdokteren, om het meer dan eens
later weer af te schieten. Met name in
de verkiezingstijd (vorig jaar novem
ber) werd het ene na het andere idee
gelanceerd. Iedereen is ervan door
drongen - nadat voormalig burge
meester Noordewier van Oostburg
enkele jaren geleden de boel wakker
schudde - dat West-Zeeuws-Vlaande-
ren een drastische kwaliteitsimpuls
nodig heeft.
Een groot aantal partijen heeft de
handen ineengeslagen in de Gebieds-
commissie West- Zeeuws-Vlaande
ren. De provincie Zeeland, gemeente
Sluis, Dienst Landelijk Gebied, Wa
terschap Zeeuws-Vlaanderen,
Zeeuwse Milieu Federatie, Recron,
Kamer van Koophandel, ZLTO en
Rijkswaterstaat ontwikkelden een
gezamenlijke visie voor het 'Westen
van de toekomst'Kosten: een slordige
1,2 miljard euro. Verwacht resultaat:
810 nieuwe banen, extra toeristische
trekpleisters, behoud van het huidige
voorzieningenniveau en het op peil
houden van de leefbaarheid. Ook
heeft het plan de intentie een halt toe
te roepen aan de sluipende achteruit
gang van landschap en natuur.
Het staat er dus allemaal weer. Op pa
pier. De vraag is wanneer de daad bij
het woord wordt gevoegd. Het liefst zo
snel mogelijk, daarover zijn de onder
vraagden in Sluis, Breskens en Cad-
zand-Badhetweleens. „Wantgebeurt
het nu niet, dan missen we de boot",
stelt Petra de Boevere van de bedrijfs
belangenvereniging Breskens met ge
voel voor symboliek.
De voormalig gemeenten Oostburg en
Sluis-Aardenburg pompten inmid
dels minstens 1,3 miljoen euro in de
grote projecten. Ontwikkelingsvisies,
structuurvisies, stedenbouwkundige
visies, etcetera. Juist ja, het zijn maar
visies. „Beginnen, nu niet meer lul
len" vindt voorzitter Christ Langen-
berg van Middenstandsvereniging
Sluis. Langenberg denkt natuurlijk
vooral aan Sluis aan Zee, het Zwin-
geulproject waardoor Sluis straks in
open verbinding met de Noordzee
staat. Nieuwe jachthaven, apparte
menten en winkels, Langenberg ziet
het helemaal zitten.
„Maar zorg er wel voor dat het geen
nieuw centrum wordt. Via een prome
nade moet het publiek naar het huidi
ge centrum worden geloodst. Het
project moet langzaam worden opge
bouwd. Dan blijft het spannend. Kij
ken of het loopt en zo ja? Uitbouwen!
In Sluis moet een ambiance worden
gecreëerd, waarin iemand besluit een
windjack te kopen, terwijl hij dat ei
West-Zeeuws-Vlaanderen dreigt een echte uithoek te worden. Ideeën en rapporten genoeg om dat te voorkomen. Nu de daden nog.
foto Peter Nicolai
genlijk niet van plan was. De sfeer
heeft hem daartoe gebracht."
De ondernemer ziet zijn omgeving het
liefst zo snel mogelijk veranderen.
Geul graven, water inpompen, meer
palen inslaan, haven aanleggen en
laat die boten maar komen. „Daar
door ontsluit je Cadzand. Daar
ontstaat dan ook actie. Open- en
dichtgaande sluizen zijn immers toe
ristische kijkwaarden. Het plan Cave-
lot (een recreatieproject tussen de
Noorddijk, Lange Strinkweg en
Scheldestraat waar enkele honderden
vakantiewoningen zijn voorzien) kan
er ook prima op aansluiten. In Cad
zand is verfrissing nodig. Een toerist
gaat toch niet meer in een huis zitten
dat minder is dan zijn eigen woning?"
Langenberg is de laatste die het wil
hebben over een doemscenario voor
de Belfortstad. Want waar deuren
dichtgaan, gaan er ook altijd weer
open, weet hij. Zo ziet hij best per
spectief voor de banken - die nu met
samengeknepen billen de nieuwe re
gelgeving op het gebied van fiscale
harmonisatie op zich af zien komen -
en denkt hij vooral aan de Sluissena-
ren van de toekomst.
„De komende generatiesdaar moet j e
je op richten. Huizen moeten bijvoor
beeld betaalbaar blijven. Ik ben nu 54
jaar en ga er vanuit dat als ik 65 ben,
de boel geregeld is. Laten we zeggen
dat we nog anderhalf jaar nodig heb
ben om de plannen af te ronden. Kun
nen we in 2005 in Cadzand beginnen
met graven. Zijnwein2006inSluisen
ondertussen wordt hier alles in orde
gemaakt. Het is hoog tijd om de boel
aan te pakken. Ik heb het idee dat na
de gemeentelijke herindeling Sluis
aan Zee nog steeds in een doos in het
gemeentehuis ligt. Wie het project
gaat betalen? Dat moet een mix van
overheidsgeld en particulier geld
worden."
Makelaar Wim van Akker in Cad-
geen enkele eigenaar of investeerder
er nog brood in ziet. Dat is jammer,
want er staan mensen echt te springen
om te beginnen. Het is immers niet al
leen in het belang van de gemeente
Sluis en de bewoners dat er iets ge
beurt. Het is zeker in het belang van de
ondernemers. Vooral zij moeten in
mijn ogen de voortrekkers van de
plannen worden, die de leefbaarheid
zand-Bad vindt dat ondernemers de
mogelijkheid moeten krijgen om hun
investeringen in nieuwe projecten
rendabel te maken. Als dat gebeurt, is
de uitbouw van de kust volgens hem
volledig met privégeld te financieren.
De gedetailleerde plannen van ste
denbouwkundige Ashok Bhalotra
bieden die mogelijkheden volgens
hem juist niet.
Balothra gaat onder meer uit van twee
plekken op boulevard De Wielingen
die worden omgevormd tot duinland
schap met bebouwing. Verder moet de
zone tussen Hotel de Schelde en de
Leeuwerikenlaan in zijn visie het ka
rakter van een boulevard krijgen,
waar het goed toeven is dankzij veel
groen en terrassen.
„In de meeste gevallen gaan de ver
nieuwingen gepaard met een dusda
nig grote kapitaalvernietiging, dat
van de streek op lange termijn veilig
stellen."
Dorpsraadvoorzitter en bewoner Jan
Voerman van Cadzand is het met deze
stelling eens. Evenals zijn plaatsge
noot vindt hij ook dat de troeven rust,
ruimte, strand en frisse lucht nog na
drukkelijker dienen te worden uitge
speeld. Allebei zijn ze van mening dat
er meer ruimte moet komen voor
hoogwaardige verblijfsrecreatie.
„Zeker in Cadzand mag de boel wel
wat meer uitstraling krijgen, want nu
ziet het er echt niet uit. Ik vind ook dat
het zo creatief mogelijk moet gebeu
ren, zonder de concurrentie te zoeken
met plaatsen of streken waar we het
qua schaalgrootte toch nooit van kun
nen winnen. Dus geen grote betonko-
lossen zoals langs de Belgische kust,
maar op een manier die het authentie
ke en landelijke karakter van de regio
niet al te zeer aantast", aldus Voer
man. De opdracht aan Bhalotra is vol
gens Van Akker veel te ruim gesteld en
had niet meer dan een eerste aanzet
moeten zijn waarin onder meer volu
mes, contouren en hoogtes waren
vastgesteld.
Daarna hadden de gezamenlijke part
ners zelf aan de slag gekund met
zaken zoals de architectonische ver
pakking. „In een periode van hoog
conjunctuur is door de ontwikkeling
van het plan Bhalotra veel tijd verlo
ren gegaan. Er hadden al veel eerder
veel duidelijkere kaders moeten wor
den aangebracht, waarmee alle
betrokkenen uit de voeten hadden ge
kund. Nu moeten we de marktontwik
kelingen nog maar afwachten. En die
zien er niet al te positief uit.
Van Akker en Voerman erkennen dat
er een spanningsveld kan ontstaan als
de gemeente de touwtjes bij de uitvoe
ring van de projecten enigszins uit
handen geeft. Het gevaar dat partijen
zich op den duur op een glibberig pad
begeven ligt dan immers voortdurend
op de loer. „En dan zitten we over
twintig jaar allemaal met de gebak
ken peren", aldus Voerman.
Toch hoeft een minder strakke regie
vanuit de gemeente volgens beide
pleitbezorgers van de belangen van
Cadzand geen problemen op te leve
ren. Van Akker: „Van zowel gemeen
tezijde als vanuit het bedrijfsleven
ontstaat langzaam het besef dat we el
kaar nodig hebben. We moeten onze
kennis bundelen. Verder moet er
ruimte zijn om specifieke, eigen kwa
liteiten optimaal te benutten. Ik heb
het gevoel dat we steeds nader tot
elkaar komen. Als dit wederzijdse
vertrouwen verder groeit, staat ons
wellicht toch nog heel wat moois te
wachten."
Ook in Breskens ligt de naam
Bhalotra - 'die man uit Rotterdam' -
op ieders lippen. Herinrichting van
het Oranjeplein en Spuiplein op basis
van zijn visie (hoewel inmiddels dui
delijk is dat een doorsteek tussen
beide pleinen niet op korte termijn
haalbaar is), er wordt al jaren over ge
kletst. „Er liggen stapels rapporten,
maar er is nog steeds niets uitgevoerd.
Dat verlamt het investeringsklimaat,
want iedereen wacht af", weet Petra
de Boevere, uitbaatster van slijterij
De Vuurtoren aan het Oranjeplein.
De Boevere is, gelijk aan de onlangs
gepresenteerde detailhandelsvisie
van Droogh, Trommelen en Broek
huis, voor een clustering van de win
kels op het Oranjeplein. Het liefst mèt
de supermarkt Edah, die nu aan de
nabijgelegen Mercuriusstraat is ge
vestigd. „De komst van de Edah, ook
al is dat een ingrijpende verandering,
is een kans om er nog iets van te ma
ken. Weet je wat 's zomers de meest ge
stelde vraag is in Breskens? 'Waar is
het centrum?' Toeristen komen nu
vaak niet verder dan de Edah. Die we
ten en zien niet dat er nog meer win
kels zijn. Maar het zijn juist die men
sen die voor het plakje rosbief op onze
boterham moeten zorgen. Hier een
winkel, daar een winkel. Dat werkt
niet. Het moet bij elkaar, alleen dan
kan je van elkaar profiteren."
Daar is niet iedereen het mee eens.
Reggie Corijn, redacteur van het
dorpsblad Op Bresjes en al veertig
jaar woonachtig in het vissersdorp,
ziet de herinrichting van het Oranje
plein niet zo zitten. „En met mij be
hoorlijk wat andere Bressiaanders.
Het Oranjeplein is voor de Edah toch
echt niet de enige plek op de wereld?
Bovendien: een herinrichting is geen
garantie voor verbetering. Het cen
trum in Oostburg is al 85 keer veran
derd, maar heeft het geholpen? Je kan
er nog steeds in je blote kont over
straat lopen."
Toch vindt Corijn dat er iets moet ge
beuren, al denkt hij aan heel andere
dingen. „Veel mensen denken dat
Breskens ophoudt bij het Spuiplein.
De haven zien ze immers niet liggen.
Vlakbij staat een damwand. Die kan
je aankleden tot een lokker naar de
vissershaven. Dat kost een paar pot
ten verf, meer niet. Wervende tekst er
op en je trekt de aandacht van de toe
rist." De Bressiaander stelt dat er nog
redelijk wat leven in de brouwerij is en
het is zaak dat zo te houden. „Daarbij
moet je voorlopig niet op de overheid
rekenen. Die heeft momenteel finan
cieel weinig te bieden", zegt hij.
Het staat buiten kijf dat alle partijen
vinden dat stilstand achteruitgang is,
ook al verschillen de meningen over
de toekomstige invulling van de
streek.
De hoop wordt niet gevestigd op de
politiek en de gemeente Sluis, want
die hebben momenteel niet veel in de
knip. „Het enige dat zij kunnen en
moeten is duidelijke kaders scheppen.
Daarna moeten we het toch echt zelf
doen"vindt Voerman. Of zoals Corijn
het stelt: „Je moet als inwoner eerst
een oproep aan jezelf doen. We moeten
de boel zelf nieuw leven inblazen en
het zelf in de hand houden."
Raymond de Frel en René van Stee
jshet de supermarkten menens? Zijn de
Aanbiedingen en prijsverlagingen blij
vend? Gaan de dure supermarkten klappen
oplopen door de recessie? Gerard Rutte uit
antpoort weet het. Als schrijver van diver
se boeken over de supermarktbranche
eemt hij diverse grootgrutters onder de
oeP' En dat gaat niet altijd zachtzinnig.
®ntrrioeting met Gerard Rutte is een
«donderende ervaring. De supermarkt
en n? 'S ®een sPraakwaterval, hij is een
vl^Wine. Kennis koppelt hij aan be-
u? d. Een les in supermarktdenken.
Lirll 3an onderkant heb je Aldi en
50 le aoor een beperkt assortiment veel
in dit ,°Per kunnen zijn. Alles heeft een prijs
elka ant*' ^er8ens zitten boeven die tegen
evnn r^en: we ëaan die consument eens
Word a P8n' §aa^ om kosten, die
dien e,n "eenverrekend in de prijs. Boven
kies E Sereen vrij de supermarkt te
- ,n die hij wil. Gaat de consument naar
zich daarvan bewust.
]§t hij dan ook veel service voor te-
]asen°Slm 's het. Hoe kun je tegen een
Dat S' foch een redelijke service bieden?
Bi T e vraag." J
Jetjnua^is het mislukt, Jumbo probeert
davlm Jongens werken met een 'every
vooriull?BnCe''Dat wil zeggen: wij kopen
Wnlau c°nsumenten, en wij pakken
vatl arff m®rge. Nu heeft Jumbo een keten
ztstrat'e-ehjes- Ik wil het nog wel zien als
Mbutiecit° wi.nkels hebben. Krijg je dis-
erbii fi t a> logistiek en vrachtwagens
a ls niet te houden. Voorlopig doen
ze het in ieder geval goed en overal waar ze
komen, scoren ze.
„Wat je ziet bij zo'n nieuwkomer is dat hij
gelij k veel omzet wegzuigt bij de concurren
tie. Maar of er dan geld verdiend wordt, is
een tweede. Als je voor een lage marge gaat,
kun je alleen verdienen door veel om te zet
ten. Dat lukt alleen op veel vierkante me
ters, in grote winkels dus. Heb je kleine win
kels, dan verdien je geen piek."
„Edah zit er een beetje tussenin. Altijd een
prijsbokser geweest, redelijke versafdeling,
redelijk assortiment. De consument krijgt
er wat hij denkt dat hij kan krijgen. In het
tijdperk Laurus is Edah in zwaar weer ge
raakt. Die zaak was altij d al de cash cow van
eerst de Vendex Food Group en later dus
Laurus. Ergens moest geld verdiend wor
den, dus wat deden ze? De prijzen werden
omhoog gegooid en toen ging Edah aan het
wankelen. Als je eenmaal de reputatie hebt
te duurte zijn, dan heb je een probleem. Kijk
naar De Gruyter jaren geleden. Die ver
dween uiteindelijk omdat het in perceptie
een te dure winkel werd.
„Je mag best duur zijn, maar dan moet je
ook kwaliteit leveren. Zoals Albert Heijn
doet. Die gaan boven in de markt zitten.
Groot assortiment, hoge prijzen, goeie ser
vice, goeie bediening, mensen die vriende
lijk helpen, brede paden, de beste vesti-
gingspunten, veel parkeergelegenheid en ja:
dat kost allemaal geld. Veel kant-en-
klaarmaaltijden, daar onderscheidt AH
zich in, maar dat heeft duidelijk zijn verta
ling naar de consumentenprijs, 't Is een
rekensom. Edah heeft een kleiner assorti
ment, dus minder distributiecentrumplaat
sen en dus minder kosten."
„De vestigingen van Aldi zien er niet be
paald fraai uit. Ouderwets logo, niet be
paald flitsende winkelpanden. De goederen
in dozen op pallets. Onbekende merken.
Parc-koffie. Douchecrèmes van het merk
Lido dat als twee druppels water op Dove
mkt t ma
Gerard Rutten, auteur van diverse boeken over de supermarktbranche: „AH, daar word ik gek van.
foto Peter van Aalst/GPD
lijkt. Komt allemaal uit Duitsland. Neder
lands etiketje erop en klaar. Maar vergis je
niet, het is een hele sterke organisatie. Fa
brikanten liggen graag bij Aldi in de schap
pen. Als je een van die 650 producten mag
leveren, maak je een enorme omzet."
„Besparing op alles, dat is Aldi. Tot voor
kort hadden ze geen scanning bij de kassa's.
De caissières wisten de prijzen van die pro
ducten uit hun hoofd. Scheelt geld. Aldi en
Lidl hebben in Duitsland 43 procent van de
markt. Ze worden hier ook steeds groter.
„Als ik een Aldi in de buurt had, zou ik er
misschien ook heen gaan. Ik heb kleine kin
deren, die kosten een vermogen. Want je ziet
het: zodra mensen kinderen krijgen, gaan ze
op zoek naar een andere, lees: goedkopere
supermarkt. Toch vind ik dat je als klant
vaak teleurgesteld wordt door Aldi. Niet
omdat ze geen kwaliteit hebben, maar het is
geen referentie voor je. Ze komen met koffie,
wijn, zalm en bier bijvoorbeeld goed uit de
bus. Maar ga eens kauwgum kopen of een
banketstaafdaar kom je snel van terug.
„De veelgeroemde afdeling non-food ge
bruiken Aldi en Lidl als traffic builder. Ze
maken iets heel goedkoop, een computer
bijvoorbeeld, en er vormen zich lange rijen
voor de winkel. Het slimme is dat ze er ei
genlijk altijd tekort van hebben. Ben je te
laat, heb je pech. Bij Aldi accepteert de
klant dat. Dat is anders dan bij Albert Heijn.
Als AH een telefoon in de aanbieding heeft
en die hebben ze niet meer, gaan de mensen
klagen. Terecht, als je zulke prijzen vraagt,
moet daar kwaliteit en beschikbaarheid te
genover staan. Bij Aldi hebben ze maling
aan klachten. Klagen bij Lidl? Kun je ook
schudden. Ze kijken je aan of ze water zien
branden. Trouwens, zou jij weten bij wie je
moet zijn? Ze hebben vaak niet eens tele
foon in de zaak."
„Vomar en Dekamarkt zijn in grote delen
van Nederland onbekend, maar in Noord-
Holland onaantastbaar. Niet eens zo groot,
niet eens zo heel goed. Dekamarkt is mijn
favoriete winkel. Weet je waarom? Hij is in
de buurt, ze kennen je, doen aardig. Belang
rijke argumenten voor veel mensen om naar
een supermarkt te gaan. Ook belangrijk:
Bereikbaarheid, parkeergelegenheid. Pas
daarna denkt de consument: klopt die win
kel, word ik niet te veel getild? Het gaat om
de sfeer, hoe je je er voelt. AH, daar word ik
gek van. Ik bedoel, ik ben geen koker. Mijn
vrouw wel, die houdt van Albert Heijn. Die
wil kruiden hebben, Italiaanse specialitei
ten, dat soort narigheid."
„Positionering speelt een belangrijke rol.
Ga je als AH bovenin de markt zitten, dan
weet je dat je bepaald publiek niet hebt. Bij
Aldi en Lidl weet je ook dat bepaald publiek
niet komt. Hoewel, je ziet er nu ook vrouwen
met bontjassen, die de schaamte voorbij
zijn. Het is ook de kick, denk ik. Gaan voor
de zalm en dan zeggen: kijk mij eens, ik ben
bij de Aldi geweest. En vervolgens naar de
poelier een fazant kopen. Beetje camp."
„Is prijsvechterij iets blijvends? Of toch van
tijdelijke aard, zoals ieder jaar. Allemaal
moeten ze mee, want de mensen lopen weg.
Maar of ze het volhouden? Als j e geen kwali
teit levert, en toch een boel geld vraagt, ga je
onderuit. Zo simpel is het. De concurrentie
springt je op je nek. Er zijn zóveel spelers op
de markt. Er zijn er zelfs te veel. Nederland
is overbewinkeld. Er gaan er afvallen. Elk
jaar verdwijnen 300 winkels. De kleintjes
met name. De overblijvers worden steeds
groter."
Koen van Eijk
