Het eerste moeilijke woord dat ik leerde was evacuatie De hink-stapsprong van een leerling-premier Ruud Koole, voorzitter PvdA 25 1 Z5T DE KANDIDATEN DER JlktL zaterdag 22 februari 2003 Een gereformeerde Zeeuwse jongen op de voorzittersstoel van de Partij van de Arbeid, een post waar het eigenlijk altijd stormt. Watersnoodkind Ruud Koole overleefde de ramp van de mei-verkiezingen van vorig jaar en op 22 januari deelde hij als campagneleider in het succes van Wouter Bos. Koole: „Tijdens de Watersnood ramp van 1953 was mijn moeder zwanger van mijVanuit de Wester- schelde kwam het water in de richting van Rilland-Bath. Ons huis stond on der water. Ik hoorde later de verhalen dat ze zich vasthielden aan een touw om op het droge te komen. Het gezin werd geëvacueerd en ondergebracht in Eindhoven, bij mensen met een bloemisterij. Daar kwamen we later nog wel eens. Het eerste moeilijke woord dat ik leerde was evacuatie. Voor mij betekende dat logeren. Toen ik zes was, verhuisden we naar Bergen op Zoom. Een gereformeerd gezin in een katholieke stad. Ik keek m'n ogen uit. De Maria Ommegang vond ik prachtig en carnaval was ook een compleet nieuwe ervaring. Aan het eind van onze straat was de Heilig Hartkerk en ik zag daar dat auto's door de pastoor gezegend werden. Ik herinner me dat een verhuiswagen werd gezegend met zo'n grote kwast en bij de eerste de beste kruising kwam die al in botsing met een andere auto. Ik was de soberheid van de gerefor meerden gewend, dus er ging een we reld voor me open. Mijn vriendjes waren misdienaar. Ik werd gewoon geaccepteerd, er was geen vijand schap. Ik ging natuurlijk wél naar een protestantse school, de Prinses Irene- school. Daar was in 1964 nog even een probleem toen prinses Irene katholiek werd. Kon de school die naam wel houden? Mijn vader was ouderling bij dominee Van der Stoel, vader van Annelize, de bekende Amsterdamse WD-politica. Ik mocht met mijn vader mee de con sistoriekamer in en zat naast hem he lemaal vooraan in de kerk. We gingen elke zondag twee keer en verder mocht je die dag niks, alleen wande len. Later, aan het eind van de jaren zestig, veranderde dat wel wat. We woonden toen in Serooskerke (W) en daar zorgde het toerisme voor meer soepelheid. Emancipatie Mijn ouders leefden overigens niet af gezonderd van de samenleving. Ze waren allebei maatschappelijk actief. In Serooskerke was mijn vader weer ouderling en hij zat in een zangkoor. Mijn moeder was de plaatselijke pre sidente van de Nederlandse Christen vrouwenbond. En ze werd de eerste vrouwelijke ouderling in onze kerk, een staaltje van emancipatie. In politiek opzicht hoorden ze bij de kleine luyden van de ARP. Dat waren mensen met sociale betrokkenheid en een groot rechtvaardigheidsgevoel. Je leerde dat er verantwoordelijkheden waren in het leven. Mijn moeder verslond boeken. Het plezier in lezen en studeren heb ik van haar. Mijn vader was een doorzetter, een doener, hij kluste ook veel. Dat laatste leek mij ook wel leuk. Ik heb één jaar LTS gedaan, 'ambachts school' zei iedereen toen nog. Dat was 'LrSf3 •'ffl i Jjjjmm 1 KLEUt LUST N"' RGDQ 88WÏ 'otDtnA™. PvdA-voorzitter Koole: „Ik was de soberheid van de gereformeerden gewend, dus er ging een wereld voor me open. op advies van het hoofd van de lagere school. Ik leerde van alles, van timme ren tot broodbakken. De klasseleraar zag al snel dat ik daar niet thuis hoor de. Ik zou naar de HBS moeten, maar het probleem was dat het toelatings examen al was geweest. Er bleek ge lukkig nog een proefklas te zijn voor twijfelgevallen. Daar kreeg je een week lang de tijd om te laten zien wat je leervermogen was. Ik heb toen zelf de directeur van de HBS in Middel burg gebeld, dertien jaar was ik. Hij moest nog wel even met mijn moeder spreken, maar het kon. Ik eindigde die proefweek met hoge cijfers." Wanneer begon u afstand te nemen van de opvattingen thuis „Dat gebeurde in de tweede helft van de j aren zestig. Ik herinner me nog het eerste moment dat ik het niet eens was met mijn vader. De jantjes veegden in 1966 de Dam in Amsterdam schoon. Ik was kwaad dat ze zo maar op eigen houtje op konden treden tegen jonge ren met lang haar. Een debat werd het niet thuis. Mijn vader was meer stellend dan discus siërend. Vanaf dat moment groeide mijn belangstelling voor de maat schappij en de geschiedenis. Het eerste plaatje dat ik kocht was Paint it black van de Stones. Thuis hadden we platen van het Urker Man nenkoor en ook wel iets van Benny Goodman. Maar ik wilde wat anders. We waren met een clubje gelijkgezin den op de Christelijke HBS in Middel burg. We leurden met het blad Hit week, volgden de meirevolutie van 1968 met grote interesse en in 19 7 0 re den we op de Puch naar het popfesti val in het Kralingse Bos. Toen ik in Groningen studeerde in de jaren zeventig luisterde ik veel naar Frank Zappa, Captain Beefheart en Little Feat. Ik heb zelfs met enkele vrienden de Nederlandse fanclub van Little Feat opgericht. Niet dat dat erg opviel, maar we kregen wel veel post van de platenmaatschappij. Mijn studievrienden begrepen er niets van, maar ik was ook een grote fan van Jacques Brei. Ik had iets met Frank rijk, ik heb ook twee jaar in Parijs ge studeerd. In 197 8 trok ik in een Lelij ke Eend door Frankrijk en bij vrienden luisterde ik op een ochtend naar het nieuws op de radio. De nieuwslezeres Ruud Koole werd op 16 augustus 1953 geboren in Rilland-Bath. Van zijn zes de tot zijn tiende woonde hij in Bergen op Zoom. Daarna verhuisde hij naar Serooskerke (W) en bezocht hij de Christelijke HBS in Middelburg, Hij studeerde geschiedenis in Groningen en daarna twee jaar politieke weten schappen in Parijs. Hij was van 1981 tot 1989 directeur van het Documentatie centrum Nederlandse Politieke Partijen van de universiteit van Groningen. In 1989 werd hij hoofddocent Politieke Wetenschappen aan de Leidse universi teit. In 1992 promoveerde hij op een proefschrift over de organisatorische ont wikkeling van politieke partij en. In maart 2001 werd hij gekozen tot voorzitter van de PvdA. Ruud Koole woont in Oegstgeest met zijn vrouw en drie kinderen (vier, zes en acht jaar). Uit een eerdere relatie heeft hij een dochter van 21 jaar. foto Johan van Gurp/GPD meldde uitvoerig dat Brei in een zie kenhuis in Parijs was overleden. Je hoorde haar snikken en ze zei daarna met een brok in haar keel: 'En dan nu het andere nieuws.' Zo'n moment blijft je altijd bij." Waarom ging u helemaal naar Gronin gen om te studeren „Ik was een man van de exacte vak ken, met een diploma HBS-B in m'n zak, maar daarmee kon je toen nog bijna nergens geschiedenis studeren, iets wat ik juist graag wilde. In Gro ningen kon dat wél: daar bestond een universitaire MO-studie geschiede nis. Ik werd er onder meer voorzitter van de vereniging van geschiedenis studenten. Dat heb ik een beetje van thuis meegekregen: als er ergens een probleem is, moest je gewoon iets re gelen. Na mijn doctoraal geschiedenis ging ik in Parijs politieke weten schappen studeren. Ik was behoorlijk radicaal. We had den het veel over arbeiderszelfbe stuur. Ik heb in de jaren zeventig eerst PSP gestemd. Aan het eind van de ja ren zeventig koos ik voor de PvdA. Ik was ervan overtuigd geraakt dat je moet proberen je idealen in praktijk om te zetten. In de jaren tachtig ben ik acht jaar directeur geweest van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen. Daarna werd ik hoofddocent in Leiden." Als voorzitter van de PvdA kunt u de formatie alleen op afstand volgen. Wouter Bos doet de onderhandelin genJeuken uw handen wel eens? „Over de hoofdlijnen is regelmatig contact. Er is een wisselwerking tus sen partijbestuur en fractie. Het is al tijd mijn opvatting geweest dat die twee in evenwicht moeten zijn. Dat evenwicht is een hele tijd zoek ge weest; partijen verloren alleen maar leden en de fractie domineerde steeds meer. Ik vind dat politieke partijen nog steeds ontzettend belangrijk zijn. De fractie houdt zich bezig met de da gelijkse politiek, de partij met de mid dellange en lange termijn en met hele actuele zaken. Met belangrijke actue le kwesties die de partij in de kern ra ken bemoeit het partijbestuur zich vanzelfsprekend ook. Een fractie kan niet werken als ze niet wordt gevoed door de leden. Toen ik me begin 2001 kandidaat stelde voor het voorzitterschap van de PvdA, was een van mijn hoofdpunten dan ook dat de leden meer invloed moesten krijgen.We hebben nu 62,000 leden. Het laatste jaar zijn er 9000 bijgeko men. Eind jaren zeventig had de PvdA nog ruim 120.000 duizend leden, twee maal zoveel dus. De partij heeft nu weer een scherper sociaal profiel en dat werkt. De uitslag van vorig jaar mei moet u hard hebben getroffen. „Het was een dreun. Maar we hadden nooit kunnen winnen, denk ik achter af, wie er ook als leider gezeten had. Op Melkert was inhoudelijk weinig aan te merken. Als één ding fout loopt, gaat, het met alles slecht, dat is een wetmatigheid. Door de moord op For- tuyn ontstond een anti-linkse stem ming, anti-Melkert vooral en dat was voor een belangrijk deel ten onrech te." Hoe lang ivïlt u dit werk blijven doen? „Ik ben in maart 2001 voor twee jaar gekozen. Die termijn is al verlengd tot het najaar. Ik ga deze zomer eens goed nadenken en dan besluit ik of ik door wil gaan. Ik had niet voorzien dat het zo'n waanzinnige periode zou wor den, met vier keer verkiezingen, al die campagnes, 's avonds veel werk en ook op zaterdag vergaderingen. Van zo'n leven worden je kinderen de dupe als je niet oppast. Ik heb drie kleine kin deren. Als ik doorga, wil ik zorgen dat het te doen is, ook voor mijn gezin." Verlangt u wel eens terug naar de rust van Zeeland? „We gaan er elk jaar een week of twee weken naar toe. Mijn zus woont in het ouderlijk huis in Serooskerke en daarin zijn appartementen gebouwd. Wij huren zo'n appartement en gaan heerlijk naar het strand van Vrouwen polder. Het is er prachtig, maar daar gaan wonen is een hele stapIk vind er niet zo gauw werk als politieke weten schapper. Ik ben nog voor eentiende verbonden aan de universiteit in Lei den. Ik kan daar nog steeds volledig terugkeren als hoofddocent. Dat werk is anders dan in de hectische sfeer van de landelijke politiek, maar het blijft heel boeiend. En je kunt er andere din gen naast doen." Dirk Vellenga Sinds het kabinet-Schermerhorn (1945/1946) had Nederland niet leer een premier met zo weinig be- iiuurlijke ervaring. Toch staat bij de soeizame formatie van de nieuwe re aring één ding als een paal boven wa- Jan Peter Balkenende wordt op- ieuw minister-president. Wat voor ïperegeringsleider is hij eigenlijk? ïerschillende mensen die hem van na- ijkennen, maken de balans op: „Hij is piwoordig nogal overtuigd van zijn igen gelijk." "\p het ministerie van Algemene Zaken vwisten de adviseurs van de premier niet «then overkwam. „Bij Kok moest je toch -lijd afwachten hoeveel chagrijn hij mee- fflnnaar de wekelijkse stafvergaderingen paandag", zegt een ingewijde. „Balke nde is alleen al vanwege zijn opgeruimde brakter een verademing." ienhoge ambtenaar herinnert zich: „Hij tont daar binnen en roept meteen: 'Jullie Muien gewoon je en jij tegen me zeggen, but ik ben ook niet van plan jullie met 'u' Misspreken.' JeePee sluit zich veel min- :erop in het Torentje dan Kok. Die ver achtte dat je via zijn secretaresse je noti- festuurde, die kreeg je dan uren later terug Kt massa's rode pennenstreken. Maar Bal kende kuiert gewoon zelf bij een ambte- ^arbinnen om advies in te winnen. De jjtorwas: wat doet 'ie nou?" '«tóen zal een politicus zo'n stormachtige ®nère hebben gemaakt als prof. mr. dr. Peter Balkenende (46). Op zaterdag 29 Member 2001 was hij nog 'gewoon' ka- Mrlid voor een door interne twisten ver- cceldeen verzwakte partij. Maar uit de tofwolken die bij het aftreden van de toen- ^Üge partij leider Jaap de Hoop Scheffer jciden opgeworpen, kwamen niet rivaal 'JnRij, nummer twee Van der Hoeven of f a- MietVan Geel tevoorschijn, maar de rela- ^veoutsider Balkenende, afkomstig uit Sapelle. ^kenende werd een christen-democrati- kekaskraker. Bij de verkiezingen mei vo- jaar herrees de partij met veertien zetels als een feniks uit de as. Dankzij deze Wederopstanding lag het schijnbaar onbe reikbare ambt van premier al acht maanden na zijn promotie voor het grijpen. En na 87 dagen centrum-rechts geworstel mag hij het opnieuw gaan proberen. Net als bij de Britse tovenaarsleerling komt er namelijk heel spoedig een vervolg: het kabinet Balke- nende-II. Want bij de huidige formatie staat één ding als een paal boven water: JeePee wordt opnieuw premier. Is het niet als leider van een centrum-links kabinet, dan toch wel als regeringsleider van een nieuwe cen trum-rechtse coalitie. Hoe geschikt is Balkenende eigenlijk voor deze belangrijkste functie in de vaderland se politiek? De meningen zijn, hoe kan het ook anders, verdeeld. Neem Lodewijk de Waal, voorzitter van de vakcentrale FNV, die Balkenende een paar maal aan de onderhandelingstafel trof. „Het ligt misschien aan mij", tekent hij aan. „Ik was Kok gewend die al 27 jaar aan ver schillende kanten van de onderhandelings tafel ervaring had opgedaan. Die beheerste het sociale dossier tot in de finesse. Dat gaf hem een zeker overwicht. Dan de eerste kennismaking met Balkenende.Ik moet zeggen: het was een ongeregeld zootje. Slecht voorbereid ook. Staatssecretaris Phoa liep met uitgestoken hand af op onder wijsminister Van der Hoeven; hij dacht dat zij mijn woordvoerster was." De Waal vervolgt: „Het eerste sociaal over leg verliep ook al tamelijk chaotisch. CDA- minister De Geus voerde het woord, Balke nende stelde informatieve vragen. Intussen verdwenen de ministers Heinsbroek en Hoogervorst in een apart kamertje, waaruit al snel schrille kreten klonken. Ik had niet de indruk dat de heren beslagen ten ijs kwa men. Laat ik het voorzichtig zeggen: de pre mier leek niet de regie te heb ben. Ook bij het najaarsoverleg ontbrak het hem aan leider schap. Hij heeft zich toen door VVD-minis- ter Hoogervorst van Financiën de kaas van het brood laten eten." Bomhoff Hoe het precies in de Trêveszaal is toege gaan tijdens het eerste kabinet- Balkenende is lastig te achterhalen, omdat ministers niet geacht worden daar een boekje over open te doen. Liberale bewindslieden, hoe wel straks vermoedelijk lid van Harer Ma- jesteits Oppositie, bedanken één voor één voor de eer. Alleen voormalig minister Bom- ..Balkenende geniet zichtbaar van de wereld waarin hij terecht is gekomen foto Evert Jan Daniels/WFA hoff van Volksgezondheid bood een blik achter de schermen, hoewelzijn observaties mogelijk gekleurd worden door enige ran cune. Bomhoff werd immers gedwongen af te treden, kort voordat het kabinet viel. In zijn boek Blinde Ambitie komt hij tot de volgende conclusie: „Balkenende is een voorzichtige man, want voorzichtige men sen overleven." Arend Jansen, tot november vorig jaar lid van het CD A-partijbestuur, meent dat zijn partijgenoot te snel carrière heeft gemaakt. „De politieke praktijk is toch iets andei-s dan de wereld van de wetenschap en univer siteit, waar hij uit voortkomt. Toen hij ver bonden was aan het wetenschappelijk insti tuut van de partij, moest hij regelmatig vergaderingen voorzitten. Hij zei dan vaak: 'Wat bedoel je nu eigenlijk, wees eens con creet?' Als je zijn geschriften van vroeger leest, was hij ook veel standvastiger... Hij had langer in de Tweede Kamer moeten zit ten." Senator Wim de Boer, fractieleider van GroenLinks in de Eerste Kamer, waar schuwt al meteen dat hij niet tot de 'fanclub' van Balkenende behoort. „Ik ben hem écht blanco tegemoet getreden. We hebben toch een paar dingen gemeenschappelijk, zoals onze wetenschappelijke- en ARP-achter- grond. Balkenende gold bovendien als een nogal progressief denkend mens. Ik dacht dus: dat wordt wel wat. Maar het is niet uit gekomen." De Boer telt op zijn vingers af: vier debatten heeft hij met de CD A-premier inmiddels ge voerd in de Eerste Kamer. „Wat mij daarbij is opgevallen en ook behoorlijk irriteert, is dat hij niet echt argumenteert. Als er wordt doorgevraagd, als hij in de problemen dreigt te komen, herhaalt hij gewoon wat hij daar voor ook al zei. Hij gaat niet in op de argu menten van zijn tegenstanders. Een heel specifiek zinnetje van hem aan het eind van dit soort debatten is: 'Ik ben blij dat we de stellingen gewisseld hebben'. Maar hij wis selt niets, hij herhaalt voortdurend zijn ei gen mantra." Ook Arend Jansen en Lodewijk de Waal ko men met die klacht: Balkenende houdt zich nogal op de vlakte. De Waal: „Kok praatte meningsverschillen echt met je door. Hij zei wel eens: 'Ik begrijp heel goed waarom je dat vindt, en misschien heb je ook wel gelijk. Maar ik heb een andere verantwoordelijk heid'. Balkenende luistert goed naar je, maar je krijgt heel weinig terug" Arend Jansen beaamt: „Bij de vorige forma tie zei ik tegen hem dat ik bang was dat hij het meest rechtse kabinet van na de oorlog zou gaan smeden. Jan Peter reageerde met: wacht maar af. Hij ging die discussie ge woon niet me mij aan. Dus ik vreesde met nóg grotere vreze. Gezag komt te voet en vertrekt te paard. De voormalige premiers Kok, Lubbers en Van Agt hadden na hun aantreden ook niet on middellijk de uitstraling en invloed van een vader des vaderlands. Balkenende is zich van zijn beperkingen zeer bewust, benadrukt de eerder anoniem geciteerde hoge ambtenaar van Algemene Zaken. „Het premierschap leidt niet meer automatisch tot electoraal voordeel en ge zag. Je moet het allemaal zelf verdienen en dat kost tijd. Europa Het beeld wordt veel positiever als Europa ter sprake komt. Balkenende, zo menen vriend en vijand, heeft het ondanks zijn ge ringe ervaring heel behoorlijk gedaan in de arena van de Unie. Tijdens Europese toppen in Brussel en Kopenhagen moesten moeilij ke knopen worden doorgehakt over de uit breiding van de Unie en de financiering van landbouwuitgaven en structuurfondsen. De benjamin in de club van vijftien liet zich behoorlijk gelden. „Ik merkte niet aan het gedrag van anderen dat ze hem minder serieus namen", zei Ro bert Swartbol, een van de adviseurs van de premier, in een interview met de NRC. Bal kenende liet de vergadering met de Europe se collega-regeringsleiders en staatshoof den drie maal schorsen. Zijn heftige verzet tegen een ongebreidelde groei van de land bouwuitgaven oogstte lof aan de andere kant van de tafel. „Schröder stak beide dui men in de lucht", vertelt een waarnemer. Jaap de Hoop Scheffer, als minister van bui tenlandse zaken aanwezig bij de Europese raden stelde: „Balkenende heeft uiteinde lijk een redelijk prominente rol gespeeld". Lodewijk de Waal meent: „Balkenende ge niet zichtbaar van de wereld waarin hij te recht is gekomen. Opgetogen dat hij nu met mannen als Schröder, Blair en Chirac kan bellen." Grote jas Is Balkenende een belofte voor de toekomst? De Waal is niet somber.De premier heeft heel snel een wel héle grote jas aangekregen. Maar hij groeit er in. Na het chaotische voorjaarsoverleg bleek hij een vergadering over de EU-top van Lissabon wél goed in zijn vingers te hebben. CDA'er Arend Janssen ziet zelfs al enige gewenning aan de macht. „Hij is tegenwoordig nogal over tuigd van zijn eigen gelijk. Hij was een open man maar als premier hoor ik vooral veel verbaal geweld." Wim de Boer relativeert: „Lubbers vond ik de eerste jaren ook niks. Maar hij had als oud-minister en voormalig ondernemer wel ruggengraat en persoonlijkheid. Bij Balke nende staat er minder op de mat. Een aardi ge man, modern en fris ogend. Ondanks het JP-hosanna en alle bewieroking in zijn ei gen kring, heeft hij nog weinig last van arro gantie. Maar hij moet ook mijn premier zijn en ik vind het dus wat dun." Verzucht: „Mis schien ben ik ook wel aan het overvragen. Want er hebben op 22 januari toch ruim twee miljoen kiezers op deze kandidaat premier gestemd. Al die mensen worden blijkbaar in 't geheel niet gehinderd door de beperkingen die ik zie." Paul Koopman en Lianne Sleutjes

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2003 | | pagina 25