Elke generatie kent beurshype
PZC
Zelfs beleggen in oerdegelijk Ahold is niet van risico gespeend
SutSÈui
vrijdag 28 februari 2003
Het rotsvast geachte Aholdconcert blijkt als een zeepbel uiteen te spatten.
foto Rob Croes/GPD
Medio jaren negentig. Sparen
was voor sukkels, op de beurs
was eeuwigdurende rijkdom te
halen. Het vervolg is bekend.
Zowel grote multinationals als
Heine particuliere beleggers; ie
dereen ging het schip in. Maar
het oerdegelijke Koninklijke
Ahold? Ja, zelfs in Zaandam zijn
ze niet immuun voor de keerzij
de van het kapitalisme. Beurs-
psychoses en hebzucht zijn van
die tijden."
door Achille Prick
Het was 1997. Een handelaar
op Wall Street vond het al
lemaal prachtig. Al die kleine
beleggertjes die hun spaargeld
massaal overhevelden naar ef-
[ectenportefeuilles. 'Het lijken
wel de jaren tachtig, toen kon
den de bonussen ook niet op.
Maar nu doen we het ingetoge
ner, dan blijft dit feestje eeuwig
duren', zei hij in The Wall Street
Journal. Ondertussen dromend
van de bakken met geld die de
nieuwe economie hem gingen
brengen.
Het liep anders. Econoom Adam
Smith had er begin achttiende
eeuw al voor gewaarschuwd.
Bedrijven, gefinancierd op aan
delen staan garant voor greed,
sleaze and corruption (heb
berigheid, viezigheid en corrup
tie). De enkele jaren geleden
uiteengespatte iet-zeepbel (in
formatie- en communicatie
technologie, red) had wel wat
van greed, sleaze and corrup
tion. Snelle jongens op de pof.
Maar Koninklijke Ahold? Een
degelijke business, want eten en
drinken is van alle tijden, met
keurige bestuurders.
„Laten we even niet vergeten
dat een hele grote groep topma
nagers en de raad van bestuur
van Ahold hun bonussen over
20 0 2 al in de pocket hebben. Dat
gaat om duizenden, tienduizen
den en soms tonnen; ligt er aan
hoe hoog je in de boom zit", zegt
Gerard Rutte, supermarktdes-
kundige. Op persconferenties
doen bestuurders altijd luchtig
over dergelijke extra's, alsof ze
het niet belangrijk vinden. Ze
krijgen immers al een goed sala
ris. „Helaas, die bonussen zijn
vaak ook een drijfveer voor de
•oppers om de cijfers koste wat
kost omhoog te pompen. Zo plat
is het uiteindelijk vaak. Vrese
lijk, maar ik vrees het echt."
Dat oppompen zit ingebakken
in veel grote ondernemingen.
„Het heeft te maken met de
strakke hiërarchie, zoals ook bij
Ahold", zegt Rutte. „Van boven
af tot helemaal onderin de orga
nisatie zet iedereen elkaar het
mes op de keel: niets mag, alleen
groei moet. Vooral de directeu
ren van verschillende dochter
ondernemingen gaan gebukt
onder die gigantische druk. Dan
is het niet gek dat ze creatief
gaan boekhouden om jaar op
jaar een stevige plus te laten
zien."
Volgens Rutte lijkt de huidige
zaak rondom Ahold's US Food
service een schoolvoorbeeld.
„Ze boeken inkomsten die ze
wel verwachten, maar nog niet
gerealiseerd hebben. Het is een
klassieke praktijk, die overi
gens overal wordt toegepast."
In de drang om groter te worden
en elk jaar mooie cijfers te pro
duceren, is het overnemen van
andere bedrijven de snelste en
makkelijkste manier. „Cees van
der Hoeven beloofde elk jaar
weer dubbele winstcijfers en
dat is hem gelukt", zegt Rutte.
„Maar vrijwel alleen door een
onvoorstelbare reeks overna
mes. Het valt niet mee om dat
vanuit Zaandam te overzien."
De verantwoordelijkheid voor
de drang tot enorme groei ligt
volgens Rutte niet alleen bij het
concern zelf. „De aandeelhou
ders die nu steen en been klagen
waren zelf natuurlijk ook ge
baat bij meer, meer, meer. Niet
alleen de koers van het aandeel
steeg, maar ook de jaarlijkse di
videnduitkering was wel lekker.
En als het dan minder gaat,
geldt het simpele cliché: 'It's all
in the game'."
Jan met de Pet
De vraag is of Jan met de Pet
zich dat ook voldoende heeft ge
realiseerd. Vanaf de tweede
helft van de jaren negentig werd
het plotseling mode om in aan
delen te gaan. Een economische
wetmatigheid van op en neer
gaande conj unctuurgolven was
plotseling ouderwets.
Door de revolutie op het gebied
van informatietechnologie en
computertoepassingen waren
we een nieuw tijdperk inge
stapt: de nieuwe economie,
waarbij een beeld werd ge
schetst van permanente groei.
Het leidde tot de zogenoemde
camping-hausse, Jan en alle
man had plotseling verstand
van aandelen en geldzaken. Je
was wel gek als je je geld op een
spaarrekening liet staan waar je
dan enkele procenten rente voor
kreeg. Op de beurs kon je met je
geld net zo makkelijk tien of
twintig procent maken
„Tja, het was waanzin, maar ie
dereen deed mee", zegt Ronald
Hilgersom van de Vereniging
Consument en Geldzaken. „De
beurskoersen, de rendementen
en de winstcijfers van grote on
dernemingen waren een gratis
reclamespotje waar veel banken
gretig gebruik van hebben ge
maakt. Ze hebben ons aange
praat dat je gek was niet in
waardepapieren te beleggen en
verwezen naar de cijfertjes. Dat
daar achteraf veel lucht in zat,
die er nu keihard is uitgelopen
ja, dat weten we nu."
Maar zijn beleggingsadviseurs
hier schuld aan? „Tja, luister:
iedere boerenlul in dit land kan
een bordje aan de deur hangen
met 'beleggingsadviseur'", zegt
Hilgersom. „Het is geen be
schermde beroepstitel. Als ik nu
zeg dat je Ahold moet kopen
omdat het dieptepunt bereikt is,
je doet het, en morgen zijn ze
failliet. Ja, dan kun je mij niks
doen. En dat geldt voor heel veel
zogenaamde tussenpersonen.
Kijk, The Wall Street Journal
doet al jaren een test met apen.
Die laten ze aandelen aanwij
zen. En wat blijkt, al jaren halen
die apen het beste rendement
met hun willekeurig bijeenge
raapte effectenportefeuille."
Vrije jongens
Aan het slechte imago van het
effectenwereldje moest iets ge
beuren, vond George Möller,
baas van Euronext (de fusie-
beurs van Amsterdam, Brussel
en Parijs) medio jaren negentig
Zeker toen de Clickfonds-affai
re naar buiten kwam. Er was ge
handeld met voorkennis en alles
wat met effecten en adviseurs te
maken had, stond opnieuw in
een kwaad daglicht. Samen met
een groep banken werd in 1999
de private toezichthouder
Dutch Securities Institute (DSI)
opgericht.
„Als het goed is, is de 'vrije jon
gen' een uitstervend ras", zegt
staflid Floris Demenint van het
Dutch Securities Institute (DSI)
in Amsterdam. „Wij hebben een
openbaar register met adviseurs
die nog nooit een scheve schaats
hebben gereden en die zich bo
vendien moeten houden aan
wettelijke verplichtingen. Ze
geven dus uitgebreide informa
tie over alle risico's die vastzit
ten aan effecten. Dat zijn ze
verplicht omdat die adviseurs
verbonden zijn aan officieel ge
registreerde banken of andere
financiële instellingen. Ieder
een die in effecten wil gaan kan
ons register raadplegen en dan
heb je geen vrije jongen meer
nodig."
Demenint onderschrijft dat
particulieren meer zelf hun ver
antwoordelijkheid moeten ne
men. „Adviseurs worden ook
gebruikt als zondebok als het
mis gaat. Klanten zijn prima op
de hoogte van de ins en outs
rondom beleggen, maar plotse
ling weten ze niet meer wat een
optie is. De mensen die echt van
niets weten, hadden zich er wat
beter in kunnen verdiepen. Als
je een auto koopt, ga je toch ook
een aantal garages langs? Bij
geldzaken gebeurt dat veel min
der of niet. Ze nemen het aan op
de blauwe ogen van de adviseur
en weten amper wat zijn positie
is in de markt."
Wereldbedrijf
Maar in de jaren dat de bomen
tot in de hemel groeiden, was het
niet alleen maar eigen gewin de
drijfveer. Bij de grote multina
tionals ging het ook om een on
derlinge prestigestrijd en de
ego's van hun bazen. Oud-top
man Wim Dik van KPN zei mid
den jaren negentig achteloos
dat hij van KPN een wereldbe
drijf zou maken, en dan niet al
leen figuurlijk bedoeld. Hij
erkende dat KPN wellicht
winstgevender zou zijn als 'klei
ne lokale beheerder van een net
werk'. „Maar dat is een weinig
boeiende mogelijkheid. Niet
mijn optie", zei hij.
In de race om meer keek KPN
niet op een paar miljard meer of
minder, het Duitse E-plus werd
gekocht voor twintig miljard en
was vorig jaar nog zeven waard.
Met een afschrijving van 13 mil
jard kwam dan ook de schuld
bekentenis van KPN. Te gulzig,
te slordig. Hetzelfde geldt voor
de umts-licenties, vergunnin
gen voor een volgende generatie
mobiele telefonie. Dat zou 'je-
van-het' worden. Het kostte
ruim acht miljard euro, het staat
nog steeds op de balans van
KPN, maar geen hond die dat
serieus neemt.
„Op kleinere schaal is Laurus
met de nieuwe Konmar natuur
lijk een schoolvoorbeeld van
blinde ambitie die nooit goed is
overdacht", zegt Gerard Rutte.
Hij schreef zelf een boek over de
mislukte ombouwoperatie die
het concern uiteindelijk in de
handen dreef van de Franse
branchegenoot Casino. „Ze wil
den groter worden en Albert
Heijn een poepie laten ruiken.
Natuurlijk gold in die dagen
voor iedereen ook: eten of gege
ten worden. Ook voor Ahold of
KPN. Maar bij Laurus zetten
mensen zonder de benodigde er
varing of kennis van de branche
een proces in gang wat ze totaal
niet konden overzien. We weten
hoe het is afgelopen."
De oude Albert Heijn voelde
zich deze week 'verneukt' nadat
hij de onheilstijdingen van
Ahold tot zich had laten door
dringen. „Ik wil niet vervelend
doen maar meneer Heijn heeft
zich in het verleden ook laten
meeslepen. Begin jaren zeventig
was 'diversificatie' het tover
woord dat als een virus door het
bedrijfsleven raasde. Onderne
mingen gingen branchevreem
de activiteiten overnemen. De
gedachte was meer risicosprei
ding door niet afhankelijk te
zijn van één branche. Ahold
kocht de later geflopte winkel
keten Miro en ging onder meer
in kampeerartikelen. Dat heeft
toen ook veel geld gekost."
Tulpenmanie
De ict-hype van de jaren negen
tig en de goudkoorts van kleine
particulieren die massaal gin
gen beleggen is niets nieuws.
„Begin zeventiende eeuw had
den we de tulpenmanie", zegt
Floris Demenint van de DSI.
„De bloembol werd ontdekt als
dé belegging van de nieuwe tij
den. Mensen stopten er soms
tien keer een jaarsalaris in."
Demenint waagt dan ook te be
twijfelen of 'we' iets leren van
gebroken dromen aan de beurs.
„Zo'n hype of totale psychose
keert eens in de zoveel tijd terug.
Telkens weer wordt ons een
nieuwe economie beloofd.
Meestal op momenten als revo
lutionaire uitvindingen ons le
ven veranderen. Door de toene
mende innovatiekracht van
onze moderne samenleving me
nen sommige economen dat die
hypes elkaar zelfs steeds sneller
opvolgen. Nee, dit waren zeker
niet de laatste tranen om een ge
kelderd aandeel of failliet be
drijf. Iedere generatie zijn hy
pe," GPD
Advertentie
GOES: AUTO DAGEVOS, ANTHONY FOKKERSTRAAT 77, TEL. 0113-275757 MIDDELBURG: EERSTE ZEEUWSE AUTOGARAGE BLAAS, HERCULES-
WEG 12, TEL. 0118 - 612918/627832 OOSTBURG: GARAGEBEDRIJF J.l. BRUGGE EN ZOON B.V., INDUSTRIEWEG 8, TEL. 0117 - 454171
TERNEUZEN: A. DE KEIJZER ZN B.V., MR. F.J. HAARMANWEG 51A, TEL. 0115 - 694564 VLISSINGEN: AUTOBEDRIJF "BRITANNIA" B.V.,
INDUSTRIEWEG 19, TEL. 0118 - 417736 ZIERIKZEE: AUTOBEDRIJF CEES VAN DER WEKKEN, GREVELINGENSTRAAT 11, TEL. 0111 - 412212
De Fiat Stilo Multi Wagon.
De meest complete station ooit.
De uitrusting van de Fiat Stilo was al onovertroffen:
ABS met EBD, Connect-navigatiesysteem met handsfree
GSM-telefoon en MP3-speler, 6 airbags, radio/CD-speler
met 6 speakers, cruise control, et cetera, et cetera.
Toch waren er sommigen die nog méér wilden. Welnu,
dat kan. Zie hier de Fiat Stilo Multi Wagon. Net zo
Prijs Fiat Stilo Multi Wagon. v.a. 18.695,-, inclusief BTW/BPM, exclusief kosten rijklaar maken. Wijzigingen voorbehouden. U least een Fiat Stilo Multi Wagon vanaf 432.- per maand, bij 48 maanden en
20 000 km per jaar. Gemiddeld brandstofverbruik 5.6-8,3 1/100 km volgens EU 1999/100-norm (1 op12,0-17,8) C02-emissie. 149-197 g/km. Leverbaar met 1 6.1.8 benzinemotor of 1.9 JTD commonrail diesel,
bomvol als de drie- en vijfdeurs uitvoeringen, alleen
met meer bagageruimte: 510 liter om precies te zijn.
Kijk op www.fiatstilo.nl en vergelijk de meest complete
station ooit met uw huidige auto. Natuurlijk kunt u
ook nu meteen naar onze Premièreshow komen. Kunt u
in alle rust aan de nieuwe Stilo Multi Wagon snuffelen.
