Zeeland herrezen uit het slik
PZC
Je zal er
maar
naast
liggen
Kunstenaars exposeren vage
silhouetten en felle objecten
Eerste deel van de
Fauna Zeelandica
verschijnt in najaarl
Vooruitgang
lezers schrijven
Drugs
Terreur
Veerboten
Jacht
lusi
A
Bijna duizend
fietsers maken
laatste rondje
Westerschelde
kunst cultuur
woensdag 12 maart 2003
Niet iedereen waardeert de 'badtegels in schrille toverballenkleu-
ren' op de grafsteen van Annie M.G. Schmidt, foto Lex de Meester
door Henk Postma
Opnieuw zet Zeeland een Grote Stap
voorwaarts. Nieuwe mannen aan
de macht. En de laatste overkant ge
sloopt. Het is de week van de Grote Ver
andering. Gisteren hielpen we een ferm
ververst gezelschap volksvertegen
woordigers op het pluche van de Mid
delburgse Abdij. En vrijdag openen we
met koninklijk feestgedruis de buis die
ook het laatste stuk van dit gewest uit
de isolatie haalt. Eeuwen hebben we er
over gedaan. Maar de laatste decennia
is het bijzonder hard gegaan: Zeeland is
nu herrezen uit het slik.
Ooit was het een afgelegen, en dus ach
tergebleven gebied: een slordige verza
meling eilandjes, ver van elk centrum
der beschaving vandaan. Als je geen
boot had, kon je er niet komen. Nu loopt
Zeeland vooraan. Dammen en bruggen
haalden de vooruitgang binnen. Eerst
was er de mechanisatie in de landbouw.
Daarna de atoomcentrale. Toen kwam
de Oosterschelde-stormvloedkering.
En nu is er de Westerscheldetunnel.
Vier grensverleggende technologische
primeurs in minder dan een halve eeuw.
We hadden er niet eens een eigen uni-
versiteit voor nodig. Maar zelfs die lijkt
in aantocht. Een dikke 370.000 inwo
ners, omgeven door high-tech en groen.
Nu, met de Westerschelde-tunnel, ook
de laatste overkanten aan elkaar zijn
gesmeed, hoor je zo hier en daar al ge
luiden over een stedelijk verband. Geen
Zeeuwse eilanden meer, maar een
Parkstad Zeeland.
Geen nieuw geluid. Ene G. de Kok, des
tijds hoofdredacteur van deze krant,
schreef ruim dertig jaar terug al: „De
overkanten worden gesloopt Het
stadsgewest Zeeland is bezig te ont
staan." Het roept in ieder geval de
vraag op of het provinciebestuur en al
die afzonderlijke gemeentebesturen
nog bestaansrecht hebben. Kunnen we
er niet gewoon één stadsbestuur van
maken? Een bestuur voor Zeelandstad.
Alvorens overhaast een dergelijk stap
te nemen, doen we er goed aan wat na
der bij De Kok's teksten te rade te gaan.
Want Zeeuwen, bestaan die eigenlijk
wel? „Zeeland is, was vooral, een verza
meling republiekjes, elk met eigensoor
tige mensen", schreef De Kok in zijn
'Overkantse Fragmenten', een opstel
over Zeeland dat in 1973 werd afge
drukt in zijn bundel 'Sporen in de Slik.
„Iedereen in dit gewest is van een over
kant en elke overkant is wat anders."
Die overkanten worden gesloopt. Dus
misschien, opperde hij destijds, begint
de Zeeuw nu pas te ontstaan. „Die van
Middelburg en die van Zierikzee leren
elkaar kennen, en Hulst hoort er nu ook
bij. Dat is iets nieuws."
Eenheid
Maar of dat, nu dertig jaar later, in het
Zeeuwse tot enige eenheid heeft geleid
in het bestuurlijk leven en denken, is
nog maar zeer de vraag. In de tijd van
De Kok hoefde je in Zeeland maar der
tig, hooguit veertig kilometer te reizen,
en kwam in drie verschillende werelden
terecht. „Goes klein en met midden
standers, Vlissingen aan het water, met
een wijd vergezicht, Middelburg met
regenten." Tot erg veel toenadering is
het nog niet gekomen. „Een begrafenis
is Hulst is gezelliger dan een bruiloft in
Middelburg", liet een Hulster burge
meester zich nog maar enkele jaren ge
leden ontvallen.
Vanuit de Zeeuwse hoofdstad is, voor
zover bekend, nimmer op die provoca
tie gereageerd. Maar je hoort ze denken:
er mag dan in Middelburg wat minder
vaak worden gelachen, het is in ieder
geval wel brandpunt van top-cultuur.
Maar goed dat zulks niet hardop wordt
gezegd. Want dan had het werkvolk in
Vlissingen reden tot leedvermaak ge
had. Want waar dan kan je in Middel
burg naar bioscoop, museum of dieren
tuin? Daar moet je toch echt voor in
Vlissingen zijn.
Achtergesteld
Middelburg, dat is toch vooral een stad
van regenten, ambtenaren en subsidie
eters. Wie het dichtst bij het vuur zit
warmt zich het best. Zo denken ze in de
andere steden. Want men weet zich
daar nog immer achtergesteld. En in
Zeeuws-Vlaanderen? Daar regelt een
ieder nog gewoon z'n eigen zaakjes. En
leeft men in gemoedelijkheid samen.
De Kok lepelde daar een anekdote over
op. Die gaat overeen jonge onderwijzer
en zijn vrouw. Het zal zo'n driekwart
Ringrijders jonassen Zeelands Commissaris van de Koningin. Omhoog in de vaart
der volkeren. foto Ruben Oreel
eeuw geleden zijn dat het stel zich ves
tigde in het protestantse land van Cad-
zand. In hetzelfde jaar waren er Ka
merverkiezingen, en tot grote verba
zing van de hele gemeente werden er
voor het eerst twee stemmen op de com
munisten uitgebracht. „Dat moest de
nieuwe meester wezen", dacht een ie
der, „de meester en zijn vrouw". Elders
zou zo'n stel in die tijd met pek en veren
zijn besmeurd. Niet in het Cadzandse.
Daar bleven ze de meester opgewekt
groeten, en stuurden de kinderen trouw
naar school. „In Nederland beneden de
Westerschelde wonen libertijnen." Nu
in de rest van Zeeland nog.
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor reacties op in de PZC*
nen redactionele berichten, artikelen of commentaren. De re
beloopt uiterlijk 7 dagen. Plaatsing van bijdragen betekent ni
redactie de meningen en stellingen van de inzenders ondersch.
Open brieven, oproepen, gedichten en anonieme inzendingen]
niet geplaatst. Bijdragen mogen niet langer zijn dan 250 woord*
dactie behoudt zich het recht voor inzendingen te bekorten, ft
weigerde brieven wordt niet gecorrespondeerd.
In de krant van 7 maart staat
hoe drugsdealers in Vlissingen
in het bijzijn van de politie ge
woon door gaan met hun cri
minele praktijken. Er is in Ne
derland gigantisch iets mis. De
regelgeving zit zo in elkaar dat
door het arresteren van een cri
mineel een gigantisch papieren
dossier geschreven moet wor
den, zowel door politie als door
andere justitiële instanties, en je
moet vandaag de dag een pro
fessor zijn om het allemaal cor
rect op te schrijven en in te vul
len. Want de advocaat van de
gearresteerde zal zoeken naar
procedurefoutjes, zodat de cri
mineel op vrije voeten gesteld
kan worden, ook al is de crimi
neel een gevaar voor de samen
leving, want de regels zijn heilig
en staan boven alles. Deze regel
geving heeft een mensvijandig
karakter gekregen. Want alles
wat vastligt is niet meer flexi
bel, verstard, is een soort eind
punt, verdraagt geen beweging,
kan niet meer van een situatie
zelf uitgaan, maar moet de re
gels hanteren. Hoe lang staan de
politieke machthebbers dit nog
toe? En wat voor consequenties
heeft dit voor de samenleving in
Nederland?
José Rozemond
Braamstraat 17
Oost-Souburg
Het is weer gelukt: veertig men
sen vermoord, als wraakoefe
ning voor de dood van vier Isra
ëlische soldaten, die sneuvelden
bij hun taak de Palestij nen te
onderdrukken. Wanneer zullen
de volken der aarde hun stem
verheffen? Moet dat zolang du
ren tot er een oorlog om Irak,
lees Israël, uitbreekt die de we
reld in een afgrond zal storten?
De vorige president van de VS,
Clinton, liet zich ontvallen, dat
alles om Israël draaide, dus hij
wist het en dat zou de heer Bush
niet weten? Die wereld wordt
dus kapot gemaakt om een
kunstmatig ministaatje te
handhaven dat ten koste van
honderden miljarden dollars
overeind gehouden wordt en
waarbij een volk vertrapt en
verdrumd wordt en het leven
onmogelijk gemaakt wordt.
Vindt het Amerikaanse volk dit
goed of wordt dit beslist door
een groepje belanghebbenden
die het voor het zeggen heeft?
Volkeren der aarde, veito
stem en schrijft met vlar
letters aan het firmamqjjl
oorlog om Israël, duizeij
neen!
Piet van 1
Mo/eriiJ
Zuj
De Zeeuwse bevolking i$
week bezig met de dagen)
tellen tot we bij nul zijs.]
wordt de laatste stap vani
gedaan. Daarom wil ik;
die PSD-medewerkers
hartelijke dank uiten
steeds veilig overbreng
passagiers. Bij mijn weten]
nooit iets engs gebeurd. I
toch wel uniek. Ik henna
dat wij soms bijna stil laf
de haven niet in kondeni.
eerst zo'n groot bakbeesti
voorgaan. Veiligheid voori
Voor diegenen die aan
vrije tijd toe zijn, veel gc
plezier in de komende tij
voor de anderen die niri
wachtgeld komen te staan
succes bij het zoeken naar;
werk. Het is een stukjeais
Dank namens vele Zeeuwet]
J. Verhage-%
Nieuwstt
Zoutd
Hierbij reageer ik op hets
over het protest tegen dei
naamde vrije jacht (PZCi
Hierin wordt aangenomen!
jagers zomaar schieten, odl
beschermde soorten. Dn
groot misverstand want;
spreken eerst aan voordatj
eventueel tot een schot ko
De jager kijkt welke soort ai
en realiseert zich tegelijk®
of er op dat moment en
plaats geschoten mag wod
Bij twijfel wordt er niet},
ten! De heer M. Drijgersvaii
stichting Duif kan gerusti
Onder de jachtwet, voordes
en faunawet, mochten de
wilderde kat en duif ooki
jaagd worden. Is de hole
toen uitgeroeid? Nee, inte_
deel, in deze tijd is de stand]
groeid van sporadisch naar]
gemeen. En realiseren dei»
/dames zich wel wat een
verwilderde kat voor sch
aanricht in de fauna vani
vrije veld?
Adriede Rs
Zuid ii
jrAbv
ddel
ideN'
isafge
j de
orde K
dl dat
imoec
iverl
ikt.
;r,i
,«n di
;d
jsdie:
ihe
bi]
er t
me
Sliet
erg
pn ie
|21i
Sin
Rogette Jonckiere (schilderijen) en Jan Dekker (keramische objec
ten) exposeren tot eind maart in De Bewaerschole.
foto Dirk-Jan Gjeltema
door Rinus Antonisse
HEINKENSZAND - Stichting
Het Zeeuwse Landschap gaat
een Fauna Zeelandica uitgeven.
Een serie van voorlopig tien
boeken, waarin het dierenleven
in de provincie uitvoerig aan de
orde komt. Het eerste deel, over
de dagvlinders in Zeeland, ver
schijnt dit najaar. Bedoeling is
dat de tien delen in vijf jaar uit
komen.
Volgens voorlichter C. Jacobus-
se van Het Zeeuwse Landschap
(HZL) is het een voor Nederland
unieke aanpak. Een dergelijke
serie over de fauna in een pro
vincie is nog nimmer samenge
steld „Zelfs niet voor het hele
land", aldus Jacobusse. „Alleen
de Duitse deelstaat Baden-
Württemberg heeft iets verge
lijkbaars uitgebracht."
De stichting wil met de boeken
de vele informatie die er over de
verschillende diersoorten in de
provincie aanwezig is, bundelen
en voor een breed publiek be
schikbaar maken. „We streven
er naar zowel wetenschappelij
ke als populaire doelgroepen te
bedienen", zegt de voorlichter
van Het Zeeuwse Landschap.
„Dus voor liefhebbers en ken
ners, voor biologisch geïnteres
seerde verzamelaars en voor
mensen die alles over Zeeland
willen hebben."
meestal eerder is dan a
provincies. Het feit dat dit 2d
is boeiend. Helaas hebben
nog niemand weten te vmi
die weet waarom dat het
is", vertelt Jacobusse.
Tekeningen
De boeken worden rijk
treerd. Voor een deel met te
maar voor het overgrote
met tekeningen van natui
strator Adri Karmaa
formaat wordt zoals dat va]
jubileumuitgave van HZL
2001, Zeldzaam Zeeuws.\\
de tien delen die nu op het;
gramma staan zijn al contat
gelegd.
Daarbij kan de stichting
nen op de medewerking vani
groot aantal vrijwilligers
deskundigen. Jacobusse: M
ders zou zo'n project 3
haalbaar zijn. Alleen al ini
vlinderatlas worden 350.f
waarnemingen verwerkt E
een gebracht door gedrc
hobbyisten." Bedoeling is
de kosten van de Fauna Zff|
landica terug worden verdi
door de verkoop van de
ken.
Partners
Hoewel HZL als uitgever
treedt, wordt geprobeerdzow
mogelijk partners te vindal
Voor de fauna over de dagv-|
ders wordt nauw samengei
door Harmen van der Werf
VLISSINGEN - Al bijna dui
zend fietsers hebben zich aan
gemeld voor het laatste rondje
Westerschelde zaterdag met de
PSD-veerboten. Organisatoren
Roman Gelderland en Marina
Govaert hebben gisteren beslo
ten te stoppen met de voorin
schrijvingen, vanwege de mas
sale toeloop. Anders lukt het
niet meer om mensen een tegen
bericht te sturen.
„Het begint een gekte te wor
den, het afscheid van de PSD",
is de indruk van Marina Go
vaert uit Westdorpe. Ze is actief
in de Zeeuwse afdeling van de
Fietsersbond. „Zoveel belang
stelling hadden we zeker niet
verwacht. Het rondje Wester
schelde is toch een flinke af
stand, 85 tot negentig kilometer.
En het is vroeg in het seizoen. De
meeste mensen hebben nog niet
veel gefietst."
Roman Gelderland nam het ini
tiatief voor de afscheidsfiets-
tocht.
De fietstocht start zaterdag
morgen vroeg, voordat om tien
uur de PSD-afscheidsmanifes-
taties beginnen op de veerplei-
nen in Vlissingen, Breskens,
Perkpolder en Kruiningen.
Startpunten zijn op de veerplei-
nen, in Goes bij het NS-station
en in paviljoen Westkant aan de
boulevard van Terneuzen. De
ingeschrevendeelnemers krij
gen een stempelboekje mee. dat
ze op de vier veerpleinen, in ca
fetaria De Smidse in 's-Graven-
polder en in paviljoen Westkant
kunnen laten afstempelen.
Per inschrijving wordt een
stempelboekje verstrekt. Niet
iedere fietser kan er één krijgen.
De organisatie heeft er met
steun van sponsors 'slechts'vijf
honderd laten drukken. In
Zeeuws-Vlaanderen volgt het
rondje Westerschelde groten
deels de dijk. Vanaf Vlissingen
gaat het langs Ritthem via het
Sloegebied naar 's-Heerenhoek,
waar wordt aangesloten op de
lange afstandsfietsroute LF 13
naar Kruiningen. De eindtijd
voor de oversteek Kruiningen-
Perkpolder staat vast. Om half
vijf 's middags vaart de aller
laatste boot
Vandaag begint de boekenweek.
Thema is dit jaar- Styx, leven en
dood in de letteren. In een dage
lijkse serie gaat de PZC op zoek
naar de laatste rustplaats van
Zeeuwse schrijvers. Hoe loer
den ze kort na hun dood her
dacht en hoe liggen ze er nu bij?
In de eerste aflevering Annie
M G. Schmidt (1911-1995).
door Ernstjan Rozendaal
Ze heeft een graf gekregen
dat bij haar past. Annie
M.G Schmidt ligt op de mooiste
begraafplaats van Amsterdam,
Zorgvlied, en haar grafmonu
ment is het opvallendste dat
daar staat. In een rechthoekig
kader van gekleurde tegeltjes
zijn drie groenige glasplaten ge
plaatst met op elk daarvan in
wit en grijs een paar letters van
haar naam. Die letters dansen
niet zozeer in de lucht, zoals wel
is omschreven, eerder zwem
men ze als visjes in een aquari
um. Op een kerkhof dat toch al
niet volstaat met conventionele
grafstenen springt die van An
nie M.G. Schmidt er nog eens
uit.
En daarom past die steen bij
haar In de necrologie die de
PZC op 22 mei 1995, een dag na
haar overlijden, aan haar wijd
de, werd dc schrijfster van klas
siekers als 'Dikkertje Dap', Jip
en Janneke, Pluk van de Pette-
flet, de familie Doorsnee en Ja
Zuster, Nee Zuster als volgt om
schreven: „Een vrolijke rebellie
tegen en een sarcastische afwij
zing van alles wat fatsoenlijk,
voorgeschreven, netjes, saai,
braaf en deugdzaam is. Een he
vige afkeer van kouwe kak, loze
pretenties, schijnheiligheid en
hol fatsoen. Dat was Annie
Schmidts belangrijkste karak
tereigenschap."
Deop20mei 1911 in Kapellege-
boren domineesdochter, drie
jaar geleden door lezers van de
PZC uitgeroepen tot Zeeuw van
de Eeuw, overleed in de nacht
na haar vierentachtigste ver
jaardag. In haar slaap, zoals de
kranten meldden, maar wel na
het nuttigen van een fles wijn en
flink wat pillen, zoals biografe
Annejet van der Zijl heeft aan
gegeven. Met een rondvaartboot
werd haar met bloemen over
dekte kist over de Amstel naar
Zorgvlied gevaren. Familie en
vrienden droegen een roze
bloem en zwarte rouwkleding
was schaars, precies zoals de
schrijfster het had gewild. Ze
vond de dood 'een mooie uitvin
ding, goed dat hij er is'. In het
opstel 'Mijn uitvaart', opgeno
men in Wat ik nog weet, rekende
ze hem tot de feestelijke gebeur
tenissen in haar leven: 'Geboor
te - beminnen - baren - (rijbe
wijs gehaald) - dood.'
Niet iedereen waardeert de
'badtegels in schrille toverbal-
lenkleuren' op Schmidts graf
steen. „Je zal in al je beschei
denheid naast zoiets komen te
liggen", merkte Bob Polak op.
Maar het is een beetje een bede-
vaartsplek, wellicht zelfs voor
kinderen die na haar dood zijn
geboren.
Dat blijkt uit een met de beelte
nis van Jip en Janneke opge
sierd busje bellenblaassop dat,
naast wat porseleinen beeldjes
en kiezelstenen, als eerbetoon
bovenop het monument is neer
gezet.
door Ali Pankow
BURGH-HAAMSTEDE - De
evenwichtige combinatie van
schimmen en vage silhouetten
met de felle kleurcontrasten in
keramiek objecten is kenmer
kend voor de nieuwe expositie
in De Bewaerschole in Burgh-
Haamstede. De Belgische kun
stenares Rogette Jonckiere ex
poseert er haar schilderijen en
Jan Dekker uit Dokkum stelt er
zijn keramische kunstwerken
ten toon.
Jonckiere is geen onbekende
meer in deze regio. Vier keer
reeds exposeerde zij op ver
schillende locaties tijdens de
Kunstschouw Westerschouwen.
Al geruime tijd stond zij op de
nominatie voor een tentoonstel
ling in De Bewaerschole. Haar
werk komt aan de strakke wan
den in deze kleine expositie
ruimte mooi tot zijn recht. Jonc
kiere schildert bij voorkeur met
acrylverf op hard houten pane
len. Haar schilderijen verdienen
een aandachtige beschouwing
Pas dan komen de schimmige
gezichtsloze mensfiguren en
hun silhouetten goed tot hun
recht en ontstaat er vrijwel van
zelf een verhaal over hun ver
langens en het doel waar ze naar
op weg zijn. Het schilderij 'On
beantwoord verlangen' bijvoor
beeld geeft langzaamaan de sil
houetten van een man, een
vrouw en een hond prijs. De
compositie van hun bewegingen
ten opzichte van elkaar vertelt
een universeel verhaal over ver
langen en afstoten.
Schets
„Vroeger maakte ik vooraf een
schets. Toen ik dat te veel als
vastliggend patroon ging erva
ren, heb ik dat losgelaten", zegt
Jonckiere. Ze begint nu met de
kleurencombinatie en gaat
daarmee als een componiste aan
de slag. Op deze wijze ontstond
ook haar interpretatie van de
bijna grenzeloze mobiliteit die
de hedendaagse mens heeft. De
schim van een flitsende auto
steekt schrijnend af tegen de sil
houetten van een invalide man
die ondersteund wordt door een
helper.
Jockiere maakte ook een mooie
drieluik onder de titel 'Herken
baar ritme'. Zij interpreteert
daarin treffend bezielde musici
die hun instrumenten bespelen.
Dat het om jazz gaat, lijdt geen
twijfel.
Waar de schilderes de harde
contrasten uit de weg gaat en
kiest voor vloeiende overgan
gen, geeft keramist Jan Dekker
juist de voorkeur aan duidelijke
tegenstellingen en felle kleuren
Veelal combineert hij zwart met
diepe tinten blauw, groen, geel
en oud rose. Zijn keramische
objecten wekken nog de indruk
van vazen en schalen, maar zijn
in feite geen gebruiksvoorwer
pen. Het draait in Dekkers werk
vooral om de kleurcontrasten
en de verrassende vormgeving
De objecten worden tijdens ex
positie veelal in duo's gepre
senteerd. Ze hebben verwant
schap in vorm, maar blijken op
cruciale onderdelen weer dras
tisch te verschillen. Juist door
ze twee aan twee te tonen, ont
staat een belangrijke meer
waarde.
Dekker ontwikkelde een per
soonlijke productiewijze. Na
het vormen brengt hij op de nog
vochtige klei gekleurd kleislib
aan dat een iets lager smeltpunt
heeft dan de klei zelf. Na één of
meer malen bakken op 1220
graden Celsius krijgt het object
de gewenste hardheid en helde
re kleur. De holten in zijn vaas-
of schaalachtige vormen accen
tueert hij meestal met een half-
matte zwarte glazuur.
De expositie in De Bewaerscho
le is tot en met zaterdag 29
maart te zien van dinsdag tot en
met zaterdag van 13.30 tot 16.30
uur.
Niet saai
Elk boek vormt op zich een af
gerond geheel over een bepaal
de dierenfamilie. Zoals over de
dagvlinders, over bijen en wes
pen (deel twee), over waterdie
ren en over vogels. „Het worden
geen saaie boeken", weet Jaco
busse nu al. Hij maakt duidelijk
dat naast vele feiten en beschrij -
vingen van soorten ook tal van
bijzonderheden en volkswijshe-
den over de dieren worden opge
nomen.
Bijvoorbeeld over het typische
gedrag van de boomhommel.
„Die begint in Zeeland zes we
ken later te vliegen dan elders in-
het land. De koningin vliegt hier
nooit voor april, terwijl Zeeland
met de vlinder- en libellenweri l t
groep Zeeland, voor de zoogö-1
ren met de provinciale
groep zoogdieren.
Jacobusse geeft aan datheti&l
voor de faunareeks langzaanil
gegroeid. Voor het samenstel!
van Zeldzaam Zeeuws wöf
veel onderzoek gedaan, waat-l
van de gegevens lang nieta>|
maal konden worden verwentI
Ook het project Insect vanHZi
leverde een schat aan intona
tie op.
Zo groeide de gedachte om ai*
kennis in een serie te verwerk®
Als het aan Jacobusse ligtkcc
er ook een Flora ZeelandA
„Maar eerst de fauna en aanto
nen dat zo'n project kans
slagen heeft."
