PZC
Hof stelt Balkenende op de proef £estie
Waan van de dag beheerst politiek
Bemiddeling biedt mogelijk uitweg in zaak Edwin de Roy van Zuydewijn
Ophef over
excuus is
aan Donner
niet besteed
8 maart 1953
zaterdag 8 maart 2003
door Paul Koopman
Ook Jan Peter Balkenende heeft nu
zijn hoofdpijndossier. Want ophef
in de koninklijke familie, zo bewezen
de affaire-Zorreguieta (2001-2002),
het Lockheedschandaal (1976) en de
Greet Hofmansaffaire (1952-1956),
vergt altijd het uiterste van een minis
ter-president. Zijn voorgangers kregen
de geest weer terug in de fles. De vraag
is nu: zal dat Balkenende eveneens luk
ken?
Lang heeft de premier volgehouden dat
de twist tussen prinses Margarita, haai
man Edwin en de rest van de koninklij
ke familie geen zaak van de regering
was. De ministeriële verantwoorde
lijkheid geldt immers niet voor het
nichtje van de koningin. Ook Beatrix
zélf stelde overigens geen prijs op een
interventie. Maar daarin is deze week
dramatisch verandering gekomen. Het
televisieoptreden waarin Margarita
zowel de Rijksvoorlichtingsdienst als
de vorstin van afluisterpraktijken be
schuldigde, kon nu eenmaal niet on
weersproken blijven
Leuk zal Balkenende het niet vinden,
maar met zijn persconferentie naar
aanleiding van de beschuldigingen van
het paar is de ruzie in de koninklijke fa
milie nu wél mede op zijn bordje te
recht gekomen. Terwijl eigenlijk de vo
gelpest, de economische crisis en de
dreigende oorlog in Irak zijn aandacht
zouden moeten opeisen, staat de werk-
loosheidsuitkering van één rancuneuze
onderdaan nu bovenaan zijn politieke
agenda.
Overhaast
Want daar gaat het vooral om in deze
bizarre aangelegenheid: in hoeverre
heeft de toenmalige BVD correct ge
handeld bij het antecedentenonder
zoek naar huwelijkskandidaat Edwin?
Tot dusverre heeft het optreden van
Balkenende in deze kwestie weinighel-
derheid gebracht. Zijn overhaaste
persconferentie riep meer vragen op
dan ze beantwoordde. De bondige ex
cuusbrief die hij donderdag aan het
paar liet sturen, en waarin werd opge
merkt dat de toenmalige BVD buiten
medeweten van de verantwoordelijke
bewindslieden had gehandeld, maakte
de verwarring zo mogelijk nóg groter.
De gang van zaken rondom het sociaal
dossier van Edwin is op het eerste oog
misschien een procedureel onbelang
rijk detail in een verder onverkwikke
Wat zich aanvankelijk liet aanzien als onmin
als die zich ook in de beste families voorn
lijkt een affaire te worden waaraan juridisj
politieke en wellicht staatsrechtelijke aspectenkle.
De beschuldigingen die prinses Margarita en
De Roy van Zuydewijn uitten aan het adres van kor
gin Beatrix blijken niet uitsluitend te zijn gegron:
subjectieve waarnemingen van oogopslag en lichai;
taal.
Er is meer dan een persoonlijke vete binnen de kot
lijke familie. De kwestie wordt uitgevochten nu;
bruikmaking van rijksdiensten. Naar het kabinet
de koningin wil doen voorkomen, heeft het zelf het
tiatief genomen voor een verzoek aan de Binnenin
Veiligheidsdienst (BVD. inmiddels AIVD) het doop;
van De Roy van Zuydewijn te lichten. Dat is een ver
lende voorstelling van zaken; uiteraard komt hei
net van de koningin niet met zo'n wens als zul
niet zou behagen.
Premier Balkenende heeft intussen laten weten ik j
diensten handelden binnen hun taakopdrachtes
hun bevoegdheden en binnen de wettelijke voorsci;
ten. Dat kan waar zijn, maar daarmee is nog niet^
teerd op een wijze die groot respect verraadt voa
grondwettelijk verankerde verhouding tussen de
schendbare koning en de verantwoordelijke mimsti
Formeel kan mogelijk worden gesteld dat het door
Paleis verlangde onderzoek naar de handel en wat
van Margarita's echtgenoot binnen de normale
van zaken valt. De BVD kan, wakker gemaakt enin
weging gezet door aangereikte informatie - of ditj
komt van een belastingbetaler of niet - passendeac
ondernemen. Maar alle betrokkenen hadden kui
aanvoelen dat het in dit geval om een uiterst gevoe
kwestie ging, die de positie van het koningshuis opt
moment kon gaan raken. Met als gevolg dat de zaai
politieke lading zou krijgen.
Het had van wijsheid getuigd als daarmee, los van
gels en bevoegdheden, rekening was gehouden,
nisters van Binnenlandse Zaken en van Justitie
op de hoogte moeten worden gebracht van de gang!
zaken. Dat had de bewindslieden de pijnlijke vend'
ting bespaard een excuusbrief aan het gekwetste*;
paar te schrijven en de koningin was op gepaste af<^
gebleven.
Nu dreigt een onverkwikkelijk juridisch steekspel?
politiek zal zich buigen over de vraag of de staatsra -
teli j ke verhouding tussen de Koning en de ministers»
der en nauwkeuriger dan nu het geval is, moet w«
gedefinieerd. Daardoor zal een ongemakkelijke g:
ontstaan binnen de fragiele twee-eenheid in het std -
bestel. Het zou te makkelijk zijn de schuld daar*
uitsluitend bij het nichtje en de aangetrouwde neef;,
de koningin te leggen.
>s van'
n.Dej
ehaci
lijk familiedrama. Maar als de Tweede
Kamer hard genoeg aan dit ene draadje
trekt, kan toch een heel breiwerk in het
ongerede raken. Gisteren meldden hof
kringen namelijk dat niet. het kabinet,
maar de koningin zélf de BVD had in
geschakeld
Als dat waar is, en als de majesteit in
derdaad de verantwoordelijke be
windslieden passeerde en onwetend
liet, rijst de vraag of zij niet al te ruim
hartig gebruik heeft gemaakt van haar
bevoegdheden. Het verwijt van Marga
rita dat het hof misbruik heeft gemaakt
van zijn machtspositie, klinkt dan op
eens een stuk geloofwaardiger.
Maar nogmaals, veel van wat er rond
om deze kwestie is gebeurd bevindt
zich nog in nevelen en dat is precies het
probleem van Balkenende. Aangezien
Beatrix als vorstin onschendbaar is, is
hij politiek verantwoordelijk. De tot nu
toe gevolgde strategie - eerst ontken
nen, dan half toegeven, stukjes infor
matie broksgewijs uitventend - maakt
de ellende alleen maar groter. Volgende
week zal de Tweede Kamer in een debat
beslist volledige openheid eisen. Ver
moedelijk vraagt de volksvertegen
woordiging ook om een verdere inper
king van de bevoegdheden van het
staatshoofd waar het gaat om het in
schakelen van de BVD Want één ding
heeft Balkenende al toegegeven: de in
formatie van de dienst werd in 'familie
kring' aan het hof besproken. Let wel,
zonder dat de betrokkenen van iets
wisten.
De tragiek van de zaak is, dat het con
flict in de kern weinig te maken heeft
met het al dan niet volgens de regels
lichten van dossiers, Margarita is naar
eigen zeggen vooral uit op erkenning en
respect en dan met name voor haar
echtgenoot Edwin. De koninklijke fa
milie, zoveel is inmiddels wel duidelijk,
pruimde haar geliefde niet en heeft er
veel aan gedaan het huwelijk te verhin
deren. Maar door het uiten van onbe
wezen beschuldigingen en het dreigen
met een schadeclaim zal Margarita dat
respect en die waardering uiteraard
niet kunnen afdwingen en de kloof met
de Oranjes zelfs alleen maar groter ma
ken De campagne die de roddelbladen
en dagblad De Telegraaf inmiddels te
gen haar echtgenoot voeren, zal haar
verbittering alleen maar versterken. In
dit vernietigend krachtenveld staat
Balkenende voor de taak zo snel moge
lijk een eind aan de vijandelijkheden te
maken. Gezien de hoog opgestapelde
emoties aan het hof zal dat niet eenvou
dig zijn, wellicht zelfs onmogelijk. Veel
tijd is hem echter niet gegund, want nu
al klinkt kritiek op zijn optreden. Een
oplossing zal wellicht alleen achter de
schermen kunnen worden gevonden,
via discrete bemiddeling en zo moge
lijk een juridische schikking. Balke-
nendes voorganger Kok wist in 2001
dankzij geheime missies van Van der
Stoel de tijdbom van vader Zorreguieta
te demonteren. Misschien is het nog
niet te laat voor deze rasdiplomaat
GPD
Prinses Margarita en Edwin de Roy van Zuydewijn 22 september 2001 bij het verlaten van de Onze Lieve Vrouwe-kathedraal in Auch. foto Robert Vos/AN P
door Koos Bijlsma
Minister Donner van
Justitie, die mede de
excuusbrief onderteken
de aan prinses Margarita,
begrijpt de daarover ont
stane commotie niet. Een
kort interview.
Is zo'n excuusbrief niet
pijnlijk nu het kabinet in
een juridische strijd is
verwikkeld met prinses
Margarita
,,Het is een spijtbetuiging
en geen excuus. En waar
om pijnlijk? Onze voor
gangers spraken niet met
volledige kennis, toen ze
ontkenden dat er BVD-
onderzoek in deze kwestie
is verricht. Dat nu recht
zetten, is juist heel cor
rect."
Valt het uw voorganger
Korthals aan te rekenen
dat hij niet ivist van het
onderzoek?
,,Als minister kun je nooit
alles weten. Wij zijn geen
halfgoden met bovenna
tuurlijke gaven! Dit on
derzoek is trouwens niks
meer dan een procedurele
kwestie, waartoe BVD en
de Dienst Koninklijke en
Diplomatieke Beveiliging
(DKDB) zelfstandig kun
nen overgaan. Dat is ge
beurd vanwege de beveili
ging van de echtgenoot
van de prinses."
Waaruit bestond de
screening
„Screening is een groot
woord. Het onderzoek
was er alleen maar op ge
richt na te gaan wat er be
kend was van Edwin de
Roy van Zuydewijn
Daarbij is uitsluitend ge
bruik gemaakt van open
bare bronnen. Ook het op
slaan van het dossier bij
de sociale dienst behoort
tot de procedure. Er is
geen gebruik gemaakt van
buitengewone opspo
ringsbevoegdheden.
Daarom begrijp ik de po
litieke commotie niet
GPD
VERKEERSDODEN - Bij een
verkeersongeluk op de dam
van Rilland zijn drie doden en
acht gewonden gevallen. Een
vrachtauto uit Kerkrade bots
te tegen een autobus uit West-
Brabant. De zijwand van de
autobus werd geheel openge
scheurd. Drie inzittenden
vonden daarbij de dood. Daar
naast vielen er acht gewonden
doordat het dak van de bus
omlaag kwam.
VLAS - De tijd van ontslagen
in de vlassector lijken voorbij.
Doordat de aanvoer van vlas
door de watersnood stagneer
de, waren verschillende vlas-
serijen in de Zeeuws-Vlaamse
grensstrook gedwongen per
soneel weg te sturen, Nuktc
er weer vlas binnen per 83
(via België) en per schip.fe
de Axelse haven betekene.".:
vlastransporten een korte s
leving.
MOLENS - De molens inZa
land en op de Zuid-Hollaa
eilanden hebben het er pi
het algemeen goed afgebraS
Vermoedelijk doordathetn
het merendeel ronde stee
bovenkruiers zijn, die va
voet aan de grond hebben I:
concludeert de vereniging
Hollandsche Molen. De
eniging verwacht dat een lai
nisch onderzoek toch nogc
teleurstellingen aan het ba
zal brengen.
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax (0118)470102
E-mail: redactie@pzc nl
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel (0118)484000
Fax (0118)470102
E-mail redwalch@pzc.nl
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel (0113)273000
Fax. (0113) 273030
E-mail: redgoes@pzc.nl
T erneuzen: Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AG Terneuzen
Tel. (0115)645769
Fax. (0115) 645741
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel. (0114)372776
Fax. (0114)372771
E-mail; redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel. (0111)454647
Fax. (0111) 454657
E-mail redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17 00 uur
Zierikzee. Goes en Hulst.
8.30-17.00 uur
Auteursrechten voorbehouden
Uitgevent Provinciale Zeeuwse Coutant BV is
aan ons verstrekte gegevens heOöen wij
(abonnementenjadmrustratie en om u te tiaten
dutten van de üleis en de werkmaatschappijen
derden. Als u op deze informatie geen prijs stelt
lezersservice. Postbus 3229.4800 WB Breda
Internet: www pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden; I
zaterdags tot 12.00 uur.
Abonnementen
(bij acceptgirobetaling geldt een I
toeslag van 2,00)
per maand 20,50
per kwartaal 55.10
per jaar 209.90
Voor toezending per post geldt I
een toeslag
E-mail: Iezersservice@pzc nl -J
Beëindiging van abonnementen I
uitsluitend schriftelijk. 1 maand .T 1
het einde van de betaalperiode I'
Losse nummers per stuk:
maandag t/m vrijdag:€ 1,10
zaterdag 1.65
Alle bedragen zi|n inclusief 6^ I
Bankrelaties
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties
Alle advertentie-orders worden I
uitgevoerd overeenkomstig
de Algemene Voorwaarden van
Wegener NV en volgens de
Regelen voor het AdvertentiewM*
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag: tijdenskara*
zondag, van 16.00 tot 18 00uu<
Tel (0118)484000
Fax(0118)470100
Personeelsadvertenties:
Tel. (0118) 484240
Fax(0118)470100
Rubrieksadvertenties (kleinti»
Tel. (0118) 484321
Fax:(0118)484370
Voor gewone advertenties:
Noord- en Midden-Zeeland
Tel: (0118) 484369
Fax-(0118) 484309
Zeeuws-Vlaanderen
Tel (0114)372770
Fax (0114)372771
!nternet:www pzc nl/adverteren
onde'dee! van hel Wegerter-oon»^
en bestand dal worp; georuK1*
tfOfmeren over voor u relevante den-'
Behoort tot LUGQGTIGr
Braks blikt terug bij afscheid als senaatsvoorzitter
Dinsdag worden niet alleen
nieuwe Statenleden geko
zen; er komt ook een nieuwe
Eerste Kamer. Senaatsvoorzit
ter Gerrit Braks (CDA) stelt
zich niet herkiesbaar. Voor zijn
afscheid geeft hij nog een flinke
veeg uit de pan:De Tweede Ka -
mer heeft soms minder feeling
met de maatschappij dan wij
door Lianne Sleutjes
Het zijn z'n laatste maanden
als Eerste-Kamervoorzit-
ter, maar gas terugnemen, ho
maar. Diners met Europese kop
stukken worden afgewisseld
met spreekbeurten voor Oost-
Brabantse ondernemers en
CD A-leden. De senaat werkt in
tussen ook door.
,,Ik denk dat ik de voorzitter ben
die verhoudingsgewijs zelf de
meeste vergaderingen leidde",
schat Gerrit Braks (69). Na
10 juni, alsde nieuwe Eerste Ka
mer wordt geïnstalleerd, krijgt
hij meer tijd voorzichzelf. Hij is
niet herkiesbaar. ..Ik heb er wel
moeite mee om terug te treden.
Maar ik wil straks nog vitaal
zijn, andere dingen doen. Ik
word nu helemaal geleefd. Op
een prettige wijze, maar ik heb
nu weinig vrije ruimte over in
mijn agenda."
Zijn leven is doordrenkt van de
politiek, vooral alles wat met
landbouw te maken had. Tallo
ze dierenbeelden in zijn huis te
Sint Michielsgestel herinneren
daaraan Hij was landbouwat-
taché in Brussel, CD A-Tweede-
Kamerlid, minister van Land
bouw en Eerste-Kamerlid. De
laatste anderhalf jaar voorzit
tervan de senaat. „Protocollair
de eerste burger van Nederland
Ik zit op rij 1, stoel 1lacht hij.
Vanuit die bevoorrechte positie
aanschouwde Braks het afgelo
pen jaar de politieke turbulen
tie: „Er vielen twee kabinetten.
De rechtsstaat trilde op zijn
grondvesten vanwege een poli
tieke moord. De politiek is on
miskenbaar op drift geraakt."
Snaar
Braks: „Tijdens de paarse coali
ties waren de klassieke tegen
stellingen tussen links en rechts
in de politiek vervaagd, omdat
PvdA en WD jarenlang samen
in een kabinet zaten." Terwijl
het politieke debat in een coma
teuze toestand verviel, claimde
mediafenomeen Pim Fortuyn
maandenlang de beeldbuis.
„Hij doorbrak politieke taboes
Braks: „De Tweede Kamer heeft soms minder feeling met de maatschappij dan wij".
foto Cees Zorn/GPD
en raakte daarmee een snaar bij
de mensen die niet genoeg ant
woord kregen van de gevestigde
partijen."
Daarna geraakte het politieke
bedrijf volgens Braks steeds
meer in de greep van hypes: inci
denten die uitgroeien tot affai
res en daarmee alle aandacht
opeisen voordat ze overwaaien.
De Tweede Kamer is volgens de
senaatsvoorzitter veel gevoeli
ger voor de waan van de dag dan
de Eerste Kamer „Hypes, die
gebeuren in de Tweede Kamer.
Ik voel mij gelukkig in de Eerste
Kamer. De Tweede Kamer rea
geert directer, aangevuurd door
de media en achterban. De ver
kiezingspolls melden dagelijks
het gedrag van de kiezer. Daar is
een partij gevoelig voor. In de
Eerste Kamer kom je wat saai
over omdat het allemaal nogal
degelijk is. Nou, dat neem ik dan
graag op de koop toe Besturen
is een serieuze zaak."
Braks heeft nooit de aanvech
ting gehad een corrigerend ge
luid te laten horen. „Moet ik dan
tegen hen zeggen: Gedraogt oe
eige?", vraagt hij met Brabantse
tongval. Hij verpakt aanmer
kingen in fluwelen bewoordin
gen. De kritiek die anderen op
de Eerste Kamer loslaten, is
echter onverbloemd. Het steekt
hem dat vaak met dédain over
zijn 'huis' wordt gesproken. De
senaat zou een achterhaald
kuuroord voor uitgebluste poli
tici zijn. Om de zoveel tijd wordt
weer voorgesteld de Eerste Ka
mer op te doeken. „Ach, ik heb
veel van de wereld gezien. De se
naat is in alle landen omstreden
waar ze twee Kamers hebbenIn
alle landen waar ze er geen heb
ben, willen zeereen."
Vetorecht
De Eerste Kamer is nuttig als
laatste correctiemogelijkheid,
voert Braks aan „Wij zijn-de
laatste schakel in het wetge
vingsproces. wij hebben het ve
torecht. Wij letten zeer goed op.
Wij toetsen of een voorstel dege
lijk is, de Grondwet en de andere
wetten niet doorkruist, in de pas
loopt met internationale ver
dragen. Iedereen moet daar re
kening mee houden. En dat dóe
je als minister, dat weet ik van
vroeger. De Eerste Kamer telt
gezaghebbende mensen die
vanuit de praktijk weten hoe
een wetsvoorstel kan uitpak
ken. Wij zijn part-time politici,
verankerd in de maatschappij.
En in de Eerste Kamer heb je een
zekere mate van onafhankelijk
heid. Wij zijn vanuit de partij al
leen moreel gebonden aan het
regeerakkoord. Niet formeel zo
als de regeringsfracties in de
Tweede Kamer."
De kritiek dat de senatoren niet
vrij maar getrapt, via Provinci
ale Staten, worden verkozen
pareert hij met: „Dan kies je ze
direct, mij best. Zolang ze maar
geen beroepspolitici worden."
De laatsten zetelen aan de over
kant van het Binnenhof, in de
Tweede Kamer. Zij gaan, meent
Braks, soms iets te veel in hun
eigen werk op. „Die zijn meer
professioneel en administratief
bezig. Ze hebben het heel druk,
daar gaat het niet om. Maar zij
hebben minder feeling met de
maatschappij dan wij." Klas
siek voorbeeld is de nabestaan
denwet waarbij de Eerste Ka
mer de regering enkële malen
dwong het voorstel te verande
ren, omdat anders te veel men
sen in de knel zouden komen. De
Tweede Kamer had dit laten
passeren.
Afstraffing
Sinds een maand onderhande
len CDA en PvdA over een
nieuw kabinet. Dat gaat erg
langzaam. Braks denkt dat er
voorlopig niets concreets wordt
afgesproken. De kaarten blijven
volgens hem aan de borst, in be
nauwde afwachting van de Sta
tenverkiezingen dinsdag. „In
die zin is de Eerste Kamer nu po
litiek opeens zéér relevant",
glimlacht hij. Nu harde maar
noodzakelijke bezuinigingen
aankondigen, kan dinsdag re
sulteren in een provinciale af
straffing van CDA of PvdA.
Vervolgens kiezen de Statenle
den op 26 mei de nieuwe senaat
Dinsdagavond is echter al vrij
nauwkeurig te voorspellen hoe
die hazen zullen. In de Eerste
Kamer bestaat nu een rechtse
meerderheid van CDA-VVD.
Als dat zo blijft, kan een CDA-
PvdA-kabinet het knap lastig
krijgen, voorspelt Braks. De
Eerste Kamer kan dan immers
wetsvoorstellen van de cen
trum-linksemeerderheid torpe
deren. „Uit politieke overwe
gingen is het goed als beide
Kamers dezelfde meerderheid
hebben."
Nederland heeft volgens Braks
behoefte aan een stabiel en soli
de bestuur om goed te kunnen
reageren op de oorlogsdreiging
met Irak, de zorgelijke econo
mische situatie en op de ontwik
kelingen in de Europese Unie.
CDA en PvdA zijn volgens hem
verplicht de coalitiebesprekin
gen tot een goed einde te bren
gen. „Dat is niet makkelijk. Bei
de partijen hebben elk immers
een afzonderlijk mandaat van
de kiezers gekregen dat nogal
verschilt. Er valt dus nogal wat
te overbruggen om tot een goed
gezamenlijk draagvlak te ko
men De meeste CD A-stemmers
willen bovendien liever over
rechts reageren dan over rood.
In Nederland blijft de meerder
heid van de bevolking toch nog
al rechts georiënteerd." GPD
