De Majesteit
houdt niet van
verrassingen
Ruzie komt in veel koninklijke families voor
PZC
27
zaterdag 8 maart 2003
Koningin Beatrix staat bekend
als een 'controlfreak' en per
fectionist. De Majesteit houdt niet
van verrassingen. Niet in haar
werk en niet in haar familie. Aan
die periode van rust is door de ont
hullingen van prinses Margarita
een einde gekomen. Vraag is of de
rest van de familie zich in de toe
komst ook gaat roeren.
Tante Trix is haatdragend, luistert
in het geniep gesprekken van fa
milieleden af, stampvoet als ze haar
zin niet krijgt en dommelt in slaap na
een rijkelijk met wijn besprenkeld
verjaardagsdiner. Haar zonen zijn on
beschofte horken, die hun middelvin
ger opsteken naar Oranje-publiek, ro
ken waar het niet mag, paleisperso
neel kleineren en hossen op muziek
van René Froger. Opa Bernhard houdt
het ondertussen met zijn particulier
secretaresse. Ook de Van Vollenho-
ven-clan deugt niet. Die jongens zijn
ook arrogante corpsballen. Alleen
prins Claus bleef altijd aardig. De af
gelopen weken schetsten Margarita
en haar echtgenoot Edwin de Roy van
Zuydewijn dit beeld van de koninklij
ke familie.
Koningin Beatrix is er bijna 25 jaar
lang in geslaagd haar familie in het
gelid te houden. Ze wilde geen herha
ling van de schandalen die in de jaren
vijftig (Greet Hof mans), zestig (huwe
lijk van Irene) en zeventig (Lockheed)
de monarchie aan het wankelen
brachten. De deuren en ramen van de
paleizen werden hermetisch gesloten,
het personeel werd zorgvuldig uitge
kozen en die strategie werkte tot voor
kort. In vergelijking met de andere
Europese vorstenhuizen waren de
Oranjes een toonbeeld van orde en
rust.
De huwelijksperikelen en scheidin
gen van haar zussen, de prinsessen
Irene en Christina, en de rest van de
opgroeiende kinderen zorgden voor
weinig krantenkoppen. Hier en daar
een verkeersovertreding of een in de
sloot belande auto en een verkeerd ge
vallen hostie die de protestantse prin
ses Juliana tijdens een mis had genut
tigd, veel meer viel er niet te melden.
Geen geringe prestatie gezien de om
vang van de familie en het feit dat na
tuurlijk niet alle spelers in het ko
ninklijke sprookje even enthousiast
zijn over hun door geboorte toegeval
len rol.
Rot op!
De constante media-aandacht ver
leidde de prinsen al op jonge leeftijd
tot een welgemeend en hartgrondig
uitgeroepen 'Pers rot op!Het is ook
geen toeval dat zo veel leden van de
familie hun werk buiten Nederland
hebben gezocht, met een voorkeur
voor de anonimiteit van Londen en
Brussel, ver weg van het verafschuw
de koekhappen en zaklopen op Ko
ninginnedag. Overigens vinden ze, zo
kan tenminste uit de beschrijvingen
van Maragarita worden opgemaakt,
de bijbehorende privileges wel zo
prettig.
Beatrix' tweede zoon Johan Friso bij
voorbeeld heeft officieel laten weten
zijn rechten op de troonopvolging se
rieus te nemen. Maar zijn keuze voor
een bankiersbestaan in The City en
zijn regelmatige afwezigheid bij ko
ninklijke hoogtijdagen weerspreken
die ambitie. De door Margarita 'ont
hulde' geheven middelvinger die haar
neef buiten beeld naar het zwaaiende
publiek zou opsteken, past in dat
plaatje. Maar dat betekent nog niet
dat Johan Friso klaar staat paleisge
heimen te onthullen. Integendeel, de
aandacht voor zijn vriendin Mabel
Wisse Smit en met name haar van
fraude beschuldigde gewezen gelief
de zijn hem een gruwel.
Margarita gaat in de harteloze be
schrijving van haar directe naasten
een paar stappen verder. Vader Carlos
de Bourbon de Parme zit op zwart
zaad en teert op maandelijkse bijdra
gen, al dan niet eerlijk verkregen, van
zijn kinderen. Hij heeft een buiten
echtelijk kind, verwekt bij zijn huis
houdster. Moeder Irene is al een leven
lang gefrustreerd en praat met bomen
en dolfijnen omdat ze geen koningin
van Spanje is geworden. De vier kin
deren heeft ze eigenlijk niet gewild.
Die hebben haar persoonlij ke ontwik
keling in de weg gestaan. Broer Carlos
- een leeghoofd en poseur, aldus zijn
zus Margarita - meet zijn ego aan de
grootte van zijn auto en de geluidsin
stallatie daarin.
Doorzettingsvermogen
Dat zijn beschrijvingen die moeilijk
vallen te rijmen met uitspraken van
Margarita kort voor haar huwelijk in
een interview met het maandblad
Vorsten in september 2001. Toen zei ze
dat ze in haar ouders 'in ieder geval
hun doelgerichtheid' bewonderde.
,,Ik vind dat mijn moeder daar goed in
is geweest en mijn vader ook. Ze zijn
allebei heel moedig geweest om din
gen te ondernemen waarvan ieder an
der dacht dat het onmogelijk zou zijn.
Ik hoop dat wij als kinderen daar een
stukje van hebben meegekregen."
Ze vervolgde met: ,,Ik hoop ook hun
doorzettingsvermogen te hebben,
maar met een klein stukje daarvan
zou ik al blij zijn. Wat ik ons gezin zo
leuk vind, is dat wij steeds op elkaar
kunnen rekenen. Onze ouders steunen
ons waar ze kunnen, bij elke nieuwe
activiteit. Met contacten en goede
tips. Dat is gewoon heel fijn." Edwin
voegde daar nog trots aan toe dat hij
vond dat zijn vrouw zo op haar moe
der Irene leek, maar ook wel wat had
van het karakter van haar peettante
Koningin Beatrix en prinses Margarita tijdens de begrafenisplechtigheid (13 januari 2000) van de moeder van prins Car
los, Dona Maria. foto Beitra Daniel/GPD
de koningin. In anderhalfjaar kan
veel veranderen. Margarita zei deze
week in het televisiegesprek met Nova
dat ook een aantal andere familiele
den het algemeen bestaande beeld van
de koninklijke familie zou willen bij
stellen. De mensen 'die zeggen Neder
land te regeren' zijn machtswelluste
lingen, en het wordt tijd dat het volk
daar weet van heeft.
De controle die Beatrix als hoofd van
de familie heeft over de elf kinderen
van haar drie zusters is altijd minder
vanzelfsprekend geweest dan het ge
zag binnen haar eigen gezin. Er is
daarnaast verschil tussen de troonge-
rechtigde neefjes Van Vollenhoven -
voor wie de ministeriële verantwoor
delijkheid geldt - en de kinderen van
Irene en Christina. En er is ook weer
onderscheid tussen de kinderen van
die twee. Tenslotte zijn de nakomelin
gen van Carlos en Irene van adel (ech
te prinsen en prinsessen, met een
grensoverschrijdende status, met na
me in Frankrijk, Italië en Spanje) en
zijn die van Christina gewone burgers
met hoogstens een interessante fami
lierelatie. In HP/De Tijd klaagde Mar
garita over die rangen en standen en
pikorde binnen de familie, maar die
zijn dus staatsrechtelijk bepaald en
vooralsnog niet aan slijtage onderhe
vig.
Opmerkelijk was bijvoorbeeld dat
prins Bernhard jr. (zoon van prinses
Margriet en Pieter van Vollenhoven)
in 2000 het parlement toestemming
vroeg voor zijn huwelijk met Annette
Sekrève Door toestemming te vragen
behield Bernhard zijn recht op troon
opvolging. In de Tweede Kamer werd
echter hardop gevraagd of het behoud
van die vooral theoretische kans alle
rompslomp van een toestemmingswet
wel rechtvaardigde.
De internetondernemer Bernhard van
Oranje-Nassau van Vollenhoven, zou
wellicht beter af zijn zonder een nau
we band met de Kroon. Bovendien
vervallen zijn rechten toch op het mo
ment wanneer koningin Beatrix af
stand doet van de troon. Bernhard jr.
zei te handelen 'uit respect voor tante
Beatrix'. Die was dan ook, anders dan
bij het huwelijk van petekind Marga
rita en Edwin de Roy van Zuydewijn,
op de bruiloft aanwezig.
Margriets jongste zonen Pieter-Chris-
tiaan en Floris zijn nog niet getrouwd
Op formele gronden zouden ook zij
toestemming moeten of kunnen vra
gen voor een eventueel huwelijk. Voor
de dynastie hoeft het niet meer, maar
wellicht dat Beatrix het toch leuker
vindt De ongetrouwde kinderen van
Irene (drie stuks: Carlos jr, die al een
buitenechtelijk kind heeft, Jaime en
Carolina) en van Christina (Bernardo,
Nicolós en Juliana Guillermo) hebben
die last niet, al zullen hun mogelijke
partners nog wel extra kritisch wor
den bekeken.
Wild gedrag
Bij een troonswisseling in Nederland
komen ze allemaal nog verder van de
kroon te staan en dat zal de kans ver
kleinen dat ze met boude uitspraken
of wild gedrag het koningshuis kun
nen schaden. Dat geeft Willem-
Alexander als koning ook meer ruim
te om minder dan zijn moeder als een
kloek over de familie te waken. Maar
bij rechtstreekse aanvallen op de fa
milie of het hoofd daarvan maakt de
afstand tot de troon natuurlijk weinig
uit. Dan is er altijd een rel.
Het is bijna ondoenlijk om het Ko
ninklijk Huis op dezelfde wijze op or
de te houden zoals we dat de laatste
tientallen jaren gewend waren „Als
iedereen mondiger wordt, worden ook
de Oranjes mondiger. Als de hele
maatschappij transparanter wordt,
zal dat ook zijn weerslag hebben op
het handelen van leden van de ko
ninklijke familie", zo is in hofkringen
te horen.
Een ingewijde. „Koningin Beatrix
kan niet haar familie met strakke
hand blijven leiden. Ze zal zich, met
enige behoedzaamheid, aanpassen
aan de ontwikkelingen. Het Konink
lijk Huis is geworteld in de Neder
landse maatschappij. En wortelen
heeft tijd nodig."
Hans Jacobs
Prinses Margarita heeft een ereco
de in koninklijke kringen ge-
jschonden door met haar problemen
naar de pers te stappenHaar handel
wijze is niet uniek. Vorig jaar ge
bruikte de Luxemburgse grootherto
gin de media voor een aanval op haar
{schoonmoeder. Het Belgische hof
jwordt al decennia lang geplaagd
door een openlijke familievete. En de
oorlog tussen prinses Diana en prins
Charles ligt een ieder nog vers in het
geheugen.
Aar, de spreekwoordelijke rust aan
net Luxemburgse hof kwam vorig
jaar een einde toen groothertogin
.Maria Teresa in een onderhoud met
de pers een boekje open deed over
haa( schoonmoeder. Nu eens geen
roddel en achterklap afkomstig van
,net paleispersoneel, maar een emo-
jtionele uitbarsting van de vrouw van
Jet staatshoofd zelf. Het was de be
doeling dat de opmerkingen bin
nenskamers zouden blijven, maar
dat gebeurde niet.
«Mijn schoonmoeder probeert ons
nwelijk kapot te maken. Luister
niet naar haarze verspreidt valse ge
ruchten over mij", luidde de bood-
jjnap van Maria Teresa
e boze schoonmoeder is groother-
joginJoséphine-Charlotte (75), ge-
ren prinses van België en zus van
«Koningen Boudewijn en Albert II.
reen haar oudste zoon Henri eind ja-
bn zeventig thuis kwam met een
ermeisje, de in Zwitserland wo-
^e Cubaanse ballinge Maria Te-
nil» iTs»re'was de groothertogin
met blij. Verzet hielp echter niet.
nenri hield voet bij stuk en trouwde
ivppK huwelijk kon ze niet
Lu ai eren> daarom probeert ze het
Vpn" Jaren,van binnen uit stuk te ma-
Tproc ve™aarde een huilende Maria
EL* ln> Paleis tegenover een se-
T,-r^.?e P hoofdredacteuren,
rreothertog Henri, die zijn vader
knn T °her 2000 opvolgde, had
I aarvoor de kamer verlaten met
de mededeling voor de volle honderd
procent achter zijn vrouw te staan. In
Luxemburg circuleerden al jaren ge
ruchten dat Maria Teresa het leven in
het paleis wilde ontvluchten. Ze zou
zelfs al een paar keer door de gendar
merie op de luchthaven zijn tegenge
houden. En daarnaast zou haar man
een verhouding hebben met de vice-
premier. „Onzin. Het zijn doormijn
schoonmoeder verspreide leugens. Ik
wil dat u dit weet, zodat u de bron van
de geruchten kent", aldus Maria Te
resa. De reacties op de ongewone uit
latingen waren terughoudend. Pre
mier Juncker sprak zijn steun uit
voor het groothertogelijk paar. In de
pers werd gesproken van 'Britse toe
standen' aan het hof. Inmiddels is de
storm weer gaan liggen. Joséphine-
Charlotte en Jean bereiden zich voor
op hun gouden huwelijksfeest begin
april.
Marie-Christine
„Mijn familie kan me gestolen wor
den". De Belgische prinses Marie-
Christine (stiefzus van koning
Albert II) is al jaren het zwarte
schaap van de koninklijke familie.
Geen nieuws over Marie-Christine
(52) is goed nieuws, luidt op het paleis
het parool. Marie-Christine, die eens
demonstratief het portret van half
broer Boudewijn ('Hij is niet mijn ko
ning') de rug toekeerde, heeft hard
aan het bereiken van de status van
persona non grata gewerkt.
Lang voordat prinses Margarita in
Nederland de Oranjes zwart maakte,
deed deze Belgische prinses begin ja
ren negentig op de televisie al een
schokkend relaas over haar eigen fa
milie. Haar bestaan was naar eigen
zeggen één litanie van mislukkingen
en ellende: „Moeder heeft me altijd
doen lijden. Ze liet me voelen dat ik
niet aan haar normen voldeed. Ik was
niet mooi, niet slim, niet braaf ge
noeg."
Verder zou een ver familielid haar
hebben verkracht, had de familie
Oktober 2000. Groothertog Jean van Luxemburg tekent de troonsafstand. Links zijn vrouw Josephine-Charlotte,
rechts de huidige groothertog Henri en zijn vrouw Maria-Teresa die vorig jaar ongenadig uit de school zou klappen
over de handelwijze van haar schoonmoeder. foto P. Muller/GPD
haar in de ban gedaan en zat ze finan
cieel aan de grond. „Mijn vader zei
dat ik maar had moeten roepen toen
ik werd verkracht, misschien had ik
de man wel geprovoceerd", aldus de
prinses over haar schokkende erva
ring. Die stond overigens meerdere
affaires niet in de weg, inclusief een
drie weken durend huwelijk met een
Canadese pianist
De kiem voor de slepende i-uzie bin
nen de Belgische koninklijke familie
ligt in het tweede huwelijk van de
toenmalige koning Leopold III. Deze
vorst was getrouwd met de Zweedse
prinses Astrid, die echter op jonge
leeftijd bij een ongeluk om het leven
kwam Ongeacht met wie de weduw
naar Leopold, vader van drie kinde
ren, daarna zou aankomen, zij zou
het altijd afleggen tegen de herinne
ringen aan Astrid. Zijn keuze was
echter ook los daarvan bijzonder on
gelukkig, en daarom zeer omstreden.
Tijdens de Duitse bezetting kregen
de Belgen in december 1941 vanaf de
kansel te horen dat de koning in het
geheim in het huwelijk was getreden
met een gouverneursdochter, Lilian
Baels. Die was op dat moment al drie
maanden zwanger, en het kerkelijk
huwelijk ging - hoewel dat wettelijk
helemaal niet was toegestaan - voor
af aan het burgerlijk huwelijk Die
stap in oorlogstijd is de koning, die
tijdens de bezetting tegen de wil van
de regering op zijn post was geble
ven, nooit meer vergeven. Na de
Tweede Wereldoorlog werd Leopold
mede daarom tot aftreden gedwon
gen. Oudste zoon Boudewijn volgde
hem in 1951 op.
De eerste jaren daarna oefenden Leo
pold en Lilian, die in het koninklijk
paleis bleven wonen, op de achter
grond nog invloed uit. Daaraan
kwam pas na het huwelijk van Bou
dewijn met Fabiola, in 1960, een ab
rupt einde. Bij terugkeer van hun hu
welijksreis trof het paar het paleis
leeg aan. Letterlijk. Leopold en Li
lian hadden de meubels meegesleept
naar hun nieuwe onderkomen in Ar-
genteuil.
De verhoudingen zijn daarna nooit
meer goed geweest. Jarenlang zagen
de twee takken van de familie (Leo
pold en Lilian kregen samen ook drie
kinderen: Alexander, Marie-Christi
ne en Marie-Esmeralda) elkaar niet
meer. Lilian ontbrak in 1993 bijvoor
beeld bij de uitvaart van Boudewijn,
haar rebelse dochter Marie-Christi
ne ontbrak vorig jaar bij de begrafe
nis van haar moeder. Fabiola, Albert
en Joséphine-Charlotte waren daar
wel bij aanwezig.
Diana
Paleisoorlogen zijn ook Groot-Brit-
tannië niet vreemd. In de negentien
de eeuw was het bijna gebruikelijk
dat de kroonprins een soort 'tegen-
hof' instelde, met de bedoeling de re
gerende vorst zo veel mogelij k voor te
voeten te lopen. Ook nu nog heeft de
Britse kroonprins Charles zijn eigen
hofhouding en eigen secretariaat, en
niet te vergeten zijn eigen regisseurs,
die moeten waken over het imago van
de prins van Wales. Dat daarbij fami
lieleden in het gedrang komen en
soms zelfs in een kwaad daglicht ko
men te staan, maakt niet uit.
Charles en zijn in 1997 verongelukte
ex-vrouw Diana hebben de weg naar
de media altijd goed weten te vinden.
Hun echtelijke ruzie is ook groten
deels via de kranten en de televisie
uitgevochten. Prinses Margarita is de
laatste dagen wel eens vergeleken
met de illustere Diana, die in de jaren
negentig de gang van zaken aan het
Britse hof aan de kaak stelde. Ook
daar was sprake van stroeve en ver
stoorde verhoudingen, een duidelij
ke pikorde, en een weinig warm wel
kom voor nieuwkomers.
Ontrouw
Diana behoorde echter anders dan
Margarita tot de 'inner circle' van de
familie en bekleedde als echtgenote
van de kroonprins en moeder van de
toekomstige koning een belangrijke
rol. Haar uitspraken over het over
spel van prins Charles en zijn (onge
schiktheid voor het koningschap
waren dan ook veel gevaarlijker en
pijnlijker. En Charles deed vrolijk
mee aan het mediacircus door in een
televisie-interview zijn echtelijke
ontrouw toe te geven: hij was en bleef
ondanks zijn huwelijk verknocht aan
zijn eveneens getrouwde vriendin
Camilla Parker-Bowles.
Het waren precies deze voor de mo
narchie zo schadelijke onthullingen
en bekentenissen die koningin Bea
trix zo mogelijk nog vastbeslotener
maakten om, met bij wijze van spre
ken dubbele sloten op deuren en ra
men, privé-zaken ook privé te hou
den. Dat is haar lang gelukt - tot de
boze Margarita een baksteen door de
ruiten gooide.
Hans Jacobs
