Waarom vechten we eigenlijk?
PZC
PZC
Wereldoorlog is onmogelijk
CNN in herhaling als oorlogszender
Na het vele oefenen
willen troepen actie
Mens, staat en wereld zijn reden én remedie tegen politiek geweld
te gast
20 maart 1953
donderdag 20 maart 2003
Al sinds 1945 woeden er
jaarlijks gemiddeld vijf
tien tot vijfentwintig oor
logen. 'High intensity
conflicts' worden ze
genoemd en het criterium
is dat er per jaar minstens
duizend mensen sneuve
len. Minder heftig zijn de
'low intensity conflicts'
met honderd tot duizend
doden per jaar. In 2001-
2002 telden wetenschap
pers er 79. Vervolgens telt
Jaap de Wilde nog 175
conflicten waarin politiek
gemotiveerd geweld min
der dan honderd doden
vroeg.
door Jaap de Wilde
Oorlog, politiek geweld, het
hoort blijkbaar bij het le
ven, zoals slachtoffers in het
verkeer. Is het inderdaad ver
keersproblematiek?
We kennen dodelijke ongeluk
ken in het nationale verkeer. Po
litieke moorden op Pim Fortuin
en Zoran Djindjic, maar ook ja
renlange burgeroorlogen, zoals
in Turkije en Rusland. Ongeluk
ken gebeuren ook in het inter
nationale verkeer. Het botst tus
sen Noord- en Zuid-Korea,
tussen India en Pakistan, en tus
sen de Verenigde Staten dan wel
de Verenigde Naties en Irak.
Verkeersongevallen berusten
meestal op vergissingen. En
daar begint de parallel mis te lo
pen. In de Europese Unie vallen
jaarlijks ruim 42.000 doden in
het verkeer De cijfers voor de
Verenigde Staten liggen iets ho
ger. Maar bijna niemand heeft
daarvoor gekozen. Zelfs wegpi-
raten willen het liefst hun nood
lot vermijden. Politieke botsin
gen waar geweld aan te pas
komt, zijn in de geschiedenis
echter vaak doelbewust ge
zocht. 'Oorlog is de voortzetting
van de politiek met gebruik van
andere middelen', leert de
krijgsfilosoof Carl von Clause-
witz al sinds 1830. Je onder
streept je argumenten met fysie
ke middelen Wie niet horen wil
Machtsmiddelen: een F-14 Tomcat (achtergrond) en twee F/A-18 Hornets aan boord van het Amerikaanse vliegdekschip USS Harry S.
Truman in het oostenlijke deel van de Middellandse Zee. foto Markus Schreiber/AP
moet maar voelen. Macht is het
vermogen iemand iets te laten
doen, wat zij of hij anders niet zo
snel zou doen. Dreigen met ge
weld en beheerst gebruik ervan
zijn machtsmiddelen. Dol
driest, onbeheerst gebruik van
geweld is al evenmin te negeren
Elke gek met wapens moet he
laas serieus genomen worden.
Om die gek te ontwapenen, heb
je zelf ook weer machtsmidde
len nodig, en de bereidheid ze te
gebruiken
Meestal gaat het om vergelijk
bare machtsmiddelen. Je hebt
een dief nodig om een dief te
vangen. Zo verzeil je al snel in
wapenwedlopen, preventieve
oorlogen (dat zijn oorlogen om
oorlogen te voorkomen) en ver-
nietigingsoorlogen of genocides
(de medemens als pest). Zij die
dat dan weer overleven, roepen
vervolgens 'dit nooit weer!' En
dan begint het weer opnieuw.
Of niet? 'Dit nooit weer', werd
geroepen na de Tweede Wereld
oorlog; het werd geroepen na de
Eerste Wereldoorlog; het werd
geroepen na de Napoleontische
oorlogen; het werd geroepen na
de Dertigjarige Oorlog van
1618-1648. Dieptepunten in de
Europese geschiedenis. Com
plete ontwrichting van de sa
menleving, van de economie,
van de menselijkheid. Is er re
den om aan te nemen dat we het
in toekomst nooit meer zullen
roepen (mits er nog iemand is
om te roepen)?
Fatalisme en idealisme staan
hier lijnrecht tegenover elkaar.
Bij alle wetenschappelijke in
zichten blijven beide bovendien
kaarsrecht overeind. Toch hel
pen die inzichten wel om, des
noods tegen 'beter weten' in, te
zoeken naar een haalbare uit
weg.
De wetenschap geeft drie ver
klaringen voor politiek geweld:
de mens, de staat en het interna
tionale systeem. Agressie ken
nen we allemaal. Angst is waar
schijnlijk de diepste bron ervan;
genot de gevaarlijkste bondge
noot. Als geweld al niet in onze
genen zit, dan zit het wel in de
omgang met elkaar. Die omgang
wijst op maatschappelijke
structuren en dus op de staat
waarin we leven.
Wildwest
Sommige staatsvormen gebrui
ken gemakkelijker geweld dan
andere. Andere staten functio
neren zo beroerd dat wildwest
taferelen aan de orde van de dag
zijn. Surf voor de cijfers maar
naar Amnesty International,
Transparency International,
Privacy International en Free
dom House. Regeringen die zich
intern misdragen, doen dat naar
buiten toe ook. Oorlog dus.
Ook 'nette' regeringen weten
zich geen raad in het internatio
nale verkeer. Gebrek aan regels,
gebrek aan respect voor de paar
regels die er wel zijn, gebrek aan
zekerheid over de intenties van
de ander (alweer die angst) ma
ken het internationale systeem
tot een oerwoud. Het recht van
de sterkste geldt, maar is nooit
legitiem, en wordt dus voortdu
rend aangevochten. Fatalisme
op alle fronten.
Absurd
Toch is de hel op aarde even ab
surd als de hemel. Dat we die he
mel niet hebben, weten we,
maar als een nieuw historisch
dieptepunt onvermijdelijk is,
waarom ligt het dan in de toe
komst? Blijkbaar is tijdrekken
de moeite waard.
De wetenschap geeft drie reme
dies tegen politiek geweld: de
mens, de staat en het internatio
nale systeem. Via opvoeding en
scholing kan elk mens leren
agressie te beheersen. Heel veel
niet-gewilde botsingen kunnen
daarmee voorkomen worden.
Bij moedwillige botsingen moet
de staat corrigerend optreden.
Daar moet je dan als bange bur
ger wel vertrouwen in hebben.
De enige staatsvorm die dat ver
trouwen enigszins kan verdie
nen, is de democratie. Als de
democratie deugt, dan ligt de
soevereiniteit immers bij de on
derdanen. De baas wordt be
heerst door de stemmingen van
de bevolking. Daartussen zit
een hoop dempende bureaucra
tie: regels en regelneven. Deze
'nette' regeringen vinden elkaar
in hun angst voor de internatio
nale anarchie.
Gedreven door 'dit nooit weer'
richten ze volkenbonden op, en
daarna verenigde naties. Er ko
men zo steeds meer internatio
nale verkeersregels. Het inter
nationale systeem gaat hierdoor
pacificerend werken. Maar echt
vertrouwen hebben ze er niet in.
GPD
Prof. dr. J.H. de Wilde is als politico
loog verbonden aan de Universiteit
Twente en de Vrije Universiteit Am
sterdam
door Mark van Assen
Koeweit is weer heel dicht
bij een oorlog. In Koe-
weit-Stad is er nog weinig
van te merken, terwijl de
woestijn trilt van de troepen
bewegingen. De militairen
vinden dat het nu maar eens
moet gebeuren.
Het lijkt een dag als alle an
dere. Het verkeer raast dooi
de straten, de zon is weer net
een beetje warmer dan giste
ren, de mensen lachen en ma
ken grapjes, de supermark
ten doen hun gewone zaken;
in Koeweit is schijnbaar
niets aan de hand.
Niemand is verontrust over
berichten als zou het leger
van Saddam Hoessein in al
lerijl zwaar geschut aan de
grens met Koeweit hebben
geposteerd. Naar de reden
daarvoor hoeft geen mens te
gissen. Niemand is bang ('Hij
heeft toch geen raketten'),
velen zijn ongeduldig ('Ein
delijk maken ze het karwei
af), iedereen legt nog steeds
glimlachend zijn lot in de
handen van God.
Woestijn
In de woestijn zijn de gevol
gen van Bush' rede wel goed
te zien. Over de twee snelwe
gen naar de grens sluipen
lange rijen khaki en groene
voertuigen naar het noorden.
In het zand tussen Koeweit-
Stad en Irak hebben zich zo'n
200.000 Amerikaanse en
Britse soldaten verzameld.
Aan een van de controlepos
ten kijkt de Amerikaanse
sergeant der mariniers Roy
Archer (22) vanuit zijn jeep
de voorbijkomende konvooi
en na. Het is heet en hij zweet,
maar hij komt uit de woestijn
van Arizona, dus hij is wel
wat gewend. Hij heeft er zin
in, klinkt het manhaftig.
„Alles wat we hier hebben
gedaan is oefenen, oefenen,
oefenen. Op een gegeven mo
ment wil je actie."
En natuurlijk is hij het eens
met Bush: Saddam moet snel
weg. „Als we het nu niet
doen, dan zitten we hier over
tien jaar weer. Maarweft»
het doen. We zijn er
voor. En nee, ik ben u
bang. We zijn goed gelriW
we weten precies wat
moeten doen. Wij zijn tie
keer beter dan dat leger vat
Saddam." Uiteindelijk^
hij toch wel een klein beet*
toegeven dat de gedacht^
sneuvelen of gewond tab-
een paar keer is opgekort»
Een eindje verderop.bijX
Britse jeep, staat Robertw
bett (30) uit het Schtï
Edinburgh, een zonnebril
zijn neus en zijn onderaf
roodverbrand. Hij heeft a
omstandig uitgelegd
om het niet zo botert tusa
zijn collega's en de Amena
nen. „Ze zijn arrogant j
denken dat ze de baaszr,r
ze gebruiken zulke g~
woorden. Maar ze wetens
niks. Laatst kwam er ia
eentje langs met een latj
kaart in zijn hand; ofwijru
schien wisten waar hij «-,<
Kijk, ik ben hier alleenirii
omdat ik word betaald dm
de koningin. Punt. Venz
niks. En ik wil dathetzosa
mogelijk afgelopen is, zoci
ik terug kan naar mijn vron
en mijn dochtertje."
Nisbett is een Golf-veteraï
In 1991 diende hij alszestia
jarige bij de Britse troefe
die als eerste Irak binrs
trokken en afrekenden a
Saddams Republikeia
Garde. Nu is hij korporaalï
de 5th Royal Mounted Poiia
En volgens hem is die Ga
helemaal niet zo gevaaq
als wel wordt beweerd.
Hij is vandaag niet meerp
spannen dan de dag tevos
zegt hij. „We zijn goedvoc
bereid. Dit is waarvoor
hier zijn en we weten wati
moeten doen." De discia
in Groot-Brittannié overj
rechtvaardigheid van s
oorlog laat hem koud. Hij j
looft ook niet dat het de a
raai van de troepen aantü
„Er is een oude legerspred
een tevreden soldaat is es
soldaat die klaagt. Terwijl!
niet eens iets te klagen
Er is zelfs altijd thee encai
in het kamp." GPD
door Ans Bouwmans
De Amerikaanse kabel
nieuwszender CNN maak
te naam met de verslaggeving
over Desert Storm, de eerste
Golfoorlog. Na veel tegenslagen
triomfeerde het team met pre
sentator Peter Arnett - dankzij
een speciale telefoonlijn naar
het hoofdkwartier in Atlanta -
met het enige live-verslag van
de eerste bommen op Bagdad
Die coup bezorgde pionier Ca
ble News Network twaalf jaar
geleden een prominent plekje op
de media-landkaart
Kan CNN het kunstje nog een
keer flikkennu er concurrenten
genoeg zijn die de vroegere mo
nopolist het vuur aan de sche
nen leggen? Het is een vraag die
Tony Maddox al vaker heeft ge
hoord dan hem lief is. „De om
standigheden zijn niet te verge
lijken met toen", zegt Maddox,
vice-president voor Europa,
Afrika en het Midden-Oosten
van CNN International vanuit
Londen. Dit keer heeft CNN
geen monopolie, want er zijn
ook andere netwerken aanwe
zig.
Het afgelopen decennium heeft
de 24-uurs nicuwsmdustrie een
enorme ontwikkeling doorge
maakt. „Tijdens de Golfoorlog
in 1991 waren er buiten de VS
zeven miljoen tv-schermen met
CNN erop, nu 155 miljoen." In
de jaren negentig ontstonden
verschillende nieuwe tv-sta-
tions met de hele dag nieuws,
zoals BBC World, Bloomberg en
MSNBC (voor wie Arnett nu
werkt in Bagdad). Die zijn wel
iswaar niet zo groot als CNN,
maar de internationale concur
rentie komt ook van lokale
nieuwszenders waarvan bijna
elke land er wel een heeft, aldus
Maddox
In de VS is het nieuwskanaal
van Fox uitgegroeid tot een be
langrijke concurrent, met dui
delijke conservatieve opinies en
een laagdrempelig karakter
Zullen, als de oorlog begint
meer Amerikanen afstemmen
op Fox in plaats van CNN, de
merknaam voor internationaal
nieuws? Bij Fox hopen ze van
wel, en de zender voert in de VS
een welhaast 'vuile' reclame
campagne tegen CNN, dat het
vorig jaar voor het eerst in aan
tallen kijkers overvleugelde.
Bij de zender uit Atlanta zijn ze
alle vergelijkingen met Fox zat.
De Amerikaanse nieuwzender
heeft zijn bakens verzet, er is in
derdaad wat lichte kost in de
avonduren, de graphics zfjn
kleurrijker, maar CNN is een
objectieve kwaliteitszender met
een internationale reputatie
voor gedegen journalistiek, zegt
Maddox. En het aantal kijkers
blijft groeien, ook al is Fox gro
ter gegroeid. „Fox heeft zijn ei
gen publiek gevonden", zegt
Maddox.
Het gedoe over de 'strijd tussen
Fox en CNN' is volgens sommi
ge media-experts in de VS opge
klopt door Fox, dat zich wilde
afzetten tegen 'liberale' media
opdat het zijn eigen conserva
tieve geluid als 'onafhankelijk'
kon presenteren. Conservatie
ven hebben de afgelopen jaren
met zoveel kabaal geklaagd
over de 'liberale inslag' van de
Amerikaanse grote media, dat
het bijna een geloofsartikel is
geworden.
Gezagsgetrouw
Het is echter niet de werkelijk
heid, aldus Eric Alterman,
schrijver van het boek 'What Li
beral Media?' in het linkse ma
gazine The Nation. Ze streven,
net als CNN Amerika, 'even
wichtigheid' na door zowel pro
gressieve als conservatieve
commentatoren aan het woord
te laten.
Er is de afgelopen weken wel
een discussie op gang gekomen,
of Amerikaanse media niet te
gezagsgetrouw hebben bericht
over de situatie in Irak en onvol
doende oog hadden voor de an-
ti-oorlogsbeweging. „Dat kun
nen ze in ieder geval niet zeggen
van CNN International", meent
Maddox. „We hebben uitvoerig
aandacht besteed aan de inter
nationale protesten."
Wie in Nederland woont en
CNN kijkt, ziet heel wat anders
dan hetgeen CNN op zijn thuis
markt Amerika uitzendt. CNN
International maakt 90 tot 95
procent van zijn programma's
zelf. Het wereldperspectief is
anders, net als het publiek en de
nieuwsaanpak, zegt Maddox.
Maar voor de verslaggeving
over Irak zal vaak gebruik ge
maakt worden van hetzelfde
beeldmateriaal en dezelfde pool
van journalisten, ook al worden
de programma's afzonderlijk in
Atlanta en Londen gemaakt. Er
zitten 'meer dan honderd' jour
nalisten van CNN in de Golfre
gio.
De nieuwszender heeft nog
steeds mensen in Bagdad, ook al
is daar de afgelopen dagen een
uittocht op gang gekomen Ook
reizen sommige verslaggevers
onder bescherming van het
Amerikaanse leger mee naar het
front. Dat heeft grote voordelen,
omdat het in tegenstelling tot
eerdere oorlogen verslagen en
beelden van oorlogsacties -
bloed en doden - mogelijk
maakt. Maddox: „Het is belang
rijk daar goed mee om te gaan.
Om de strijd goed in beeld te
brengen, niet opgeschoond
Vice-president Tony Maddox voor Europa, Afrika en het Midden-
Oosten van CNN International: „Als er problemen ontstaan, dan
zullen we ermee afrekenen. foto GPD
maar ook niet aanstootgevend."
Het nadeel is dat de 'ingekapsel
de' journalisten - in totaal zo'n
vijfhonderd van alle media -
vastzitten aan de 'regels' die het
Pentagon heeft gesteld. Ze mo
gen geen gevoelige informatie
verstrekken, geen off-the-re-
cord gesprekken voeren met mi
litairen en als ze wel gevoelige
informatie willen moeten ze ak
koord gaan met een 'veilig
heidscontrole' van hun kopij.
Gaat dat niet eenzijdigheid of
problemen opleveren? „We zul
len moeten afwachten hoe het
uitpakt. Als er problemen ont
staan dan zullen we ermee afre
kenen", zegt Maddox.
Zodra de oorlog begint kunnen
de kijkers bijna zeker rekenen
op een paar commercial-vrije
dagen bij CNN. Om de kijkers
niet te krenken, maar ook omdat
adverteerders terugschrikken
voor reclame tussen oorlogs
nieuws. Dat is een weerkerend
groot probleem voor een
nieuwszender als CNN Oorlog
is een klap voor de inkomsten,
maar de verslaggeving kost vele
miljoenen dollars extra. GPD
door Maarten van Rossem
Direct na de dubbele aanslag van 11
september 2001 meenden vele ge
schokte waarnemers dat dit wel eens
het begin van de Derde Wereldoorlog
zou kunnen zijn. De Amerikaanse pre
sident sprak weliswaar niet over een
wereldoorlog, maar hij zei wel dat de
Verenigde Staten nu in oorlog waren.
Van een oorlog, laat staan een wereld
oorlog, in traditionele zin was echter
evident geen sprake. Het ging om een
teiToristische aanslag, uitgevoerd door
een los georganiseerd netwerk van reli
gieuze radicalen
Van een oorlog zou sprake zijn als de
aanslag het werk was geweest van een
natiestaat, die de VS tegelijkertijd ook
op conventionele manier zou hebben
aangevallen. Er is echter in de wereld
geen enkele staat die het in zijn hoofd
zou halen Amerika aan te vallen. Het
zou gelijk staan aan zelfmoord.
Van een wereldoorlog spreken we al
leen wanneer grote mogendheden ja
renlang strijden om de hegemonie in de
wereld. Tijdens de Eerste Wereldoorlog
stonden Engeland, Frankrijk en Rus
land tegenover Duitsland en Oosten-
rijk-Hongarije. In 1917 verklaarden
ook de VS de oorlog aan Duitsland en
dat leidde in 1918 tot de Duitse neder
laag. Er waren toen tien miljoen mili
tairen gesneuveld en twintig miljoen
militairen zwaargewond geraakt. Eu
ropa was totaal ontredderd.
In de Tweede Wereldoorlog vochten
Duitsland, Italië en Japan tegen een co
alitie van Engeland, de Sovjet-Unie en
de VS, waarbij moet worden opge
merkt dat de Italiaanse bijdrage weinig
indrukwekkend was. Dit conflict ver
oorzaakte vijftig miljoen doden en een
wereldwijde verwoesting.
Merkwaardigerwijze is een wereldoor
log op dit moment helemaal niet moge
lijk. Voor een serieuze wereldoorlog
zijn meerdere, liefst vrijwel even sterke
grote mogendheden nodig. Dat was het
geval in de Eerste en de Tweede We
reldoorlog. De huidige machtspolitie
ke constellatie zit fundamenteel an
ders in elkaar
Er is nu namelijk maar één grote mo
gendheid. of misschien kunnen we be
ter spreken van een super- of hypermo-
gendheid, namelijk de Verenigde
Staten. Op dit moment is er geen enkele
natie die het met enige kans op succes
tegen de VS kan opnemen. Er valt zelfs
geen coalitie van naties te bedenken die
dat zou kunnen. Zonder moeite valt te
voorspellen dat deze situatie nog mini
maal een kwart eeuw zal duren. Wat er
daarna gaat gebeuren is duister. Als be
staande trends kunnen worden doorge
trokken, dan mogen we aannemen dat
China en India zich in de tweede helft
van deze eeuw zullen ontwikkelen tot
economische giganten
China heeft in ieder geval al een in
drukwekkende start gemaakt. Of Chi
na, of India te zijner tijd zal besluiten
zijn economisch potentieel om te zetten
in militaire macht is onvoorspelbaar.
Zeker is wel dat de Amerikanen zich op
de middellange termijn heel wat meer
zorgen maken over China als mogelijke
strategische concurrent dan over de
'schurkenstaten' waar nu zoveel over is
te doen.
Zo valt eenvoudig te concluderen dat
een wereldoorlog naar alle Waarschijn
lijkheid pas over een kleine halve eeuw
weer mogelijk is. De inzet van dat con
flict zal de hegemonie in Azië zijn. Ge
heel theoretisch lijkt mij de kans dat de
Europese Unie of Japan, tot het uiterste
getergd door de arrogantie van de
Amerikaanse machtsuitoefening, op
relatief korte termijn zou besluiten de
militaire competitie met de VS aan te
gaanHet is natuurlijk wel zo dat de EU
en Japan beide beschikken over de fi
nanciën en de technologische moge
lijkheden om het de Amerikanen knap
lastig te maken.
Ondanks al het mediageschet ter stel
len de Amerikaanse interventies sinds
het einde van de Koude Oorlog militair
gezien en in vergelijking met de grote
conflicten van de vorige eeuw helemaal
niets voor. Noch Irak, noch Servië,
noch Afghanistan was in staat serieuze
tegenstand te bieden. De tweede straf
expeditie tegen Irak zal door vriend en
vijand al als een mislukking worden
beschouwd als er enkele duizenden
Amerikaanse militairen sneuvelen. Bij
de diverse Amerikaanse interventies
sinds het einde van de Koude Oorlog
zijn immers slechts enkele tientallen
Amerikanen om het leven gekomen.
Het is juist het enorme, nauwelijks te
bevatten Amerikaanse militaire over
wicht dat het moeilijk te begrijpen
maakt waarom de Amerikanen zich zo
panisch opstellen ten opzichte van de
schurkenstaten. Kort geleden ver
klaarde de Amerikaanse president
weer eens dat Irak op dit moment een
directe bedreiging voor de veiligheid
van de VS vormt. Dat Irak is veel zwak
ker dan in 1990, dat Irak wordt perma
nent minutieus in de gaten gehouden,
dat Irak wordt vrijwel dagelijks ge
bombardeerd en de positie van de VS in
het gebied van de Perzische Golf is veel
sterker dan in 1990. Het Amerikaanse
optreden tegen Irak is daarom militair
overbodig en moet vooral gezien wor
den als een symbolische demonstratie
van de Amerikaanse hegemonie.
DIKZAKKEN - In de Noord-
Spaanse stad Bilbao is de Club
de los Gordos (club van dikke
mensen) opgericht. De leden
moeten minimaal 110 kilo we
gen en er rond voor uit willen
komen, dat ze een overmatige
omvang hebben. De oprich
ting werd gevierd met een
feestmaal.
DRANKWEEK - Het Zeeuws
Drankweercomité heeft tij
dens haar vergadering moeten
constateren dat de pogingen
om in Zeeland een Consulta
tiebureau voor Drankzuchti
gen op te richten, tot nu toe
niets hebben opgeleverd. De
actie voor de Blauwe-Week-
collecte is voorbereid.
CHAMPIGNONS - ChaiBj
nonkweker J. Varkevij
heeft door de waters»
ramp aanzienlijke schadej
leden. Waar in het fort El
mekens nu honderd toni
met zaad zou moeten li;
zijn er slechts veertig ote
bleven. Ook heeft 1
water de waterbron opdt
nenplaats verzilt.
LECTUURHUISJE -
Middelburg heeft nu eeni
tuurhuisje van het RoaeK"
Hier kunnen tijdschrifta
andere lectuur worden
verd. die dan meerdere»
per week wordt vena
naar Nederlanders i
vreemde.
Hoofdredactie:
AL. Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A.L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel (0118) 484000
Fax (0118)470102
E-mail redactie@pzc nl
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel (0118)484000
Fax. (0118)470102
E-mail redwalch@pzc.nl
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113) 273000
Fax. (0113)273030
E-mail redgoes@pzc nl
Terneuzen: Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115) 645769
Fax (0115)645741
E-mail: redtern@pzc nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel (0114)372776
Fax. (0114) 372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel. (0111)454647
Fax (0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17.00 uur
Zierikzee. Goes en Hulst:
8 30-1700 uur
Internet: www.pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
E:mail: web@pzc nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 12 00 uur.
Abonnementen
(bij acceptgirob'etaiing geldt ees
toeslag van 2.00)
per maand 20.50
per kwartaal: 55.10
per jaar €209.90
Voor toezending per post gek*
een toeslag.
E-mail lezersservice@pzc.nl
Beëindiging van abonnement*
uitsluitend schriftelijk, 1 rmsxtf
het einde van de beiaalpenofc
Losse nummers per stuk
maandag t/m vnjdag.€ J, 10
zaterdag: 1.65
Alle bedragen zijn inciustetföï*
Bankrelaties
ABN AMRO 4 7 70 65 597
Postbank 35 93 00
Advertenties
Alle advertentie-orders worW
uitgevoerd overeenkomstig
de Algemene Voorwaarden van
Wegener NV en volgens de
Regelen voor het Advertentiewezet
Overlijdensadvertentie»!
maandag t/m vrijdag- tijdens te*"1
zondag: van 16 00 tol 18.00W
Tel. (0118) 484000
Fax(0118)470100
Personeelsadvertentie»!
Tel (0118)484240
Fax (0118) 470100
Rubrieksadvertenties |W««P
Tel (0118)484321
Fax:(0118)484370
Voor gewone advertentie*
Noord-en Midden-Zeeland
Tel: (0118) 484369
Fax: (0118) 484309
Zeeuws-Vlaanderen
Tel: (0114) 372770
Fax (0114)372771
Internet www.pzc nl/adver*rf
Auteursrechten voorbehouden
Uilgevenj Provinciale Zeeuwse Courant 9V is een onderdeel van hel Wegener-»*0^
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen *i een bestand dat »wx(* 9*^,',
(abonnementen Jadmruslrabe en om u te (laten) informeren over voor u re'evarw
ducten van de titels en de werkmaatschappiier van Wegener ct oox ens zorg*, o;
Behoort tot LUGQGTlGr