Madonna della neva ontsluierd
Plffl
Wetenschapper analyseert
problemen van kunstvezel
PZC
Zoeken naar teelt
van 'groene' bol
Proefschrift over ontstaansgeschiedenis vijftiende-eeuws schilderij
wamammmm
Gif
Snellere diagnose bij hartpatiënlf
Kosten verkoudheid becijferd
Breder aanbod talenstudies
Toch risico veilige dosis Ecstasy
postzegels
Wm
maandag 10 maart 2003
door Marcel Hulspas
SIENA - Sassetta's 'Madonna della ne
ve' onthult de vroomheid en de trots
van de opdrachtgeefster, de weduwe
Ludovia Bertini. Machtelt Israels on
derzocht de ontstaansgeschiedenis van
dit vijftiende-eeuwse schilderij.
Vanaf haar troon kijkt Maria ons aan
met een onderzoekende, peinzende
blik. De ogen van het Christuskind, ge
zeten op haar rechterknie, dwalen
daarentegen af naar links. De aposte
len Petrus en Paulus, Johannes de Do
per en Franciscus van Assisi, die moe
der en kind omgeven, vestigen de
aandacht op Maria. Johannes en Fran
ciscus wijzen zelfs naar haar.
Dit schilderij van Sassetta, Madonna
della neve (1430) is een voorbeeld van
een sacra conversationeeen visuele
uitnodiging voor een heilige bijeen
komst. De vier apostelen rond Maria
fungeren als geestelijk helpers bij een
spirituele meditatie van de beschou
wer die te rade gaat bij de moeder Gods.
Achter Maria's troon rijzen twee enge
len op die haar kronen. Links en rechts
van de troon staan er nog twee.
De linker engel houdt een schaal vast
met daarop sneeuw; de rechter heeft
eenzelfde schaal op de leuning van de
troon gezet en is bezig met het kneden
van een sneeuwbal Die twee engelen
vormen een verwijzing naar een van de
fraaiste middeleeuwse legendes rond
Maria: de Madonna van de sneeuw.
Sassetta's schilderij heeft een roerige
geschiedenis achter de rug. Het werd
gemaakt voor de kathedraal van Siena,
maar is daaruit op een gegeven moment
verwijderd. In 1862 trof een kunsthis
toricus het schilderij, inmiddels sterk
verwaarloosd en vervuild, aan in een
parochiekerkje Hij zag dat het om een
belangwekkend werk ging. Toch duur
de het tot 1913 voordat het schilderij
werd geïdentificeerd als een Sassetta,
thuishorend in de kathedraal van Sie
na.
De belangstelling voor Madonna della
neve groeide daarna sterk dankzij de
vondst van documenten die betrekking
hadden op het ontstaan ervan. Mach
telt Israëls heeft al dit materiaal, sa
men met recente ontdekkingen om
trent de kathedraalde stad Siena en de
Sienese schildersschool, bijeenge
bracht om een zo volledig mogelijk
beeld te scheppen van het ontstaan van
dit schilderij, dat inmiddels door
kunsthistorici beschouwd wordt als in
vele opzichten baanbrekend werk.
Henk van Os wees reeds in 1968 op de
diepe en veelzijdige betekenis die ge
schiedenis van de Madonna della neve
moet hebben gehad voor de opdracht
geefster, de weduwe Ludovica Bertini.
Het verhaal speelt zich af in augustus
van het jaar 532. In een warme zomer
nacht verschijnt Maria aan een rijke,
oude Romein, Johannes geheten. Jo
hannes is al oud. Hij heeft geen kinde
ren en piekert over wat hij met zijn geld
moet doen. Die nacht biedt Maria uit
komst. Ze vertelt dat het de volgende
dag gaat sneeuwen op de Esquili jneen
van de zeven heuvels van Rome. Waar
de sneeuw blijft liggen moet Johannes
een kerk voor haar bouwen. Diezelfde
nacht verschijnt ze ook aan paus Libe-
rius om hem van haar voornemen op de
hoogte te brengen.
En inderdaad, die hete zomerdag
sneeuwt het op de heuvel. Johannes en
Liberius zien dat de sneeuw die blijft
liggen, keurig de plattegrond van een
kerk aangeeft. Zo verrees op die heuvel
de Santa Maria Maggiore, een van de
grootste en bekendste kerken van Ro
me.
Negenhonderd jaar later, in 1432, over
leed de rijke Sienese handelaar Turino
di Matteo. Zijn vrouw, donna Ludovica
Bertini, erfde het grootste deel van zijn
omvangrijke kapitaal. Zij hadden
eveneens geen kinderen. Ook hier
bracht Maria uitkomst.
Turino had, zoals dat van een rijke ste
deling werd verwacht, allerlei prestigi
euze publieke functies bekleed. De
laatste twee jaar van zijn leven was hij
operaio (zakelijk directeur) geweest
van de kathedraal van Siena. Zijn
komst zorgde voor een belangrijke op
waardering van de functie: Turino was
de eerste die voor het leven werd be
noemd. Bij die gelegenheid werd hij
ook meteen geridderd. Vooral dat laat
ste vervulde het echtpaar met trots.
Turino ging voortvarend te werk. In de
korte tijd dat hij operaio was. beteken
de hij veel voor de kathedraal. Turino
was een gelovig man. Hij richtte zijn
gebeden vooral tot Maria en de heilige
Franciscus van Assisi. Die twee, daar
van was hij overtuigd, hadden hem ge
red toen hij aan een ernstige ziekte leed.
Een van zijn daden was de opname op
de kalender van de kathedraal van de
feestdag gewijd aan de Madonna van
de sneeuw, 5 augustus.
Turino's prestige blijkt nog het meest
uit het feit dat hij er als eerste (en enige)
operaio in slaagde om een graf voor
zichzelf te regelen binnen de muren van
de kathedraal. In zijn testament stond
dat zijn vrouw ervoor moest zorgen dat
er rondom zijn graf een kapel verrees
gewijd aan Maria. Machtelt Israëls
constateert in haar proefschrift: 'Sas
setta's Madonna della Neve. An Image
of Patronage' dat Ludovica trefzeker
en doortastend te werk ging. Een kapel
gefinancierd door particulieren was
voor Siena een noviteit. Het verfraaien
van de kathedraal was altijd een zaak
geweest van de kerkelijke en wereldlij
ke autoriteiten: bisschop en burge
meester beslisten over de aankleding.
Ludovica schakelde machtige vrien
den en kennissen in, handelaren, ban
kiers en zelfs twee bisschoppen, Anto
nio Casini en Carlo Bartoli. Vooral
Casini, ontdekte Israëls, was een be
langrijk en invloedrijk raadsheer. Hij
was niet alleen bisschop van Siena
maar ook lange tijd de pauselijke mi
nister van Financiën en later
aartspriester van de Santa Maria Mag
giore. In die functie had hij een belang
rijke bijdrage aan de restauratie van de
kerk.
Het was Casini die Ludovica herinner
de aan de legende van de Madonna van
de sneeuw en haar erop wees hoe toe
passelijk deze legende was voor haar
leven met Turino. In 1430 bestelde
Ludovica bij de schilder Sassetta een
altaarstuk voor de kapel. Het moest de
geschiedenis van de Madonna della ne
ve voorstellen. Sassetta verwerkte in
het schilderij, ongetwijfeld conform de
opdracht, de heiligen die Turino zo
dierbaar waren geweest en het thema
fsjr,,/i ly.HumAmtiibr'fSeiXt
m Jg5!
1
Sasetta's Madonna della neva.
foto G PD
van de wonderbaarlijke sneeuwval De
rijke doch vrome handelaar, zijn dona
tie aan de kerk, het harmonieuze sa
mengaan van handelaar en paus, van
commercieel gewin en geestelijk goed -
het zijn allemaal details die het thema
voor Ludovica zo toepasselijk maak
ten Het thema verwees tevens naar Tu
rino's belang voor Siena en voor de ka
thedraal, en zijn functie als middelaar
tussen de stad en de kerk van Rome.
Ludovica's invloed op het schilderij is
ook op andere manieren zichtbaar.
Opvallend (bijna opdringerig) zijn de
familiewapens aangebracht op de leu
ningen van de troon van Maria. Subtie
ler is de aanwezigheid van het echtpaar
zelf. Een serie van zeven afbeeldingen
onder het schilderij toont scènes uit de
legende van het sneeuwwonder. Een
dergelijk 'stripverhaal' (predella), be
doeld om de centrale voorstelling te
duiden, was niet ongebruikelijk, maar
zeven schilderijtjes is wel opmerkelijk
veel. De reden is waarschijnlijk dat
Ludovica Sassetta de opdracht had ge
geven haar en haar echtgenoot af te
beelden.
Sassetta heeft Ludovica in het vijfde
schilderijtje vereeuwigd, staande ter
rechterzijde, in gesprek met een bis
schop (Casini?) terwijl paus Liberius
druk doende is de door de sneeuw ge
markeerde plattegrond aan te harken.
Turino staat op het zesde schilderijtje,
deftig gekleed, in de rol van opzichter
tijdens de bouw van de kerk. In kunst
historisch opzicht is Sassetta's Madon
na della neve een baanbrekend werk.
Het is het eerste voorbeeld van een al
taarstuk met een rechthoekig, onver
deeld beeldvlak en een overtuigende
perspectivische compositie. Ook de op
dracht was in veel opzichten opmerke
lijk. De kapel was een van de eerste pri-
vé-kapellen in de kathedraal. De tijden
waren aan het veranderen, en snel.
Net als in Rome en Florence ontstond er
in Siena een invloedrijke klasse van rij
ke handelaren. Of het nu vroomheid
was, schuldgevoel of het gevoel niet
achter te kunnen blijven, ze waren
maar al te graag bereid om bij te dragen
aan de verfraaiing van de kapellen van
de kathedraal. De doortastende wedu
we van de machtige operaio Turino had
voor een belangrijk precedent gezorgd.
Met haar altaarstuk toonde Ludovica
niet alleen haar vroomheid en die van
haar man, iedereen die het schilderij
zag en kon 'lezen' werd doordrongen
van de macht en de connecties van haar
familie.
BH
door Peter de Jaeger
LISSE - Hier cn daar steken
de bloembollen al weer voor
zichtig de kop boven de
grond. In het voorjaar geven
tulpen, chrysanten cn lelies
een prachtig gezicht. Mooi,
maar zeer giftig. De bollen-
sector is de meest vervuilen
de landbouwsector. Onder
zoekers zoeken daarom
driftig naar manieren om een
'groene' bol te telen.
Op het Praktijkonderzoek
Plant en Omgeving in Lisse
werkt men aan milieuvrien
delijke bollenteelt. Een be
langrijke insteek is de pro-
duktie van nieuwe bollen via
weefselkweek Uit een bol-
rok of schub kan een gezonde
lelie wel honderd nieuwe
bollen leveren. De bolletjes,
niet groter dan een erwt, krij
gen in klimaatcellen een
groeistoot. Na drie of vier
maanden binnen, kunnen ze
de koude grond in,
„Voordeel is dat het plant
goed virusvrij is, waardoor
minder gespoten hoeft te
worden", zegt onderzoeker
Henk Gude. Daar komt bij
dat de gekloonde bollen
slechts één jaar in de grond
hoeven, voordat ze verkocht
worden, in plaats van de
gangbare twee of drie jaar
Hierdoor wordt er minder gif
per bol gebruikt.
Weefselkweek wordt ook
steeds vaker toegepast bij
narcis, hyacint cn dahlia
,,Bij de tulp, de bulk van de
bollensector, lukt deze aan
pak jammer genoeg niet",
zegt Gude. Bij de tulp ont
staan wel scheutjes uit sten
gelschijven, maar de meeste
groeien niet uit. Een tulp le
vert op die manier hooguit
twee of drie nieuwelingen.
„Weefselkweek is daarom te
duur voor de tulp. Wel wordt
de techniek toegepast bij
veredeling, omdat het veel
sneller resultaten oplevert
dan klassieke vermeerde
ring".
Naast de gekloonde bloem
bol zijn er nieuwe teeltme
thodes gekomen. „Elk jaar
worden er middelen verbo
den. Wat overblijft zijn de
minder giftige stoffen en be
ter werkzame middelen",
aldus Gude. Zo zijn er inmid
dels reinigingsmiddelen ge
komen die na gebruik direct
uiteenvallen in onschadelij
ke restproducten. Gude
spreekt overigens liever niet
over gifstoffen, maar over
bestrijdingsmiddelen. „Der
tig jaar terug werd in de bol
lenteelt nog met kwik ge
werkt. Dat is pas gif-
Er is ook een begin gemaakt
met biologische bestrijding.
Onder meer door de grond
weerbaarder te maken tegen
ziektes via verwerking van
compost en bacteriën door de
bovenlaag van de grond. Ver
der worden er minder mest
stoffen gebruikt. Maar hier
voor moet je eerst weten wat
de minimumdosering is. Dat
wordt uit veldproeven dui
delijk.
„Jarenlang kregen de bollen
teveel stikstof, het overaan
bod spoelde uit naar het op
pervlaktewater. De hoeveel
heid gif is nu beter afgestemd
op de behoefte", zegt Gude.
Op meer dan de helft van het
bollenareaal wordt fertigatie
toegepast, een combinatie
van bemesting en irrigatie
Hierbij wordt via een buizen
systeem in de grond de voe
dingsstoffen en water rechts
reeks toegediend aan de
wortel „Het risico op uit
spoeling is hierdoor nihil
De Zuid-Hollandse Mi
lieufederatie is echter verre
van tevreden. Deze organisa
tie haalde in 1995 de wereld
pers met een persbericht.
Hierin stond dat nu niemand
meer het eten van bloembol
len, zoals in de hongerwinter
massaal gebeurde, zou over
leven. De bol was een gifbom
geworden. En dat is volgens
de milieugroep nu niet an
ders, ook al gebruiken de bol-
lentelers de helft minder
landbouwgif.
Het streven van het Meerja
renplan Gewasbescherming
uit 1991 is weliswaar ge
haald. Er wordt liefst 61%
minder gif gebruikt vergele
ken met de jaren tachtig.
„Maar het aantal kilo's zegt
op zich niets Het gaat niet
om de hoeveelheid, maar om
de schadelijke effecten van
de werkzame stoffen", zegt
Joost Rutteman van de Mi
lieufederatie ..De reductie is
vooral bereikt bij de midde
len voor grondontsmetting,
die vrijwel allemaal zijn ver
boden. Alle andere gifstoffen
zijn vrijwel onveranderd nog
in de handel".
door Wilfred Simons
LEIDEN - Kunstvezels en dra
den van polymeer kunnen kron
kelen, kartelen en zelfs breken
tijdens industriële productie.
Een groot probleem voor bedrij
ven als Dupont, Akzo Nobel en
DSM. De Leidse theoretische
natuurkundige Wim van Saar-
loos (47) kan ze niet helpen,
maar wel is hij erin geslaagd de
oorzaak van het probleem op te
helderen. Het beste advies dat
hij de industrie kan geven is: doe
maar kalm aan.
De kunstvezel is een uitvinding
van de Amerikaanse chemiegi-
gant Dupont. In de jaren '50 en
'60 ontwikkelde het bedrijf ny
lon, waar panty's van worden
gemaakt. Al snel kwamen ande
re bedrijven ook met kunstve
zels, zoals kevlar, acryl en poly
amide. Ze worden verwerkt in
kleding, auto's en tennisrackets,
om enkele voorbeelden te geven
„De vezels worden gemaakt van
polymeren (plastics). Dat zijn
lange ketens van moleculen.
Vergelijk ze maar met een open
geknipt elastiekje, maar dan
piepklein", zegt Van Saarloos
Met z'n allen in een vat vormen
ze samen een stroperige vloei
stof. Hoe langer de polymeerke
tens, des te stroperiger. Zeer
lange polymeerketens gedragen
zich als glas, dat een vaste stof
lijkt, maar in feite een uiterst
traag stromende vloeistof is.
Van polymeren kan een draad
worden getrokken door ze onder
druk door een buisje te duwen
die aan het einde een spuit
mondje heeft. Dat gaat door de
stroperigheid van de stof erg
traag en dat is niet naar de zin
van de industrie. Die heeft lie
ver een snellere doorloop. Maar
zodra de druk boven een be
paalde waarde komt, begint de
ellende: de draad blijft niet
mooi glad, maar kronkelt, krijgt
ruwe oppervlakken, kartelt uit
de spuitmond en breekt zelfs.
Dat is echt een lastig probleem
voor de industrie, weet de hoog
leraar.
Van Saarloos kwam met het
probleem in aanraking nadat
hij in het jaar 2000 de Descar-
tes-Huygensprijs won Dit is
een jaarlijkse prijs van de Ne
derlandse en Franse regering,
waarbij de Fransen en de Ne
derlanders een laureaat kiezen
uit eikaars land. Hij kreeg een
geldprijs van 22.000 euro die hij
moest gebruiken om een half
jaar aan een Frans instituut te
werken.
Door privé-omstandigheden
slaagde hij er niet in om die pe
riode aaneengesloten op te ne
men, maar in juli 2000 verbleef
hij een maand bij zijn collega
Daniël Bonn van de Parijse Eco-
le Normale Supérieure.
„Hij kwam met een dik Duits
boek, een echte bijbel voor inge
nieurs, waarin dit probleem
werd beschreven. Voor mij was
het echt nieuw, maar ik had on
derzoek gedaan naar turbulen
tie en andere instabiliteiten en
dus kon ik me er wel iets bij
voorstellen."
Van Saarloos en Bonn gingen
samen aan het werk cn analy
seerden de polvmerenstroom in
het spuitmondje (extruder). „Al
snel bleek dat de strengetjes
blootstaan aan twee krachten
De eerste kracht drijft hen die
per de buis in, waarbij de stro
ming' in het midden sneller is
dan aan de randen Dat is in fei
te niet anders dan in een rivier,
waar het water in de vaargeul
ook sneller stroomt dan langs de
oevers. Omdat polymeerketens
elastisch zijn, trekken de 'voor
kanten' sneller naar de spuit
mond dan de achterkanten."
„Er komt zodoende spanning op
de polymeren te staan, de zoge
heten 'normaalspanning'. De
tweede kracht is 'schuifspan-
ning' die altijd ontstaat als twee
objecten over elkaar heen
schuiven. Als je langs een velle
tje papier blaast, trekt de lucht
het papiertje mee", legt Van
Saarloos eenvoudig uit.
De industrie wist wel dat
schuifspanning en normaal
spanning op elkaar inwerken
IGeine verstoringen zijn in ex
truders vaak te vinden. Zolang
de stroomsnelheid niet te hoog
wordt, dempen ze vanzelf weer
uit, was de praktische waarne
ming. De ruwe oppervlakken en
de kartels ontstaan pas als een
kritische stroomsnelheid, een
drempelwaarde, overschreden
wordt.
Na verder onderzoek denkt Van
Saarloos nu echt te weten hoe
het zit. De verstoring in de ex
truder is een soort turbulentie,
een trilling. Trilling, normaal-
en schuifspanning hangen sa
men, Bij een hoge stroomsnel
heid, waarbij grote normaal- en
schuifspanningen ontstaan, is
ZWOLLE - Een nieuwe werkwijze van huisartsen en»
logen in de regio Zwolle levert een snellere diagnose®»
hartpatiëntenOok bespaart de nieuwe methode 350 (Ói
per jaar. Dat blijkt uit onderzoek van arts E. de Kluiven»
Zwolse Isala klinieken.
In het verleden verwezen huisartsen mensen met harL
ten door naar een cardioloog, die opnieuw met de paft
sprak. Nu kunnen huisartsen zelf onderzoeken naars
functies aanvragen, waarna een cardioloog de resultate
kijkt en eventueel een behandeladvies geeft Patiënten
gen daardoor vijf weken eerder hun diagnose.
De werkwijze bleek succesvol, stelt De Kluiver na hetom
zoek. In 70 procent van de gevallen hoeft de cardioloog®
tiënt niet verder te onderzoeken.De risico's voor patig
worden niet hoger en wachtlijsten op de polikliniek care.'
gie worden kleiner.Een woordvoerder van de Raad vcj
Volksgezondheid en Zorg (RVZ) reageert positief opdet
we werkwijze in Zwolle. GPD
MICHIGAN -Verkoudheid kost de Nederlandse samen!»
jaarlijks ongeveer ruim 2 miljard euro Tenminste, als®
fers die A Fendnek (University of MichiganAnn Arbc:;
senteert in het vakblad Archives of Internal Medicine
talen zijn naar de Nederlandse situatie.
Fendrick rekent onder de kosten van verkoudheid zak»
de aanschaf van papieren zakdoekjes, hoestsiroop, to;;
tersbezoek en werkverzuim. Uit het onderzoek onder!
Amerikanen, bleek werkverzuim van ouders die thuisiw
voor hun zieke kind de grootste kostenpost.
UTRECHT - De universiteiten van Utrecht en Amslaj
gaan samen vernieuwde en uitgebreide talenstudies aai
den. De traditionele talenstudies worden uitgebreid me:
leren kennen van de cultuur, economie en politiek va
land.
Talen als Frans, Duits en Italiaans trekken de laatste,
steeds minder studenten. Bestudering van de 'pure'ta
letterkunde van Frans of Portugees daalt, zegt woordvce
Joop Kessels van de Universiteit Utrecht. De belangstó
voor Engels en Spaans blijft wel redelijk op peil. Deinte
voor brede Europese studies, waarvan taal een ondera
blijkt volgens de universiteiten wel groot. Veel studente
len internationaal gaan werken.
Studenten kunnen daarnaast vanaf september 'masters a
volgen voor tolk en vertaler. Aan Nederlandse universal
bestaat zo'n opleiding tot dusver niet, Er komt bovendie
masters-opleiding over 'de islam in de moderne wereld'
LEUVEN - Bij een kleine tien procent van de mensen ka:
'veilige' dosis ecstasy toch al fataal aflopen omdafïÉia
in hun lichaam langzamer door de enzymen in de levers
afgebroken dan normaal. Dat schrijft J. Tytgat, (Kathol
Universiteit Leuven) in de door deze universiteit uitgebn
te Gezondheidsbnef.
Normaliter duurt het ongeveer 40 uur voordat 95 procec:
deze drug uit het lichaam verdwenen is. Bij een aantalih
verloopt dit afbraakproces nog veel trager, waardoore
makkelijk een overdosis kan ontstaan. Het grootstegeva
een overdosis is oververhitting van het lichaam en oven
dig zweten waardoor uitdroging ontstaat. Ecstasy kano«
verbeschadiging veroorzaken.
Vooral de Iaatsfelvveë decen
nia is de filatelie een andere
koers gaan varen. Veel verzame
laars hebben bijvoorbeeld, om
allerlei redenen, voor een the
ma- of motiefverzameling ge
kozen. Daarbij heeft men de
keuze uit meer dan honderd on
derwerpen, waarvan er dan nog
weer vele kunnen worden uitge
splitst. Denk alleen maar aan de
fauna. Zo legt de een zich toe op
vogels, de ander op vlinders, en
weer een ander op insecten.
In het bijzonder de laatste jaren
hebben zich naast de vele on
derwerpen ook nog enkele heel
bijzondere thema's geschaard.
En dan doelen we onder andere
op de thema's Werelderfgoed en
de 'gemeenschappelijke uitgif
ten'. Bij de laatste gaat het om
een emissie van twee of meer
landen, hetzij met dezelfde mo
tieven/ontwerpen op de zegels,
hetzij ter gelegenheid van een
zelfde gebeurtenis, maar dan
wel met verschillende ontwer
pen.
teerd, al dan niet meteena
tiek ontwerp:
Op 22 januari, schrijvers. G»
gië en Oekraïne; 4 april,2M
nge herdenking van deo:»
kingsreizen van Nicolas B»
en Matthew Flinders, Fraai
en Australië; 23 april, 80e»
dag van de schilder Vlaho»
vac (1855-1922), Kroatiil
Tsjechië; 2 mei, kunstbl
werk, Zweden en Nieuw-l
land; 2 mei, WK-voetbaLf
gentinië, Brazilië, DuilsJ
Frankrijk, Italië en Uruguil
mei, koralen, Canada en lij
kong; 6 juni, bec
soorten, Duitsland en 1
12 juni, keramiek, Chinaal
gië;
tt» t 'ttmi twes» w-cmiMootp'
Wim van Saarloos met een 'mislukte' kunstvezel. „Dit is echt een lastig probleem voor de industrie."
foto Henk Bouwman
een kleine trilling al voldoende
om vervormingen te doen ont
staan Het getal 5 wordt dan snel
overschreden. Bij lage stroom-
snelheden verstoort daarente
gen zelfs een grote turbulentie
het eindproduct niet.
De theoretische verklaring van
Van Saarloos kan zijn waarde
bewijzen in alle takken van in
dustrie waarin wordt gewerkt
met complexe stromende vloei
stoffen. Bijvoorbeeld bij de pro
ductie van optische glasvezels
voor de data- en telecomindu-
strie, waarvoor ook een extru
der wordt gebruikt. Omdat het
materiaal, glas, andere eigen
schappen heeft dan polymeer,
kunnen daar draden met een
tempo van wel tachtig meter per
seconde worden getrokken
De drempelwaarde ligt veel ho
ger en is met de huidige produc
tietechnieken nog niet bereikt.
Maar als de industrie het tempo
verder opvoert, zullen kartelin
gen en smeltbreuken op enig
moment zeker ontstaan. Ook bij
staalbedrijf Corus, waar met
hoge snelheid van vloeibaar me
taal staalplaten en profielen
worden gewalst, komen vervor
mingen wel eens voor.
Denemarken en Groenland pre
senteren op 12 maart een ge
meenschappelijke uitgifte. De
zogenoemde Deense Literaire
Groenlandexpeditie, die hon
derd jaar geleden werd onder
nomen (1902-1904) wordt her
dacht met de uitgifte van een
velletje, waarin drie zegels
(twee met een waarde en één
zonder waarde) met daarop
beelden van het kampement op
de Groenlandse kust en van ex
peditieleden, Waarden van de
Deense zegels 4,25 kr. (leden) en
7,00 kr. (kust) en van de Groen
landse 15,00 kr. (kust) en 21,00
kr. (Knud Rasmussen). Zowel
Denemarken als Groenland
komt op 12 maart met nog een
emissie. Daarover later meer,
evenals andere Scandinavische
uitgiften.
Tot nu toe zijn er al ruim twee
honderd gemeenschappelijke
emissies in omloop gebracht.
Verschenen ze tot ongeveer 1995
nog mondjesmaat, de laatste ja
ren komen er toch wel tussen de
vijftien en twintig uit. In het af
gelopen jaar konden, althans
voor zover nu bekend, de vol
gende emissies worden geno-
BtLOIQUE-BElö
12 juli, windmolens. B&
Azoren; 13 juli, kantww
gië en Kroatië; 6 augW
jaar diplomatieke bep®
gen, Australië en Thail#
augustus, zeldzame 1
Rusland en Kazakstan; 1
gustus, werelderfgoed!
Verenigde Naties en I®'
september, dieren in de#j
Zee, Oekraïne en Kazak^r
september, 100 jaar In
nale Raad voor zeeondfl
Faeröer, DencmarkttJ
Groenland; 5 oktober,^'
lijke paleizen, Z weden (M
land; 12 oktober, bei#1
bouwwerken, China en»p
kije; 2 december. Turks*
gaars erfgoed, Turkije
garije.
Welgeteld achttien enus»
daar komen ongetvnjp
wel enkele bij MogelijkJJ
gemeenschappelijke
ook voor u een aanspr
ma.
TPG Post heeft afgelopjT
ter gelegenheid van hew
rig bestaan van Joh.
een velletje uitgegeven*3
0,39-zegels (5x2
Opnieuw is de oplage.
lijking met enkelejongflfl
sies, aanzienlijk teruflPj
en wel naar 560.000 vr
Advies: wacht niet te 1*4
kopen.
