Veiligheid gaat hier voor alles
Nachtvluchten
Luchtbasis Woensdrecht
heeft dertien Pilatus PC-7 's die allemaal in Woensdrecht zijn gestationeerd. foto's Willem Mieras.
Een piloot moet zich constant bewij -
zen, niet alleen overdag, maar ook
donker. Elk jaar rond februari
op de vliegbasis in Woensdrecht
nachtvluchten op het pro-
Als de zon achter de horizon
is, kruipen de piloten van
11131EMVO Squadron in een Pilatus
fc-7 om hun vliegkunsten te vertonen,
eluchtmacht is daarbij onverbidde-
jkieen piloot die niet slaagt is groun-
gaat terug naar het leertraject.
Tetis dinsdag 11 februari rond de klok
Ivan vier uur. Majoor Robert de Jong is
izijnauto op weg naar het noordelijke deel
ade vliegbasis. Daar zitten de mannen
ie'savonds de lucht in gaan om hun jaar-
issenachtrondjes te vliegen. De Jong heeft
neen ver verleden ook gevlogen, maar
.machtsproblemen gooiden roet in het
sn. Na jarenlang verkeersleider te zijn ge-
Rest, is hij nu hoofd voorlichting. De ma-
porwordt hartelijk begroet door enkele
loten die in de kantine een bak koffie ach-
Sover slaan. Veel van hen moeten over en-
sleuren de lucht in, maar desondanks
Kist er een ontspannen sfeertje,
ïen later begeven de mannen zich naar een
érderop gelegen lokaal waar de veilig-
ïidsbriefing plaats zal vinden. Daar neemt
tnmeteoroloog van de vliegbasis als eerste
st woord. In een voor een leek nauwelijks
.'volgen babbel praat hij de mannen bij
Sïïde weersomstandigheden. Voor van
gend zijn die niet ideaal: het gaat vriezen
ode nevel zal het zicht in de loop van de
vondsteeds verder doen afnemen. Na en-
Ie minuten neemt de verkeersleider het
wrdover. In een hoog tempo, regelmatig
witchend van het Nederlands naar het En-
fis en weer terug, vertelt hij onder meer
«de baan erbij ligt. Hij zegt dat er die
?ondook gevlogen wordt op de vliegbases
jVolkel, Gilze, Leeuwarden, Soesterberg
Eindhoven. Die laatste plaats is het alter
atie! als een landing op Woensdrecht om
lat voor reden dan ook niet mogelijk is. Als
^meteoroloog en de verkeersleider hun
bordjehebben gedaan, is het aan veilig-
fcdsofficier kapitein Rinus van Antwerpen
3 te bepalen of er vanavond gevlogen kan
[arden.Hij besluit dat het kan, maar omdat
'Weersomstandigheden niet optimaal
Üb, worden alleen lokale vluchten uitge-
«rd.Dat betekent dat de vliegtuigen bin-
ffleen straal van 15 kilometer van de vlieg
as blijven. „Dat is op zich niet zo erg",
KhtDe Jong toe. „Bij het avondvliegen
jat het vooral om het opstijgen en landen."
ttvan de vliegers stelt de verlichting van
horige avondvlucht aan de orde. Toen
^geëxperimenteerd met extra sterke
dichting, maar kennelijk niet met succes,
ihverd er totaal door verblind. Kan het
Sr op de gewone manier?"
«debriefing gaan de meeste piloten een
'fpjeeten. Om 18.40 uur dienen ze paraat te
De mannen zelf hebben het steevast
"^r 17.40 uur, want op de vliegbasis wordt
sproken in Greenwich Mean Time (Engel-
tijd). „Dat is een stukje veiligheid", zegt
Nong. „Als in heel Europa dezelfde tijd
Ntgebruikt, kunnen er zeker geen mis
standen ontstaan." Het zal deze dag ech-
«rnooit tot avondvluchten komen, want
S zes uur (we spreken weer over de
«derlandse tijd) blaast de veiligheidsoffi-
'hetprogramma af. Het weer blijkt nog
f^lerte zijn verslechterd dan de meteoro-
Senkele uren geleden voorspelde. Ma-
Me Jong is teleux-gesteld als hij het
per telefoon verneemt.,Maar vei-
Als de piloten hun vliegtuig klaarmaken voor vertrek, verspreidt de kerosinelucht zich razendsnel over het terrein.
De basis in Woensdrecht is met haar 550 hectare de grootste militaire vliegbasis
van ons land. Er werken bijna achthonderd mensen. De meesten daarvan, zo'n
zestig procent, wonen in de zuidwesthoek van Brabant. De overigen komen voorna
melijk uit Zeeland en de rest van Brabant. Driekwart van het personeelsbestand be
staat uit militairen; de anderen zijn burgers. De vrouwen zijn met achttien procent
matig vertegenwoordigd.
De Woensdrechtse basis kent een wat andere opzet dan de overige bases van de Ko-
nin klijke Luchtmacht. Naast de gewone taken van een basis zijn er ook drie zelfstan
dige luchtmachtonderdelen gevestigd. De Koninklijke Militaire School Luchtmacht
verzorgt de opleidingen, de Luchtmacht Meteorologische Groep fungeert als centra
le weerdienst en het Logistiek Centrum Koninklijke Luchtmacht is onder meer ver
antwoordelijk voor de ondersteuning van wapensystemen en het onderhoud en de
bevoorrading van materieel voor alle bases in Nederland.
Hoewel de vliegbasis redelijk dicht bij dorpen als Hoogerheide en Huijbergen ligt,
komen er nauwelijks klachten over geluidsoverlast binnen. Vorig jaar waren het er
37, waarvan de meeste in de zomer, als veel mensen buiten zitten. Om overlast te be
perken, wordt gevlogen met een verminderd toerental. Bij het opstijgen zoeken de
vliegers zo snel mogelijk hoogte. Ze vliegen vaak minder laag dan ze mogen.
ligheid gaat hier voor alles", zegt hij. „Het
zicht is minder dan 120 0 meter en dan kan er
absoluut niet gevlogen worden." De Jong
rijdt nog even naar het noorden, waar enke
le piloten in de kantine zitten. „Het is te mis
tig om te vliegen, kijk maar", grapt één van
hen, terwijl hij naar de rook wijst. Een paar
mannen hebben een sigaret opgestoken, zo
dat ook het lokaaltje in nevel is gehuld.
„Gaan we het donderdag weer proberen?",
wil De Jong weten. „Nee, volgende week
maandag", is het antwoord.
Kerosinelucht
Zo gezegd, zo geschiedt. Zes dagen later
staat iedereen opnieuw paraat. Deze keer
zal het weer geen problemen opleveren,
want de lucht is kraakhelder. In een hangar
in het noordelijke deel van de basis staan de
vliegtuigen aan het begin van de avond
klaar De luchtmacht heeft dertien Pilatus
PC-7's, die allemaal in Woensdrecht zijn ge
stationeerd. De lesvliegtuigen, van Zwit
serse makelij, hebben een lengte van bijna
tien meter en een even zo grote spanwijdte.
De kisten kunnen een snelheid van 405 kilo
meter per uur bereiken. Als de piloten hun
vliegtuig klaarmaken voor vertrek ver
spreidt de kerosinelucht zich razendsnel
over het terrein. De toestellen worden vol
gegoten en ondertussen aan een uitgebreide
inspectie onderworpen. Acht Pilatussen
gaan vanavond de lucht in. Drie daarvan
worden bemand door leerling-vliegers van
de marine, die in Woensdrecht worden op
geleid. Zij houden het vanavond bij lokale
vluchten, die deels boven Zeeland worden
uitgevoerd. De andere vliegers trekken ver
der het land in. Acht kisten in de lucht bete
kent overigens niet dat er ook maar acht
keer opgestegen en geland wordt. De vlie
gers keren regelmatig terug voor een zoge
heten touch and go: landen om meteen daar
na weer op te stijgen. „Voor de veiligheid
wordt op verschillende hoogtes gevlogen",
legt De Jong uit. „Op die manier kruisen de
vliegtuigen over elkaar heen."
Tijdens een avond als deze staan meer men
sen paraat dan je op het eerste gezicht
denkt. De toren is bezet, de brandweer is
stand-by en voor noodgevallen is ook een
arts aanwezig. Op enkele tientallen meters
van de hangar staat het commandocen
trum, dat door de piloten OPS (operations)
wordt genoemd. Hier wordt de planning ge
maakt en worden de piloten vlak voor het
opstijgen voorzien van hun vliegopdracht
en de laatste details. „Wij moeten opletten
dat alles gaat zoals we het hebben gepland"
zegt kapitein Rob van Leest. „Als een vlieg
tuig te laat terugkomt, zijn wij de eerste die
alarm slaan." Ook vanavond dient de Eind-
hovense vliegbasis als alternatief. „Dat is
bijna altijd zo", legt Van Leest uit. „Op
Eindhoven vinden ook civiele vluchten
plaats, dus het vliegveld is bijna altijd open.
Op die manier hoeft een andere basis niet
speciaal voor ons opengesteld te worden."
Het volgende ritje gaat naar Caravan 07,
waar de wielenwacht is gehuisvest. Het ge
bouwtje staat pal naast de landingsbaan en
wordt vanavond bemand door bunkeriste
kapitein Linda Hermes. Met een verrekijker
houdt zij constant in de gaten of de verlich
ting van de vliegtuigen brandt en de wielen
bij het landen wel uitklappen. „Als er iets
fout gaat, bel ik in eerste instantie met de to
ren", vertelt Hermes. „Als dat geen resul
taat heeft, trek ik aan een hendel en gaat een
rode lichtkogel de lucht in. Geen enkele pi
loot zal het dan wagen de landing in te zet
ten."
Get the picture
Waar Hermes constant alert moet zijn, gaat
het er in het even verderop gelegen meteoro
logisch centrum stukken relaxter aan toe.
Miriam van der Zwam en een collega zijn
neergeploft op de bank en kijken naar het
tv-programma Get the picture. „Wij hebben
het vooral druk in de ochtend", zegt ze bijna
verontschuldigend. „Dan voorspellen we
het weer voor de rest van de dag. Verder is
het een kwestie van bijhouden. Als er onver
wachte veranderingen optreden, moeten we
de anderen waarschuwen." Een monitor
laat zien dat daar op dit moment geen reden
voor is. Een landkaart toont in heel Neder
land alleen maar blauwe stippen. „We wer
ken in codes die lopen van rood tot blauw",
aldus Van der Zwam „Ze zijn voornamelijk
gebaseerd op zicht en bewolking. Blauw is
de beste kleurcode die we kennen, dus de
weersomstandigheden zijn vandaag opti
maal. Soms zien we ook een zwarte stip. In
dat geval is het weer zo slecht dan de baan
gesloten is."
In hetzelfde gebouw is ook de vogelwacht
van de vliegbasis gevestigd. Nog zo'n on
derdeel waar je als leek geen weet van hebt,
„De vogels vormen een behoorlijk gevaar
voor de vliegveiligheid", zegt hoofd vogel
wacht Adjudant Hans te Pas. „Zo hebben
we regelmatig een meeuwenstroom die
starts en landingen heel moeilijk maakt.
Verder lopen hier twaalf herten rond, die we
goed in de gaten houden.Als de dieren zich
in de verkeerde richting begeven, hebben de
twee mannen van de vogelwacht enkele
foefjes voorhanden om ze weer op het juiste
pad te brengen. Met angstkreten, knalgra
naten en gillende keukenmeiden kunnen
beesten worden verjaagd. „We jagen ze al
tijd weg", zegt Te Pas. „Er wordt hier niet op
dieren geschoten." De herten zorgen
volgens het hoofd van de vogelwacht maar
zelden voor problemen. „Het lijkt wel of ze
zich hebben aangepast aan de vliegbasis."
Te Pas vindt het overigens prachtig dat er
zoveel diersoorten aanwezig zijn op de
vliegbasis. „Geweldig toch, dat hier nog
meer beroepsvliegers aanwezig zijn? We
moeten ze af en toe alleen een beetje in de
goede richting dirigeren."
Het loopt inmiddels tegen half negen. De
vliegtuigen zijn langzaam maar zeker aan
het binnenkomen. Elke kist die bij de han
gar arriveert, wordt opnieuw aan een gron
dige inspectie onderworpen. „Dat gebeurt
steeds weer. Voor en na elke handeling", legt
majoor De Jong uit. „Het hele vliegen hangt
van inspecties aan elkaar vast.Dat heeft er
mede toe geleid dat het aantal ongelukken,
of beter gezegd incidenten, zeer beperkt
blijft. „In pak 'm beet veertien jaar tijd heb
ben we 70.000 vlieguren zonder ongelukken
gemaakt", aldus De Jong.
Om negen uur staan alle vliegtuigen weer in
de hangar. De piloten hebben allemaal een
prima vlucht gehad en lopen ontspannen
rond. Enkelen van hen zijn getooid met flin
ke bakkebaarden. „We hebben donderdag
een feestje in de seventies-stijl"lacht Kapi
tein Nick de With. Voor de mannen rest al
leen nog een formele debriefingdie onge
twijfeld wordt gevolgd door een informele
debriefing, ofwel het nuttigen van een pils
je. Morgen volgt nog een laatste 'vlieg-
avond'. Als er geen gekke dingen gebeuren,
zijn alle piloten van het squadron weer een
jaar lang bevoegd om nachtvluchten uit te
voeren.
Rob Paardekam
