aar hoofdstad voor democratie
PZC 7
Irak bederft coalitie
*7
Van 11 september
naar 20 maart
Den Haag schermt ambassades af
Nederland leeft niet op eiland
Veiligheidsmaatregelen Den Haai
0 Canada
inventieve aanval schendt internationale rechtsorde
te gast
Meer steun
door Ans Bouwmans
WASHINGTON - Precies 555 dagen na 11 september 2001 ver
klaart president George W'. Bush de oorlog aan Irak. Dictator Sad
dam Hoessein is al heel snel na de schokkende terreuraanvallen op
New York. Washington en Pennsylvania komen bovendrijven als
staatsvijand nummer 2 van de VS, na Osama bin Laden. Een over
zicht.
12 september 2001
Minister Donald Rumsfeld van Defensie oppert om Irak direct sa
men met Al Qaeda in het vizier te nemenPresident Bush is daar niet
voor. Hij gelooft wel dat Irak bij '11 september' betrokken is 'maar
ik ga ze nu nog niet aanvallen. Ik heb het bewijs nog niet', zegt hij -
zo blijkt later-tegen het Amerikaanse 'oorlogsteam' Wisseling van
het regime in Bagdad is al sinds 1998 regeringsbeleid van de VS.
29 januari 2002
In de jaarlijkse 'State of the Union' van de Amerikaanse president
duikt Irak op als onderdeel van de 'As van het Kwaad' - Irak, Iran en
Noord-Korea, drie landen die gezien worden als een gevaar voor de
VS. De jaarrede is ook de voorbode van Bush' nieuwe doctrine van
preventief ingrijpen.
Augustus 2002
Terwijl de VN en Irak bakkeleien over de terugkeer van VN-inspec-
teurs woedt in de VS een discussie over een preventieve aanval op
Irak. Zwaargewichten uit de regering van George Bush sr. advise
ren zoon George W. Bush eerst internationale steun te verwerven en
wijzen op de gevaren van destabilisatie in het Midden Oosten.
12 september 2002
In een rede tot de Algemene Vergadering van de VN stelt Bush een
ultimatum aan Saddam Hoessein én aan de VN. De Iraakse dictator
moet zich ontwapenen en de VN moeten hun geloofwaardigheid
waarmaken door hem daaraan te houdenEr is opluchting dat Bush
er voor kiest internationale steun te verwerven voor zijn Irak-be-
leid.
16 oktober 2002
Bush heeft toestemming van het Amerikaanse Congres - inclusief
het overgrote deel van de Democraten - om zo nodig zonder steun
van de VN Irak binnen te vallen.
8 november 2002
De Veiligheidsraad van de VN neemt anoniem resolutie 1441 aan,
waarin Irak de laatste kans krijgt zich volledig en onmiddellijk te
ontwapenen. Gewapend optreden is geen 'automatisme'. De VS be
loven eerst terug te keren naar de Veiligheidsraad als Saddam de re
solutie aan zijn laars lapt. Maar Bush houdt nadrukkelijk de optie
open Irak binnen te trekken met een coalitie van gelijkgestemde
landen, als de VN 'hun verantwoordelijkheden niet nakomen'.
18 november 2002
De eerste VN-inspecteurs arriveren in Bagdad, nadat Irak snel de
ontwapeningsverplichtingen heeft geaccepteerd, en beginnen de
27ste formeel hun werk.
2 december 2002
Bush zegt dat de eerste reacties van Irak met bemoedigend zijn en
dreigt opnieuw met oorlog. Vijf dagen later levert Irak bij de VN
twaalfduizend pagina's af met een verklaring over zijn wapenarse
naal.
19 december 2002
De Verenigde Staten menen dat Irak 'opnieuw' in gebreke is geble
ven omdat de stukken 'onvolledig' zijn en informatie is achterge
houden. Het hoofd van de VN-wapeninspecteurs, de Zweedse di
plomaat Hans Blix, stelt vast dat er 'weinig' nieuws in het stuk te
vinden is. Het Pentagon begint met de troepenmobilisatie.
22 januari 2003
Minister Rumsfeld van Defensie veroorzaakt transatlantische de
pressies met zijn beschimpende 'Oud Europa'-reactie op 'preven
tief' Duits en Frans verzet tegen mogelijk gewelddadige ontwape
ning van Irak. De VS willen na de rapportage van Blix steun verwer
ven voor een oorlog en zien hun strategie in duigen vallen. Het anti-
oorlogssentiment in Europa is groot.
27 januari 2003
Na zestig dagen brengen Blix en nucleair wapeninspecteur Mo
hammed el Baradei verslag uit aan de Veiligheidsraad. Irak moet
actiever worden, waarschuwt Blix, die de inspecties wil voortzet
ten. ,,Het gaat er niet om hoeveel tijd de inspecteurs krijgen om in
het donker naar wapens te zoeken. Irak moet het licht aan doen",
zegt minister Colin Powell van Buitenlandse Zaken.
28 januari 2003
Bush belooft in zijn 'State of the Union' met bewijs te komen dat
Irak de zaak bedriegt. En een paar dagen later belooft hij ook te zul
len proberen een tweede resolutie door de Veiligheidsraad te lood
sen, ook al vindt hij dat eigenlijk niet nodig om een oorlog te kunnen
beginnen
5 februari 2003
Met gebruikmaking van geluidsfragmenten en satellietbeelden legt
Powell het Amerikaanse bewijs op tafel dat Irak verboden wapens
'heeften ontwikkelt' Het weet tegenstanders van militair ingrijpen
niet te overtuigen. De weg via de VN dreigt vast te lopen voor de VS.
De troepenopbouw in de Golfregio wordt voortgezet
14 februari 2003
Een nieuwe briefing van Blix en El Baradei geeft weinig duidelijk
heid: Irak werkt iets beter mee aan ontwapening, maar nog niet ge
noeg. De Veiligheidsraad is tot op het bot verdeeld. De VS, Groot-
Brittannië en Spanje vinden dat de vereiste onvoorwaardelijke me
dewerking ontbreekt, maar Frankrijk, Rusland, Duitsland en Chi
na willen doorgaan met inspecties.
24 februari 2003
Groot-Brittannië, de VS en Spanje dienen hun ontwerp-resolutie in
die vaststelt dat Irak niet ontwapent. De resolutie moet het licht op
groen zetten voor gewapend ingrijpen in Irak. Tegelijkertijd wordt
in Berlijn een Frans/Duits/Russisch vredesplan ontvouwd dat uit
gaat van 'stapsgewijze' ontwapening van Saddam via inspecties.
Het schisma lijkt compleet. Het is duidelijk dat er voor de VS geen
weg meer terug is en de kans op unilaterale actie neemt toe.
5 maart 2003
Irak is begonnen met vernietiging van zijn Al Samoud-raketten.
Frankrijk. Rusland en Duitsland verzetten zich eensgezind tegen de
'oorlogsresolutie', en beloven dat ze aanneming 'niet zullen toe
staan'.
6 maart
Bush laat er tijdens een persconferentie op tv geen enkel misver
stand over bestaan dat hij ook zonder VN-resolutie in actie zal ko
men. ,,We hebben niemands toestemming nodig als het op onze vei
ligheid aankomt." Hij geeft twee redenen voor actie: het afdwingen
van resolutie 1441 en de bedreiging van Saddam voor de VS en de
wereld.
12 maart 2003
De diplomatie leidt tot niets Groot-Bnttannië probeert wanhopig
de oorlogsresolutie te redden, eerst met een deadline (17 maart) nu
met een lijst van zes voorwaarden. In Washington wordt er geen ge
heim van gemaakt dat de 'tweede' resolutie alleen nog maar bedoeld
is om het gezicht van de Britse premier Blair te redden.
17 maart 2003
Na een, tijdens topoverleg op de Azoren aangekondigd uitstel van
24 uur stoppen de VS, Groot-Bnttannië en Spanje hun pogingen om
een VN-mandaat te krijgen. Bush geeft Saddam 48 uur de tijd om
zijn land te verlaten.
19 maart 2003
Het ultimatum loopt woensdagavond 20.00 uur Amerikaanse tijd
af, donderdagochtend 02.00 uur Nederlandse tijd. Rond 04.00 uur
Nederlandse tijd vallen de eerste kruisraketten op Bagdad. GPD
P Afgesloten
voor auto
verkeer
Ambassades
O Verenigde
Staten
0 Groot-
Bittannië
0 Spanje
O Israël
0 Frankrijk
Malieveld
Koeweit
Japan
Indonesië
Australië
residentie
Israël
Catshuis
vrijdag 21 maart 2003
f-r6ied ten Berge
tI)eoorlog is losgebarsten.
Etze premier sprak nog
0$ plechtig uit dat Ne-
ind geen troepen
Ijtuurt. „Daarvoor is geen
igvlak in de samenle
ef zei hij Maar poli-
[jifJc steunt zijn centrum-
techtse kabinet dit avon-
nluricel, aldus Gied ten
'jjerqe. Het vertrouwen
rSn velen in de democra
tie heeft een knak gekre-
klassen en standen. Dit nieuwe
gemeenschapsgevoel moeten
we vasthouden. Maar er is méér
om voor te strijden. De demon
stratie van morgen is allereerst
een mars van treurnis om allen
die nu nodeloos het leven laten,
omdat zowel Saddam als Bush
hun kans op vrede hebben laten
lopen. Maar het is óók een mars
voor recht en democratie.
Deze oorlog heeft de zekerhe
den van de oude veiligheidspo
litiek onderuit gehaald. Alle in
ternationale instituties zijn in
een crisis gedompeld. In eigen
land gaapt een kloof tussen de
burgers en de demissionaire co
alitie van CDA, LPF en WD.
Wat nou nieuwe politiek? Wat
nou luisteren naar de burgers?
Democratisering van het veilig
heidsbeleid, stond begin jaren
tachtig voorop in het debat over
vrede en veiligheid. In 1977
werkte ik mee aan de start van
de IKV-campagne 'Help de
kernwapens de wereld uit, om te
beginnen uit Nederland'. Men
sen uit de kerken vonden dat de
volkomen geblokkeerde ver
houdingen in Europa dringend
een vreedzame verandering be
hoefden. De vredesbeweging in
West-Europa ging samenwer
ken met oppositionele bewegin
gen in Oost-Europa.
Het vredes- en veiligheidsbeleid
moest worden teruggegeven
aan de burgers. Overal scoorde
het voorstel voor een onafhan
kelijker veiligheidsbeleid grote
meerderheden. De centrum
rechtse regering wilde niet luis
teren. Toen kwamen er grote de
monstraties met tot een half
miljoen mensen Een volkspeti
tie met vier miljoen handteke
ningen was de laatste troef.
Het was niet meer nodig. Euro
pa wès al aan het veranderen.
De oude ijzervreters van het
Kremlin lieten de een na de an
der de geestEn toen kwam Gor-
batsjov. Na zeventig jaar had de
politiek van 'containment' (in
damming van een vijand zonder
oorlog) toch gewerkt. Géén
bommen op Moskou, Boedapest
of Praag, maar een beweging
van onderop, een nieuwe gene
ratie in Oost-Europa, vaagde de
ene dictatuur na de andere weg.
Geduld en vasthoudendheid
hadden een kans gekregen.
Democratisering van het veilig
heidsbeleid is weer prioriteit
nummer één. Opnieuw moeten
de Amerikaanse veiligheids
dogma's worden ontmaskerd en
met alternatieven bestreden.
Een bezinning op onze geschon
den internationale rechtsorde is
onontkoombaar, een kntiek op
de strategie van eenzijdige 'pre
ventieve aanval' is een morele
plicht. GPD
Drs Gied ten Berge is medewerker
van Pax Christi Nederland. Hij
werkte van 1976 tot 1994 bij het IKV.
Een verzoeningsgesprek
gistermiddag tussen
CDA-fractieleider Verha
gen en PvdA-leider Bos
heeft nauwelijks resultaat
gehad. Een datum voor
een vervolggesprek is nog
niet geprikt. Aanleiding
tot de ontmoeting was de
woede binnen de CDA-
fractie over de weigering
van de PvdA om 'politieke
steun' te geven aan de oor
log tegen Irak. Verhagen
en Bos spraken na afloop
zuinigjes over 'herstel van
de basis van vertrouwen'.
Het is duidelijk: de forma
tie tussen CDA en PvdA is
weer terug bij af.
door Paul Koopman
DEN HAAG - De crisis in Irak is
de kamer van de informateurs
Donner en Leijnse binnenge
drongen. Die hebben nu te ma
ken met twee politici die eerder
toe zijn aan therapie dan aan
echte onderhandelingen.
Valt er gezien het openlijk bele
den gebrek aan vertrouwen wel
een kabinet te formeren, zo is de
vraag die nu op tafel ligt. Bij de
verkiezingen van 22 januari
werden CDA en PvdA tot elkaar
veroordeeld; een alternatief was
er op basis van de uitslag niet.
Maar van een ontluikende liefde
was destijds geen sprake. Het
CDA wilde liever verder met de
liberalen en de PvdA was na de
bittere nederlaag van amper een
half jaar eerder nog met aan re
geren toe. „Het wordt een moet
je", constateerde WD-leider
analyse
Zalm dan ook daags na de ver
kiezingen. De partners van dat
'moetje' zitten ook nu nog met
lange tanden aan tafel.
De opgediende maaltijd kan
ook amper de eetlust opwekken.
Er moet een recordbedrag wor
den bezuinigd. Er woedt een
omstreden oorlog tegen Irak
met niet te voorziene gevolgen.
Er vallen geen 'leuke dingen
voor de mensen' te organiseren.
De werkloosheidscijfers pieken
weer. Wat bij deze zware stamp
pot extra opvalt: het kabinet in
de maak heeft nog steeds geen
missie, de onderhandelaars
stralen geen visie uit. Wat na
weken van discussie met enige
•4
trots wordt uitgegeven, is dat er
een akkoord is over het grijs
kenteken. Dat is gezien de inter
nationale en economische con
text erg mager. Het CDA moet
bovendien toezien hoe de eigen
demissionaire premier blijft
worstelen met zijn gezag en re
putatie.
Bij eerdere formaties is geble
ken dat de mate van vertrouwen
tussen de onderhandelaars be
palend is voor hun succes of fa
len. Als het goed is, dan wordt in
alle beslotenheid een funda
ment gelegd waar het nieuw te
vormen kabinet nog vier jaar
mee vooruit kan. Daarom is de
situatie waarin Balkenende en
Bos zijn verzeild ook zo ernstig.
Dat fundament is, voor zover
het er al was, nu grotendeels
weggeslagen.
Ironisch genoeg brengt dezelfde
oorlog die CDA en PvdA uit el
kaar dreef, beide partijen waar
schijnlijk ook weer bij elkaar.
PvdA-leider Bos verklaarde
gisterochtend vroeg dat zijn
partij 'uiteraard de geallieerden
steunt' nu de oorlog is uitgebro
ken.
Maar of dat voldoende zal zijn
om het geschonden vertrouwen
te herstellen en ooit een stabiel
kabinet te formeren, is zeer de
vraag De formatie gaat in elk
geval langer duren dan ons land
zich kan veroorloven. GPD
tlTereldwijd is de bevolking
IV m verzet gekomen tegen
nieuwe Amerikaanse veilig-
fcdspolitiek. Die politiek gaat
pan uit dat in geval van ver
ende dreiging de Verenigde
juten de eerste klap uitdelen.
Dar de doelen van déze klap is
Amerikaanse regering nog
J üeedsniet duidelijk. Er zijn de
i (^conservatieve 'fundi's', ge-
rfttn door hun zendingsdrift,
f ie de hele Arabische wereld
Ij mót Irak willen omvormen
ar westers model en er zijn de
aio's' van de CIA en Buiten-
odse Zaken die sober spreken
fi: regime change'. Daarmee
[doelen ze het uitschakelen
iade dictator van Bagdad - en
ca wegwezen. Pax Christi her-
ja: zich in geen van beide sce-
ino's
pacificatie van de Arabische
aeld, om te beginnen in Irak'
ronduit megalomaan. Weheb-
aook weinig op met het 'regi-
e change' vocabulaire. Na-
Birlijk is de nood van de vele
fteren in Irak groot en tijdens
zeoorlog zal die nood nog fors
memen Maar je verkoopt nu
smaal geen knollen voor ci-
reurnis
at Christi staat niet alleen in
eafwijzing van deze scena-
iofc. Morgen gaat Nederland
mieuw massaal naar Amster-
Jam. De vorige demonstratie
lel een indrukwekkende aan-
rezigheid zien van alle rassen,
•EN HAAG - Nu de oorlog in
rak is begonnen, neemt de
leun onder de Nederlandse be-
olking voor het Amerikaans/
Intse ingrijpen razendsnel toe.
•alblijkt uit een peiling in op
lacht van het SBS-program-
oaStem van Nederland. In een
ag tijd steeg gisteren de steun
an 27 naar 41 procentANP
Politieagenten leiden het verkeer om bij de Amerikaanse ambassa
de in Den Haag. foto Koen Suyk/ANP
van onze redactie binnenland
DEN HAAG - De omgeving van de ambassades van de Verenigde
Staten, Groot-Brittannië en Spanje in het centrum van Den Haag is
gisterochtend afgeschermd voor autoverkeer. De straten rondom de
ambassades aan het Lange Voorhout zijn met hekken afgezet.
In een tiental straten in het centrum van Den Haag geldt tot nader
order een stop- en parkeerverbod. Het gebied blijft vooralsnog wel
gewoon toegankelijk voor fietsers en wandelaars. De politie staat
alleen in uitzonderingsgevallen autoverkeer toe. Het gaat dan om
bijvoorbeeld toeleveranciers voor de bedrijven.
De politie leidt het verkeer om. Trams kunnen nog wel door het ge
bied direct rond de ambassades rijden. Er staat een aantal ME-bus-
sen in de buurt van de Amerikaanse ambassade.
Bij de ambassades van Irak en Australië zijn geen zichtbare extra
maatregelen genomen. De Alexander Gogelweg, waar de Israëli
sche ambassadeur resideert, is gedeeltelijk afgesloten. De ventweg
voor de ambassade van Canada aan de Sophialaan is evenmin te ge
bruiken. ANP
'wBalkenende houdt in ziji\ werkkamer een toespraak voor de televisie. foto Koen Suyk/ANP
van resolutie 1441 niet aan te
grijpen en na vijf maanden in
specties nog steeds geen ophel
dering te geven over zij n voorra
den chemische en biologische
wapens. Bij de oorlog is 'vrij
heid en veiligheid - ook voor de
inwoners van Irak zelf - het
hoogste doel', aldus de premier.
Nederland doet overigens mili
tair niet mee aan het conflict, zo
verzekerde hij eerder in een
brief aan de Tweede Kamer.
Wederopbouw
Balkenende zei te hopen dat er
'heel spoedig' een tijd zal komen
dat de wapens weer kunnen
zwijgen. „Dan moeten we alles
doen wat in ons vermogen ligt
om de mensen in Irak te helpen
met de wederopbouw van him
land." De VS hebben Nederland
al gevraagd een bijdrage te leve
ren aan de vredesmacht die na
de oorlog in Irak gestationeerd
zal worden. GPD
iloorPaul Koopman
DEN HAAG - Premier Balke
nende heeft gisterochtend de
bevolking opgeroepen de ver-
deeldheid en 'krachtige gevoe-
b' die leven ten aanzien van
de oorlog in Irak niet te laten
Btmonden in geweld. „Het is
Wangrijk dat we onze gevoe
ld en visies met elkaar delen.
Dal kan krachtig. Dat kan emo-
ioneeLMaar altijd met respect
"or de mening van anderen,
'amdat respect is de basis voor
«ie democratie", zei hij in een
•devisierede.
"'■gens de premier heeft de oor-
«g m Irak onvermijdelijk ook
polgen voor Nederland. Hij
nadrukte dat de regering ex-
tovoorzorgsmaatregelen heeft
stoffen om de veiligheid van
s®®, gebouwen en voorzie-
~gen 'zoveel mogelijk' te ver
deren. „We leven niet op een
eiland. Absolute zekerheid in
een open samenleving als de on
ze is niet mogelijk."
Balkenende schetste in zijn toe
spraak uitvoerig de voorge
schiedenis van het gewapend
treffen tussen de coalitie (VS,
Groot-Brittannië, Australië) en
Irak. De Nederlandse regering
geeft 'politieke steun' aan de in
gezette actie tegen Saddam
Hoessein, omdat de Iraakse dic
tator de afgelopen twaalf jaar
de wil van de internationale ge
meenschap heeft genegeerd.
„Velen hebben de afgelopen da
gen gewezen op het belang van
de internationale rechtsorde.
Terecht. Maar tot het verdedi
gen van die rechtsorde behoort
óók dat degene die het recht
sinds jaar en dag brutaal
schendt, uiteindelijk niet vrijuit
mag gaan."
Volgens Balkenende heeft Sad
dam de oorlog over zichzelf af
geroepen door de 'laatste kans'
