Het j aar rond op
boerderij Plantlust
21
dinsdag 8 april 2003
Bouwplan
aj(?'
jC't v
p a* üMBP mt-TI
Boerderij Plantlust bij Oostkapelle in 1991: het gezin Maljaars met alle werktuigen die in de loop van het jaar worden gebruikt.
fotografie Wim Helm/Zeeuws Documentatiecentrum
Kunstmest strooien, 18 maart 1991.
Mevrouw Maljaars helpt bij het aardappels planten, 23 maart 1991.
Bram Maljaars tijdens het ringrijden, 21 mei 1991.
Bieten uitdunnen en onkruid wieden, 28 mei 1991.
Laden van balen tarwestro, 21 augustus 1991.
Controle tuinbonen, 29 augustus 1991.
Bemesting met schuimaarde, 30 augustus 1991.
Hoekje suikerbieten rooien met de hand, 20 september 1991
Gerooide bieten, 31 oktober 1991.
Eggen en aardappels planten, 23 maart 1991.
In een plattelandsprovincie als
Zeeland, met nog altijd veel
agrarische activiteiten, is een
Jaar van de Boerderij op zijn
plaats. Extra aandacht voor het
boerenbedrijf en vooral voor de
daarbij horende gebouwen. Dat
is niks te vroeg, want Zeeland
geldt als 'rampgebied' wanneer
het om de instandhouding van
oude boerderijen gaat.
Veel zijn er al gesloopt of staan
op het punt te verdwijnen. Ka
rakteristieke Zeeuwse schuren -
zwart met witte randen - wor
den allang niet meer gebouwd.
Ze zijn duur in onderhoud en
niet praktisch voor de moderne
werktuigen. Beplate staalcon
structies, zonder eigen ziel, ko
men er voor in de plaats.
De boeren echter, ploegen voort.
Ook al zijn de omstandigheden
op het gemiddelde bedrijf wei
nig rooskleurig. Met de op
brengst van de producten is niks
mis, wel met de prijzen. Heren
boeren die arbeiders het werk
laten doen, behoren tot het ver
leden. De boer en zijn gezin
moeten zelf voluit aan de slag.
Het hele jaar door, met in de
wintertijd een rustiger periode.
Die wordt benut om gebouwen,
machines en erf te onderhou
den. Het aantal boeren daalt ge
staag. Zonen zien er geen brood
meer in het bedrijf van hun va
ders over te nemen. Er moet te
veel geld op tafel komen en de
garantie dat het kan worden te
rugverdiend ontbreekt.
Bovendien zijn er steeds meer
regels die de boer moet naleven.
De bureaucratie slaat ook hier
toe. Tot op de laatste korrel en
druppel moet gebruik van
kunstmest en bestrijdingsmid
delen worden bijgehouden. Het
werken met machines is aan
strikte voorwaarden gebonden.
Hoe begrijpelijk ook uit oog
punt van milieu en arbeidsom
standigheden - ze maken het
boer zijn er niet leuker op.
Toch zijn er nog altijd mensen
die heel bewust boer willen zijn.
Het zit ze in de genen: de ver
knochtheid aan de grond, leven
en werken in de buitenlucht,
meegaan met de seizoenen, met
de eeuwige cyclus van ploegen,
zaaien, oogsten en alles wat
daarbij komt kijken. Die boeren
klagen weliswaar - dat is nu
eenmaal traditie, ze doen het
ook als het goed gaat. Het zijn
echter ook stugge doorzetters.
Fotograaf Wim Helm, verbon
den aan het Zeeuws Documen
tatiecentrum (ZDC) in Middel
burg legde ruim een j aar lang de
activiteiten van een boer in hart
en nieren vast in honderden
zwart-wit foto's. Hij fotogra
feerde op boerderij Plantlust
van Bram Maljaars en zijn ge
zin, onder de rook van Oostka
pelle. Een naar tegenwoordige
begrippen klein akkerbouwbe
drijf, met een gangbaar bouw
plan, dus tarwe, suikerbieten en
aardappelen. Daarnaast ook
(op contract geteeld) erwten en
bonen.
In opdracht van het ZDC, waar
zijn activiteiten nauwkeurig
bij.
Bijvoorbeeld de teelt van aard
appelen, ras bintje, op contract
voor de firma McCain. Het werk
begint in maart met kunstmest
strooien, het land bewerken en
de aardappels poten. In april
wordt de akker gefreesd en in
mei is voor het eerst gewasbe
scherming nodig, gevolgd in ju
ni door een bestrijding tegen
schimmels. In juli en augustus
moet er veel tegen de beruchte
phytophthora gespoten wor
den. Half september wordt het
loof doodgespoten en begin ok
tober worden de aardappelen
gerooid. Ruim één week later
kan het land met de cultivator
bewerkt worden en half novem
ber wordt het geploegd, meteen
gevolgd door inzaaien met (win
tertarwe. De cyclus is rond. Het
hele proces - ook van andere ge
wassen - legde Wim Helm vast.
Wat vindt Bram Maljaars zelf
van het openbaren van zijn
werkzaamheden? ,,Het was niet
hinderlijk. Ik heb geen gehei
men, ze mogen al m'n werk zien.
Toen we begonnen heb ik ge
zegd: dan doen we het ook van A
tot Z. Ik heb Wim Helm een paar
keer 's morgens vroeg uit zijn
bed gebeld. Het is wel jammer
dat dit dertig jaar eerder ook
niet is gedaan." Hoewel de foto's
ruim tien jaar geleden zijn ge
maakt, is er in de bedrijfsvoe
ring als zodanig niet veel veran
derd.
Maljaars: ,,In 1991 waren we
nog een middenbedrijf, nu zijn
we eigenlijk te klein." Voor hem
nadert het moment van afscheid
nemen (morgen wordt hij 64
jaar). „Het is een pachtbedrijf
en ik heb de pacht per 1 maart
2005 opgezegd. Ik heb nu alles
voor het nieuwe seizoen inge
zaaid. Volgend jaar wil ik nog
één keer zaaien en oogsten."
Zijn twee zoons willen niet voor
bedrijfsopvolging in aanmer
king komen. „Na vijf generaties
gaan de Maljaars' er op Plant
lust vandoor. In 1880 is de fami
lie er begonnen."
Dat is voor Bram en zijn echtge
note Jo wel even slikken. „Ik
heb het werk altijd met plezier
gedaan. Maar de laatste tijd
ging de lol er wel een beetje af.
Het brengt te weinig op, je kos
ten stijgen almaar en je vrijheid
wordt minder door steeds meer
regeltjes."
Rinus Antonisse
De familie Maljaars uit Oost
kapelle. Foto's van Wim Helm.
Zeeuwse Bibliotheek, Middel
burg (tweede verdieping,
Zeeuws Documentatiecen
trum).
Kapitale hofsteden, Zeeuwse
boerderijen door de eeuwen
heen. Foto's, tekeningen en ar
cheologisch materiaal van oude
boerderijen. Zeeuwse Biblio
theek (begane grond).
Beide exposities lopen tot en
met 3 mei. Openingstijden:
maandag 17.30-21.00 uur, dins
dag tot en met vrijdag 10.00-
21.00 uur, zaterdag 10.00-13.00
uur.
Ploegen op wintervoor, 4 de
cember 1991.
renbedrijf, onder meer de
schaalvergroting, brachten hem
op het idee om een jaar lang een
boer en zijn gezin te volgen.
„Bram Maljaars zag het wel zit
ten en wilde meewerken. Dat is
fijn, want er loopt toch regelma
tig een vreemde kerel om je heen
te springen. Ik ben een stads
mens en kende het boerenleven
niet zo. Je ziet wel eens een boer
op een tractor rij den .Daterzo-
veel bij komt kijken - dat was al
lemaal nieuw. Als er wat was,
belde Maljaars altijd. Dan zei
hij: je moet maar eens komen,
want morgen ga ik bonen zaai
en. Ik ben er minstens veertig
keer geweest."
Voor één foto is het machine
park van het bedrijf uitgestald
voor de schuur. Helm moest er
voor op het dak van het woon
huis klimmen, om alles op de
plaat te krijgen. Er staat ook een
sjeesje bij, want Maljaars is een
enthousiast ringrijder. Ook
daarvan zijn trouwens opna
men gemaakt. Bij de foto's ho
ren aantekeningen over wat er
te zien is. Zelf hield Maljaars
Helm audio-visueel medewer
ker is, maakte hij eerder docu
mentaire reportages, over car
naval in 's-Heerenhoek, het
dorpsleven op Baarland, Mo-
lukkers in Souburg en de instel
ling voor verstandelijk gehan
dicapten Den Berg in Goes.
Daaraan is nu de 600 foto's om
vattende reportage over het rei
len en zeilen op Plantlust aan
toegevoegd. Opdat latere gene
raties kunnen zien hoe mensen
aan het eind van de twintigste
eeuw leefden en werkten.
Helm maakte zijn foto's al in
1991 en 1992. Tot nu toe zaten ze
in het archief van het ZDC. Ter
gelegenheid van het Jaar van de
Boerderij wordt een selectie
tentoongesteld (tot 4 mei in de
Zeeuwse Bibliotheek te Middel
burg). „Ik heb, zoals ik altijd
met mijn reportages doe, niet la
ten poseren of dingen in scène
gezet", vertelt Wim Helm.
„Liefst ben ik zo onzichtbaar
mogelijk als fotograaf. Ik heb
daar verder weinig diepe filoso
fieën over. Ik kom en ik fotogra
feer."
De veranderingen op het boe-
