Scanner traceert landmijnen
Als de vlam in de pijp dooft
PZC
OPREZ MINE
Ook oorafdrukken
kunnen inbrekers
de das omdoen
■■■v w
Een stap vooruit in opsporing van verborgen springtuig
Depressieven ruiken minder
Uitstoot Australië ondergronds
Contact met doofblinde kinderen
Lang leve de diarree
postzegels
ZABRANJEN PRISTUP
fi'J# vafflGSSfih
Sr. ate-:.'
woensdag 19 februari 2003
door John Lamoral
GENT - Nog steeds doden of
verminken verborgen landmij
nen jaarlijks tienduizenden on-
schuldigen. Het kost veel in
spanningen om deze, vaak vele
jaren geleden verborgen spring
ladingen op te sporen. Onder
zoekers van de universiteit van
Gent hebben nu een methode
ontwikkeld om de mijnen met
behulp van scanners te lijf te
gaan.
'Landmijnen zijn de meest
moorddadige epidemie van deze
tijd'. Dit zei de Amerikaanse
Nobelprijswinnares Jody Wil
liams bij de ontvangst van de
prijs in 1997. Zij kreeg hem -
mede namens haar organisatie,
de International Campaign to
Ban Landmines (ICBL), voor de
acties tegen landmijnen. Jaar
lijks worden in meer dan zestig
landen nog vele tienduizenden
mensen gedood of zwaar ver
minkt door landmijnen die tij
dens - soms lang afgelopen con
flicten - werden ingegraven.
Vaak weet niemand meer waar
ze liggen. Internationale en lo
kale explosieventeams zijn
overal ter wereld aan het werk
om deze verborgen moorde
naars onschadelijk te maken.
Een hachelijke klus want soms
zijn ze ook dodelijk voor de
mijnruimers. Ingenieurs van de
universiteit Gent hebben nu
echtereen nieuw opsporingsap
paraat ontwikkeld dat de mij
nen zichtbaar op een scherm
projecteert.
Voor de opsporing van mijnen
worden meest metaaldetectors
gebruikt, of men zet getrainde
honden in, die landmijnen let
terlijk kunnen ruiken. In som
mige landen heeft men zelfs var
kens of loslopende honden door
mijnenvelden gejaagd. Nieuwe
re methoden voor mijndetectie
zijn de nuclear quadruple reso
nance, waarbij radiogolven
vooral stikstof kunnen opspo
ren, en verder is reeds geëxperi
menteerd met een thermische
infraroodcamera en een ultra
sone techniek die gebaseerd is
op radiogolven. Ook vanuit
vliegtuigen en satellieten zijn
pogingen ondernomen om mij
nenvelden te traceren.
De metaaldetectors moeten
echter steeds meer verstek laten
gaan, want de behuizing van
landmijnen is tegenwoordig
dikwijls vervaardigd van plas
tic, hout of karton. Er moeten
dus dringend nieuwe opspo
ringstechnieken worden ont
wikkeld. In Gent ontwikkelde
ingenieur Davy Pissoort voor
zijn scriptie een nieuw opspo
ringsapparaat. Hij behaalde er
meteen de Vlaamse Plateauprij s
en de prijs van de Vlaamse inge
nieursvereniging mee.
De antenne van het apparaat
kan voorwerpen onder de grond
'zien' door er elektromagneti
sche golven doorheen te sturen
en de vorm van het voorwerp
wordt dan op een rooster gepro
jecteerd. De basistechniek
waarmee Pissoort werkte heet
ground penetrating radar en
werkt zowat als een scanner die
in de geneeskunde wordt ge
bruikt voor medische beeldvor
ming.
Impuls
„In vergelijking met metaalde
tectors kan de antenne een scan
maken in de diepte", legt Pis
soort uit. ,,De zendantenne
stuurt op elke plaats een korte
impuls uit, die teruggekaatst en
opgevangen wordt door de ont
vangstantenne. Met de binnen
gekomen informatie maakt het
systeem een beeld van wat zich
onder de grond bevindt en kan
het ontdekken welke vorm het
voorwerp heeft. Daardoor hoef
je niet langer het raden hoeveel
centimeter het voorwerp pre
cies onder de grond zit. Land
mijnen hebben een symmetri
sche vorm en zijn cilindrisch,
terwijl stenen en andere voor
werpen asymmetrisch zijn".
„Dat onderscheid levert een
enorme tijdswinst en een grote
re veiligheid op", aldus Pissoort.
„Met de klassieke systemen
wordt meer valse alarm verkre
gen dan resultaten geboekt,
want een slagveld ligt immers
vol schroot en metaalafval". Het
meest revolutionaire aan het
systeem is het ontwerp van de
ontvangstantenne. Dat is geen
Zeven procent van het Kroatische grondgebied is ontoegankelijk vanwege de landmijnen.
eenvoudige antenne zoals die
van een autoradio of een gsm.
Het ontvangstgedeelte van het
systeem bestaat uit een inge
wikkeld rooster met allemaal
kleine vakjes. Het achterliggen
de principe gaat terug op de
Darwinistische theorie van na
tuurlijke selectie en de evolutie.
Wiskundige formules worden
op het rooster losgelaten. Vakjes
die niet in het geheel passen,
worden er uitgefilterd en de
'zwakke' cellen worden uitge
schakeld. Wat overblijft is een
groep vakjes die het best moge
lijke beeld opleveren.
Het hele project stond onder su
pervisie van professor Frank
Olyslager. Pissoort verbleef zes
maanden aan het Joint Re
search Centre van de Europese
Commissie in het Italiaanse Is-
pra. Daar wordt alle onderzoek
over de detectie van landmijnen
gecoördineerd en daar wordt nu
ook het nieuwe systeem van Pis
soort verder ontwikkeld.
Microgolven
Professor Olyslager reageert ta
melijk voorzichtig. „De ground
penetrating radar (GPR) kan in
derdaad in principe landmijnen
ontdekken, maar dat was niet
echt de eerste bedoeling van het
systeem. Wij onderzochten
vooral de scanningsmogelijkhe-
den van microgolven. Het zoe
ken naar een betrouwbaar op
sporingssysteem van landmij
nen valt bovendien buiten de
expertise van onze faculteit.
Daarom hebben wij de verdere
ontwikkeling in handen van het
Joint Research Centre in Ispra
gegeven."
„De GPR geeft immers goede re
sultaten bij metalen voorwer
pen maar omdat landmijnen nu
meer en meer uit plastic worden
foto Cees van Zeeden
vervaardigd, dient er nog veel
onderzoek naar de signaalver
werking van het beeld te gebeu
ren. Het opsporen van landmij
nen is uiteindelijk een combina
tie van verschillende systemen,
afhankelijk van het soort land
mijnen en van de plaats waar zij
zijn ingegraven".
Zowel Pissoort als Olyslager
zijn echter van mening dat het
Gentse systeem een kansrijke
richting voor nader onderzoek
aangeeft. Na de laboratorium
proeven in Gent moet het nu uit
gebreid tijdens veldproeven
worden uitgetest.
KIEL - Een depressie maakt het leven niet alleen kleur',
maar letterlijk ook geurlozer. Mensen met een depress^
ben vaak meer moeite om geuren te ruiken dan mensenzrS
depressie, schrijft B. Pause (universiteit Kiel) in het vafoj
Psychophysiology.
Hij conlcudeerde dit op basis van testen bij 20 mensen™
depressie. Het verminderde geurvermogen is hierbij zm
subjectief vastgesteld (mensen zeggen de gem- minder*3
ruiken) als objectief (de geuren brengen moeilijker'^-,
naai in de hersenen teweeg).
SYDNEY - Australische wetenschappers onderzoek® i
mogelijkheid om tot een miljoen ton kooldioxine onfe
gronds op te slaan en zo het broeikaseffect te bestrijden i
Australische regering, die zwaar onder vuur ligt omdatay
als Washington weigert het klimaatverdrag van Kyoto!?™
dertekenen, heeft een kleine 22 miljoen dollar (twaalf mfe.
euro) in het onderzoeksproject gestoken.
Het voorstel om kooldioxine op te slaan in om
zoutkoepels en reservoirs die door mijnbouw zijn onïZ
kwam naar voren tijdens een landelijk onderzoek naarmccf.
lijkheden om het broeikaseffect te bestrijden. Het Coopent
ve Research Center for Greenhouse Gas Technologiesy
over drie tot vijf jaar een demonstratie te kunnen gr-
directeur Peter Cook.
Er moeten technieken worden ontworpen om de kooldioz®
van andere gassen te scheiden en vanuit de fabriekenene!»
triciteitscentrales naar de ondergrondse lagen te pompei
Andy Rigg, manager van het programma GEODISC(G<q
gische Opslag van Kooldioxine). Volgens Rigg kan het»
zonder problemen in de grond blijven zitten, net zoalsnat^.
lijke gas- en olievelden. AP
NIJMEGEN - De Nijmeegse orthopedagoge M. Janssen,
een programma ontwikkeld waarmee ouders en opvoed
beter met doofblinde kinderen kunnen communicerendani
nu toe. Het programma Contact is uniek in de internatioo
doofblindenwereld.
In Nederland leven ongeveer honderd doofblinde kindss
Het is voor ouders en opvoeders erg moeilijk om met dezec-
deren om te gaan, omdat zij een uiterst beperkte uitdnj.
kingsmogelijkheid hebben. Janssen vond in haar onderaf
dat het voor doofblinde kinderen van groot belang is datiü
begeleiders zich aan dezelfde communicatieprincipes hui
den. Ook moet het aantal manieren van contact maken,»'
aanraken en voelen, beperkt blijven. Met behulp van vit
training kunnen de opvoeders leren signalen van het indivi
duele kind te herkennen. GPD
PHILADELPHIA - Geluk bij een ongeluk: diarree heeft»)
beschermende werking op het ontstaan van darmkanketffl
gif van de bacterie Ecoli dat verantwoordelij k is voor het»
staan van diarree blijkt de snelheid waarmee kankettU
zich in de darm delen af te remmen.
Het gif veroorzaakt een instroom van calcium moleculen]
kankercellen, waardoor deze zich niet meer zo snel kuna
delen, schrijft G. Pitari (Thomas Jefferson University, Pki
delphia) in het wetenschappelijk tij dschrift PNAS. DezeÉ
nis kan mogelijk leiden tot de ontwikkeling van medicij
die op eenzelfde manier de groei van tumorcellen in de di
remmen. GPD
door Silvan Schoonhoven
LEIDEN - De inbreker steekt
zijn ijzerdraadje in het slot,
maar luistert eerst nog even
aan de deur. Verstandig,
want misschien kan de be
woner van het huis de slaap
niet vatten en loopt hij nog
beneden rond op zijn pantof
fels. Toch kan deze voorzich
tigheid de inbreker fataal
worden.
Huidvet op zijn oor laat een
prachtige afdruk achter op
hout of glas. Rechercheurs
zijn daarom niet alleen meer
geïnteresseerd in vingeraf
drukken, maar tegenwoor
dig ook in oorschelpen. Met
dank aan anatomen van de
Leidse universiteit
George Maat en Lynn Meijer-
man hebben hun werktafel
vol liggen met zwarte af
drukken van oren op wit pa
pier. Op het bureau zwei-ven
verder dossiers als 'de
Twentse mummie' en talloze
preparaten en uitstrijkjes
tussen knijpflesjes alcohol.
„Vorig jaar zijn bij zeker
tweehonderd zaken ooraf
drukken achtergelaten",
zegt Maat. „Vaak zijn dat de
ernstiger misdrijven, want
dat zijn mensen die niet over
één nacht ijs gaan en zorg
vuldig, van kamer tot kamer
het huis afwerken."
Oren speelden bijvoorbeeld
een beslissende rol in een
overval op een bankiersecht
paar uit Oostvoorne. De man
en vrouw werden vastgebon
den, met de dood bedreigd en
van een flinke som geld be
roofd. De dader had aan een
raampje geluisterd en jawel:
de oren van een toen 28-jari-
ge Alblasserdammer deden
hem de das om. De man ging
voor tien jaar de gevangenis
in.
Maat kent een Zwitserse re
chercheur die oorafdrukken
onderzocht bij drie verschil
lende zaken. Hij had een aan
tal verdachten op het oog.
Opeens bedacht hij zich dat
het er maar één kon zijn. De
anderen vielen af omdat de
oorafdrukken te hoog zaten
voor kleinere mannetjes.
In Leiden zijn binnen twee
jaar bij twintig inbraken,
twintig keer dezelfde ooraf
drukken aangetroffen. Dat
moest wel dezelfde persoon
zijn. De kans dat de recher
che hem een keer pakt op een
bijzaakje wordt dan heel
groot, denken Meijerman en
Maat.
Op dit moment zit er nog
geen systeem in het politie
bestand, maar uiteindelijk
moet er een landelijke of Eu
ropese orendatabank ont
staan. Nu is een huurmoor
denaar hooguit twee maan
den actief op een aantal klus
jes voor hij weer het land uit
vlucht. Hij weet dat de re
chercheurs minstens die tijd
nodig hebben voor hun spo
renonderzoek. Met een data
bank kan dat veel sneller en
gaat de pakkans omhoog.
Is een oorafdruk uniek of
niet, dat is de vraag. „Van
vingerafdrukken nemen we
al honderd jaar aan dat die
uniek zijn", zegt Maat, „hoe
wel dat nooit is onderzocht."
Het nadeel van een oor is dat
die plooibaar is. De inbreker
die ingespannen aan de deur
luistert, drukt zijn oorschelp
krachtiger tegen het hout
dan iemand die even vluchtig
luistert. Taak van Meijerman
is om te onderzoeken hoe
groot statistisch de kans is
dat een afdruk overeenkomt
met het oor van een verdach
te.
Zullen inbrekers zich niet
tweemaal bedenken voor ze
ooit nog hun oor tegen een
ruit of deur drukken nu ze
weten dat het vlezige flapje
hen de kop kan kosten? Meij
erman: „Bij vingerafdruk
ken dachten misdaadbestrij
ders dat ook, honderd jaar
geleden. Toch blijven recher
cheurs tot op de dag van van
daag vingerafdrukken aan
treffen."
Maat: „Dieven zijn slordig en
gemakzuchtig, anders word
je geen dief. Dan zou je wel
werken. Bovendien kan je
oorafdrukken moeilijk ver
mijden. Om geen vingers
achter te laten, kun je hand
schoenen gebruiken of de
deurknop afvegen. Maar er is
geen inbreker die ook nog een
stethoscoop meeneemt, want
dan zitten je beide oren dicht
en hoor je niet of er iemand
op de galerij aan komt terwijl
jij staat te luisteren."
Een op de dertien vrachtwagenchauffeurs zit ziek thuis. Met pijn in spieren en gewrichten, of gewoon opgebrand.
door Marcel Hulspas
DEN HAAG - Een op de dertien
vrachtwagenchauffeurs zit ziek
thuis. Met pijn in spieren en ge
wrichten, of gewoon opge
brand. Einar de Croon onder
zocht de mogelijkheid om
chauffeurs op te sporen die het
zelfde dreigt te overkomen.
Vrachtwagenchauffeur par ex
cellence Henk Wijngaard
scheurde 'met de vlam in de pijp'
door de Brennerpas. Momenteel
parkeert hij zijn indrukwek
kende voertuig regelmatig
naast een supermarkt om aan te
geven dat ook hij daar zijn
boodschappen doet. Vrijheid
verpakt in grommend chroom.
Maar de werkelijkheid is zo ro
mantisch niet. Het beeld dat
overheerst, is dat van de slaperi
ge jakkeraar die door zijn baas
gedwongen wordt om met zijn
tachograaf te knoeien en die in
Frankrijk tandenknarsend uren
in de file moet staan omdat zijn
collega's aldaar weer aan het
staken zijn.
Het werk is de laatste decennia
in fysiek opzicht minder zwaar
geworden. Zelf sjouwen is er
meestal niet meer bij. Maar
stress, lange werkdagen en een
tonige verrichtingen eisen hun
tol. Tweederde van het ziekte
verzuim onder vrachtwagen
chauffeurs wordt veroorzaakt
door chronische gewrichts- en
spierpijn en oververmoeidheid.
Einar de Croon onderzocht voor
zijn proefschrift de rol van
stress bij het ontstaan van licha
melijke klachten.
Stress is lastig objectief te me
ten. Bestaande vragenlijsten
zijn vaak lang en meestal ont
wikkeld voor onderzoek onder
patiënten, niet onder werkne
mers. De Croon begon zijn on
derzoek dan ook met de vraag of
een veelgebruikt model (het Job
Demand-controlmodel) voor
zijn onderzoek geschikt was.
Dat bleek niet het gevalHet on
derscheidt werkdruk (werk
tempo en hoeveelheid werk) en
de mogelijkheid om zelf werk
zaamheden te regelen. Hij con
stateerde dat het model uitge
breid moest worden met vragen
omtrent lichamelijke eisen en de
(problematische) contacten met
direct leidinggevenden.
De Croon ondervroeg vier jaar
geleden ruim vijfhonderd
chauffeurs om te bepalen in
hoeverre hun werk stressvol
was. Daarna keek hij hoeveel
van hen twee jaar later (in 2000)
langdurig niet gewerkt hadden
wegens ziekte. Duidelijk werd
dat wie stressvol werk had géén
hogere kans had op langdurig
ziekteverzuim wegens lichame
lijke klachten.
Overspannen
Chauffeurs 'vertalen' hun stress
dus niet in lichamelijke klach
ten. Chauffeurs die veel stress
ondervonden, liepen echter wel
een hoger risico wegens psychi
sche klachten thuis te belanden.
Dan ging het vooral om over
spannenheid en burn out-ver-
schijnselen, zoals lichte depres
siviteit en vermoeidheid. Uit het
onderzoek bleek ook dat chauf
feurs met stress sneller een an
dere baan zoeken.
De Croon vroeg in 1998 niet al
leen naar de werkzaamheden
maar ook naar de behoefte aan
rust na het werk.
Zijn hypothese was dat wie aan
gaf grote behoefte aan rust te
hebben maar er tegelijkertijd
niet aan toekomt, bouwt een
'achterstand' op. Die zorgt er
voor dat gevoelens van ver
moeidheid en lusteloosheid
langzaam maar zeker steeds
sterker worden. Psychische
klachten en ziekteverzuim kun
nen het gevolg zijn. Uit zijn on-
Het was de C'EPT, die er jaren
geleden bij de postadmini
straties op aandrong de Europa
zegels in de eerste helft van mei
uit te geven. Inmiddels heeft de
CEPT echter plaats gemaakt
voor de Posteurop, en waar
schijnlijk is één van de gevolgen
daarvan dat er ieder jaar landen
bijkomen die zich dat verzoek
niet meer herinneren, of er zo
wie zo niet van op de hoogte zijn.
Vorig jaar bij voorbeeld gaven
24 van de 61 Posteuroplanden
de zegels of voor 1 mei, of na 15
mei uit. Guernsey opende op 6
februari de rij, Eiland Man
kwam er 5 november als laatste
mee, en Nederland en Noorwe
gen, die jaren verstek hadden
laten gaan, brachten ze respec
tievelijk op 11 juni en 20 sep
tember uit. Een gevolg van deze
grote spreiding van uitgiftedata
houdt natuurlijk ook in dat 'Eu
ropafilatelisten' een groot deel
van het jaar op het vinkentouw
moeten zitten.
foto Cees Zo rn
derzoek bleek dat er inderdaad
een verband bestaat tussen
'rustbehoefte' en ziekteverzuim
twee jaar later.
De Croon komt met verscheide
ne aanbevelingen die het ziekte
verzuim onder chauffeurs terug
zouden kunnen dringen. Ten
eerste zouden chauffeurs meer
gelegenheid moeten hebben om
hun werk te reguleren. Een mo
gelijkheid daartoe is dat er bin
nen transportbedrijven teams
van chauffeurs worden ge
vormd met de bevoegdheid om
werk (en vrije tijd) onderling te
verdelen.
Daarnaast heeft hij op basis van
zijn vragenlijst een Trucker
Strain Monitor ontwikkeld be
staande uit zes vragen naar ver
moeidheid en vier vragen naar
eventuele slaapproblemen.
Tests geven aan dat op basis van
deze TSM redelijk betrouwbaar
te voorspellen is of een chauf
feur in de toekomst zal uitvallen
wegens psychische klachten.
Tijdig signaleren van een te ho
ge score op deze TSM moet
voorkomen dat straks nog veel
meer chauffeurs thuis komen te
zitten, en net als Henk Wijn
gaard de vrachtwagen alleen
nog gebruiken om boodschap
pen te doen.
Dit jaar verschenen de eerste
Europazegels zelfs al op 20 ja
nuari en wel in Zweden. Na het
vrolijke circusleven van 2002 is
ditmaal 'kunst op affiches/pos
ters' het gemeenschappelijke
thema. Het affiche beleefde zijn
doorbraak in de negentiende
eeuw. In het begin stond er al
leen tekst op, maar al gauw be
gon men ze te illustreren.
De levensduur van een affiche is
doorgaans kort. Een goede affi
che moet dan ook snel indruk
maken. De boodschap moet ac
tueel zijn en het moet de waar
den, trends en belangrijke ge
beurtenissen van zijn tijd weer
spiegelen.
Dat laatste is duidelijk het geval
bij de vier Zweedse 10, kr-ze-
gels (een blokje van vier in een
boekje). Afgebeeld worden de
volgende affiches: Aerotrans-
port van Swedish Air Lines uit
1935 (de neus van een viermoto
rig vliegtuig boven een vlieg
veld), 'Het nieuwe dansrestau-
rant van Stockholm heet Kaos'
uit 1930 (een danspaar), Levend
boerenbedrijf uit 1984 (het ach
tereind van een koe mete
trekker op de achtergrond)
Het biologisch museum uit IS
(een specht die het woord 'bio!i
giska' kapot pikt).
Het Kanaaleiland Jersey datll
maart met zijn Europaze-a
komt heeft voor toeristisch»
reisposters gekozen. Er ra
schijnen vier zegels, waanxJ
overigens maar twee met bi
Europa-logo. De eerste ais
beelde poster op een ze
23p is gewijd aan de b
Portelet en voert ons terugnas
1935. Verder: 29p (met El*-
palogo), Southern BritishBi--
ways uit 1952, 38p (met log
Chemins de Fer de l'Ouestf
1910 en 68p, Jersey the sul'
Channel Island uit 1947.
De Verenigde Naties pre»
teerden 31 januari eennieiir
meerjarige reeks die geheel g
wijd is aan inheemse kuist
soms al meer dan 2000 jaarcci
De eerste serie telt achttien ze
gels, drie velletje metelkzeszf
gels; ze tonen kunstwerkeniü
Latijns Amerika en het Caribi
sche gebied. Het velletje meti:
de bovenrand de tekst Indigei-
ous Art en met zes zegelsvanJi'
laat inheemse kunst zienuitPf-
ru, Colombia, Mexico, Brazil:'.
Chili en Bolivia.
Op de zes zegels van F.S. i'
(Zwitserse franc) in het veilt?
Art Autochtone staan werj»
uit Peru, Brazilië, Equator,*
lize, Guatemala en Mexico.»
de zegels in het derde «11
met in de bovenrand Eingw>
renenkunst (6 x 0,51) kunst
Panama, Peru, Bolivia. Ct»
Mexico en Colombia. De rest*
tieve oplagen zijn: 990.000*
gels (165.000 vellet;®
1.008.000 zegels (168.000«*
tjes) en 1.272.000 V&
(212.000 velletjes).
Hen)*»
