Oorzaak moeilijk te achterhalen
Ruimtereis symbool van nationale trots
PZC
Ongeluk betekent
klap voor Europees
ruimtevaartprogram
Vrijwel alle materiaal van Columbia in dampkring verbrand
Eerdere missies:
veertien doden
3 februari 1953
maandag 3 februari 2003
door Ben Apeldoorn
DEN HAAG - De oorzaak van de ramp
met het ruimteveer Columbia zal niet
makkelijk te achterhalen zijn. Heel an
ders als bij het ruimteveer Challenger,
dat op 28 januari 1986, vrijwel op de
kop af zeventien jaar geleden, ontplof
te, is vrijwel al het materiaal waaruit
de Columbia was opgebouwd, hoog in
de dampkring verbrand.
Het ongeluk met de Challenger, waar
bij ook zeven astronauten omkwamen,
werd veroorzaakt door een lekkende
O-ring in één van de twee uit onderling
beweegbare segmenten opgebouwde
vaste-brandstofraketten (solid rocket
boosters, of SRB's). Daardoor ontstond
aan de zijkant van de SRB een intens
hete vlam, die zich door één van de sta
len stutten vrat, waarmee de SRB aan
de grote externe brandstoftank (main
engine tank, of MET) was bevestigd. De
vlam was al op filmbeelden van de lan
cering zelf te zien.
Op zeventien kilometer hoogte, en 73
seconden na de lancering, boorde de
SRB zich in de tank waarop een gigan
tische ontploffing plaatsvond. Duizen
den onderdelen van het ruimteveer en
van de MET (de SRB's vlogen los door
en werden door een commando vernie
tigd) regenden neer in de Atlantische
Oceaan. Zoveel mogelijk ervan werd in
de maanden na de ramp geborgen voor
het onderzoek naar de precieze oorza
ken.
De ramp van zaterdag vond veel hoger
plaats: op zeker 65 kilometer boven het
aardoppervlak en waarschijnlijk nóg
hoger. De Columbia en de bemanning
hadden zaterdag, na op 16 januari te
zijn gelanceerd naar een baan rond de
aarde, een verblijf van zestien dagen in
de ruimte achter de rug, voor allerlei
wetenschappelijke, merendeels biolo
gische experimenten. Daar waren ook
toestellen en experimenten van Neder
landse makelij bij.
Voor de uiteindelijke afdaling moet het
veer omdraaien met zijn motoren in de
vliegrichting. Die worden als remra-
ketten gebruikt om de snelheid terug te
brengen van 28.000 kilometer tot onge
veer 20.000 kilometer per uur. Met die
snelheid, bijna zeventien keer de ge
luidssnelheid, komt het ruimteveer de
dampkring binnen. De toenemende
luchtweerstand, waardoor de snelheid
verder afneemt, genereert steeds meer
hitte op die delen van het veer waar de
lucht het meest intens langs suist.
Die delen zijn daarom bekleed met spe
ciale hittetegels ('heat tiles') die tempe
raturen van duizenden graden kunnen
verdragen. Het betekent ook dat elk
ruimteveer in een heel speciale stand de
dampkring binnenvliegt. Reeds de ge
ringste afwijking daarin kan fatale ge
volgen hebben. Om voldoende te kun
nen afremmen beschrijft het veer
tijdens de verdere daling grote s-boch-
ten, die hem uiteindelijk moeten bren
gen bij de landingsbaan van het Ken
nedy Space Center in Florida. Daar
landt de shuttle als een gewoon vlieg
tuig.
De hele daalprocedure wordt door
computers gestuurd; dat begint al ver
boven de dampkring, als het veer een
half rondje om de aarde van de lan
dingsplaats verwijderd is. De piloten
houden alleen het verloop in de gaten:
afnemende snelheid, de oplopende hit
te, hoogte en de stand van de shuttle.
Waarom dat zaterdag zo fataal mis
ging, is (nog) gissen.
Vast staat dat het radiocontact met de
Columbia ongeveer een half uur vóór
het landingstijdstip (15.16 uur Neder
landse tijd) uitviel. Die uitval valt vrij
wel samen met het moment waarop de
shuttle de dampkring binnentrad. Mis
schien ging het daarbij al mis. Mogelij
ke oorzaken: een computerstoring,
waardoor de stand van de shuttle fout
was, óf er ontbraken 'tiles' op de meest
hittegevoelige plaatsen. Die laatste
mogelijkheid is niet onwaarschijnlijk.
Technici van Nasa meldden vlak na de
lancering dat „er delen van het systeem
tijdens de lancering waren losgeraakt,
waarvan één een vleugel had geraakt".
Leeftijd
Een andere oorzaak is misschien de
leeftijd van de Columbia, die van de
vier ruimteveren van Nasa welbe
schouwd de oudste is. Hij werd al in
1979 afgebouwd; in een tijd waarin de
Nasa nog uitging van een gemiddelde
van één vlucht per twee weken. De
ruimteveren werden goed geacht voor
'minimaal tweehonderd vluchten' al
vorens ingrijpende revisie noodzake
lijk was. Gezien de al spoedig de pan
uitrijzende kosten, bleek één vlucht per
twee weken te hoog gegrepen.
Net als na de ramp met de Challenger,
zal ook die met de Columbia ingrijpen
de gevolgen hebben voor het interna
tionale ruimtevaartprogramma. Zeker
voor dat van het in aanbouw zijnde in
ternationale ruimtestation ISS, waar
voor de ruimteveren letterlijk en fi
guurlijk van levensbelang zijn. Om die
reden komt ook de vlucht van de twee
de Nederlandse astronaut, André Kui
pers, die komend najaar naar het ISS
zou gaan, op losse schroeven te staan,
ondanks het feit dat die vlucht met een
Russische Soyuz-raket zou plaatsvin
den. Na het ongeluk met de Challenger
duurde het twee jaar voordat de draad
van het ruimteveerprogramma weer
werd opgenomenD at zou na afgelopen
zaterdag ook wel eens het geval kunnen
zijn. GPD
De Columbia bij de start op 16 januari. Zaterdag viel het ruimteveer in brokken
terug op aarde.
van onze redactie buitenland
PARIJS - Het ongeluk met het
ruimteveer Columbia treft de
Europese ï-uimtevaart dubbel.
Door de uiterst nauwe samen
werking met de Amerikanen in
de ruimtevaart is het ongeluk
boven Texas voor de Europese
ruimtevaartorganisatie ESA de
tweede noodlottige gebeurtenis
in korte tijd.
Op 11 december mislukte de
lancering van de eerste Ariane-
5-plusraket vanaf de lanceer
basis Kourou in Frans-Guyana.
Drie minuten na de start viel de
brandstoftoevoer uit, waarop
het vluchtleidingscentrum de
Ariane tot ontploffing bracht.
Dat ongeluk had mogelijk al
ernstige gevolgen voor de
vluchten naar het internationa
le ruimtestation ISS. Als de ko
mende jaren geen ruimteveren
meer worden gelanceerd vanaf
Cape Canaveral, belemmert dat
de Europese ruimtevaart be
hoorlijk.
Vooral het Europese midden
deel van de ISS loopt gevaar.
Het 7 meter lange laboratori-
umdeel Columbus heeft tien af
zonderlijke ruimtes voor uit
eenlopend wetenschappelijk
onderzoek. Volgens de planning
moet een Amerikaans ruimte
veer in oktober 2004 de Colum
bus naar de ISS brengen.
Bovendien werken de Europea
nen aan de ontwikkeling van
een speciaal reddingvoertuig
voor de bemanning, waarin ze
ven astronauten kunnen zitten.
Dit Crew Rescue Vehicle (CRV)
kan automatisch vliegen en lan
den. „Zonder de geavanceerde
technologie van de Europeanen
raakt het ruimtestation zwaar
gehandicapt", verwachten ex
perts.
Ook de CRV moet met een ruim
teveer naar boven worden ge
bracht, om voor noodgevallen
op de ISS een plaats te krijgen.
Het ongeluk met de Columbia
dreigt nu de vluchtplannen voor
de ISS grondig in de war te
schoppen. Een reeks ESA-as-
tronauten moet nu wachten
voordat zij de ruimte in kunnen
gaan, met uitzondering van de
ruimtereizigers die vanaf j
Russische basis Baikonoer;
Kazachstan vliegen, zoals
Nederlander André Kuipen
Hij vliegt volgens de plannk
uiteiiijk in november dit ja;
naar de ISS. DPA/ANP
HAMBURG - Voor het ongein:
van zaterdag waren 14 astre
nauten tijdens een ruimtemiss
om het leven gekomen; tin
Amerikanen en vier Russen.
- 27 januari 1967: Drie Anieiy
kaanse astronauten verbrande
in hun Apollo-ruimtecapsu:
tijdens een test op de gronde;
Kennedy Space Center.
- 24 april 1967: De Sovjet-k»
monaut Vladimir Komartr
stort bij terugkeer uit de ruim;:
neer met zijn Sojus 1, doordatt
parachute het niet doet.
- 29 juni 1971: De drie kosmo
nauten van de Sojus 11 worde
na de landing dood in de capsul
gevonden. De luchtdruk biet-
plotseling gedaald.
- 28 januari 1986: Kort nac
start op Cape Canaveral expl&
deert het ruimteveer Challet-
ger. De zeven Amerikaanse bf-
manningsleden,'onder wie ói
eerste vrouw in de ruimt
Christa McAuliffe, komen om.
Bij ongevallen met ruimtera
ketten op de grond zijn ook tal
rijke doden gevallen die gee:
astronaut of kosmonaut wam
In 1960 kwamen in het ruimte
vaartcentrum Baikonur 1(|
mensen om het leven toen ee
SS-7-raket ontplofte.
In 1980 kostte de explosie va:
een Wostok-raket op de ruimte,
vaartbasis Plessezk vijf tig mili
tairen het leven. Op dezelfdefe
sis vielen in 1973 negen dods
door de ontploffing van eenre
ket. In China kostte een misluk
te lancering in 1995 zes mense
het leven toen een raket ontplof
te. In 1996 explodeerde een Chi
nese raket na de lancering vans:
de basis Xichang. Onoffiêf;
bronnen spreken van honden
doden. DPA
RAMP - Op de tweede dag na
de stormvloed is duidelijk ge
worden dat zich op Schouwen
en Duiveland een drama van
ontstellende omvang heeft af
gespeeld. Het geïsoleerde ei
land is een noodgebied van de
eerste orde geworden.
Gistermorgen werd bekend
dat er ten minste 53 doden zijn
te betreuren. Het hele eiland
staat onder water en er is een
schreeuwend gebrek aan
drinkwater, levensmiddelen
en rubberboten. Minstens
tienduizend mensen moeten
zo snel mogelijk worden ge-
evacueerd.
Ook uit Stavenisse komen
droeve berichten. Van de 1700
inwoners worden er 200 ver
mist; gevreesd wordt dat zij al
len zijn verdronken.
Op Goeree-Overflakkee is de
toestand nog kritiek; zo zou
den erin Stellendam 70 doden
te betreuren zijn, terwijl daar
nog mensen in bomen zitten.
Op het hoofdkantoor van hel
Nationaal Rampenfonds in
Den Haag stromen intussen de
bijdragen en aanbiedingen
binnen. Inmiddels is een be
drag van 2 miljoen gulden ont
vangen, exclusief de giften die
per giro zijn overgemaakt. Ko
ningin Juliana heeft onder
meer Numansdorp en Middel-
harnis bezocht en in Rotter
dam met vluchtelingen uit
Schouwen en Duiveland ge
sproken.
Hoofdredactie:
A L. Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax: (0118) 470102
E-mail: redactie@pzc.nl
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax. (0118) 470102
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113) 273000
Fax. (0113) 273030
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen: Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115) 645769
Fax. (0115)645741
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel. (0114) 372776
Fax. (0114) 372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel. (0111)454647
Fax. (0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 lot 17.00 uur
Zierikzee. Goes en Hulst:
8.30-17.00 uur
Internet: www.pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 12.00 uur
Overlijdensadvertenties:
maandag l/m vrijdag: tijdens kanloorurfl
zondag: van 16.00 tot 18.00 uur
Tel. (0118) 484000
Fax (0118) 470100.
Abonnementen
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag van 2,00)
per maand: 20,50
per kwartaal: 55,10
per jaar: 209,90
Voor toezending per post geldt
een toeslag.
E-mail: lezersservice@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor K
het einde van de betaalperiode
Losse nummers per stuk.
maandèg t/m vrijdag:€ 1,10
zaterdag-1,65
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties
Alle advertentieopdrachten worden
uitgevoerd onder toepassing van
de algemene voorwaarden van
Uitgeverij PZC BV alsmede de
regelen voor het advertentiewezen, i
Tarieven kunnen tijdens kantooruren
worden opgevraagd.
Voor gewone advertenties:
Tel: (0118) 484240
Fax: (0118) 470100
Voor kleintjes; Tel. (0118) 484321
Fax:(0118)484370
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concern. De dooi u
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt gebruikt voor onK
(abonnementen)administratie en om u te (laten) informeren over voor u relevante diensten on pro
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuldig geselecteerde
derden. Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk melden bij: PZC, afdeling
lezersservice. Postbus 3229,4800 MB Breda.
Behoort tot LUGQEflGr
Duizenden mensen rouwen in John F. Kennedy Space Center
door Ans Bouwmans
Ze waren zaterdagochtend
speciaal naar buiten ge
gaan om het vertrouwde
'boem-boem' geluid te horen.
Het sein dat ruimteveer Co
lumbia - liefkozend ook wel 'de
vogel' genoemd - veilig thuis
was. „Maar het kwam niet",
zegt Bruce Miller uit Orlando,
Florida. Nu is zijn aanstaande
vrouw Anna Douglas op zoek
naar een stukje plakband om
de rouwkaart die ze hebben
meegenomen te bevestigen op
de granieten dodenwand in het
John F. Kennedy Space Center.
„Om mijn medeleven met de
families te uiten."
Bij het herdenkingsmonument
voor astronauten en in kerken
aan de 'Space Kust' van Flori
da komen mensen bijeen om te
rouwen voor de zeven astro
nauten die na de passage door
de immense hitte van de damp
kring met hun ruimteveer ex
plodeerden. Wat voor vele
Amerikanen een routineklus is
geworden - een vlucht in de
ruimte - blijkt ineens een van
de meest riskante zaken die een
mens kan ondernemen.
De dag begint zo mooi, een
prachtige dag voor een lan
ding. Maar al snel wordt het
een akelige herinnering aan 11
september, met almaar herha
lende beelden van witte stre
pen in de helblauwe lucht en
brokstukken die van 64 kilo
meter hoogte boven Texas naar
beneden vallen. De televisie
dient weer als nationale haard,
waar om het volk zich in afgrij -
zen schaart.
Als om 9 uur lokale tijd de ver
binding met Columbia verlo
ren gaat, is er ongeloof. Nog
nooit heeft Nasa bij een lan
ding bemanningsleden verlo
ren. Tot nu. Het laatste wat de
vluchtleiding hoort is „Roger...
euh..." De 150 genodigden die
bij de landingsbaan in Florida
wachten op de landing van
vlucht STS-107 zien de klok
verstrijken, voorbij het aan
komsttijdstip van 9.16, en kij
ken toe hoe het groepje van
vijftig familieleden en vrien
den van de zeven astronauten
snel wordt weggevoerd.
Even verderop wordt ook bij
het bezoekerscentrum ge
wacht op de landing die niet
komt. „Ze hebben ons verteld
dat hij is geëxplodeerd", zegt
Een man draagt een krans naar de plaats waar duizenden bezoekers aan het Kennedy Space Center
rouwdienst bijwonen na het verongelukken van de Columbia.
een 9-jarige scholiere uit Texas
naderhand. Ze is met haar hele
schoolklas naar Cape Cana
veral gegaan om de Columbia
te zien. Ook Bill Doel, uit Ore
gon City, is hiervoor speciaal
met zijn vrouw van de west-
naar de oostkust gevlogen. Hij
is gefascineerd door de roman
tiek en het mystieke van ruim
tereizen. En hij is niet de enige,
zo meent hij.
Reizen in de ruimte heeft een
speciaal plekje in de harten van
Amerikanen, het is een sym
bool van nationale trots.
„Ruimtevaart is zo met onze
cultuur verweven", meent
Doel. „Kinderen krijgen het er
op school ingepompt, de trots
op ons ruimteprogramma."
Sean O'Keefe, de directeur van
ruimtevaartorganisatie Nasa
komt even na één uur 's mid
dags met de droevige medede
ling. „Het is een tragische dag
voor de Nasa-familie. Tragisch
voor de familieleden. En tra
gisch voor de natie." Doel en
zijn vrouw zien het op de tv in
het Kennedy Space Center,
waar de bussen stijf in het gelid
staan. Vandaag geen rondlei
dingen, maar een herdenkings
bijeenkomst buiten bij de
'Space Mirror Memorial'. Dui
zenden mensen komen er bij
een voor een minuut van stilte.
„Veel tranen van medewerkers
die elkaar omhelsden. Je voel
de je verbonden met hen", zegt
Becky Doel.
Op het grote zwarte vlak staan
17 namen. Van de bemanning
van de Challenger (ontploft bij
de start op 28 januari 1986), de
Apollo 1 (drie doden door een
brand op de lanceerinstallatié
op 27 januari 1967) en zeven
omgekomen testpiloten. Aan
die lijst moeten nu zeven na
men worden toegevoegd: kolo
nel Rick Husband, luitenant
kolonel Michael Anderson,
commandant Laurel Clark, ka
pitein David Brown, comman
dant William McCool, dr. Kal-
pana Chawla, en de Israëlische
kapitein Ilan Ramon.
Ruimtehelden, zo zegt presi
dent Bush in zijn rede tot het
Amerikaanse volk. „Deze as
tronauten kenden de gevaren,
en gingen vrijwillig. Vanwege
hun moed, onvervaardheid en
idealisme, zullen we hen nog
Visitor's Center in Florida een
foto Karl Ronstrom/RTR
meer missen. De missie waar
voor zij stierven, wordt voort
gezet. Onze reis in de ruim
te gaat door.
Denise Van Ness kijkt met een
bleek gezicht naar de granieten
muur. „Ik heb moeite om het te
geloven, Mijn hart breekt, als
ik aan de familieleden denk."
Mary Ellison gaat er even bij
zitten. Ze voelt zich machte
loos. Meer doen dan haar res
pect betuigen aan de slachtof
fers en bloemen brengen - zoals
van Texas tot Washington ge
beurt - kan niet. Zij en haar
man Jonny wonen vlakbij Cape
Canaveral. Ook zij hebben ge
wacht op de knallen die niet
kwamen. „We komen hier
vaak", zegt Jonny over het
ruimtevaartcentrum, „Het
brengt je kinderen patriottis
me bij." En speciaal nu met de
naderende oorlog tegen Irak,
raakt het ongeluk hem hard.
Dit is een nieuwe test voor de
natie, die zo nerveus en onze
ker is, zegt NBC-Nieuws boeg
beeld Tom Brokaw, op lokatie
in Cape Canaveral. We weten
weer wat de risico's zijn van
ruimtevaart, zeggen experts op
radio en op tv. Er is opluchting
dat het geen terrorisme kan
zijn, en zorg over de gevolgen
voor de regio en het internatio
nale ruimtestation ISS als het
ruimteveerprogramma te lang
stil blijft liggen.
Brokstukken
„Als ze me morgen vragen met
een shuttle mee te gaan, dan ga
ik. Zoveel vertrouwen heb ik in
de mensen van Nasa", zegt pas
toor Ken Babington van de
Eerste Baptistenkerk in Cocoa
Beach, opgegroeid in deze re
gio en grootgebracht met ruim
tevaart. Hij moet ook denken
aan de tijd dat hij werkte in de
buurt van Palestine, het Te-
xaanse dorp waar - o ironie -
brokstukken zijn gevonden.
Babington heeft zondagmor
gen een speciale herdenkings-
en rouwdienst georganiseerd
en twee rabbi's uitgenodigd
vanwege de Israëlische astro
naut. Er zijn een kleine hon
derd mensen op af gekomen.
Gepensioneerde en huidige
werknemers van Nasa sta op,
zegt de pastoor. Negen mannen
gaan staan en krijgen applaus.
Nasa-medewerker Dennis
krijgt het woord. Hij is dank
baar dat hij God tot steun
heeft, als de werkweek maan
dag weer begint, zegt hij.
Als hij en zijn collega's de weg
naar het John F. Kennedy
Space Center afleggen, dan
zien ze langs de kant de sympa
thiebetuigingen op uithang
borden bij hotels en bedrijven.
'God zegene de Columbia en de
families', staat te lezen bij Ron
Jon Surf Shop. Bij de ingang
van ruimtevaartcentrum
hangt de vlag half stok. En met
een beetje geluk ligt de met ro
zen bedrukt rouwkaart van
Anna Douglas nog onder een
pot lelies bij het hek voor de
zwart granieten herdenkings
muur. 'Een roos verliest haar
bloei, maar haar geur blijft nog
lang hangen. Een vogel kan
weg vliegen, maar haar zang
blijven we ons herinneren.'
De bemanning van de Columbia bij het vertrek op 16 januari. In het midden, zwaaiend, kolonel Rick Husband. Van links naar
rechts: Kalpana Chawla, William McCool, de Israëliër Ilan Ramon, Laurel Clark, Michael Anderson en David Brown.
foto Chris O'Meara/AP
