Alles komt in drieën in
land van Maas en Waal
r
Wandelvakantie lijkt uit de groei
PZC
W13
Monumenten
getuigen van
het verleden
w
Oranjezon
Neeltje Jans
Polder
't Zwin
Biesbosch
Gids
Hotelsterren
zaterdag 1 maart 2003
Batenburg kan zo in de
top vijf van mooie Ne
derlandse dorpen. Deze plek
bezit al ruim duizend jaar
stadsrechten, mocht in de
middeleeuwen zelfs een ei
gen munt slaan. Nu is het
nietig en stil. De monumen
ten zijn de enige getuigen
van het roemrijke verleden.
Met als onbetwiste topper de
ruïne van het slot. Batenburg
is een parel in het Land van
Maas en Waal, daar waar het
blikken harmonieorkest van
Lennaert Nijgh en Boude-
wijn de Groot speelt in de
grote regenton.
Het Kunstreisboek voor Ne
derland meldt over Slot
Batenburg: „aan de noordrand
van het regelmatig aangelegde
stadje, hoogst schilderachtige
omgrachte ruïne". Wie de hui
zen, vaak al uit de middeleeu
wen stammende voormalige
boerderijen, bewondert en via
het pleintje met pomp de hoek
omgaat, krijgt plotseling de
ruïne in het oog; zó mooi, dat de
adem stokt.
Slot Batenburg was vaak on
derdeel van oorlogen en adellij
ke twisten. Onder de bewoners
waren de broers Gijsbrecht en
Diederik van Bronckhorst-Ba-
tenburg. Zij behoorden tot de
eerste edelen die het in de Tach
tigjarige Oorlog opnamen tegen
de Spaanse koning. Ze stierven
in 1568 in de buurt van Antwer
pen, toen ze met een legertje op
marcheerden om Walcheren te
veroveren. Volgens recent on
derzoek is het vrij zeker dat doc
tor-alchimist Faust, die Goethe
en andere literators inspireerde,
op Batenburg gevangen zat.
Franse troepen staken het slot
in 1794 in brand. Naar verluidt
werden de kamers en zalen eerst
volgepropt met hooi en stro en
maakten de Fransen de pomp
onklaar om blussen onmogelijk
te maken. Vanouds was hier, net
als in Zoutelande, een put die
volgens overlevering door Wil-
librord is geslagen en zieken ge
nezing bracht.
Het Land van Maas en Waal
heeft nog een topper op kasten-
gebied: Hernen, in het gelijkna
mige dorp. Het Kunstreisboek:
„Bij uitzondering vrij gaaf be
waard en grotendeels nog om-
gracht middeleeuws kasteel van
bescheiden omvang". Het is in
derdaad klein, maar verplichte
kost voor de liefhebber. Het be
zit namelijk als enige Neder
landse slot nog middeleeuwse
houten weergangen. Daar be
vonden zich bij belegeringen de
verdedigers die door de schiet
gaten projectielen afschoten.
Hernen was ook een van de loca
ties waar de legendarische
jeugdserie Floris werd opgeno
men.
Schoonzoon
Al het goede komt in drieën. In
het oosten van de regio staat in
Wijchen het gelijknamige kas
teel. De bouwgeschiedenis
daarvan is minder indrukwek
kend dan die van Hernen en Ba
tenburg. Het huis kan wel bogen
op de geschiedenis van twee ko
ningskinderen. Dat waren Emi
lia van Nassau (dochter van
Dorps- of stadsplein van Batenburg.
Arnftem
Wijk bij Duurstede -^Rbejien f&ede*~rjjn
GELDERLAND
Waal
Maasbommel
^Asftfertogenbosch
E"iik
'°9en x.wijeben i\lijmegen^\
Cs/
NOORD-BRABANT ,VS.T*
Willem de Zwijger) en Don
Emanuel van Portugal. De laat
ste maakte aanspraken op de
Portugese troon en vocht mee
aan staatse zijde tegen Spanje.
Toen de katholiek Emanuel in
1597 in het geheim huwde met
Emilia was het huis te klein bij
de Oranjes. De Portugees werd
zo de eerste ongewenste schoon
zoon in de familie. Hij en Emilia
leefden elf jaar in ballingschap,
alvorens prins Maurits zijn ver
zet opgaf en het paar Wijchen
kon betrekken..
Het Land van Maas en Waal
biedt de bezoeker nog veel meer.
De dijken zijn, zoals bijna over
al in het rivierengebied, ver
hoogd en rechtgetrokken. Dat
ging ten koste van slingerpatro
nen terwijl ook karakteristieke
bebouwing verdween. Maar de
bezoeker die hier voor het eerst
komt heeft geen weet van wat
verloren ging. Het dijkenland-
De Tuinen van Appeltern zijn in maart en november open van 10
tot 17 uur en vanaf april tot en met oktober van 10 tot 18 uur.
Stoomgemaal De Tuut bij Appeltern is dit jaar van 10 mei t/m 14
september van 10-16 uur te bezoeken op donderdag en op diverse
zaterdagen en feestdagen. Informatie: tel. 0487-513421
Kasteel Hernen is dit jaar geopend van 12 april tot 31 oktober op di.
do. en za„ rondleidingen 10,11,14,15 en 16 uur.
Logies: HR 't Veerhuis Veerweg 2,6659 KD Wamel, tel. 0487-501254
en HR De Twee Linden, Zandstraat 100, 6658 CX Beneden-Leeu
wen tel 0487-591234.
schap biedt de voorbijganger
onveranderd verre uitzichten.
Op verschillende plaatsen zijn
nieuwe natuurgebieden inge
richt die dat beeld versterken.
Aan te raden voor fietsers is het
deel vanaf Boven-Leeuwen,
langs Druten, Deest, Winssen,
Ewijk en Beuningen, waarvan
grote delen afgesloten zijn voor
gemotoriseerd verkeer.
Automobilisten kunnen goed
terecht aan de overkant, in de
Betuwe. Het is een geliefde rou
te bij motorrijders, waarvan
sommigen het heerlijk vinden
om plat door de bochten te gaan.
Wie trek en dorst heeft gekre
gen doet er goed aan zich te nes
telen op het terras van De Engel
even voor Dodewaard, dat zich
aanprijst als het oudste restau
rant van het land. Koffie met en
gelbrood (notenkrentenbrood
met slagroom) brengt de consu
ment in hemelse sferen. West
waarts de dijk volgend passeer
je Hien, Dodewaard en IJzen-
doorn, dorpen met monumenta
le kerken. Ook hier uiterwaar
den, gelardeerd met wielen en
dode rivierarmen.
Tuut
Een andere tocht is te beginnen
in Appeltern. aan de zuidelijke
kant van het Land van Maas en
Waal. Dat dorp biedt een heel
ruimtelijk zicht over de Maas.
Hier liggen ook de tuinen van
Appeltern, waarvan alleen het
noemen der naam de fan al doet
watertanden. Vanaf Appeltern
oostwaarts naar Tuut om het
stoomgemaal te bezichtigen,
gelegen in een omgeving vol na
tuur. Via Batenburg dan rich
ting Heusden, een monumen-
tenrijke stad.
Wie daar geen trek in heeft en
zich per fiets voorbeweegt, kan
voor Heusden de spoorbrug
(smal pad langs de rails) over
gaan. Rechtsaf slaan en dan ben
je in een wip in Neerlangel, een
gehucht dat tot 1869 de oudste
kerk van Noord-Brabant bezat.
In dat jaar is er een neoromaans
bouwsel voor in de plaats geko
men, al lieten de vandalen het
onderstuk van de bijna duizend
jaar oude toren onaangeroerd.
Het kerkje staat meestal open,
heeft een warm rooms interieur,
met traporgel waarop de pas
sant zich mag uitleven.
Westwaarts dan via Demen en
Dieden naar: Megen. Ook al
weer zo'n dorpje dat stadsrech
ten bezit. Tot aan de Franse tijd
vormde het met de dorpen Ma-
charen, Teeffelen en Haren een
heerlijkheid waarover de Sta
ten Generaal niets te vertellen
had. Zodoende was het na de re
formatie een vrijhaven voor ka
tholieken die het elders moeilijk
hadden. Daaraan herinneren nu
nog de kloosters. Het monu
mentale stadje is een bezoek
waard.
Wie terug wil naar het Land van
Maas en Waal neme hier de
gierpont naar Maasbommel.
Daar heb je op het terras van
Het Veerhuis uitzicht over de ri
vier. In de richting gaande van
Berghuizen en Alphen is dan de
westelijke helft van de regio te
ronden. Je passeert Dreumel,
waar een monument van Cor
Litjens herinnert aan de recente
dijkverzwaringen na de kritiek
hoge waterstanden in het vorige
decennium. Daarna volgt het
dijkdorp Wamel. De liefhebber
van watersport wordt bediend
in recreatiegebied De Gouden
Ham in Blauwesluis In het, me
de als gevolg van ruilverkave
ling soms saaie middengebied is
Horssen het bekijken waard.
Het dorp herbergt twee naast el
kaar staande knotsgrote roomse
kerken. Toen de middeleeuwse
te klein werd, bouwden de Hors-
senaren er gewoon een nieuwe
naast. De oude is nu toonzaal
van een onderneming die han
delt in kerk-, klooster- en kas
teelinterieurs.
Het natuurgebied bij het Huis
Horssen nodigt uit voor een
wandeling. In het bos huizen
reeën, vossen en dassen. Hors
sen ligt met Hernen, Leur en
Bergharen op een verhoging,
oorspronkelijk een rivierduin
landschap. Dit is het enige re-
liëfrijke deel van het Land van
Maas en Waal. Zijn dit de bergen
van Lennaert en Boudewijn?
Boven-Leeuwen herbergt drie
monumentale curiosa. Op de
dijk staat een monument dat
foto's Willem Staat
herinnert aan de watersnood die
de regio in 1861 trof. Sentimen
tele teksten herinneren aan ko
ning Willem III, die zich inzette
voor het herstel na de ramp Na
de dijkdoorbraken dreef de ze
venjarige Hanneke van Beek
toen zeven dagen rond op een
stuk dak van de ouderlijke wo
ning rond, alvorens ze kon wor
den gered. De rest van het gezin
kwam om. Aan haar redding
herinnert een gedenksteen aan
de Zandstraat.
Derde curiositeit is de stoot
troepenkapel. Sinds 1946 wor
den daar ieder jaar de in de
Tweede Wereldoorlog gesneu
velde stoottroepers herdacht op
de tweede zondag in oktober. In
de kapel staan de namen van de
374 slachtoffers. De kapel staat
in Beneden-Leeuwen omdat de
stoottroepers in de regio fel heb
ben gevochten met de Duitse be
zetter
Het Land van Maas en Waal
heeft iets met drie, want het telt
ook drie solitaire kerktorens, te
vinden in Puiflijk, Ewijk en
Winssen. Ze priemen hoog on
der de gouden hemel en in de zil
veren zon.
Willem Staat
De ruïne van Batenburg, gezien over de slotgracht.
De voorbije vijf jaren groeide het
aantal wandelvakanties spectacu
lair. Dat lijkt een beetje over. Wande
laars blijken in het algemeen de hoger
opgeleiden te zijn, niet zelden tweever
dieners, en echtparen met nét nog geen
kinderen of die daar alweer 'uit 'zijn.
Fervente kampeerders daargelaten,
stellen zij na een dag buiten prijs op
enig comfort, met minimaal een eigen
douche en toilet.
Dat hoeft geen luxe hotel te zijn. Een
simpele, maar sfeervolle accommoda
tie, als boerderij of herberg, heeft juist
de voorkeur", verklaart directeur Frits
Deben van Sindbad Wandelvakanties.
„Onze gasten willen niet opgaan in de
massa", voegt Marleen Raats van SNP
Natuurreizen daar aan toe.
Henk van Wijngaarden, eigenaar/op
richter van Stap Reizen in Utrecht die
bewust alleen individuele reizen aan
biedt, hamert op de persoonlijke vrij
heid waar een wandelaar aan hecht.
Deelnemers aan groepsreizen zijn over
het algemeen tussen de 25 en 45 jaar,
individuele wandelaars zijn tussen de
40 en 65. Alle reisorganisaties valt het
op dat de groei van de afgelopen jaren
hoofdzakelijk op het conto kwam van
de oudere leeftijdscategorie
De branche haakt daar op in door voor
deze groep op maat gesneden arrange
menten aan te bieden in zonnige lan
den. Italië wordt bij Stap Reizen, Sind
bad en SNP het meest geboekt, maar
ook Frankrijk. Portugal, Spanje wor
den genoemd. Wandelaars bij Aktiva
kiezen vooral voor Oostenrijk. „En
Oost-Europa komt terug", voorspelt
Vrijdag 7, zaterdag 8 en zondag 9 maart wordt in de Am
sterdamse RAI de beurs Op Pad gehouden. Op vrijdag
open van 12 tot 20 uur, zaterdagen zondag van 10 tot 18 uur.
Entree 12 euro, CJP en 65+ 10,50 euro, kinderen tot 8 jaar
gratis, kinderen van 8 t/m 12 6 euro. (Tevens toegang tot
FietsRai).
Info: 0800-0503, www.oppad.nl.
Informatie over de genoemde reisorganisaties:
SNP Natuurreizen, 024-327.70.00, e-mail info@snp.nl,
website www.snp.nl.
Sindbad Wandelvakanties, 020-521.84.84,
e-mail info@sindbad.nl, website www.sindbad.nl.
Aktiva Tours, 040-20.30.320, e-mail info@aktivatours.nl,
website www.aktivatours.nl.
Stap Reizen, 030-230.25.03, e-mail info@stapreizen.nl,
website www.stapreizen.nl.
Sindbad. Bij SNP zijn de themareizen
(orchideeën op Kreta, vogeltjes in Tur
kije) in trek „Picardië doet het goed,"
zegt Aktiva, „en Cornwall." Stap Rei
zen heeft weer profijt van Sicilië
Stap Reizen en Aktiva bieden uitslui
tend arrangementen aan in Europa.
SNP en Sindbad laten hun reizigers
ook de wijde wereld in trekken „Een
paar honderd wandelaars hebben wij
voor landen als China en Vietnam",
zegt Deben van Sindbad. Raats (SNP)
ziet voor onalledaagse bestemmingen
als Kirgizië „een paar belangstellen
den Zoekt Stap Reizen het in de ver
dieping, SNP wil de reiziger juist veel
variatie bieden Enige jaren geleden
ontdekte de branche een nieuwe doel
groep: gezinnen met kinderen. Met
aangepaste wandelroutes en accom
modaties.
Gerard Chel
Het voormalige waterwinge
bied Oranjezon in de Wal-
cherse duinen biedt een rijke
schakering aan landschapsty
pen. Vandaag (zaterdag) kan
met Het Zeeuwse Landschap
een wandeling worden gemaakt
van ongeveer twee uur. Vertrek
vanaf 14.00 uur bij het Pomp
station aan de Koningin Emma-
weg in Vrouwenpolder. Kosten:
1 per persoon, donateurs en
hun huisgenoten gratis.
Nieuw leven is het thema van
een excursie, vandaag (za
terdag) door het natuurgebied
van Neeltje Jans. Een verrekij
ker is nuttig om vogels als grutto
en kluut te observeren. De wan
deling van ongeveer twee uur
begint om 14 uur bij het naam
bord van Natuurmonumenten
en Het Zeeuwse Landschap aan
de Oosterscheldekant van de
parkeerplaats van Waterland
Neeltje Jans. Kosten: €2 voor
volwassenen, €1 kinderen t/m
12 jaar, ook betaald parkeren
De Verdronken Zwarte Pol
der is een hoog opgewassen
zandig schor, met slufter en be
groeide beschutte duinenrij. De
zandige bodem is aantrekkelijk
voor vele vogelsoorten. Onder
leiding van Het Zeeuwse Land
schap wordt woensdag een
wandeling van ongeveer 1,5 uur
door dit gebied gemaakt. Ver
trek om 14 uur vanaf het par
keerterrein bij het rioolgemaal
in Nieuwvliet-Bad, Kosten: 1
donateurs en huisgenoten gra
tis.
Voor een wandeling door 't
Zwin, een duingebied met
stranden en schorren, struwelen
en vochtige valleien, wordt aan
geraden kniehoge laarzen of ou
de gympen te dragen. De tocht
van ongeveer 2 ,5 uur zaterdag (8
maart) begint om 14.00 uur bij
het bezoekerscentrum aan de
Gerrit van Hoekestraat in Re-
tranchement. De kosten bedra
gen €3.5 voor volwassenen en
€2 voor kinderen.
Bevers en dijken zijn doelwit
ten van twee nieuwe toch
ten die dit jaar in de Biesbosch
kunnen worden gemaakt. Naar
de bevers wordt in het vroege
voorjaar in de schemering geva
ren De Dordtse Dijkentocht is
een combinatie van een dag lang
varen, wandelen en fietsen in
mei, juni en september. Deze en
nog 37 andere tochten staan in
een activiteitengids van de
Biesbosch. Aan te vragen via tel.
078-630.53.53 of e-mail info@-
biesbosch.org
Een elektrisch pontje vaart voor
wandelaars over het Moldiep,
tot en met 31 oktober, elk half
uur tussen 10.00 en 17.30 uur.
A mold Schaper.
Zxsociaal-geograaf en oud
rector van een scholengemeen
schap in Goes, heeft bij uitgeve
rij Elmar al de nodige Italië—
titels op zijn naam staan. Met
zijn nieuwe gids beperkt hij zich
tot de regio Emilia-Romagna,
de streek die zijn natuurlijke be
grenzingen kent in de Po, de
Apennijnen en de Adriatische
kust. Met bekende plaatsen als
Rimini, Parma, Bologna, Pia-
cenza en Ferrara En natuurlijk
het geboortedorp van Verdi,
Roncole Verdi. Schaper gaat
eerst uitgebreid in op de (histo
rische) achtergronden van het
gebied, alvorens hij de streek
per provincie uitvoerig verkent.
Italië, Emilia-Romagna, door
Arnold Schaper 176 blz..
€13,50, ISBN 90-389-1338-9.
Uitgaven van Elmar, Rijswijk
Zie ook www uitgeverijelmar.nl
Alle ongeveer 2300 Neder
landse hotels worden de ko
mende vier jaar bezocht voor
een nieuw classificatiesysteem
Er komen vijf sterrencategorie-
en, waarbij verplichte en vrij
willige normen van invloed zijn.
Hotels krijgen na aanmelding
een voorlopige indeling. Na on
derzoek worden de sterren echt
toegekend Ook daarna worden
ze periodiek getoetst.
