Appartement
als maatpak
Museale aandacht voor de vrouw
Kinderdijk
Middelburg
Achter de vrij traditionele gevel van Kinderdijk 32 gaat meer schuil
dan de eerste aanblik doet vermoeden. Een keurig appartementen
gebouw, goed in de verf en praktisch ingedeeldStandaard wooneenhe
den met een halletje, woonkamer, slaapkamers, keuken en badruimte.
Wat wil een mens nog meer?
Maar er zijn mensen die toch meer willen. Niet zo zeer 'meer' in kwanti
tatieve zin, maar 'meer' in de zin van anders, eigen. En als zo iemand
dan voet zet in een doorsnee appartement, kunnen er hele spannende
dingen gebeuren. Muren worden geslecht, tradities gebroken. Met als
gevolg een woonruimte die in niets meer doet denken aan wat het ooit
was. Weg met de indeling in gescheiden ruimtes. Welkom transparan
tie, licht en ruimte. Een appartement geheel rondom de bewoner ge
vormd.
zaterdag 8 maart 2003
Toen Hans Jobse voor het eerst zijn
toekomstig appartement aan de
Middelburgse Kinderdijk betrad,
moest hij even slikken. Het was er wel
erg donker, het rook er nogal muf en
overal zaten muren en deuren. Een
eerdere belangstellende was daar al
op afgeknapt, maar Hans zag toch
mogelijkheden. En hij had ideeën
Vastomlijnde plannen over hoe hij
wilde leven en wonen. Dus schafte hij
zich het zolderappartement aan en
nam een architectenbureau in de arm.
Het Middelburgse bureau Vorm in
Ruimte van Willem van Doorn moest
zijn plannen vormgeven. Daarbij was
het mooi meegenomen dat Willem en
Hans elkaar al kenden. Wat volgde
was een vergaande samenwerking
tussen klant en architect. Het 'dossier
Kinderdijk 32' bevat talloze schetsen,
voorstellen en ideeën. Niet alleen van
het architectenbureau. Ook de toe
komstige bewoner liet zich niet onbe
tuigd en maakte zelf ook interieurte
keningen Terugkijkend op die 'krab
bels' moet hij wel-om zichzelf lachen.
„Goh, heb je die nog bewaard", vraagt
hij grinnikend aan Willem.
Kinderdijk 32 werd in 1978 verbouwd
tot appartementengebouw. De be
stemming van het pand moest veran
derd worden van bedrijfsmatig in
woonbestemming. Dat leverde niet
veel problemen op, ondanks het feit
dat ooit werd vastgelegd dat het pand
pas een woonbestemming kon krijgen
né sloop. De gemeente ging in '77, na
wat geharrewar over dakkapellen,
vrij snel akkoord met de rigoureuse
verbouwing. De zaak werd vergemak
kelijkt door het feit dat Morriaans
Hoofd, de officiële naam van Kinder
dijk 32, niet als monument te boek
stond. Het pand is wel omschreven als
beeldbepalend voor de Kinderdijk,
maar het staat niet op de officiële lijst
van beeldbepalende panden.
Het pand kreeg een nieuwe voorgevel,
waarbij de ramen met de karakteris
tieke roedeverdeling en de luiken - zij
het in een wat ander formaat dan oor
spronkelijk - gehandhaafd bleven.
Binnen werden acht appartementen
en vier garages gerealiseerd. Over de
historie van het gebouw is in de ar
chieven weinig terug te vinden. Vol
gens een woordvoerder van het
Zeeuws Archief is het pand te jong om
ooit als VOC-pakhuis gebruikt te zijn.
Maar het heeft wel de functie van pak
huis gehad, tot het werd verbouwd tot
appartementencomplex. Morriaans
Hans Jobse in zijn keukengedeelte.
Hoofd heeft ook ooit dienst gedaan als
peul vruchten werkplaats van Alb. Je-
ronimus. Hij kreeg in 1926 van de ge
meente een hinderwetvergunning
voor apparatuur die hij nodig had in
zijn werkplaats.
Vrijheid
Voor Willem van Doorn en collega
Corian de Dreu was de renovatie van
het appartement een 'erg leuk pro
ject' Niet in het minst omdat ze van
hun opdrachtgever alle vrijheid kre
gen en er geen richtlijnen waren. Wil
lem: „Normaal is het zo dat wij altijd
verder gaan dan de klant wil. Maar ik
ga liever een stapje terug, dan dat ik
iets laat liggen Bij Hans was het zo
dat hij helemaal met ons meeging. Tot
in het extreme. Het ging hem nooit te
ver. Hij had een hele duidelijke me
ning over wat hij wel en niet mooi
vond, maar hij stond open voor alles."
Architect Van Doorn had als uit
gangspunt een leefruimte te creeëren
voor één persoon, met een transparant
karakter. Belangrijk was bovendien
dat in het hele appartement contact
moest zijn met 'buiten'. En dat alles op
een totaal van 85 vierkante meter. Ge-
Het open en transparante karakter van het appartement is duidelijk als je vanaf de zithoek naar achteren kijktfoto's Ruben Oreel
zien de oorspronkelijke indeling van
het appartement moest de botte bijl
eri nDat betekende simpelweg muren
slopen. „Het belangrijkste was rust
aanbrengen. Er was zoveel vorm-on-
rust door al die muren en deuren. Als
je het halletje binnenkwam, zag je ge
lijk al zeven deuren. Er waren verder
twee afgesloten slaapkamers, waar
van er één piepklein was, een badka
mer een woonkamer met halfopen
keuken, noem maar op."
De eerste en grootste klus was het ver
wijderen van vrijwel alle muren en het
aanbrengen van een steunbalk dwars
door het appartement. Die balk, zwart
geschilderdis in het zicht gebleven en
geeft het geheel een beetje loft-aehti-
ge uitstraling. Vervolgens werden
twee smalle ramen aangebracht in de
buitenmuur tegenover de entree. Zo
heb je bij binnenkomst al gelijk con
tact met 'buiten' zoals Hans Jobse
wenste. Hij liet een huis met tuin in
Gapinge achter om di t appartement te
betrekken. De tuin mist hij niet echt.
„Ik had toch al niet genoeg tijd om die
goed te onderhouden. Ik heb hier toch
ook het idee dat ik overal naar buiten
kan kijken. En ik heb een loggia aan
de achterkant met uitzicht op de bin
nenhaven. Met mooi weer kan ik daar
lekker buiten zitten en als het kouder
is heb ik binnen een luie stoel staan,
vlak voor de glazen deur die naar de
loggia leidt.Die deur werd overigens
ook zo aangepast dat die helemaal
open kan, waardoor een grotere 'bui
tenruimte' ontstaat.
Na de sloopwerkzaamheden werd de
binnenruimte als een maatpak aange
past aan de bewoner. Corian de Dreu:
„Het enige vaste gegeven dat we had
den, was de leidingkoker die vrijwel
in het midden van het appartement
zit. Dat betekende dat we badruimte
en keuken in die buurt moesten ma
ken." De sanitaire ruimte, keuken en
slaapplaats werden als losse elemen
ten dwars in de ruimte geplaatst. Ach
ter een scheidingswand, die overigens
niet tot het plafond doorloopt om het
transparante karakter te behouden,
kreeg de keuken een plaats. Een extra
diep aanrechtblad van roestvrij staal,
en een grote Amerikaanse koelkast
zijn daar de blikvangers. Opvallend
zijn de matglazen platen achter het
aanrecht, in plaats van tegels. Het
schilderwerk in de keuken is uitge
voerd in hoogglans „Dat reflecteert
het licht en geeft daardoor het idee
van ruimte", verklaart Van Doorn.
Overige apparatuur als droger, was
machine en cv-installatie zijn wegge
werkt in een kast en zijn zo geen sto
rende elementen in het vormenspel.
Rust werd ook gecreëerd door geen
grepen aan te brengen op alle kast
deuren. Via een vernuftig 'kliksys-
teem' zijn die deuren eenvoudig te
openen.
Grapje
De enige echte deur, naast de buiten
deur, is die naar de wc. De wc-ruimte
is gemaakt achter de tweede schei
dingswand, parallel aan de keuken.
Het plafond van de wc bestaat uit een
matglazen plaat waarop een
lichtslang ligt. „Een grapje", grinnikt
Willem van Doorn. Naast de wc vindt
de wastafel een plaats. Het ligbad
staat verderop onder een raampartij
aan de achterzijde van het apparte
ment. „Zo kan ik heerlijk in de zon in
bad liggen zonder dat iemand mij
ziet", zegt Hans genietend. Om ervoor
te zorgen dat er niet teveel vocht in het
appartement komt, is het ligbad 'in
gepakt in glas'. Parallel aan wc en
wastafel is het bed geplaats met aan
het hoofdeinde ruimte voor de dou
checabine. Die cabine is te bereiken
door een matglazen klapdeur waarin
de bewoner zijn naam heeft laten
zandstralen. Toch handig na een hec
tische avond om te weten dat je in je
eigen douche bent beland. Rondom
het bed is een stalen framewerk aan
gebracht met transparante gordijnen.
Die kun je naar believen dicht doen.
Zo zie je niet gelijk het bed als je het
appartement binnenkomt
Het zitgedeelte bevindt zich aan de
voorzijde. Naast de dakkapel, waarin
de ramen zitten, zijn de schuine wan
den weggewerkt. Die wanden bieden
nu ruimte aan de audioapparatuur en
de televisie. Een grote tafel, op maat
gemaakt, past precies in de ruimte on
der het raam tusen die twee wanden.
Een kastenwand die van voor naar
achter loopt, is uitgevoerd in planta-
geteak. „We hebben gekozen voor ho
rizontaal gefineerd teak. Dat schept
optisch ruimte en werkt ook als een
soort richtinggever. Ook hier zijn geen
grepen aangebracht", legt Van Doorn
uit.
De wanden zijn van schuurwerk in
een lichte tint en in het hele apparte
ment ligt op de vloer woongrind in an
traciet. In het verlaagde plafond, dat
optisch 'los' van de zijwanden hangt,
zijn overal lichtspots aangebracht
Twee rijen in de lengterichting en één
dwars door de ruimte tussen keuken
en wc in. Zo zie je overal in de ruimte
altijd licht. Zeker omdat alle schei
dingswanden niet tot het plafond
doorlopen.
Hans Jobse bewoont nu al enige tijd
zijn 'maatpak'Hij voelt zich er lek
ker. ,Ik vind hier mijn rust. Het bevalt
me goed. Het is absoluut wat ik wil.
Het enige waar ik nu naar op zoek ga,
is wat kunst aan de wanden."
Annemarie Zevenbergen
Oorspronkelijke indeling van het appartement. tekeningen Vorm in Ruimte
Het appartement na de verbouwing.
,TJet Centraal Museum te
.^Utrecht staat vier maanden
m het teken van de vrouw. Zo la
wn negen internationaal toon
aangevende mode-ontwerpers
|aen wal zij als het toppunt
van verleidelijkheid en vrouwe-
ujkheid beschouwen
j' eerfenis van het feminisme
i achter ons. Hoge hakken,
pandtasjes en verleidelijke
kleding. Het mag allemaal
weer.
De aandacht voor de vrouw valt
diverse musea op Het Gro
wer Museum heeft de ten-
hÜ'rfe l'ng Fatale Vrouwen',
net Drents Museum de vrouwen
jan schilder Jan Sluijters.
Kunsthal toont vrouwen in
w kunst van Kees van Dongen
en het Centraal Museum organi
seerde haar 'Woman' Het zat
dus blijkbaar in de lucht.
Conservator José Teu nissen
stelde de tentoonstelling samen
„Ik heb het gevoel dat we een
nieuwe tijd betreden. De erfenis
van het feminisme ligt achter
ons. Hoge hakken, handtasjes
en verleidelijke kleding. Het
mag allemaal weer. En er is
ook gewoon een veel bredere
smaak binnen de mode. Ik
wil die variatie laten zien. De
negen ontwerpers die ik heb uit
genodigd, geven hun visie op
vrouwen Ik signaleer iets in de
mode, dat net onder de opper
vlakte leeft. Er zijn dingen aan
het veranderen, maar waar dat
naartoe gaat is nog niet te voor
spellen."
Negen ontwerpers kregen in de
Stallen ieder honderd vierkante
meters om hun kleding gewoon
op paspoppen of in de vorm van
een installatie, eventueel audio
visueel of anderszins spectacu
lair te tonen. Viktor Rolf,
John Galliano (Christian Dior
Couture), Vivienne Westwood,
Veronique Leroy, Ann Demeu-
lemeester, Bernard Willhelm,
Maison Martin Margiela, Junya
Watanabe en Hussein Chalay-
an Hun presentaties variëren
van kleding op paspoppen
tot een yoga-klasje op video of
een blackbox met spiegels,
waarin de bezoekster 'de ideale
vrouw in zichzelf' ontmoet.
De ideale vrouw staat niet voor
iedere ontwerper onbereikbaar
en hautain op een hoge
sokkel.
Absolute top is Christian Dior
Couture met acht spectaculaire
couturestukken van de afgelo
pen seizoenen. Van de kostbare
stukken (60.000 euro per stuk)
van Dior hoopt het museum er
één voor de collectie aan te
schaffen, al moeten de benodig
de fondsen nog worden gevon
den.
Het museum heeft haar befaam
de historische kostuumcollectie
(waarvan ook een deel in de ten
toonstellingen is betrokken),
maar vulde die de afgelopen ja
ren ook aan met stukken van
moderne ontwerpers als
Viktor Rolf (die ook de kle
ding van de suppoosten ont
wierp), Maison Martin Margie
la, Ann Demeulemeester en
Junya Watanabe
Iedere ontwerper laat naast de
ontwerpen op een zogenaamd
'moodboard' zien waarop hij
hun vrouwbeeld baseert. De
westerse smaak domineert al
lang niet meer. Alles is mogelijk.
De mode van nu kent meer dan
één ideaaltype en ontstaat uit
een smeltkroes van diverse cul
turen. Het kan moslimmode van
ontwerper Hussein Chalayan
opleveren of met een mode van
Vivienne Westwood het zeven-
tiende-eeuwse korset opnieuw,
maar anders introduceren.
Ann Demeulemeester's creaties
worden zelfs androgyn ge
noemd. De jongste telg die in
ternationaal meetelt, is Bern-
hard Willhelm. Hij is zelfs wars
van alle vertoon in de modewe
reld. Zijn creaties vol Beierse
motieven, vilten rokjes en kin
derlijke draken op te lange
T-shirts balanceren recalcitrant
op de rand van wansmaak. In de
tentoonstelling laat hij een vi
deo zien van een leeglopend yo
ga-klasje, waarbij je je zou kun
nen afvragen in hoeverre dit nog
met het thema 'de ideale vrouw'
te maken heeft.
Deze tweede thematische ten
toonstelling (de eerste was ide
aal wonen) levert in het museum
een link op naar parfum in de
Passage van het museum en in
het souterrain een tentoonstel
ling van Mariene Dumas, de
schilder die als geen ander met
verleiding speelt. Bij haar schil
derkunst is ook een video te
zien, waarin de kunstenares
commentaar levert op een show
van modeontwerpster Vivienne
Westwood. Het literaire tijd
schrift Revisor brengt een the
manummer uit over Verleiding.
Twintig Nederlandse auteurs en
dichters schreven een lofzang
op een werk uit de collectie van
het Centraal Museum. De geko
zen werken met lofzang zijn
eveneens te bewonderen On
derweg naar het museum toe of
na afloop is in vij fentwintig eta
lages van verschillende winkels
aan de Oudegracht een bijdrage
te zien van Nederlandse ont
werpers en fotografen.
Thea Figee
Woman, t/m 18 mei in het Cen
traal Museum. Nicolaaskerkhof
10, Utrecht. Open di t/m zo
11 - 17 uur.