Je kunt hier zaken doen met een handklap
wissewasje
w:
RUDEN RIEMENS
zaterdag 1 maart 2003
Meer dan tweehonderd Nederland
se bedrijven hebben zich de laat
ste vijftien jaar laten registreren in
Rusland en bij elkaar investeren zij er
zo'n 2,4 miljard euro. Onder hen is een
aantal Zeeuwse ondernemers. Hoe is
het nering te doen in het weerbarstige
land van Poetin? „Het is een privilege
met Russen samen te werken."
De thermometer geeft vijf graden onder
nul aan en de Moskovische lucht is
grijs, alsof er sneeuw in zit. Rond het
VDNCh-park in het noorden van Moskou is
het als altijd druk. Tussen de vrijwel 24 uur
per dag geopende kiosken met sigaretten,
wodka, bier en snoepgoed dreunt harde
dance-muziek uit de boxen.
Middenop het centrale plein in het park
staat Vladim ir Lenin fier op zijn sokkel. Het
is nog maar één van de weinige plaatsen in
Moskou waar hij niet uit de openbare ruim
te is verwijderd. Juist op deze locatie wekt
dat ironie. Voor het uiteenvallen van de
Sovjet-Unie in 1991, weerspiegelde het
VDNCh-park (de letters staan voor Ten
toonstelling van de verworvenheden van de
volkseconomie van de USSR) de trots van de
communisten, In de neoclassicistische pa
viljoenen konden bezoekers in de sovjettijd
gebiologeerd naar een berg eigenheimers
staan kijken of naar een door alle moderne
techniek achterhaald model tractor.
Maar na de duizelingwekkend snelle ont
manteling van Sovjet-Unie en het openen
van de vrije markt in Rusland, werden de
panden al snel in gebruik genomen door
nieuwbakken commerciëlen, die er hifi—ap
paratuur en andere westerse verworvenhe
den begonnen uit te venten. Lenin staat er
nu een beetje bij als een leraar die in zijn
klas geen orde kan houden en van alle kan
ten wordt bespot en bestookt.
Barend van Staveren uit Middelburg was de
eerste Nederlander die in Moskou een ho
recazaak begon. Inmiddels heeft hij in
VDNCh een b i lj artcentrum en zes petits res
taurants, allemaal onder de naam Gol-
landski Dom ('Hollandhui-s'). Het bedrijf
telt 46 personeelsleden, allen Russen.
Van Staveren vertrok in 1991 naar Moskou
om contractbesprekingen te begeleiden tus
sen een Koreaans en een Amerikaans be
drijf. Loontjens Biljarts en Automaten in
Middelburg vroeg of ik daar voor hen ook
iets kon doen." De instabiele economische
situatie die de implosie van de Sovjet-Unie
en de liberalisering van de prijzen per 1 ja
Johan Schlingemann (links) en Barend van Staveren voor het biljartcentrum Gollandski Dom in Moskou
foto Joos Bosman
nuari 1992 met zich meebrachten, schrok
Loontjens af. „Ze vonden Rusland toch te
ver weg en zagen het op dat moment niet zit
ten", herinnert Van Staveren zich. De con
tacten met de directie van VDNCh waren er
echter al en Van Staverens dansschool in
Middelburg was zojuist verkocht. Dus had
hij weinig te verliezen.
Van Staveren besefte zich in een econo
misch mijnenveld te begeven en opereerde
zeer voorzichtig, wat hem onder zijn Russi
sche personeel de bijnaam Sjag za sjagom
('stap voor stap') opleverde. „De directie
van VDNCh wilde wat aan amusement gaan
doen in het park, maar had daar de moge
lijkheden niet voor. Daarom gaven ze mij de
vrijheid om mijn ideeën te ontwikkelen.
Veel van het personeel heb ik overgenomen
en zelf opgeleid." Inmiddels is Van Stave
rens bedrijf geen onopvallende speler meer:
hij verzorgt banketten in VDNCh voor pre
sident Poetin en doet inmiddels ook cate
ring voor de Russische oliegigant Loekoil.
Last van ongure types (in het Westen vaak
bestempeld als 'Russische maffia') die zo nu
en dan langskomen om krisja (letterlijk 'een
dak', oftewel gedwongen bescherming voor
betaling en dus gewoon afpersing) te bie
den, heeft Van Staveren nooit gehad. „Het
park is voor de helft in handen van de ge
meente Moskou en voor de andere helft van
de Russische Federatie. Dat betekent dat
getrouwen van burgemeester Loezjkov en
president Poetin voortdurend vechten om
de zeggenschap over het park." Met andere
woordeneer is geen crimineel die erover
peinst een van de partijen voor de voeten te
lopen.
Grotere bedreigingen ontwikkelden zich
voor Gollandski Dom, toen in het najaar
van 1998 in Rusland de financieel/
economische crisis uitbrak. „Tijdens die
crisis was ik dankbaar voor mijn stap-voor-
stap-mentaliteit", denkt Van Staveren te
rug. „Ik had geen leningen afgesloten. An
deren die dat wel hadden gedaan, kregen
daar veel last mee. Natuurlijk had ik wel te
maken met een groot klantenverloop, om
dat de crisis het bestedingspatroon van de
Russische consument ingrijpend
veranderde. Dagelijks had ik contact met de
ambassade, maakte ook wel ruzie met hen.
Ik kreeg soms het idee dat ze zich alleen
maar druk maakten om de multinationals
en de kleine Nederlandse ondernemer aan
zijn lot overlieten."
In nood leert men zijn vrienden kennen, en
voor Van Staveren gold dat zeker ten posi
tieve. „Mijn personeel accepteerde tijdens
de crisis dat ze tijdelijk geen salaris ontvin
gen. Ik had altijd gewerkt vanuit het idee
dat als het mij goed gaat, het mijn werkne
mers ook goed moet gaan. Ze hadden altijd
zeer acceptabele arbeidsvoorwaarden ge
had en voor Russische begrippen een heel
behoorlijk salaris. Dat betaalde zich tijdens
de crisis terug, doordat iedereen begrip had
voor mijn situatie."
Cultuurverschillen
Dat begrip moest wel eerst gewonnen wor
den, over en weer, want een westerse onder
nemer in Rusland loopt onwillekeurig tegen
cultuurverschillen aan. „In Nederland moet
je hooguit twee keer waarschuwen, en dan is
het klaar. In Rusland moet je als werkgever
veel meer slikken. Daarom bestaat het me
rendeel van mijn personeel uit vrouwen. Die
hebben in dit land veel meer verantwoorde
lijkheidsgevoel dan mannen."
Volgens Lodwijk Schlingemann, een volle
neef van de in 1988 overleden Zeeuwse oud
gedeputeerde mr J. F. G. Schlingemann,
weigeren veel zakenmensen zich aan te pas
sen aan de Russische zakencultuur. Schlin
gemann heeft sinds eind jaren negentig zijn
eigen bureau voor juridisch advies in Mos
kou. Tot zijn klantenkring behoren Dow
Chemical Rusland, Penotti, DSM, Schils
Veevervoer uit Limburg en Philips Italië.
„Russen zijn niet direct op iets aanspreek
baar, ze praten veel voordat ze tot de kern
van het verhaal komen. Nederlanders zijn
in hun manier van zakendoen wel erg direct,
en dat stuit hier vaak op onbegrip. In het be
gin dacht ik wel eens: wat een gelul, laten we
nu gewoon aanpakken. Maar dat trekken ze
hier niet, dat werkt averechts. Ik heb inmid
dels een aardige tussenweg gevondenIk zeg
altijd tegen klanten: sorry ik ben Nederlan
der, zo doen wij dat. Maar ik kom wel to the
point."
Strikt
Adriaan van den Berge uit
Burgh-Haamstede woont inmiddels bijna
zes jaar in Moskou en is generaal-directeur
van de representatie-office van Dow Che
mical Rusland.
Volgens hem is het meest kenmerkende van
zakendoen in Rusland, dat je de betalingen
goed in de gaten moet houden. Toch hoeft hij
over wanbetalers nooit wakker te liggen.
„Er zijn hier niet meer wanbetalers dan in
bijvoorbeeld Duitsland. Mijn ervaring is
dat Russen zeer strikt zijn in het betalinj
verkeer."
Ook Van den Berge denkt dat in Ruslanddi
persoonlijke relatie tussen zakenlieden on;
derling heel belangrijk is voor succes. „Je
kunt hier, in tegenstelling tot elders, zakerr
doen met een handklap. Hier is een woord
een woord. Mensen zijn hier betrouwbaar.
Een berucht en hardnekkig probleem
waarmee Rusland al eeuwen kampt is de
corruptie. Van den Berge heeft daar een
fraai eufemisme voor: „Administratieve
moeilijkheden, noemen wij dat bij Dow",
grinnikt hij. En daarvoor zijn wat de che
miereus aangaat de strengste eisen van te
passing. „Met de hand op mijn hart zeg ik
dat wij daar niet aan meedoen", verklaart,
de gewoonlijk joviale Van den Berge nu in]
eens heel serieus.
Zowel Schlingemann als Van den Berge er
kent dat de strijd tegen de corruptie die pre
sident Poetin bij zijn aantreden in 2000 aar-
kondigde tot op heden slechts mondjesmat
succes heeft. Maar Van den Berge is verdek
goed te spreken over het beleid van het
Kremlin. „Poetins opdracht is enorm. Na
tuurlijk, zijnpwbZzc relations zijn niet altij.
even sterk geweest. Maar ik heb veel respe'
voor hem en zijn jonge team. Rusland heeft
een ongunstig investeringsklimaat, vergee
niet dat de economie hier kleiner is dan dif
van Polen of Hongarije", betoogt Van den
Berge. „Met de beperkte middelen die hij
heeft, doet Poetin wat hij kan.
Nederlandse collega-ondernemers die
overwegen in Rusland zaken te doen, raad
Van den Berge aan weloverwogen te werkt
gaan. „Heb geen angst om de stap te maker
maar spring ook niet meteen in het diepe.
Gebruik Nederlandse contacten die er al
zitten, en schiet niet uit de heup. Pak het
professioneel aan. Of het nou gaat om een
multinational of een bakkerij in Hulst."
Overigens, zo is de ervaring van Van den
Berge, zijn Nederlandse en ook Zeeuwse or
dernemers al goed op de hoogte van water
zich in Oost-Europa afspeelt. „Tijdens de
lezingen die ik voor de Kamer van Koop
handel op Schouwen-Duiveland af en toe!
geef, verbaast me telkens weer de betrok
kenheid van de aanwezigen bij Rusland."
Betrokkenheid die voor Van den Berge ooi
zeker nog andersom geldt. „Want ik mag
dan al decennia lang uit Zeeland weg zijn.
als ik in Burgh-Haamstede kom, dan treki
mijn klompen aan en praat ik Zeeuws",
grijnst hij.
Joost Bosntë
