Folk behoudt
vele gezichten
Nick Cave rockt
Weer een mijlpaaltje voor een engelenstem
w
IS V
Irish Unplugged
27
Elly Ameling
vrijdag 7 februari 2003
ieran Goss, Frances Black en David Munnelly Amerikaanse invalshoek benadert, terwijl zangeres Frances
trekken de komende weken onder de naam Irish Black model staat voor de traditionele liedkunst van haar
Unplugged door Nederland om in theaters en land. Accordeonist David Munnelly probeert op zijn beurt
concertzalen het publiek kennis te laten maken met de meest met succes de Ierse dansmuziek uit de j aren twintig van de
uiteenlopende vormen van Ierse volksmuziek. Goss is een
bedaarde singer/songwriter die Ierse folk vanuit een
vorige eeuw te laten herleven. Een kennismaking met een
opmerkelijk trio.
Kieran Goss heeft bepaald
geen achtergrond die j e veel
tegenkomt in de muziekwereld:
hij is namelijk meester in de
rechten en had een succesvolle
praktijk als advocaat.
Maar lang heeft hij niet met een
wetboek z'n boterham ver
diend, want Goss ontdekte al
snel dat hij gelukkiger was met
een gitaar. En dus verruilde hij
I de zekerheid van een goedlo
pende advocatenpraktijk voor
het onzekere muzikantenbe-
staan. En daar heeft hij nooit
een moment spijt van gehad.
Kieran Goss heeft inmiddels
der albums op z'n naam gezet
en ook als liedjesschrijver heeft
hij in de loop der jaren flink van
zich doen spreken. De laatste ja
ren is hij regelmatig in Nashville
te vinden, waar hij samenwerkt
met gevestigde singer/songwri
ters als Rodney Crowell.
„Op dit moment ben ik langer
muzikant dan advocaat", glim
lacht Goss. „Want ik heb mijn
praktijk in Belfast al in 1985 op
gegeven. Niet dat ik een hekel
had aan dat werk. Het was ge
woon een andere kant van mij.
Ik ben namelijk een man die ook
heel rationeel kan denken. En
dat maakte mij tot een goeie ad
vocaat. Maar het probleem was
dat ik ook een kant heb die artis
tiek en muzikaal is. Toen ik ad
vocaat werd, stopte die creatie
ve ontwikkeling en dat zorgde
ervoor dat ik er niet gelukkiger
op werd. Toen ik de knoop ten
slotte doorhakte en de muziek in
ging, stapte ik van het ene in het
andere uiterste. Anderhalf jaar
lang had ik als advocaat de
meest uiteenlopende zaken be
handeld en plotseling trok ik als
muzikant door Europa. Dat was
wel even wat anders."
Copyright
Toch hebben wetboeken en mu
ziek in het leven van Kieran
Goss nooit zo ver van elkaar af
I gestaan, want tijdens zijn rech
tenstudie schreef hij een proef
schrift over het begrip copy
right. „Ik wilde alles uitzoeken
over het kopiëren van muziek en
de rechten van een muzikant.
Toen ik de professor op de uni
versiteit mijn plan voor een
proefschrift over dat onderwerp
voorlegde, aarzelde hij eerst.
'Van dat soort zaken weten wij
hier eigenlijk maar heel weinig
af',zei hij. Maar uiteindelijk
kreeg ik toch toestemming.
Twee maanden later kwam ik
erachter dat een professor op de
Queens universiteit in Belfast
vroeger als advocaat voor pla
tenmaatschappij RCA had ge
werkt. Hij was zelfs de advocaat
van Jim Reeves geweest. Ik had
in hem dus precies de j uiste man
gevonden die me alles kon ver
tellen over de facetten van het
copyright en de wetgeving in de
amusementswereld. En hij kon
me ook echte praktij kvoorbeel-
den geven. Daar heb ik later als
muzikant nog veel aan gehad."
„Ik ben nu veertig jaar en heb in
de muziek bereikt wat ik wilde",
aldus Kieran Goss. ,,Ik heb
nooit een grote ster willen wor
den. Voor mij is het genoeg dat ik
:regelmatig platen uit kan bren
gen en dat ik voldoende optre
dens heb. En ik ben nu in een
stadium gekomen dat ik het ge
voel heb dat ik mijn beste liedjes
kan schrijven. En dat is een er
varing die voor mij veel opwin
dender is dat het verkopen van
vijftigduizend platen. Ik heb in
Dave Munnelly
vijftien jaar tijd vier albums ge
maakt en daarnaast heel wat
liedjes voor anderen geschreven
en daar ben ik trots op. Maar ik
heb nu pas het gevoel dat ik een
stem heb gekregen, als je be
grijpt wat ik bedoel."
Afschuwelijk
Frances Black stond meermalen
in de Ierse hitlijsten, onder an
dere met het van Ronan Keating
bekende 'When You Say No
thing At All'. Dat liedje tilde
haar in 1996 zelfs naar de eerste
plaats van de hitparade in haar
vaderland. „Ronan hoorde dat
nummer van mij en besloot het
toen ook op te nemen", vertelt
Frances. Ze had die compositie
van Paul Overstreet uitgebracht
op het kleine Dara-label, maar
toen ze er een hit mee scoorde,
bood platenreus Sony haar een
contract aan. Frances: „Ik had
geen idee waar ik aan begon,
maar het was afschuwelijk. Ze
zochten niet alleen liedjes voor
mij uit, maar haalden er zelfs
stylisten bij die mijn hele uiter
lijk probeerden te veranderen.
Ik kreeg een ander kapsel aan
gemeten en moest me anders
kleden. Ze waren hard op weg
een totaal ander mens van mij te
maken. Iemand die ik niet was.
Ze deden dat heel subtiel, ik had
het eerst helemaal niet in de ga
ten. Maar na verloop van tijd
voelde ik me steeds rotter. Ik ben
blij dat ik later toch de knoop
heb doorgehakt. Net op tijd."
„Ik weet dat er genoeg zange
ressen zijn die zich maar wat
graag door een grote platen
maatschappij in laten pakken
omdat ze dolgraag beroemd
willen worden. Maar dat heeft
bij mij nooit gespeeld. Ik ben
zangeres geworden omdat ik
van zingen houd. Dat is mijn
enige grote passie in dit leven. Ik
kies nu weer de liedjes uit waar
ik zelf achter sta. Toen ik nog bij
Sony onder contract stond, wil
den ze dat ik nummers ging op-
Frances Black
m - i
t -
nemen waarvan ze dachten dat
de mensen die graag wilden ho
ren. Een enorme vergissing.
Toen ik het resultaat hoorde,
was het net alsof ik mijn identi
teit was kwijtgeraakt."
Frances Black is vastbesloten
om in de toekomst steeds verder
terug te gaan naar de essentie
van de Ierse liedkunst. „Op die
manier heb ik weer het gevoel
dat ik had toen ik jaren geleden
de muziekbusiness inging. Het
gevoel dat ik bij alles wat ik
deed, met mijn folkverleden be
zig was."
Volksmuziek
David Munnelly werd geboren
in een gezin waarin het maken
van volksmuziek de boventoon
voerde en het is dan ook bijna
vanzelfsprekend geweest dat hij
een bestaan op zou bouwen als
folkmuzikant. „Iedereen in
mijn familie bespeelde wel een
instrument", vertelt hij. „Mijn
vader, ooms, grootouders, noem
ze maar op. Mijn grootmoeder
kwam uit een gezin met twaalf
kinderen en tien van hen kon
den viool spelen, kim je na
gaan."
Munnelly is altijd gefascineerd
geweest door de Ierse dansmu
ziek uit de jaren twintig en het is
bijna zijn missie om de sfeer van
die lang vervlogen dagen te la
ten herleven. Dagen waarin The
Flanagan Brothers furore
maakten met hun Dance Hall
Music. David slaagt er wonder
wel in die sfeer over te brengen,
want als hij met zijn accordeon
op een podium plaatsneemt,
waant de luisteraar zich binnen
de kortste keren in een ouder
wetse danshal, waar de tijd lijkt
stil te staan.
„Je had toen een mix van allerlei
stijlen, want Ieren die naar
Amerika waren geweest, brach
ten 78-toeren platen mee met
dansmuziek en die stijl inte
greerden ze in hun eigen mu
ziek", legt Munnelly uit. „Maar
Ieren speelden ook samen met
Joodse muzikanten en zigeu-
nerjazzgitaristen. Al die ver
schillende invloeden probeer ik
in mijn muziek te vangen. Wat ik
doe, is dus bepaald niet nieuw.
Mijn muziek werd al gespeeld in
1921. Maar dat wil niet zeggen
dat ik ben vastgeroest in oude
tradities. Ik probeer er zoveel
mogelijk mijn eigen visie in te
leggen. Ik vraag me trouwens
wel eens af hoe The Flanagan
Brothers in deze tijd geklonken
zouden hebben. Ik maak mezelf
graag wijs dat er grote overeen
komsten zouden zijn met de mu
ziek zoals ik die maak."
Harry de Jong
Irish Unplugged: 11 feb. De Maagd
Bergen op Zoom21 feb. Stads
schouwburg Middelburg, voorts (se
lectie): vandaag Muziekcentrum
Eindhoven; 19 feb. Concertgebouw
Amsterdam; 23 feb. Chassé Theater
Breda; 26 feb. Vredenburg Utrecht.
Nick Cave, de eigentijdse
'Man in Black' die in twin
tig jaar tijd transformeerde van
underground-icoon tot rock
ster, heeft een nieuw album, een
nieuwe single en een wel heel
opmerkelijke nieuwe videoclip.
Het album verscheen deze
week, de single komt volgende
week en de clip zal ongetwijfeld
zeer spoedig bij de muziekzen
ders te zien zijn. Op de podia
zullen we de muzikale chroni
queur van de 'Bijbelse schuld-
en-boete thematiek' voorlopig
echter niet zien. Aan die ver
plichting hoopt hij na twee de
cennia in de tredmolen van de
rock-'n-roll even te ontsnap
pen.
„Videoclips interesseren mij
niet", zegt Nick Cave. „Ja, in een
ver verleden dachten we nog wel
eens een artistiek statement te
kunnen maken met zo'n filmpje.
En dat werd dan vervolgens
door geen enkele zender uitge
zonden. Zonde van het geld en
zonde van alle tijd en moeite die
er ingestoken werd. Op een ge
geven moment realiseerde ik mij
datje in vrijwel alle clips zwarte
vrouwen zag die flink met hun
billen draaien. Toen dacht ik:
Dat kunnen wij ook." De lezer
raadt het al: de video bij 'Bring
them on' de nieuwe single van
Nick Cave and the Bad Seeds zit
vol zwarte vrouwen die met hun
billen draaien. Heel veel vrou
wen en heel veel draaiende bil
len.
Het contrast tussen de gearri
veerde rockster Nick Cave anno
2003 die zich op zijn recentste
albums bijna als een 'crooner
met literaire bagage' presen
teert en de Nick Cave van de
vroege jaren tachtig. Dat was de
Cave die zich gedroeg als een ge
wond roofdier. De Cave bij wie
de kleedkamer na afloop van
concerten bezaaid lag met ver
schroeide stukjes aluminiumfo
lie en waar het merkwaardig
naar verbrand poeder rook. De
Cave die over het podium be
woog als een opgejaagde rat op
een stinkende vuilnisbelt. De
Cave die ooit in de Popencyclo
pedie geportretteerd werd met
alleen een foto van zijn punt
schoenen.
Hoeveel er uiterlijk en qua ge
drag ook veranderd mag zijn in
die pakweg twintig jaar, in es
sentie en wat thematiek betreft
is Caves muziek nog altijd het
zelfde. De worsteling met be
grippen als schuld en boete; het
verlangen naar verlossing - im
mers stuk voor stuk zaken
waarbij religie, drugs en liefde
vrijwel inwisselbaar zijn als
metafoor. Alleen is de in 1957 in
Australië geboren zanger en
songschrijver met het verstrij
ken der jaren evenwichtiger
geworden; en daardoor be
dachtzamer bij het kiezen van
de juiste metafoor. „Maar de in
spiratiebronnen zijn nog altijd
dezelfde als die in mijn jeugd",
zegt hij als de conversatie een
tikkeltje meer de diepte in gaat.
Nocturama heet het nieuwe al
bum van de man die zich on
danks het ontbreken van mega
hits heeft ontwikkeld tot één
van de invloedrijkste rockmuzi-
kanten van de afgelopen decen
nia. De titel verwijst naar die
verblijven in de dierentuin waar
men het dag/nacht-ritme omge
draaid heeft, zodat de bezoekers
er overdag de nachtdieren in
volle bedrijvigheid kunnen be
kijken. Het is een plaat die zich
heel duidelijk laat plaatsen: Na
het beladen meesterwerk 'The
Boatman's Call' uit 1997, waar
op Cave alle pijn van een ver
broken relatie van zich af zong,
volgde in 2001 het overdreven
gepolijste en daardoor toch
aanmerkelijk minder tot de ver
beelding sprekende 'No more
shall we part'. Nick had een
nieuwe liefde gevonden, Susie
Bick, en de lange liefdesbetui
ging zal haar zeker geraa kt heb
ben. Spannende muziek leverde
het echter niet op. Cave heeft
dat blijkbaar zelf ook zo ge
voeld, want hij wilde met Noc
turama weer een speelse, snelle
en vooral spontane plaat ma
ken. De songs werden bij na ach
teloos geschreven en opgeno
men tijdens een paar vrije dagen
gedurende een Australische
Bad Seeds-tour in het voorjaar
van 2002.
Cave en zijn Bad Seeds wilden
na jaren duidelijk weer eens
'rocken'. En na drie mooie inge
togen, ballad-achtige nummers
gebeurt dat op de nieuwe plaat
voor het eerst in 'Bring it on',
waarvoor ook Chris Baileyzan
ger van de legendarische Au
stralische punkrockgroep The
Saints werd opgetrommeld.
Niet zonder gegronde reden,
want behalve dat de ruim een
jaar oudere Bailey een jeugd
held van Cave is kan er niemand
zo mooi en van diep uit de tenen
'Come on!' schreeuwen als hij.
En 'Bring it on!komt daar heel
dicht bij.
Na de single volgt op het album
het heftig rockende niemendal
letje 'Dead Man in my Bed',
waarna Cave weer vier num
mers lang op de ingetogen, ro
mantische en nostalgische tour
gaat - 'Rock of Gibraltar' is in al
z'n eenvoud een prachtig lief
desliedje. De plaat sluit af met
de maar liefst vijftien minuten
en achtendertig coupletten om
vattende, zwaar doordenderen
de jamsessie 'Babe, I'm on Fire',
een rocklitanie in de sfeer
van Dylans 'Subterranean
Homesick Blues'.
Peter Bruyn
Sopraan Elly Ameling staat al lang niet
meer onder contract bij Philips en heeft
1 ook geen regelmatig contact meer met haar
[vroegere platenmaatschappij. Toch heeft
philips, tegenwoordig Universal Classics,
ter gelegenheid van haar zeventigste ver
jaardag (morgen) een box met vijf cd's op de
(markt gebracht met daarop een overzicht
(van het hele oeuvre van 'de mooiste stem
van Nederland'.
Een woordvoerster van de maatschappij.
«Wij hebben de rechten van vroegere opna
men, dus dat kan. Theoretisch zou mevrouw
(Ameling bezwaar kunnen hebben, maar ik
denk niet dat ze dat heeft, We hebben er een
prachtige uitgave van gemaakt; een mooi
verjaardagscadeautje." De vroegere 'speci
aliste in hemelse vreugde' ziet dat wat prak
tischer. „Als je 't mij vraagt probeert de
maatschappij gewoon een slaatje te slaan
mt mijn 70e verjaardag", reageert ze desge-
ivraagd op de 'geste' van Universal.
Aan een uitgebreid gesprek vanwege haar
verjaardag heeft mevrouw Ameling geen
[behoefte. „Ik heb al meer aanvragen afge
wimpeld", zegt ze. „Want zo'n verjaardag,
achwat stelt dat nu voor? Ik ben op 8 febru
ari altijd op reis en nu zorg ik zeker dat ik
weg ben. Ik heb het druk met het geven van
pasterclasses en absoluut geen tijd om uit
gebreid stil te staan bij een verjaardag, ook
's het mijn zeventigste. Het is een mijl-
ïaltje, meer niet."
eventig en nog altijd druk. Dat bestaan be
gon voor Elly Ameling begin jaren zestig.
Elly Ameling tijdens haar afscheid in 1996.
foto Ruud Hoff/ANP
Daarvoor al zong zij de sterren van de he
mel maar schitterde haar eigen ster nog be
scheiden. Haar zangcarrière begon thuis in
Rotterdam bij de afwas, waar zij met haar
moeder volksliedjes zong; een enkele keer
Schubert. Haar vader, horlogemaker en ju
welier, luisterde vooral naar Beethoven-
symfonieën. Waarmee maar gezegd wil zijn
dat de klassieken altijd toegang hadden tot
huize Ameling.
Elly ging op pianoles, maar toen het erop
aan kwam werd het zang. Haar eerste reci
tal gaf ze vijftig jaar geleden - ook een mijl
paaltje - in februari 1953. Nota bene op de
avond van de watersnoodrampIn 19 5 6 won
zij cum laude het Internationaal Vocalisten
concours in Den Bosch en nadat zij in 1958
tijdens een concours in Genève een soortge
lijk resultaat had behaald was haar naam
gevestigd.
Terug in Nederland mocht zij bij het Rotter
dams Philharmonisch van de legendarische
dirigent Eduard Flipse de sopraanpartij in
de Vierde Symphonie van Mahler zingen.
Met 'Das himnüische Leben' - dat zij later
nog vaak zou zingen - verwierf zij een repu
tatie. „Ze heeft een engelenstem", zei de
een. „Ze is een Sirene", zei de ander.
Het succes overrompelde haar. Na een be-
zinningstijd van negen maanden - 'precies
negen maanden', zei ze later veelbeteke
nend, alsof het voor haar om een nieuw le
ven ging - koos Ameling definitief voor een
carrière in de liedkunst. Een juist besluit op
het juiste moment. Want in die tijd begon in
de barokmuziek de authentieke uitvoe
ringspraktijk aan haar opmars en Amelings
stem - licht en onbevangen - bleek daar per
fect in te passen. Haar partners heetten
voortaan Bach en Handel (voor barokke so
praanpartijen) en Haydn en Schubert (voor
oratoria en liederen).
Onder invloed van de Franse bariton Gé-
rard Souzay en haar pianist Dalton Bald
win wierp zij zich ook op het romantisch
Franse repertoire (Fauré en Debussy) en met
hun 'melodies', met veel taalgevoel en
wendbaar gezongen, maakte zij zo mogelijk
nog meer indruk. Het was alsof haar stem
juist voor die muziek geschapen was.
Elly Ameling zou in haar meer dan 4 0-j arige
loopbaan uiteindelijk liederen zingen uit
alle stijlperioden, met uitzondering van ei
gentijds repertoire. Ook de opera moest het
zonder haar stellen. Eén keer zong zij Ilia in
Idomeno, daarna was het weer liedkunst.
En daarin werd Elly Ameling een grande
dame, een wereldster.
Tja, en hoe gaat dat dan? Zo'n dame stapt
vliegtuig in en vliegtuig uit, hotel in en hotel
uit. Ze beklimt podia van Tokio tot New
York en van Helsinki tot Nairobi, ze werkt
met ontelbare goede musici, met de prach-
tigste orkesten en de beroemdste dirigen
ten. Namen noemen heeft bij Elly Ameling
geen zin, de lijst is eindeloos en 'iedereen'
staat er op.
Eindeloos werd ook de reeks opnamen die
zij maakte. Vrijwel alles wat ze op haar re
pertoire nam verscheen ook op elpee of cd,
eerst bij het Duitse Harmonia Mundi, later
vooral bij Decca en Philips. De liefhebbers
van de liedkunst zien in haar uitgebreide
discografie nog altijd een tijdloos geschenk
aan toekomstige generaties, omdat zij als
'de beste liederenvertolkster ter wereld' de
standaard zette voor allerlei composities.
Natuurlijk won zij daarmee ook prachtige
prijzen. In ons land de Prijs voor Buitenge
wone Bijdrage aan de Uitvoerende Kunsten
en maar liefst vijf Edisons, inclusief eentje
voor haar hele oeuvre. Verder ook een
'Grand Prix du Disque' en een 'Preis der
Deutschen Schallplattenkritik'. Ook mooi:
het ridderschap in de Orde van Oranje Nas
sau. Maar het duidelijkste bewijs van haar
status vormen de vier eredoctoraten, die zij
kreeg in Canada, de Verenigde Staten en
Engeland.
Ondanks al dat eerbetoon gedroeg Elly
Ameling zich nooit als een verwende diva.
Met Hollandse nuchterheid weigerde ze
zichzelf of haar kunst op een voetstuk te
plaatsen. 'Ik zing zoals een wandelaar
loopt', zei ze eens. 'zonder daarop te stude
ren maar gewoon door het te doen.'
Intussen werkte ze wel altijd keihard. 'Elke
drie dagen een concert', zo blikte zij zeven
jaar geleden bij haar afscheid terug. Ame
ling had voor haar recitals nauwelijks voor
bereidingstijd nodig. Vier uur mentale
voorbereiding en ze stond er. Nerveus was ze
nooit, omdat ze precies wdst wat ze kon.
Ameling besloot tot haar afscheid toen haar
stem hoorbaar begon te slijten. Ze deed daar
niet moeilijk over. „Eenstem is als een roos",
zei ze. „Die begint slank en blijft groeien tot
ze uit elkaar valt." Haar afscheid werd te
vens een nieuw begin Want Ameling mocht
dan zelf voortaan het concertpodium mij
den, zij had natuurlijk wel een schat aan
kennis en ervaring die zij kon overdragen.
En dat doet ze nu alweer jaren. Nog altijd
reist en vliegt Elly Ameling de wereld over
om postacademische cursussen en master-
classes te verzorgen. Om even in de beeld
spraak te blijven: de roos is een rozenbottel
geworden, die wereldwijd haar zaadjes
rondstrooit in de hoop dat er mooie nieuwe
rozenstruiken uit groeien.
„Ik voel mij heel gelukkig omdat ik zoveel
mensen ontmoet die de Duitse en Franse
liedkunst nog zo'n warm hart toedragen",
zegt ze nu. „Ik heb ook veel vertrouwen in de
toekomst van het genre want daarin kom ik
geweldig veel jong talent tegen."
„Namen noemen van toekomstige groothe
den? Daar begin ik niet aan. Ik heb het over
talentvolle jongelui uit Frankrijk of Ameri
ka die toch niemand kent. Bovendien: je
kunt nog zoveel talent hebben, maar een
carrière kan toch om allerlei redenen mis
lukken. Je zult bijvoorbeeld maar een ver
keerde echtgenoot treffen..."
Onder de titel 'The Artistry of Elly Ameling'
heeft Philips (Universal Classics) rond de
70e verjaardag van Elly Ameling een 5-CD
set uitgebracht met een dwarsdoorsnede
van het oeuvre waarmee de klassieke zange
res wereldfaam verwierf. De opnames wer
den gemaakt tussen 1964 en 1984. De in
strumental ebegeleiding is steeds in handen
van topmusici en -orkesten.
Piet Snijders
The Artistry of Elly Ameling - 5-CD set. Philips
473 451-2 PB5 Universal Classics).
