PZC
Maria kijkt
vanaf vele
gevels toe
Golfbrekers zijn hinderpalen tijdens strandwandeling
r
uitjes
Antwerpen
wel gezien als beschermvrouwe
van de stad. Als illustratie daar
van wordt aangehaald dat heel
wat beelden, ondanks beschie
tingen in de oorlogen, overeind
bleven. Dat is op zich niet zo bij
zonder. Vaak stonden de beel
den op een hoek van een pand.
De hoekconstructie van een ge
bouw is nu eenmaal steviger dan
een wand van een pand.
Daarnaast is Maria ook nogal
eens te hulp geroepen als de stad
of haar inwoners onder ziekten
of oorlogen te lijden hadden
Dat blijkt ook uit de talrijke na
men die de Antwerpenaren voor
haar hebben. Wat te denken van
Moeder van Smarten, Medever-
losseres, Onze Lieve Vrouw van
Smarten of van de Zeven Weeën,
Onze Lieve Vrouw van Vlaande
ren, Onze Lieve Vrouw van Bij
stand, Onze Lieve vrouw van de
Broodjeskapel, Notre Dame des
Victoires, Onze Lieve Vrouw
van de Rijenhoek, Onze Lieve
Vrouw van de wonderbare Me
daille (van Parijs), Onze Lieve
Vrouw van de Eenzaamheid
(Nuestra Senora de la Soledad),
Piëta of Nood Gods, Onze Lieve
Vrouw van Lourdes, Onze Lieve
Vrouw van de zwetende ziekte,
Ons Lief Vrouwke in het
schouwke of Onze Lieve Vrouw
van de Rozenkrans. Ook noe
men de de inwoners van de stad
haar graag Madonna. Het was
de eerder genoemde auteur Joos
die haar in 1945 voor het eerst
met die naam sierde. En er is het
verhaal van de koningin der so
cialisten, over een socialistische
kroegbaas Sus genaamd die een
Mariabeeld (Onze lieve vrouw
van Peis en Vree aan de Oude-
vaartplaats) bij zijn café rood
schilderde.
Dat lokte een soort volksoproer
van katholieke buurtgenoten
uit en het leverde de kroegbaas
eeuwige spot en de bijnaam Sus
den Ezel op.
Stadhuis
Aardig is ook dat Maria nu wel
iswaar een ereplaats heeft in de
gevel van het Antwerpse stad
huis, maar zij was niet de eerste
die die luisterrijke plaats in
nam. Bij de inhuldiging van het
nieuwe schepenhuis in 1565
stond daar Brabo, de mytholo
gische stichter van Antwerpen.
Pas in 1587 moest Brabo plaats
maken voor Maria.
Daarbij moet aangetekend wor
den dat Maria eerder een plaats
had op het oude schepenhuis.
Niet dat Maria op haar nieuwe
plek met rust wordt gelaten. In
de Franse tijd werd ze verwij
derd en veilig opgeborgen om op
13 augustus 1831 weer terug te
keren, kort na de 1 O-daagse
veldtocht. Antwerpen stond on
der druk van Nederlandse mili
tairen onder leiding van gene
raal Chassé en de inwoners van
de stad vreesden een bombarde
ment. De rijken vluchtten weg
en de armen trokken biddend in
processies door de stad. Op 13
augustus werd het beeld terug
op zij n plaats gezet en op die dag
kwam het nieuws van de wa
penstilstand en was de stad ge
red.
René Schrier
Madonna, Beelden van Maria in
de Antwerpse binnenstad, een
uitgave van Voor Kruis en Beeld
vzw en de Erfgoedcel Antwer
pen. ISBN 90-807053-2-2.192
bladzijden, Prijs 15 euro.
Wie door het centrum
van Antwerpen wan
delt, kan er van op aan dat
Maria nooit ver weg is. Het is
niet de bedoeling met deze
woorden een troostrijk ver
haal te beginnen over de
deugden van de Heilige
Maagd en haar heilzame in
vloed op de bewoners en be
zoekers van Antwerpen.
Echter, Antwerpen heeft iets
met Maria.
De Madonna van de Sinjo
renstad beziet ons vanaf
niet minder dan 164 locaties aan
gevels van panden binnen de
leien van de stad. En daarmee is
slechts de grens bepaald van de
16' eeuwse omwalling (de
Spaanse Vesten), want ook
daarbuiten zijn beeltenissen
van haar te vinden. Niet dat
Antwerpen van oudsher een
Mariaburg is. Pas vanaf de eer
ste helft van de twaalfde eeuw is
er iets van een Mariacultus te
traceren.Mijn favoriete Ant
werpse Mariabeeld is dat van
Onze-Lieve-Vrouw op 't
Staakske. Ik heb het nooit ge
zien want het beeld zelf is verlo
ren gegaan. In de Onze Lieve
Vrouwe kathedraal van Ant
werpen is nog wel op een van de
gebrandschilderde ramen De
verering van Onze-Lieve-
Vrouw van 't Staakske van een
anonieme kunstenaar uit 1615
te zien. In mijn ogen is deze Ma-
In Antwerpen kunnen madon-
nawandelingen langs de beel
den gemaakt worden. Voor indi
viduele wandelingen is een
brochure Madonnawandeling
te verkrijgen bij de dienst Toe
risme aan de Grote Markt.Voor
groepswandelingen (maximaal
20 personen) kan een afspraak
gemaakt worden de vereniging
Voor Kruis en Beeld via de inter
netsite www.verbeelding.be
Een andere internetsite waarop
aandacht besteed wordt aan de
Antwerpse madonna's is die van
de Onze-Lieve-Vrouwekathe
draal van Antwerpen:
www.kunsttrip.nl/steden/ant
werpen/ol_vrouwenkathe-
draal.htm
ria de voorloopster van alle
beelden die in de loop van de ja
ren in Antwerpen zijn opgericht
en waarvan er ook weer vele
tientallen gesneuveld zijn.
Dat is af te leiden uit het boek
Madonna, Beelden van Maria in
de Antwerpse binnenstad.
Daarin staat dat de geschiede
nis van Onze-Lieve-Vrouwe op
't Staakske tot de oudste Maria -
overleveringen van Antwerpen
hoort. Wel moet worden aange
tekend dat van het verhaal nog
al wat varianten bestaan en
waarheid en fantasie vlak naast
elkaar liggen. Auteur J. Joos
heeft het in zijn boek Madonna
der Sinjoren uit 1945 over een
heilige Sint Amandus die een
eenvoudig dorp, het toenmalige
Antwerpen, in een bocht van de
Schelde wilde bekeren. Zijn
preken hadden succes en leid
den tot de bouw van een kapel.
Een van de inwoners van de ne
derzetting, een varensgezel ge
naamd Hans, droomde dat hij
een Mariabeeld moest snijden
uit een blok eikenhout. Dat
beeld werd op een stok aan de
rand van het dorp met het ge
zicht naar de Beneden Schelde
geplaatst. Na plunderingen van
de Noormannen in 837 ver
dween het beeld, maar de legen
de ging verder. Zo zouden twee
jongens uit de nederzetting en
kele jaren later in de nacht van
Allerzielen uit de slaap gewekt
zijn door geklop op de deur.
Nadat ze van de schrik bekomen
waren, openden ze de deur en
daar lag het beeld van Onze-
Lieve-Vrouw op 't Staakske.
Het beeld kreeg een ereplaats in
de kapel. De kapel werd vervan
gen door een stenen kapel en
moest in de twaalfde eeuw
plaats maken voor een kapel in
Romaanse stijl. Die kreeg later
weer de naam Te Onser Vrouwe
en werdin.1124 parochiekerk
van Antwerpen. In 1352 werd
begonnen met de ombouw van
de Romaanse kapel tot een
Gothische kerk, een werk dat
170 jaar duurde. Die kerk is nu
de grootste Gothische kerk van
de Nederlanden en staat fier in
het centrum van de stad. Van de
ze kathedraal weer naar buiten
het Antwerpse centrum in. In
1874 werd een telling verricht
van de Mariabeelden. Het resul
taat was een aantal van 294 On
ze-Lieve-Vrouwe- en heiligen
beelden in de stad. In 1922
werden in de eerste, tweede en
derde dekenij (binnen de huidi
ge Ring) 136 verdwenen en 278
bestaande Onze - Lieve - Vrou-
webeelden geteld. Weer later, in
1994-1995 was het aantal Mari
abeelden in Antwerpen inclu
sief de linkeroever 215 en 71 an-
zaterdag 1 maart 2003
Moeder Gods in de Schoenmarkt
Medeverlosseres in de Vekestraat
van het wisselend aantal Maria
beelden. Ook auto's die tegen
gebouwen reden of tegen bij
voorbeeld pompen of zuilen be
kroond met een Mariabeeld
hebben nogal wat schade ver
oorzaakt. De beschermers en
oprichters van de beelden wa
ren vaak buurtgenootschappen,
naast rijke Antwerpenaren die
met een fraai beeld aan hun huis
aan iedereen wilden laten zien
dat het hen voor de wind ging
In Antwerpen wordt Maria ook
Onbevlekte Ontvangenis in de Keizerstraat
Maria Lactans in de Korte Ridderstraat
dere beelden of groepen. In de
inventarislijst van het boek Ma
donna, Beelden van Maria in de
Antwerpse binnenstad wordt
een aantal van 164 zogenoemde
Maria-gevelbeelden beschre
ven, inclusief zogenaamde Cal
varies en makelaars. Dit dan
weer wel binnen de Antwerpse
Leien.
Verschillende beeldenstormen,
in 1566 de Calvinisten en op 1
oktober 1795 na de inlijving
door de Fransen, zijn de oorzaak
maar de hengels ook, met tegen
woordig stokken van vijf tot zes
meter. Als je niet uitkijkt, gooi je
bij je buurman in zijn oog."
We verlaten de vissers om seri
eus aan de wandeling te begin
nen. Het eerste paviljoen laten
we links liggen. Een consumptie
moet worden verdiend. Anders
bereiken we nooit ons einddoel
Vlissingen.
Ruiters hebben hun paarden uit
stal gehaald voor de eerste
straótochten, al dan niet offici
eel Er liggen geen olievlekken
meer op het zand. Een uitge
breide zwerm eenden dobbert
op het water. Uit te rusten van
hun trektocht? Of genieten ze
ook van een Zeeuws uitje, vra
gen wij ons af.
De restanten van een vroegere
duiktoren staan in het water. De
voet wordt nog net door de gol
ven omspoeld. Het strand is ver
hoogd door zandopspuiting.
Daarom is de duiktoren groten
deels gesloopt. Evenals in Vlis
singen werd verder gebruik te
gevaarlijk bevonden.
Zoeken
Water stroomt in smalle, maar
soms ook brede geulen naar de
zee. De golfbrekers vormen
vaak letterlijke hinderpalen.
Het is zoeken naar een door
gang. Wie slim is houdt zijn
voorgangers in de gaten.
Kinderen spelen langs de water
lijn met emmertje en schepje,
onder wakend oog van pappa
Een jongetje rent met zijn
vrachtauto naar zijn zusje om te
helpen zand te transporteren.
Beslist geeft zij hemaanwijzin-
gen. We naderen strandpavil
joen Piet Hein bij Westduin. Het
is tijd voor soep of koffie en een
sanitaire stop, na een uurtje lo
pen. Bovendien beginnen de
nieuwe schoenen te schrijnen.
We laten ons koesteren in de
zon, zoals vele anderen. Ouders
sjouwen kinderwagens of bol
derkarren de duintrappen af.
De kinderen zijn het eerst bene
den.
Hengel
Het wordt steeds drukker naar
mate het later op de middag
wordt en wij Vlissingen nade
ren. De nieuwe contouren van
de stad met hoogbouw langs de
boulevards doemt ineens op.
Ook hier is een hengelwedstrijd
gaande. Een van de deelnemers
heeft beet. Het blijkt slechts een
krab, constateert de hengelaar
teleurgesteld Hij werpt zijn
vangst terug het water in. Een
pootje blijft achter. Vrouwen
achter de hengel hebben we niet
ontmoet.
Bij de Nolledijk in Vlissingen
kloppen we het zand uit de
schoenen. Een hiel blijkt ont
veld als gevolg van een doorge
lopen blaar Pleister en appelge
bak verzachten het leed
Hans Tabbers
Van Zoutelande naar Vlissingen
is een afstand van ongeveer acht
kilometer, zonder pauzes te lo
pen in anderhalf tot twee uur.
Onderweg bevinden zich diver
se strandpaviljoens. Zonder ge
bruik van consumptie wordt
daar doorgaans een vergoeding
gevraagd voor gebruik van het
sanitair.
Een stralend zonnetje is geen
vereiste voor een stevige
strandwandeling, maar wel
mooi meegenomen. Bij Zoute
lande moet je eerst de hoge dui
nen beklimmen om het strand te
bereiken. Maar dan heb je ook
een weids uitzicht, dat bij hel
der weer vrijwel het gehele ei
land Walcheren omvat. De
vuurtoren van Westkapelle, de
Lange Jan van Middelburg en
de Sardijntoren in Vlissingen
staan als bakens in het land
schap.
Langs de waterlijn staat een
batterij hengels in gelid opge
steld, nauwlettend in het oog
gehouden door hun eigenaars,
gekleed in waterbestendige
pakken Er is een wedstrijd
gaande, maar de vis wil niet bij
ten.
Een van de deelnemers haalt
zijn lijn binnen, om die van
nieuw aas te voorzien. Drie ha
ken aan een lijn is het maxi-
mum, verklaart hij. Iedereen ge
bruikt zagers, wormen borstelig
als duizendpoten. ..Sommigen
gooien de lijn tweehonderd me
ter uit," vertelt de man. ,,Het
materiaal wordt steeds beter.
Niet alleen de werpmolentjes,
Wandelen langs de vloedlijn, met zeeschepen op de achtergrond. foto Ruben Oreel
Brochure7 020-6275129 ot
www.baobab.nl
Baobab organiseert al meer dan dertig jaar avontuurlijke reuen naar alle continenten.
Voor actieve en ondernemende mensen die zich meer reiziger voelen dan toerist.
Advertentie
I
Bekijk de wereld door onze ogen
