Iedereen valt voor George Clooney Maffiabaas vreest
Wereld van de kunst is de enige die deugt
PZC
J voor zijn leven
Wereldwijd toneel
tegen oorlog Irak
Acteur maakt
regiedebuut
Ro-theater
speelt Proust
vrijdag 28 februari 2003
T Tier jaar geleden was 'Analy-
V ze This' een alleraardigste
komedie met Billy Crystal als
een psychiater die met tegenzin
Robert DeNiro in therapie nam
als een maffiabaas die last be
gon te krijgen van huilbuien.
Regisseur Harold Ramis stuurt
daar nu Analyze That achter
aan, een sequel die toch geïnspi-
reerder blijkt dan de titel doet
vermoeden.
DeNiro als Paul Vitti zit in de
nor. Hij staat op de nominatie
om over een maand voorwaar
delijk vrij te komen, maar het
lijkt erop dat zijn zenuwen het
beginnen te begeven, wanneer
er voor de tweede keer in de ge
vangenis een aanslag wordt ge
pleegd op zijn leven.
De geharde crimineel wisselt
buien van totale catatonie af
met stemmingen waax-in hij
evenmin communicabel is maar
uit volle borst liedjes kweelt uit
'West Side Story'. Hoog tijd,
kortom, om er maar weer eens
Dr. Sobol (Crystal) bij te halen
die onder fel protest Vitti mee
naar huis krijgt en voor diens
gedrag verantwoordelijk wordt
gesteld.
De onaangepaste strapatsen
van de maff ia-capo weten de fa
milie Sobol danig te ontregelen.
Pogingen hem aan eerlijk werk
te helpen als gérant of autover
koper blijken geen succes en de
penoze begint al te vrezen dat de
voormalige gangsterbaas zijn
oude machtspositie zal opeisen.
Maar dan lijkt het alsof Vitti in
eens zijn perfecte alternatieve
lotsbeschikking heeft gevon
den.
Hij wordt adviseur voor een tv-
serie over een maffia-baas waar
Anthony LaPaglia (als veron
dersteld Australisch acteur;
zijn best doet om te lijken op Ja-
mes Gandolfini in 'The Sopra
no's'. Deskundige coaching ij
hier inderdaad hard nodig. Psy
chiater Sobol denkt alles onder
controle te hebben, maar vergis
zich lelijk. Voor hij het goed ir.
de gaten heeft, raakt hij tot zijc
immense ontzetting betrokkec
bij een goudroof die toch weer
heel anders uitpakt dan te vre
zen viel.
Veel om het lijf heeft het alle
maal niet en er zitten aan dit
schijnbaar haastig bij elkaar
gebreide scenario nogal wat ste
ken los, maar de chemie tusser,
de mentaal kwetsbare zware
jongen en de zielen knijpende
angsthaas functioneert nog
steeds naar behoren. Crystal ij
zoals hij altijd is, de benauwde
burgerman die overloopt van
one-liners. DeNiro is minstens
zo amusant als karikatuur van
zichzelf in talloze eerdere maf
fia-rollen die wél serieus waren
bedoeld.
Opmerkelijk trouwens dat
dergelijke serieuze rollen steeds
minder vaak speelt, alsof hij zijn
hart nu meer aan kluchtwerk
heeft verpand. En even opmer
kelijk is dat men hem voor deze
gelegenheid Cathy Moriarty als
tegenspeler heeft teruggegeven
Ze was de veelvuldig mishan
delde echtgenote in 'Raging
Buil', maar voert thans het com
mando over een geduchte gang
sterclan en laat niet meer me!
zich sollen.
Pieter van Lierop
Analyze That: regie Harold Ramis,
met Robert DeNiro, Billy Crystal,
Joe Viterelli, Cathy Moriarty, An-
thony LaPaglia, Lisa Kudrow, !e
zien in Cine City Vlissingen en Dt
Koning Hulst.
Als alle wouwen consequent
weigeren om seks te hebben
met (hun) vechtlustige mannen
is het snel afgelopen met de oor
log. Die wijsheid hebben de da
mes effectief opgedaan in de
Griekse komedie Lysistrata van
Aristofanes uit 411 voor Chris
tus.
Aristofanus heeft naar alle
waarschijnlijkheid nooit dur
ven vermoeden dat zijn stuk
zo'n 2400 jaar later nog eens ge
bruikt zal worden als theatraal
protest tegen de op handen zijn
de strijd van Amerika tegen
Irak.
Op maandag 3 maart. (03-03-03)
wordt Lysistrata wereldwijd in
ongeveer vierhonderd steden
als leesvoorstelling opgevoerd.
Met als hoofddoel 'de' regering
Bush bewust te maken van de
groeiende oppositie tegen oor
log met Irak'.
In Utrecht gebeurt dit in de
Stadsschouwburg. Aan de le
zing van Lysistrata hebben tal
van acteurs hun medewerking
toegezegd, zoals Hans Hoes, Ca
therine ten Bruggencate, Maar
ten Wansink, Barbara Pouwels
en Antoinette Jelgersma. Na af
loop zal de in Nederland woon
achtige Irakese dichter Ali Al-
Bazzaz enkele van zijn gedich
ten voordragen. Vervolgens
kunnen de aanwezigen in een
muzikale omlijsting nog met el
kaar over hun standpunten van
gedachten wisselen. Er wordt I
nog gezocht naar een cabaretier
of acteur die deze avond leidt.
De toegang is gratis, al wordt
een wijwillige bijdrage in de
kosten zeer op prijs gesteld.
Het idee voor dit Lysistrata Pro-|
ject is afkomstig van de New
Yorkse actrice Kathryn Blume.;
Aanvankelijk wilde zij van Ly
sistrata een benefiet-reading'
organiseren ter ondersteuning
van humanitaire instellingen
die in Irak werkzaam zijn. Hel
voornemen groeide uit tot een
internationale actie tegen de
dreigende gevechten met Ix-ak,
Via e-mails werden mensen
aangespoox-d om in eigen land
een soortgelijke manifestatie te'
oi'ganiseren. In Nedexdand is het
de Utrechtse theater-maakster'
Karen de Vries die dit initiatief
heeft overgenomen. Verleden]
jaar zomer heeft ze in Gxdeken-
land mede uit ongerustheid over
de spanningen omtx-ent de
Iraakse kwestie 'De Wraakgo
dinnen' van Aischylos geregis
seerd. Ook dit stuk heeft te ma
ken met oorlogsgeweld.
Max Smith
Lysistrata Project: ma. 3 maart in de
Stadsschouivburg in Utrecht, 20.3(1
uur. Reserveren: lel. 020-6820773.
Info: http://80.61.89.144/lysistrala-
/index.html
De film Confessions Of A Dangerous Mind is het regie
debuut van George Clooney. Het is tevens de film die
Sam Rockwell op het Festival van Berlijn de acteursprijs op
leverde. Hij speelt een bedenker van tv-spelletjes die in de ja
ren zeventig tevens werkt als moordenaar voor de CIA. Als
andere geheim agenten komen we Clooney zelf tegen, naast
Julia Roberts enRutgerHauer in diens meest gedenkwaardi
ge Hollywood-rol sinds lange tijd. De oergeestige, gitzwarte
komedie komt komende donderdag (6 maart) in Nederlandse
première.
Rond dezelfde tijd zal dan So
laris in onze bioscopen zijn
gebracht, de sf-film waarin
Clooney de hoofdrol speelt on
der regie van Steven Soder-
bergh. De twee bezitten samen
een pi-oductiemaatschappij die
ook Confessions ontwikkeld
heeft. Solaris is pijnlijk geflopt
in Amerika maar Clooney is
desondanks apetrots op deze
'remake' van een beroemde
Tarkovsky-film die volgens
hem wellicht in Europa beter op
waarde wordt geschat: „En dat
mag ik werkelijk hopen ook,
want ik kreeg geen salaris voor
Solaris maar een winstpercen
tage. Tot dusver heb ik de film
dus voor nop gedaan en dat was
niet de bedoeling."
De winstkansen liggen voor
Confessions Of A Dangerous
Mind intussen veel gunstigexx
Het draaiboek werd geschreven
door Chax-lie Kaufman, momen
teel 'Hollywood's hottest screen
writer' met 'Being John Malko-
vich' en 'Adaptation' op zijn
naam. Kaufman baseerde zich
op een in 1980 gepubliceerde
'autobiografie' van Chuck Bar-
ris waaxwan het waarheidsge
halte met de nodige korreltjes
zout mag worden genomen. Dat
Barris producent en presentator
was van in Amerika legenda
risch geworden tv-shows als
The Newlywed Game, The Da
ting Game en The Gong Show, is
zeker. In dat laatste programma
weixlen amateurartiesten uitge
daagd zichzelf voor schut te zet
ten, hetgeen Baxris de kwade
faam opleverde van een smake
loze ethervervuiler.
Maar scepsis is op zijn plaats ten
aanzien van Baxris' bewering
dat hij voor winnende koppels
van The Dating Game i'eisjes
bedacht naar steden als Berlijn
en Helsinki om er met een per
fecte dekmantel als chaperonne
33 moorden te kunnen plegen in
opdracht van de CIA. Het zijn
wel gegevens waar scenarist
Kaufman leuk mee uit de voeten
kon. Wat Clooney vooral erg
aansprak was dat het drama
zich voor een fors deel afspeelt
in de tv-wereld van de jaren ze
ventig. Clooney is daarin opge
gloeid.
,Toen ik klein was, had mijn va
der in Cincinnatti een eigen tv-
programma dat The Nick
Clooney-show heette. Daar heb
ik nog als jongetje van tien on
der de camei'a's gezeten met
tekstborden vol steekwoorden.
Als het Pasen was, werd ik ver
momd als paashaas en geïnter
viewd door pa. Ik ben toen het
leven gaan zien als één grote
speeltuin. Dat gevoel zit in deze
film. Ik kén de tv-wereld. Maar
ik weet óók wat het allemaal
kan betekenen om beroemd
te zijn. Dat is een ervaring die
ik bovendien weet te relative
ren omdat ik zelf pas beroemd
werd toen ik al 32 jaar oud was.
Ik begreep dus veel van waar het
George Clooney (r) op de set van Confessions Of A Dangerous Mind, met Sam
om dx-aait in dit script." Maar
dat Clooney het zelf ging verfil
men was een noodgreep. „Ik heb
nooit regie-ambities gehad. Ik
wilde echter koste wat kost dat
dit zou worden gemaakt. Toen
onze plannen voor de zoveelste
keer aan duigen waren gevallen
omdat een regisseur afhaakte,
heb ik de telefoon gepakt en
Harvey Weinstein van Miramax
gebeld. Ik sprak met hem af in
Las Vegas en heb hem toen ge
zegd: 'Dit is het script. Ik wil het
zonder honorarium zelf regis
seren. Zus en zo wil ik het aan
pakken. Dit is het team met
wie ik de film wil maken en dat
kan voor minder dan 30 miljoen
dollar-.' En Hax*vey ging ak
koord."
Julia Roberts erbij betrekken,
kostte nauwelijks inspanning.
„Eén telefoontje was voldoen
de. Het punt was dat alle actri
ces van naam zaten te vlassen op
de twee vrouwenrollen in dit
script. Ze hadden het allemaal
gelezen. Dus toen ik Julia belde,
kapte ze me vrijwel onmiddel
lijk af met: 'Zeg maar wie ik
moet spelen, Penny of Patricia?'
Het was Patricia. En DrewBar-
rymore was net zo happig om
Penny te doen. Ik vond het een
enorm blijk van vertrouwen en
vriendschap. Want Julia Ro
berts kan 20 miljoen vragen
voor een filmrol en nam hier ge
noegen met een habbekrats en
liep geen geringe risico's met mij
als iemand die nooit eerder ge
regisseerd had."
Confessions bewijst hoe onge
looflijk goed George Clooney
niet alleen ligt bij het grote pu
bliek maar ook bij collega's. Su
persterren als Brad Pitt en Matt
Damon bleken bereid tot piep
kleine gastrolletjes. We zien hen
als maf gecoiffeerde kandidaten
in The Dating Game (het spel
dat twintig jaar later bij ons
wex-d uitgezonden als Blind Da
te) waar ze juist niet worden uit
gekozen. Met bedrukte snuitjes
moeten ze toezien hoe een on
voorstelbare hansworst de show
steelt.
„Juist voor die twee kanjers was
het dankbaar en komisch om
zichzelf zo voor Piet Snot te la
ten zetten. Dat kunnen ze zich
permitteren. Maar het is niet
eens erg gezocht als grap wan
neer je weet dat in werkelijk
heid een meisje in The Dating
Game ooit Burt Reynolds links
liet liggen en dat Tom Seileck
hetzelfde is overkomen. Dat
Brad, als in wex-kelijkheid 'the
sexiest man alive', hier wordt
versmaad en vervolgens ook
Matt Damon, daar moest ikzelf
om brullen van het lachen."
Meer vlees op het bot heeft de
bijrol van Rutger Hauer als een
in Berlijn gevestigde CIA-agent
die overloopt van filosofisch cy
nisme. Clooney wist hem te
strikken met een bedelbrief. „Ik
heb geschreven: 'Ik kan je niet
betalen wat je waard bent, maar
geloof me, de rol is erg aantrek
kelijk.' En dat bleek goed ge
noeg voor Rutger. Ik wilde juist
hém omdat hij een acteur is die
bagage meebrengt. Je kent hem
immers van 'Blade Runner' en
'The Hitcher'. Dat maakt hem
meteen angstaanjagend. Dat
hadden we nodig. Plij heeft te-
genwoordig wat overgewicht,
lang haar en iets van een baard,
maar nog steeds is hij vreeswek
kend. En Rutger is dus een ge
weldig goed acteur die intensi
teit geeft en zelf met sterke
invallen komt. Er is die scène
waar hij zijn vak van spion toe
licht. Da..r zegt hij: 'Je eerste
moord geeft hetzelfde gevoel als
toen je voor het eerst met een
vrouw had geslapen.' Dat had
nergens in het script gestaan.
Daar was hij zelf mee gekomen.
En we waren er blij mee ook,
want het gaf extra diepte en la
ding op die plek."
Mysterie
Was Chuck Baxris écht een CIA-
moordenaar? Clooney durft er
geen definitief uitsluitsel over
te geven: „In Amerika reageren
sommige mensen stomverbaasd
met: 'Goh, wie had dat van
Chuck Barris gedacht!Ze gelo
ven het. Terwijl anderen schud
debuikend hebben geconclu
deerd dat het volmaakt absurd
is om maar een seconde te over
wegen dat de spionageverhalen
waar zouden kunnen zijn. Dat is
ook juist de lol van de film; datje
niet zeker kunt weten wat ervan
waar is. Chuck heeft dat boek in
1980 geschreven en vervolgens
was hij er klaar mee. Ik ben veel
met hem opgetrokken en we zijn
echt bevriend geraakt. Maar
over de CIA-kant van het ver
haal geeft hij nog steeds geen
kik. Laten we het mysterie maar
eerbiedigen, zou ik zeggen."
De film oox-deelt over Chuck
BaiTis veel milder dan hij over
zichzelf deed in zijn boek. Met
superieure humor belicht
Clooney het schijnbaar gewe
tenloze hoofdpersonage als pri
mair een kerel die hopeloos met
zichzelf in de knoop ligt. Daar
door blijkt hij ook niet in staat
om de zegeningen van het leven
te incassei'en als die in de per
soon van Drew Barxymox-e toch
opmerkelijk royaal op hem af
komen. Barris is een boef. Dat
hij desondanks vertedert, komt
volgens de x-egisseur helemaal
voor rekening van acteur Sam
Rockwell.
„Het is iets wat Sam ook al had
in zijn eerdere ï-ollen. Hij be
spuwde Tom Hanks in 'The
Gx-een Mile', hij probeerde Drew
te vermoorden in 'Charlie's An
gels' en hij was een lafbek in
'Galaxy Quest'. En tochkx-eeg je
nooit een hekel aan hem. Nu in
Confessions zie je hem ook zel
den iets aai-digs doen en hij lijkt
weinig te leren van zijn stommi
teiten. Maar net zoals Jack Ni
cholson in 'Carnal Knowledge'
of Michael Caine in 'Alfie', houd
je een zwak voor hem, ook al
doet hij verschrikkelijke din
gen."
Overigens waagt Clooney te be
twijfelen of Chuck Barris wer
kelijk was waarvoor hij tegen
Rockwell en Drew Barrimore.
woordig wordt gehouden,
namelijk de ranzigste tv-maker
uit de Amerikaanse tv-geschie-
denis. „Er werden al veel eerder
zeer bedenkelijke tv-program-
ma's gemaakt. De jai-en vijftig
en zestig worden nu bestempeld
als het gouden tijdperk van de
televisie. Maar in die tijd werd
soms ook ongelooflijke rommel
uitgezonden. En als je nu kijkt
naar Jerry Springer of sommige
progx-amma's met reality tv, dan
is dat vaak vele malen erger dan
alles wat Chuck Barris had ver
zonnen. Beelden van mensen die
verongelukken of doodgaan op
televisie presenteren als enter
tainment, dat vind ik misdadig.
Dat vind ik net zo onverant-
woordelijk als een geladen ge
weer in handen geven aan een
kind."
Patriottisme
Smakeloos tv-amusement
vormt één kant van Confessions.
Minstens zo saillant is echter de
keerzijde van de vertelling,
waar met hilarisch sarcasme de
Amerikaanse geheime dienst op
de korrel wordt genomen. Dat
foto G PD
past allerminst in de trend van
onkritische vaderlandsliefde
die momenteel de Amerikaanse
media lijken te beheersen.
Clooney grinnikt: „Allicht is
dit, onder meer, een politieke
film. Baxris laat zich als geheim
agent rekruteren omdat een be
roep wordt gedaan op zijn pa
triottisme. Die term verdient
vandaag beslist nadere discus
sie. Toen wij 'Three Kings'
maakten over de Golfoorlog,
was dat hetzelfde als wat 'Dr.
Stx-angelove' deed tijdens de
Koude Oorlog: het ridiculiseren
van bepaalde idealen die vol
gens veel Amerikanen vanzelf
spreken. Voor mij spreekt het
niet vanzelf dat onze waarden
dwingend worden opgelegd aan
andere naties en dat je tegen
sputterende landen dan maar
moet gaan bombai'deren. Als
dat patriottisme is, hoef ik geen
patriot te zijn, al houd ik van
Amerika."
Pieter van Lierop
Confessions Of A Dangerous Mind
en Solaris zijn binnenkort te zien in
de Nederlandse bioscopen.
Clooney als filmregisseur.
Eelco Smits (voor) als de jonge Marcel Proust. Achter hem een projectie van Paul R. Kooij als de oude Proust.
foto Jaap Ruurs/GPD
Niks groot gebaar of uitge
sproken mimiek. In het eer
ste deel van de theaterserie 'Op
zoek naar de verloren tijd' van
het ro theater doen de acteurs
weinig dat op traditioneel to
neelspel lijkt. Van Paul R. Kooij,
die de oude Marcel Proust
speelt, ziet het publiek slechts
zijn hoofd in een megagrote pro
jectie. Terwijl Eelco Smits als de
jonge Proust met name de leeg
heid zoekt.
Een miljoen woorden stopte de
Franse schrijver Marcel Proust
(1871-1922) is zijn 'A la recher
che du temps perdu' waarin hij
de wereld van de salons in de
hoogste Franse kringen ten tijde
van de belle époque tot leven
brengt. Artistiek leider Guy
Cassiers van het ro theater her
schiep ze, samen met cineast en
schrijver Eric de Kuyper, tot een
vierdelig theater-epos waarvan
komende woensdag (5 maart)
Proust 1: De kant van Swann in
première gaat.
Zoals de romancyclus het chef
d'oeuvre voor Marcel Proust
was, zo ziet Guy Cassiers de the
aterversie als ijkpunt in zijn
carrière. In 'Op zoek naar de
verloren tijd', dat twee theater
seizoenen in beslag zal nemen,
bundelt Cassiers alle elementen
van het theater die hij in het ver
leden heeft onderzocht. In die
zin vormt het project een reflec
tie op zijn gehele werk.
Het vei-haal gaat over de jonge
Mai-cel Px-oust, die de wereld
van de liefde, de aristocratie en
de kixnst betreedt. Maar de lief
de blijkt voornamelijk te be
staan uit jaloezie. En de hogere
kringen worden gaandeweg
ontmaskerd als hypoci-iet en im
moreel. Het is alleen de kunst
die niet ontluistert. Na veel
amoureuze verwikkelingen in
de meest mondaine kx-ingen ont
dekt Marcel zijn artistieke roe
ping.
In Proust 1: De kant van Swann
is Marcel Proust jong en oud te
gelijk. Hij kijkt uit naar de toe
komst en terug op zijn verleden.
Zijn gedachtegang wordt be
paald door herinneringen en
verwachtingen. Hij is onzeker
over zijn capaciteiten als kun
stenaar, maar ook volledig
meester over zijn schx-ijversta-
lent.
Het zijn de acteurs Paul R Kooij
en Eelco Smits die vorm geven
aan dat voortdurend verschui
vend perspectief. Kooij, die de
oude Proust verbeeldt, doet dat
geschminkt als schaduw, met
zijn rug naar de zaal, zijn hoofd
gestoken door een doek. „Mijn
tegenspelers zijn een statief, een
camera en een microfoon", zegt
hij. „Het publiek ziet alleen een
enorm grote projectie van mijn
hoofd."
Ook de setting waarin Eelco
Smits zijn talent etaleert is niet
alledaags. „Ik speel met px-ojec-
ties. Alleen met mijn vriendin
netje Gilberte heb ik scènes.
Daarbij komt dat wat ik denk in
teksten wordt geprojecteerd.
Dus wat voor mij rest om vorm
aan te geven is vooral leegheid.
Het is uitdagend niks te spelen.
Er gewoon te zijn."
Ze ontmoeten elkaar twee maal
gedurende Proust 1: De kant
van Swann, Paul R. Kooij als vi
deobeeld en Eelco Smits in vlees
en bloed. Smits: „Mij overko
men als jonge Proust de dingen
waar Paul, als de oudere Proust,
over praat."
Grijze streepjes breken de zin
nen in het tekstboek van Paul R.
Kooij. Ze maken het voor de ac
teur makkelijker Prousts legen
darisch lange zinnen, die niet
zelden een halve bladzijde be
slaan, uit het hoofd te leren. „De
taal van Proust zit zo in elkaar
dat je makkelijk kunt ontspo
ren", zegt Kooij. „Maar ik vind
het wel 'gewone gedachtentaal'.
Helemaal niet zo hermetisch als
ik vermoedde."
„Toen ik voor deze x-ol werd ge
vraagd, dacht ik: da's lachen,
Paul gaat Proust spelen! Maar
het blijkt geen elitair werk. Het
gaat over mij, over hoe mensen
omgaan met hun verleden.Eel
co Smits: „Het gaat over hoe je
kunst kunt gebruiken om de
liefde en het leven minder over
weldigend te laten zijn. Ik denk
dat voor Marcel Proust het wer
kelijke leven te ovei*weldigend
was. En dat hij daarom tot dit
werk is gekomen."
Smits en Kooij zeggen dat zij
nog nooit in een theaterstuk
hebben gestaan dat ook maar
enigszins lijkt op waar ze nu
mee bezig zijn. Want het acteer
werk is maar een onderdeel van
het geheel. Zoals Guy Cassiers
eerder deed, gebruikt hij behal
ve toneelspel ook muziek, vi
deobeelden en tekstprojecties
die samen het theaterstuk in het
hoofd van de toeschouwer vor
men.
„Guy Cassiers is de schilder.
Marcel Px-oust de penseel en wij
zijn de verf", zegt Paul R. Kooij
over deze werkwijze, die veel
vertrouwen vraagt van de ac
teurs. „Ik ga niet voor elke x-egis-
seur met mijn hoofd door een
doek staan", illustreert hij.
„Maar ik ga ervan uit dat Guy
zijn best doet van al die elemen
ten een mooi geheel te maken."
Annemiek Veelenturf
Proust 1: De kant van Swann: het ro
theater speelt de voorstelling vanaj
vandaag tot en met 15 maart in de
Rotterdamse Schouwburg. Premiè
re op 5 maart. Na Rotterdam nog te
zien in Antwerpen, Leuven, Brugge,
Gent en Brussel.
De Internationale School voor Wijs
begeerte in Leusden knoopt aan de
Proust-voorstelling van het ro thea
ter een conferentie vast. Deze wordt
gehouden op 7 en 8 maart. Deelne
mers aan de conferentie ontvangen
een vrijkaart voor 'Proust 1De kant
van Swann'.
