Uil verschijnt waar steen verdwijnt
Vliegfanaten halen hart op
in Luchtvaart Hobby Shop
W5
Glascentrum
Fietsen
Maaspad
Kinderrijk
Alleen
Trondheim
Fortmond
zaterdag 22 maart 2003
Het Glascentrum in Leerdam
zet ter gelegenheid van het
eerste lustrum, de deuren al op
19 april open. In een voormalige
houtloods aan de Linge wordt
zes dagen per week door vier na
tionale en internationale glas
blazers het oude ambacht gede
monstreerd. Uiteraard wordt
het proces toegelicht en de
mondgeblazen en handgevorm-
de voorwerpen zijn ook te koop.
Met uitzicht op de Linge en de
historische stadswallen van
Leerdam kan in het Glascen
trum - of op het terras - een
maaltijd worden genuttigd.
Open: van 19 april t/m 26 okto
ber van di t/m za van 10 tot 17
zo van 12 tot 17 uur. Entree: 5
euro (volw.) 3,50 (65+), 1 euro (6-
13 jr).
Informatie: 0345-614960,
info@glascentrumleerdam.nl,
www.glascentrumleerdam.nl.
Paul Benjaminse, de man van
de fietsroute naar Rome,
heeft een nieuwe fietsroute uit
gezet: naar Parijs Hoewel zijn
nieuwe gids 'Fietsen naar Pa
rijs' Maastricht en Leuven als
vertrekpunten heeft, is in het
boekwerkje ook een aanrijroute
vanaf Eindhoven opgenomen.
De samensteller is er in geslaagd
meer dan eenderde van de totale
afstand over autovrije paden en
wegen te laten lopen.
Voor wie tijdens een korte va
kantie naar Parijs wil fietsen,
geeft deze gids een overzicht
van alle mogelijkheden. Ook al
le hotels en campings langs de
route zijn opgenomen. Verder
staat er een overzicht in van hoe
per trein terug te keren. De gids
Fietsen naar Parijs kost 15 euro.
Voor meer informatie:
www.cyclingeurope.nl.
In noordoost Brabant werd het
122 kilometer lange Maas- en
Peelliniepad in gebruik geno
men. De geel-rood gemarkeerde
wandelroute kan in twee rich
tingen worden gelopen en sluit
bij Vierlingsbeek aan op het Pie
terpad en bij Grave op het
Streekpad Nijmegen Het door
vele bossen, heidegebieden en
uiterwaarden voerende traject
loopt langs of door Cuijk, Box
meer, Overloon, Wanroij en
Grave en staat beschreven in
een gidsje dat verkrijgbaar is bij
de gespecialiseerde boekhan
del, de VW/ANWB kantoren en
bij het Wandelplatform-LAW,
telefoon (033).465.36.60. Prijs
10.50 euro.
In het Deutsches Museum in
München, Duitslands groot
ste museum op het gebied van
techniek en natuurwetenschap,
is in het souterrain van de lucht
vaarthal een Kinderrijk ge
opend. Jonge bezoekers krijgen
daarin de beschikking over vijf
speelkamers, waarin themage-
wijs leerzame spelletjes en proe
ven kunnen worden gedaan op
het gebied van communicatie,
beweging en energie, natuur en
water en licht en muziek.
Meer informatie: Deutsches
Museum, Museuminsel 1,
D-80538 München, telefoon
(0049).89.217.94.75 en/of
internet www.deutsches-
museum.de.
De aan de ANWB gelieerde
touroperator Fox heeft een
op alleenstaanden gericht reis
programma. Directeur Dick
Broeke stelt dat de reizen (veelal
naar verre, exotische bestem
mingen als Vietnam, Nepal,
Costa Rica en Egypte) niet be
doeld zijn als relatiebemidde
ling. Alleenstaanden die bij Fox
boeken krijgen zonder toeslag
altijd een 2-persoonskamer
voor alleengebruik. De gids
Single maar niet alleen kan
worden opgevraagd bij Fox
in Nieuw Vennep, telefoon
(0252).66.00.00 en/of internet
www.singlemaarnietalleen.nl.
De KLM begint vanaf 30
maart een lijndienst tussen
Schiphol en Trondheim in
Noorwegen. Een Fokker 70
vliegt twee keer per dag vice
versa. Trondheim is na Oslo,
Bergen. Sta vanger en Torp de
vijfde Noorse stad die door de
NKLM wordt aangevlogen.
Informatie: www.klm.com.
Een walhalla voor spotters,
modelbouwers, simmers en
verzamelaars. Dat is de Lucht
vaart Hobby Shop van Henk
Timmers in Aalsmeerderbrug.
Al langer dé winkel voor vlieg-
fanaten, maar sinds kort ook de
grootste ter wereld.
Aan de voet van een keurig op
gepoetste Scud-raket simuleren
fervente vliegeniers achter
computers de start van een
vlucht. Verderop lijkt eenTS-11
Iskra van de Indiase luchtmacht
over de winkelschappen te
scheren, waar duizenden boe
ken, bouwdozen en schaalmo
dellen te vinden zijn. Dit is on
miskenbaar een zevende hemel
voor iedereen die gek is van
luchtvaart.
Henk Timmers (47) runt de
Luchtvaart Hobby Shop in het
dorpje Aalsmeerderbrug, dat
zo'n beetje in de oksel ligt van de
Aalsmeerbaan en de Kaagbaan.
De speciaalzaak mag zich 's we
reld grootste noemen. Timmers
spreekt liever van Europe's
Aviation Megastore:Die Ame
rikanen geloven toch met dat de
grootste niet in hun land staat."
„Vanaf de lagere school ben ik
aan het spotten. Zo'n 25 jaar ge
leden begon ik met een blad
voor vliegtuigspotters, Scram
ble. Ik ging boeken importeren
uit Engeland. Dat leidde dertien
jaar geleden tot een winkeltje,
gewoon in huis. Toen dacht ik: ik
kan er net zo goed bouwmodel-
letjes bijdoen. Daar kwamen
ontstellend veel mensen op af.
In rap tempo hebben we veel
modellen uit de hele wereld in
huis gehaald. De winkel werd
gaandeweg te klein."
Timmers verhuisde in 1996 naar
de huidige plek en groeide daar
ook snel uit zijn jas. Nu heeft hij
De klanten komen van heinde
en verre. Japan, Amerika, Bel
gië, Duitsland, Frankrijk. „Een
trouwe klant is een man uit Oos
tenrijk. Die springt 's morgens
op de trein. Met een volle tas
gaat hij aan het eind van de dag
weer weg. We streven ernaar al
les op voorraad te hebben. Veel
klanten zoeken gericht iets. Ze
komen binnen met hele lijsten
van schaalmodellen om te kij
ken of de nieuwste hier staan en
vragen de gekste dingen. Bij
voorbeeld kleine bouwmodelle-
tjes van types vliegtuigen waar
ik nooit van gehoord heb, uit
Zuid-Amerika of Nieuw-Zee-
land. Het is een sport die te ach
terhalen. Soms zoeken klanten
modellen in kleuren van die-en-
die maatschappij die nooit ge
maakt zijn. We kunnen die wel
laten schilderen, maar dat kost
een berggeld."
De baas zelf is niet altijd in de
Luchtvaart Hobby Shop te vin
den. Hij moet ook nog werken
als gezagvoerder op een MD-11
van Martinair. al 27 jaarlang.
'Elf dagen werken, zeven dagen
vrij' is zijn bioritme. „Als kleine
jongen ging ik hier al vliegtui
gen kijken In de brugklas wist
ik al wat ik wilde worden. Dat is
de hele middelbare school zo ge
bleven. Ik vind het fascinerend
dat je als nietig mensje zo'n
vliegtuig met zijn geweldige
kracht in de hand hebt. Als de
lucht kraakhelder is, is het een
genot om binnen te komen op
Schiphol."
Maarten van de Rakt
Meer informatie: Luchtvaart
Hobby Shop, Molenweg 249,
Aalsmeerderbrug, tel. 020-
4460611. En op internet:
www.lhshop.nl
Schotse Hooglanders in de uiterwaarden van de IJssel in de Duursche Waarden. foto's Marianne Stevens
We kennen de grote toe
ristische trekkers van
Nederland. Maar er is vaak
veel meer te beleven in de
kleinere plaatsjes van ons
land. Fortmond bijvoor
beeld, een piepkleine buurt
schap in de fraaie uiterwaar
den tussen Olst en Wijhe.
De geschiedenis van Fort-
mond is al gauw zichtbaar,
een kleine twee kilometer vóór
dat het schilderachtige 'verge
ten' buurtschap in de IJssel-ui-
terwaarden aan de horizon
verschijnt. Daar, pal aan de
dijkweg tussen Olst en Wijhe
staat het pompeus aandoende
maar zeer opvallende kunst
werk uit 1988 van Theo
Schreurs: De neerslager.
Het verhaalt de geschiedenis
van de talrijke steenfabrieken
hier en elders langs de IJssel:
'Op de vroegere steenfabrieken
was het de taak van de neersla
ger om de met klei gevulde
steenvormen neer te slaan op de
baan.'
Even verder duiken de schoor
stenen op van de twee steenfa
brieken die hier ooit draaiden:
de halve, nauwelijks zichtbare
pijp van steenfabriek 't Haasje -
nu een 'gezellige familiecam
ping' - en de 35 meter hoge pijp
van de oude steenfabriek Fort-
mond.
Stilte
We zijn onze wandeling op deze
andermaal stralende ochtend
begonnen bij station Olst. Via de
Wethouder Dekkerlaan komen
we 'onderlangs' de dijk waar we
richting Den Nul kiezen. In café
Ripperda bemachtigen we een
paar foldertjes waaronder dat
over de 'Natuurontwikkeling in
de Duursche Waarden.' Drie
honderd meter terug slaan we
rechtsaf, de stilte, het water, de
vogels en vooral het buurtschap
Fortmond tegemoet.
Twee lieve dametjes uit het Gel
derse Rheden zijn vandaag naar
deze plek gekomen om te 'voge
len'. Met twee verrekijkers die
het postuur van de dames nage
noeg overstijgen kijken ze
ademloos naar de honderden
kol- en grauwe ganzen, de
meerkoeten, smienten ('fluit-
eendjes'), de kuif- en tafeleen
den, de brandganzen. „Het is zo
mooi hier, al die vogels in het
water, op het ijs. De schitteren
de zon."
We vervolgen de Fortmonder-
weg, slaan niet rechtsaf de
Groene Dijk op, maar doen een
rondj e-Fortmond
Slagboom
Het eerste wat opvalt: een slag
boom zomaar over de weg ge
plaatst, met daarnaast een klein
bordje: U begint hier aan de
Kleiroute; de kracht van de
streek, buitengewoon leefbaar.
Vlakbij het piepkleine clubhuis
van de wielersportvereniging
Salland ontmoeten we Jan Bur
gers, 74 jaar jong, blozend ge
laat, pet op het kalende hoofd.
Jan is bezig de hekken bij het
clubhuis te herstellen en het
weiland te ontdoen van de onge
rechtigheden die het IJssel wa
ter de afgelopen weken heeft
achtergelaten.
Jan vertelt: „Een paar weken
geleden stond het water hier nog
tot aan de weg. Zie je daar die
slagboom? Vandaar komen de
mensen dan met een speciaal
bootje naar Fortmond. Hier, bij
het clubhuis, maken we een pro
visorische aanlegplaats. Het
komt vaak voor in de winter dat
we hier met zijn allen op een ei
land zitten, de laatste jaren
steeds vaker zelfs. Als we horen
dat het water bij Lobith zo-en-
zo hoog staat zeggen we tegen
elkaar: jongens, we moeten
boodschappen inslaan want
straks zijn we weer een week op
ons zelf aangewezen. Dan staat
alles hier onder water en kun
nen we geen kant op."
Jan kan het weten. Zes maanden
was hij toen hij met zijn ouders
naar Fortmond kwam. „Mijn
vader bouwde hier een huis dat
ik eind vorig jaar verkocht heb,
aan een Zutphenaar."
In oktober vorig jaar is Jan na
meer dan zeventig jaar uit Fort
mond weggegaan. Hij woont nu
met Leida (68), zijn koene
vrouw, in Olst: „Als je wat ouder
wordt is het misschien toch be
ter in een echt dorp te wonen,
mét voorzieningen", legt Jan
uit. Maar zijn grote liefde voor
Fortmond is gebleven: „Ik kom
hier elke dag, de pony's eten ge
ven en een beetje klooien op het
land." Van Fortmond en van de
omgeving weet Jan 'alles', maar
op één vraag moet ook hij het
antwoord schuldig blijven: hoe
komt Fortmond aan zijn naam?
Kasteel
Een halve kilometer verder
staat Jan Willem Sterken (66)
achter het huis waar hij met 'va
der en moeder' is opgegroeid en
dat hij nooit heeft verlaten: „De
naam Fortmond? Ik weet het
niet. Of hier vroeger soms een
kasteel gestaan heeft? Zou kun
nen. Ik weet wel dat de kozak
ken hier de IJssel over gestoken
zijn, een jaar of wat voordat ik
hier rondscharrelde. Daar ver
derop, onder aan de dijk, moet
nog een paardenbegraafplaats
zijn, maar daar zie je niks meer
van. Verstopt onder het maai
veld zoals zo veel
Jan Willem weet nog dat Fort
mond - niet meer dan veertig
'huuskes' - ooit één winkeltje
had, dat van zijn eigen opa die er
kruidenierswaren verkocht:
„Dan mocht ik als klein jochie
pinda's uit de dop halen. Op za
terdagmiddag kwamen de man
nen van de steenfabriek een
biertje halen als het werk af
was, voordat ze terug gingen
naar Veessen, Heerde, Wapen
veld."
Steenovens
Met die ene zin brengt Jan Wil
lem ons terug in het verleden,
toen honderden arbeiders hier
hun ruggen kromden in de snik
hete stoffige steenovens. Bij
Fortmond stonden er twee en
van de ene, Fortmond geheten,
is nog het een en ander overge
bleven. De stenen, de klei, het is
allemaal verdwenen. De uilen
en vleermuizen, de zeldzame
wilde planten zijn er voor in de
plaats gekomen.
De schoorsteenpijp van steenfa
briek Fortmond laat af en toe
een paar stenen 'los' maar als er
niets en niemand aan komt staat
dit industrieel erfgoed er over
honderd jaar misschien nog
steeds.
We bevinden ons hier midden in
de Duursche Waarden, een uit
gestrekt natuurreservaat waar
Staatsbosbeheer de rivier de
IJssel de ruimte wil geven zodat
het gebied een steeds moeras
achtiger karakter zal krijgen.
Een Idoek bord beschrijft de
plannen: 'Aan de Duursche
Waarden de eer om als eerste ge
bied te worden voorbereid op de
terugkeer van het dynamische
rivierlandschap. Twee oude ne
vengeulen worden verbonden
met de IJssel. Overstromingen,
lastig voor de mens, maar mis
schien een weldaad voor eenden
en ganzen. De aalscholver en
zelfs de visarend komen af op de
voedselrijke geulen en de be
schutting van het bos.' Trots
wijst Staatsbosbeheer op de
drie keer zo veel ruimte. De
Luchtvaart Hobby Shop biedt
werk aan vier fulltimers en vier
parttimei*s, afgezien van Tim
mers en zijn vrouw.
Winkelkarretjes
Met winkelkarretjes doen de
vliegtuigfans boodschappen.
Het assortiment telt 40.000 arti
kelen. Timmers' klandizie laat
zich grofweg in vieren delen:
spotters, simmers, modelbou
wers en verzamelaarsDe spot
ters, met wie het allemaal be
gonnen is, komen neuzen in de
vele registratieboeken.
Fors gegroeid is de laatste jaren
de groep mensen die vluchten
nabootst met computers. Voor
hen is rond een Scud-raket een
hele Flight Simulation-afdeling
ingericht. Van dat woord simu
lation zijn 'simmen' en 'simmers'
afgeleid.
De simmers slaan in Aalsmeer
derburg cd-rommetjes, stuur-
tjes, pedalen en hele cockpit
bedieningspanelen in. „Westel
len ook complete computers sa
men met alles erop en eraan.
Hoeven ze thuis alleen de stek
ker erin te steken. Mensen krij
gen ook nazorg. De telefoon
staat roodgloeiendDat kost een
medewerker de helft van de dag,
maar dat hoort erbij
De laatste tijd zijn de verzame
laars van miniaturen in opmars.
Henk Timmers in zijn luchtvaartshop. foto Roland de Bruin
Vooral sinds het Duitse Herpa
zijn best doet. „De modellen van
1:500 zijn natuurgetrouw. Die
hebben de aanzet gegeven tot
een grote verzamelwoede over
de hele wereld. Modellen van 1
100 zijn erg duur en de boeken
kast staat er zo vol mee. Van de
kleinere kun je er meer kwijt. De
prijzen liggen tussen 10 en 300
euro. Dat ligt eraan hoe bijzon
der ze zijn."
Rond de cockpit van een ouwe
DC-3 Dakota is een mini-vlieg
veld nagebouwd. Dankzij
verkeerstorens, start- en lan
dingsbanen, bagagekarretjes,
tankwagens en poppetjes krijgt
menig mannenhart een speelse
injectie.
Het radiografische werk, de
vliegtuigjes met afstandsbedie
ning, laat Timmers expres lig
gen „Dat kunnen klanten in
gespecialiseerde zaken ook vin
den. Het vreet ruimte en de
voorraad wordt ook te duur."
eerste resultaten: de forse toe
name van het aantal broedvo-
gels, waaronder heel bijzondere
zoals de kwak of de kwartelko
ning.
We beklimmen de houten uit
kijktoren. Aan onze voeten
graast een grote kudde Schotse
Hooglanders. Even verderop
draven IJslandse paarden Aan
de overkant ligt Veessen, ertus
sen de IJssel, de 'mooiste rivier
van Nederland.' Het Laarzen
pad voert ons over de drassige
weilanden, door het veen en
langs het oerbos in de richting
van een vogelobservatiepost.
Daar achter ligt Wijhe, een klein
half uur wandelen. Het 'dagje-
Fortmond' is rijk gevuld ge
weest: Fortmond een dure
waarde, binnen de Duursche
Waarden.
Nico Hoffer
Meer informatie:
Staatsbosbeheer IJsseldal,
tel. 0570-56 22 56.
Informatieboederij De Zoogen-
brink, Molenweg 3 in Olst.
Restanten van de oude steenfabriek.
