Geheimen moetje koesteren
Vergeten farao
volgt zonnegod
Een Liberiaans gezin in een rijtjeshuis
uinst cultuur
Nicci
schrijft
zonder
French
27
lap mietje
mgeert als
fcandknaap
Hofkroniek
Vamba Sherif
ajn uit het turbulente le-
Jvan Marcus Tullius Ci-
1^43 v.Chr.) volop tragi-
•cpisodes te lichten om een
pover te schrijven. Adel-
^Beuningen koos een
jgtenis die de grote rede-
hechts zijdelings raakte,
.VOOr anderen verstrek-
jegevolgen had.
ijstorische roman Asicius,
ttiaagde gaat over het mis-
leven van een jonge Ro-
gknaap, die door zijn va
kbannen is en in het grote
g inde goot belandt. De re-
Kirom hij als zeventienja-
kbannen is, wordt pas vnj
aderoman duidelijk ge
it hij is een katamiet. Het
lebetwijfelen of dat woord
et Nederlands wel bestaat,
j-het Engelse 'catamite' be
st'schandknaap'. Wanneer
ró; geboren Romeinse man
voor seksuele diensten
is dit een grote schande
Éetongestraft kan blijven,
ijs' vader vergeeft hem het
«aan van deze daad zelfs
raai nooit. Zijn moeder
naar die heeft niet veel in
jdk té brokkelen.
har na zijn de vrouwen in
(roman sterk en belangrijk,
ai als verlaten minnares-
Clodia, de begeerlijke en
(minnares van Asicius' be-
iniheer Marcus Caelius, be-
rtalshij haar niet meer wil
gruwelijk complot waar-
rCaelius een vreselij k lot zal
Sen. Asicius, heimelijk en
lelijk verliefd op zijn be-
Ermheer, werkt uit een soort
actieve jaloezie met haar
waarna het aan advocaat
eoisom zijn vriend Caelius
knesten te redeneren. Wat
bet op de van hem bekende
reen krachtige wijze. Voor
ceel is Asicius, de beklaagde
rechtbankthriller uit om-
teks 50 voor Christus.
rest van de roman is een psy-
iogisch portret van een slap-
ng.dieook nog eens behoor-
onnozel is. Cicero vergeeft
rijn redevoeringen de jeugd
[zoniet alles. Maar de ver-
Er van deze roman zet de
ap Asicius neer als een echte
uniek verwijfd, en boven-
ibersenloosWanneer Asi-
saankomt in Rome met een
af en een kleine toelage van
vader, sluit hij zich aan bij
ibende die eerzame burgers
iandelt en berooft.Hij ver
ast en verwordt, totdat de
litieuze Romein Marcus
sliuszich over hem ontfermt,
zuiverde motieven van Ci-
i'sleerling Caelius zijn, blijft
angmogelijk in het ongewis-
Gedreven door verkeerde of
ieerd begrepen opvattingen
tgt Asicius zelfs een laffe
ordop de nietsvermoedende
sandriërDio. Zijn zaak ziet
topeloos belabberd uit, maar
era weet hem door retorische
igstandjes en een laak-baar
fevrijgesproken te krijgen,
sma probeert Asicius nog
itjdjeom zich op te dringen
Caelius, om voorlopig te
ügen als de betaalde kata-
t van een vrijgemaakte
u'. De vrouw van Cicero, Te-
i!:a,komteen paar keer in de
sman op het toneel. De hele
a fleurt ervan op! Dat is
precies het verschil tussen
boek en de roman Terentia
innee de deftige dame Van
siagen in 1999 zo opmerke-
debuteerde. Het boek over
slappe mietje' Asicius is
fer en veel minder heftig,
beschrijfster hem minder
rüloos slachtoffer had afge
ven meer als vileine smeer-
m de roman wellicht aan
«tgewonnen hebben.
Margot Engelen
jkid van Beuningen: Asicius,
Waagde. Vert. uit het Engels
'Roibert-Jan Henkes en Rebec-
ScRody-Uitgeverij Podium, 247
■rt€I7,50.
e drang om alleen een roman te schrijven was er
altijd al bij Nicci Gerrard, de vrouwelijke helft
van het succesvolle thrillerechtpaar Nicci
French. Maar een onbestemde angst weerhield haar lange
tijd van publicatie. Nu is er dan toch De onderstroomhet
solodebuut van de Britse schrijfster, dat vorige week van
niets op 4 binnenkwam in de bestseller toptien.
Ze ligt erbij alsof ze op het
punt staat aan de psychiater
haar ergste fobie en vreselijkste
familiegeheimen te openbaren.
Languit op de bank in de biblio
theek van een Amsterdams ho
tel, een hand achter haar hoofd,
haar rechterbeen iets opgetrok
ken. Bandages en een door de
ziektekostenverzekeraar ver
strekt wit harnas om haar romp
beperken haar bewegingsvrij
heid. Af en toe klinkt er een op
rechte kreun.
Drie weken geleden viel de 44-
jarige Nicci Gerrard van een
paard en brak daarbij enkele
botten in haar rug. De schrijf
ster grimast: ,,Ik zeg tegen ie
dereen dat het paard me heeft
afgeworpen, maar de waarheid
is dat ik gewoon een verschrik
kelijk slechte amazone ben. Ik
vind het eigenlijk helemaal niet
leuk, maar ik ben lessen gaan
nemen omdat mijn dochter zo
graag met mij wilde paardrij
den. De vraag is of dat er ooit
nog van komt."
Een normaal mens zou zich on
der deze omstandigheden al
lang ziek hebben gemeld.
Zoniet Nicci Gerrard, die een
tournee ter promotie van haar
eerste soloroman De onder
stroom met beide handen heeft
aangegrepen om niet voortdu
rend aan haar fysieke ongerief
te hoeven denken. „Ik ben de
meest ongeduldige patiënt die je
je maar kunt vooi"stel!en. Thuis
zitten en niets mogen doen zou
de boel alleen maar verergeren.
Bovendien, vindt Gerrard, we
tende dat ze zelf haar beste mar
ketinginstrument is, wil ze klip
en klaar voor het voetlicht bren
gen dat De onderstroom abso
luut geen nieuwe Nicci French
is. Het gaat om een psychologi
sche roman, het boek is allesbe
halve een thriller
Lachend, voor zover dat gaat,
benadrukt Gerrard dat het uit
brengen van haar boek niet be
tekent dat zij en haar man Sean
French uit elkaar zijn en dat le
zers niet hoeven te vrezen dat er
geen nieuwe Nicci French-
thrillers meer zullen verschij
nen. „We zijn bezig aan de'ze
vende, we moeten er alleen nog
een eind aan breien. In je eentje
schrijven is voor ons beiden een
hele vreemde ervaring, maar
niet een die ons uit elkaar drijft.
Integendeel, we steunen elkaar
enorm in de wederzijdse solo
projecten. We zijn trots op wat
de ander schrijft."
Nicci Gerrard en Sean French
hebben altijd de onweerstaan
bare drang gevoeld om ook al
leen romans te schrijven. „Ik
weet eigenlijk niet goed, waar
om het zo lang heeft geduurd",
zegt Gerrard. „Misschien was
het wel een vage angst welke ge
volgen een eventuele succesvol
le publicatie van een soloroman
voor ons zou hebben. Wat zou
het betekenen voor Nicci
French? Niets, zo hebben we nu
al ondervonden, we gaan er ge
woon mee door. Sean werkt
eveneens aan een soloroman,
die komt waarschijnlijk in het
najaar uit."
Aanvankelijk zou haar roman
als titel The Undertow meekrij
gen, de Engelse vertaling van De
onderstroom. „Maar mijn Britse
uitgever vond dat toch iets te
deprimerend. Hij heeft het ver
anderd in Things We Knew Were
True." Vooruit dan maar, maar
Gerrard vindt The Undertow
toch beter. „Het gaat over zaken
die niet aan de oppervlakte mo
gen komen en er komt een rivier
in het boek voor. Ken jij de Brit
se popgroep James? Die had
eind jaren tachtig een hit met
'Sit Down', een van mijn favo
rieten. In dat liedje komt de zin
'Drawn by the undertow, my life
is out of control' (Voortgetrok
ken door de onderstroom, ver
lies ik de controle over mijn le
ven) voor. En dat is eigenlijk het
leidmotief van het boek."
De onderstroom is een aantrek
kelijk geschreven en geen enkel
moment vervelende roman over
'liefde, leven, vergeving en her
inneringen', zoals radiocom
mercials dezer dagen maar wat
graag benadrukken. Edie Jen
nings groeit met haar zussen
Stella en Jude op in de schaduw
van haar knappe en charmante
moeder Louise. Haar vader Vic,
een makelaar, is liefdevol, een
beetje stil. Al puberend ontmoet
Edie de slungelige en bleke Ric
ky en raakt smooi-verliefd op
hem. Maar dan maakt vader Vic
een einde aan zijn leven door
van een brug af te springen en
breekt de relatie met Ricky.
Twintig jaar later doet een an
der drama de zussen weer bij
eenkomen. Alledrie hebben een
eigen versie van wat er in het
verleden is gebeurd. En aan het
eind heeft iedere zus haar eigen
geheimen prijsgegeven.
„Het hebben van geheimen is
noodzakelijk", zegt Gerrard
over het centrale thema van
haar boek. „Iedereen moet het
recht hebben om niet alles te
hoeven vertellen aan de ander.
Je moet daarmee ruimte schep
pen voor jezelfEn andere zaken
waarvan je denkt dat die geheim
moeten blijven, zijn ineens min
der erg als je ze wel openbaar
maakt. Dan zijn ze ook niet zo
belangrijk meer Een balans
daarin te vinden, daar gaat in
dit boek over."
„De waarheid is soms zo'n on
vriendelijk en gevaarlijk wa
pen, vind ik", vervolgt Gerrard.
,,A1 onze sociale handelingen
hebben hun basis in het verbor
gen houden van zaken. Bij alles
wat we in de openbaarheid
brengen, denken we aan de za
ken die geheim moeten blijven.
Sean en ik hebben wel eens aan
elkaar gevraagd: 'Als jij een af
faire zou hebben, zou je het dan
opbiechten?' Mijn eerste man
pleegde overspel en het duurde
zes maanden voordat ik erach
ter kwam en ik gruwde van de
gedachte dat hij iets wist over
mijn leven dat ik niet mocht we
ten. Ik dacht dat ik mijn leven
onder controle had, terwijl dat
niet zo was Daarom zou ik toch
de waarheid wel willen horen."
De onderstroom gaat ook over
volwassen worden. Gerrards
oudste dochter, nu veertien,
heeft net haar eerste vriendje.
„Ze staat op het punt om de
grens naar volwassenheid te
overschrijden en ik wilde die ge
voelens, die ik destijds ook had,
weergeven." Gerrard zegt dat ze
weinig weg heeft van hoofdper
soon Edie. „Nee, er zit weinig
van mezelf in haar. Ik was in die
dagen niet zo verlegen. Ik flirtte
graag, was niet stil en drong me
zelf graag op de voorgrond."
Het thema van De onderstroom
kon alleen maar door Nicci Ger
rard geschreven worden, zegt de
schrijfster. „Het was iets dat fk
voelde, waar fk over wilde
schrijven en dat was absoluut
geen onderwerp voor Nicci
French Echtgenoot Sean heeft
in zijn te verschijnen roman ook
een eigen toon, die afwijkt van
Nicci French, belooft Gerrard,
die verder niets over dat boek
wil zeggen. Sean French moet
zijn eigen marketing doen.
De stem van Gerrard is duide
lijk anders dan die van Nicci
French, vindt ze. „Nicci French
schrijft in de eerste persoon. Ik
bewaar een zekere afstand tot
mijn hoofdpersoon. Ik kijk van
buiten naar binnen, Nicci
French van binnen naar buiten.
Sean ziet ook meer de zonnige
kanten van het leven, ik bena
druk meer de schaduwzijden. Ik
denk wel dat ik de juiste toon
heb gevonden. Het is mfjn toon,
niet iets geforceerds. Dat is nou
de magie van het schrijven."
Hoewel ze opnieuw onder
streept dat het echt haar boek is,
voelt Gerrard zich ongemakke
lijk bij de gedachte dat lezers
wellicht toch een Nicci French-
boek zullen verwachten. „Ik wil
niet dat uitgevers de faam van
Nicci French uitbuiten om dit
boek aan de man te brengen.
Daarom heb ik er ook scherp op
toegezien dat op de cover alleen
maar mijn naam komt te staan
zonder een directe verwijzing
naar ons gezamenlijke werk.
Hopelijk pikken de lezers dat
op."
Het boek verschijnt pas over een
maand in Engeland en, of cour-
se, is Gerrard nieuwsgierig én
een beetje zenuwachtig over
wat de critici zullen schrijven.
„Als je samen schrijft, bescherm
je elkaar voor eventuele slechte
kritieken. Maar nu sta ik er in
mijn eentje voor. Iets wat je he
lemaal alleen hebt gemaakt,
wordt nu ineens openbaar en
verkrijgbaar voor iedereen." Ze
grijnst' „Heb een beetje mede
lijden met mij." Echtgenoot
Sean heeft De onderstroom al
gelezen. „Natuurlijk, hij is mijn
eerste lezer. Hij zei dat hij het
een mooi boek vond."
Peter Kuijt
Nicci Gerrard: De onderstroom -
Vertaling Sabine Mutsaers - Uitge
verij De Boekerij, 302 pagina's,
17,50 (pb.), €22,95 (geb
Barbara Veenman fotoCorVos/GPD
vrijdag 21 maart 2003
Nicci Gerrard: „ledereen moet het recht hebben om niet alles te hoeven vertellen aan de ander." foto Phil Nijhuis/GPD
Het Rijksmuseum van Oud
heden in Leiden is sinds
jaar en dag haar tweede huis en
de tentoonstelling Farao's van
de Zon die daar werd gehouden,
voelde destijds als 'familiebe
zoek'. Dat is niet verwonderlijk
als je bedenkt dat Barbara
Veenman een meer dan vierhon
derd pagina's tellende kroniek
schreef over een van de meest
turbulente periodes uit de
Egyptische geschiedenis: Ver
geten Farao, Hofkroniek van de
laatste Farao van de Zon.
In de woonkamer klinken be
zwerende geluiden van Philip
Glass' 'Egyptische' opera
Achnaton. Aan de wand hangt
een ingelijst stuk papyrus met
een kleurige voorstelling van
een farao. Op tafel staan dadels,
een lekkernij waaraan de oude
Egyptenaren zich al tegoed de
den. En mocht haar boek een
bestseller worden, dan weet
Veenman nu al waaraan ze het
verdiende geld gaat besteden.
„Dan koop ik een pandje aan het
Rapenburg, tegenover het
Rijksmuseum van Oudheden,
zodat ik elke dag op de Egypti
sche afdeling kan rondkijken",
aldus de schrijfster uit Capelle
aan den IJssel.
Veenman heeft een ontembare
passie voor het land aan de Nijl.
En die zat er al vroeg in, vertelt
ze. „Toen andere meisjes een
poster van Julien Clerc, met zijn
donkere krullen, aan de wand
hadden hangen, had ik Toetan-
chamon." Haar eerste bezoek
aan het Leidse oudheidkundig
museum bezorgde haar als klein
meisje slapeloze nachten. „Ein
delijk zou ik ze gaan zien: de
mummies. Prachtig was dat
Zo'n museum dat nog naar
boenwas rook. Vitrines waar
van de ramen rinkelden als je er
langs liep. En een vloer die leek
mee te geven." Lachend: „Daar
na kon ik nachten niet slapen
omdat ik zo bang was gewor
den."
Veenman beschrijft in de roman
de meest turbulente periode uit
de Egyptische geschiedenis, in
gang gezet door farao Echna
ton Boekenkasten vol zijn er
geschreven over deze excentrie
ke farao met zijn langgerekte
schedel, zijn peervormige lijf en
zijn spillebenen. Van dubieuze
werkjes waarin hij met
buitenaardse wezens wordt ge
associeerd, tot ettelijke weten
schappelijke studies over de
religieuze revolutie die hij ver
kondigde: het exclusieve geloof
in de zonnegod Aton. Daartoe
keerde Echnaton zelfs de com
plete priestersstand die in het
oude Egypte de dienst uitmaak
ten de rug toe, om met een groep
volgelingen een nieuwe stad te
bouwen gewijd aan de zonne
cultus
Deze uittocht vormt het centra
le gegeven van Vergeten Farao
Niet alleen koos Veenman voor
het verhaal Echnaton vanwege
haar fascinatie voor deze fi
guur, het gaf haar ook de kans
om parallellen tussen het bijbel
se uittochtverhaal en dit stukje
Egyptische geschiedenis te la
ten zien. „Want ik ben ervan
overtuigd dat de wortels van het
jodendom, en daarmee van het
christendom en de islam, in
Egypte liggen", zegt de schrijf
ster, die ook theologe is. „De bij
bel is doordrenkt met gebruiken
en verhalen die hun oorsprong
in het oude Egypte vinden."
Op sommige daarvan stuitte ze
per toeval. Tijdens het bekijken
van vakantiefoto's van een col
lega bijvoorbeeld, die in Egypte
was geweest. „Ze liet me een fo
to zien met een tafereel waarvan
ik meteen dacht, dat is Mozes -
wat trouwens bij uitstek een
Egyptische naam is - in zijn bie
zen mandje tussen het riet. Maar
het bleek Horus te zijn, een
Egyptische god die zich tussen
het riet van de Nijl verstopte
voor zijn moordlustige oom."
Hoewel in de roman parallellen
tussen farao Echnaton en de lei
der van het joodse volk worden
blootgelegd, heeft Veenman in
de eerste plaats een invoelend
portret van deze farao willen
schetsen. „Wel heb ik gepro
beerd om het zo wetenschappe
lijk mogelijk te doen. Alles wat
we over Echnaton en zijn tijd
weten, heb ik gebruikt. Een
egyptoloog heeft het hele manu
script gecontroleerd. Daarnaast
heb ik er wel een aantal zijfigu
ren 'bijgeharkt', om het wat le
vendiger te maken, Bovendien
kon ik ze gebruiken om een
beeld van die tijd te schetsen."
Inmiddels is Veenman aan een
tweede Egyptische roman be
gonnen. Ditmaal over de vrou
welijke farao Hatsjepsoet, ver
antwoordelijk voor een van de
welvarendste perioden uit de
Egyptische geschiedenis. „Een
heel interessante vrouw. En ook
weer een eenling. Daar ligt mijn
interesse. Bij de excentriekelin
gen en de buitenbeentjes."
Rody van der Pols
Barbara M. Veenman: Vergeten Fa
rao, Hofkroniek van de laatste Fa
rao van de Zon - Uitgeverij Conser
ve, €24,-.
imba Sherif is met afstand de sympa-
^uekste allochtone schrijver van Ne-
Waar anderen - Moses Isega wa om
eens iemand te noemen - de woede
^gebeurtenissen in hun land van her-
van zich afschrijven en zich met de
der wanhoop een plek in (literair) Ne-
'■and bevechten, blijft Vamba glimla-
letterlijk en figuurlijk. Als mens en als
^er lijkt hij vrijwel probleemloos door
E?,entegaan.
want getuige zijn nieuwe boek, waar-
aantal autobiografische trekjes te
;Hden is, zit er toch iets meer achter die
■•gelach. Hij schrijft: „...uiteindelijk
dat glimlachen een gewoonte, het
"glimlach dat u nu ook op mijn gezicht
^chijnen terwijl ik u dit verhaal ver-
"Sheb hem niet geërfd, het is het resul-
"anstug oefenen voor de spiegelMaar
Vamba Sherif
welke gemoedstoestand hij verbergt, daar
kom je niet goed achter. Hij blijft toch voor
al een heel erg aardige jongen.
Oorspronkelijk komt Vamba Sherif uit Li
beria. Later woonde hij in Veldhoven, in de
tot de verbeelding sprekende buurt Zonder
wijk. Hij schreef een tijdlang krantenco
lumns. Tegenwoordig zit hij in Groningen.
Zijn rechtenstudie heeft hij aan het schrij
ven opgeofferd. 'Het koninkrijk van Sebah'
iszijn tweede roman, na 'Het land van de va
ders'
Evenals in zijn debuut toont hij zich een
'modelallochtoon', die weliswaar zijn ei
genheid heeft behouden - vooral aanwezig
in de talrijke verhalen die hij in zijn hoofd
heeft meegenomen uit Liberia - maar tevens
bereid is zich ten volle aan te passenOm een
ander citaat te nemen, over Sebah, de moe
der van de hoofdpersoon: „Ik wil helpen om
immigranten te genezen van hun faalangst,
en de terughoudendheid ten aanzien van
vreemdelingen te verminderen."
Het koninkrijk van Sebah speelt in een
plaats ergens in Nederland. Veel fantasie is
er niet voor nodig om er Veldhoven in te her
kennen. In een rijtjeshuis heeft zich een Li
beriaans gezin gevestigd: man, vrouw,
dochter en zoon. De laatste, Mansekah, ver
telt als aankomend schrijver hun geschie
denis. De man is aanvankelijk werkeloos,
maar vindt dankzij de sollicitatiebrieven
die zijn zoon schrijft, een baan in een
vrachtwagenfabriek (DAF?) en vestigt zich
later als kleine, maar allengs succesvollere
middenstander. De moeder gaat op in een
vrouwenpraatgroep en ontwikkelt zich tot
aankomend gemeenteraadslid - een Hirsi
Ali van het betere soort. De dochter neemt
afstand van het gezin door zich steeds meer
met de buren in te laten en de zoon vindt na
aanvankelijk mislukte dagboek-probeer
sels zijn eigen stijl van schrijven.
Het gezin dreigt uiteen te vallen, maar erg
groot zijn de drama's niet. De toon van het
boek is er voortdurend één van 'alles komt
goed'. Ook als het gaat om de zoon, die zich
afvraagt of hij wel een kind van zijn vader is.
Het is geen worsteling die leidt tot taferelen
waar je als lezer van wakker ligt De crux
van de roman lijkt besloten te liggen in het
tamelijk literaire gegeven, dat een schrijver
zich danig kan laten meeslepen door de vrij
heid die zijn herinneringen hem bieden.
Vamba Sherif is een nog jonge auteur. Hij
schrijft in het Engels en heeft zijn boek sa
men met vertaalster Hanka de Haas be
werkt in het Nederlands. Zijn stijl blijft hoe
dan ook een beetje kinderlijk en schools
Het is alsof er een sprookje wordt verteld, al
heeft dat zeker zijn charme Van sommige
verhalen in het boek blijft de pointe nogal
eens in het luchtledige hangen. Soms zijn er
vreemde perspectiefwisselingen. Af en toe
laat de schrijver je lachen. Een Surinaamse
muzikant zegt „Er zullen maar weinigen
hebben gedacht dat ik ooit uit de goot zou
komen en zou worden wat ik nu ben, een
man met een vaste plek in een café."
Maar er kleeft toch een voornaam bezwaar
aan dit boek, namelijk een gebrek aan dra
matische kracht. Je zou bijna hopen dat die
aardige Vamba Sherif een keer zijn tanden
laat zien
Peter van Vlerken
Vamba Sherif. Het koninkrijk van Sebah - Uitge
verij De Geus. €12,50. De roman verschijnt op 3
april.