Geniale oplichters
zijn altijd geliefd
PZC
Overleven in het getto van Warschau
Een leeg bestaan
De grote vogeltrek
Catch me if you can
30
The Pianist
vrijdag 31 januari 2003
Vincent, de hoofdpersoon in
het Franse sociale drama
L'Emploi Du Temps, brengt re
gelmatig verslag uit aan zijn
vrouw en andere familieleden
over zijn nieuwe baan in Zwit
serland. Hij vertelt hen dan hoe
goed de vergadering verliep, dat
hij al aan zijn nieuwe collega's
begint te wennen en dat er mor
gen een bijenkomst van het pro
jectteam is. Het zou allemaal
best kunnen, want heel veel ba
nen laten zich zo omschrijven
Maar de kijker ontdekt al snel
dat Vincent helemaal niet
werkt.
We zien hem rondhangen in een
glimmend kantoor waar men
sen net zulke banen hebben als
hij tegenover zijn familie veinst.
Zijn nachten brengt hij door op
parkeerplaatsen of in schimmi
ge weghotels, ontbijten doet hij I
in karakterloze wegrestau-1
rants. Geld om te overleven na-1
dat hij zijn vorige baan - een I
echte - kwijtraakte, scharrelt I
hij bij elkaar door bedragen te I
lenen en door bekenden te be- I
trekken bij een onduidelijk I
zwendeltje.
Minutieus volgt regisseur Vin- I
cent in zijn dagbesteding, net
zoals hij in zijn eerste film 'Re- I
sources Humaines' de werk- I
zaamheden van lopende band-1
werkers gedetailleerd in beeld I
bracht. Het trage tempo bena- I
drukt hoe leeg het leven van de I
hoofdpersoon is.
Fritz de Jong I
L'emploi du temps draait vandaag I
en morgen in Schuttershof Middel
burg
Zes jaar geleden wist bij ver
rassing 'Microcosmos', een
documentaire over insecten, de
Nederlandse bioscopen te ver
overen. Dezelfde man die toen
de supervisie had, Jacques
Perrin, kwam vorig jaar met The
Travelling Birds. Dit qua beel
den nog verbluffender werkstuk
gaat over de jaarlijkse migratie
van ganzen, zwanen, pelikanen
en exotischer gevogelte.
Over de verdiensten van de film
kunnen we bondig zijn. Het is
pure sensatie om een camera,
die deel lijkt uit te maken van
een vlucht wilde ganzen, van
zeer nabij de vliegpatronen van
de trekkers in beeld te zien ne
men terwijl beneden de Mont
St.-Michel wegglijdt, de roest
kleurige canyons van Monu
ment Valley hun woeste char
mes ontplooien of de skyline van
New York in het vizier komt met
de Twin Towers nog statig over
eind. Maar de 'beelden van in
Afrikaanse oasen neerstrijken
de ooievaars of zich in de
sneeuw verzamelende Japanse
kraanvogels zijn nog groter in
schoonheid.
In zijn Parijse kantoor getuigen
posters van de films 'Z' (Costa-
Gavras) en 'Noir et Blanc en
Couleurs' (Annaud) van de met
Oscars bekroonde productie
activiteiten die Jacques Perrin
een kwart eeuw geleden al ont
plooide. Als acteur speelde hij
daarnaast in talloze films mee,
maar voor de 60-jarige Frans
man vormen thans dierenfilms
zijn grote liefde.
Een documentaire mogen we
The Travelling Birds niet noe
men. De film is summier in het
verstrekken van gegevens. Af en
toe verschijnt een soortnaam op
het scherm en soms wat gege
vens over vliegroutes, maar het
pure kijkgenot staat primair en
de verwondering over een nau
welijks te bevatten fenomeen:
miljoenen vogels die zich elke I
herfst verzamelen om hele con- I
tinenten over te trekken en die I
in de lente terugkeren in dezelf-
de sloten waaruit ze ooit ver- I
trokken.
Perrin zegt dat hij zijn film niet I
eens wilde presenteren als een I
verhaal maar als een stuk mu- I
ziek: „Duizend uren film had- I
den we verzameld. Ik heb het I
laten monteren door Marie-Jo-1
seph Yoyotte die 50 jaar geleden I
al 'editor' is geweest voor fa- I
meuze speelfilms van Cocteau I
en Truffaut. Ze kreeg 'carte I
blanche". Uitgaand van een I
paar sleutelscènes, als hoofd-1
thema's van een symfonie, zocht I
ze daar de sterkste variaties en 1
overgangen bij - op basis van 1
kleur, stemming, bewegingen -1
tot er een mooi doorgecompo-
neerd geheel ontstond. Als een
concert. Ik beschouw dit als een I
vrije, meer pure vorm van cine- I
ma dan een speelfilm of een do- I
cumentaire ooit kan zijn."
Drie jaar werd er gewerkt aan I
The Travelling Birds, waarbij I
erg veel tijd werd uitgetrokken I
om het vertrouwen te winnen I
van de hoofdrolspelers. Jacques I
Perrin vertelt dat men op broed- I
plaatsen zoals in Normandië
maanden de tijd nam om de vo-
gels, zelfs al in het stadium van j
kuikentjes in de dop, te laten I
wennen aan mensen en aan dé
aanwezigheid van de 'ultra I
light' vliegmachines (die er uit I
zien als 'hanggliders' met een
motortje) waarmee tijdens het 1
trekken de opnamen moesten
worden gemaakt. De beesten j
raakten er zo vertrouwd mee dat I
later de vrij in de lucht hangen-1
de cameralieden op kilometers I
hoogte de ganzen af en toe bij j
zich vandaan moesten duwen. I
Pieter van Lierop
The Travelling Birds: zondag I
Schuttershof Middelburg.
Scène uitTheTravelling Birds.
De joden worden afgevoerd. Hoofdrolspeler Adrien Body (De Pianist) loopt vlak voor de paarden en is
te herkennen aan zijn karakteristieke hoedje.
Je vraagt je af wat het Filmfestival van
Cannes heeft met piano's. Nadat de laat
ste tien jaar de Gouden Palm al eens was ge
wonnen door 'The Piano' (van Jane Cam
pion) en 'La Pianiste' (van Michael Haneke)
kwam die hoofdprijs afgelopen jaar terecht
bij The Pianist, geregisseerd door Roman
Polanski Alle drie de films zijn terechte
winnaars geweest maar die van Polanski is
bovendien een voorlopige kroon op het oeu
vre van deze cineast Als jongetje is hij ont
snapt uit het getto van Krakau en 60 jaar
heeft hij gewacht met het maken van een
film die verband houdt met zijn traumati
sche jeugd.
Het is ook voor het eerst sinds 1962 ('Mes In
Het Water', Polanski's eerste film) dat hij
weer gedraaid heeft in zijn geboorteland.
Voor een deel althans: de meeste exterieurs
werden opgenomen in Warschau, de interi
eurscènes zijn opgenomen in de Berlijnse
Babelsberg-studio's. Engels is de voertaal in
Polen en de hoofdrol wordt gespeeld door de
Amerikaan Adrien Brody naast nog een
paar Britse acteurs. Dat zijn dan ook de eni
ge concessies die Polanski heeft willen doen
aan het internationale publiek.
The Pianist reconstrueert het gruwelver
haal van het getto van Warschau. De Duit
sers kregen de stad op 1 oktober 1939 in
handen. Twee weken later waren ze bezig
muren te bouwen en prikkeldraad te span
nen rond een stadsdeel van 403 hectare. Er
werd daar een half miljoen joden samenge
dreven Er waren er al 300 000 afgevoerd
naar het vernietigingskamp Treblinka toen
in april 1943 in het getto een opstand uit
brak, waarbij 40.000 joden betrokken wa
ren van wie er slechts 200 wapens hadden
Ze werden bestookt door tanks en zware ar
tillerie. 7000 opstandelingen verloren hun
leven in de strijd die een maand voortduur
de.
De 30.000 overlevenden werden versneld
gedeporteerd. Toen de Duitsers in 1945
Warschau ontruimden waren daar nog 20
joden in leven. Een van hen was Wladyslaw
Szpilman, een musicus die van zijn ervarin
gen verslag deed in een boek dat in 1946 ver
scheen onder de titel 'Dood van een stad'.
Het trok echter pas echt de aandacht toen
het in 1998 opnieuw werd uitgegeven als De
pianist.
Als introductie op zijn film in Cannes gaf
Polanski de verklaring dat hij altijd heeft
geweten vroeg of laat een film te zullen ma
ken over deze zwarte bladzijden uit het re
cente Poolse verleden: „Szpilmans verhaal
was waar ik naar gezocht had. Ondanks alle
gruwelijkheid zit er een positieve kant aan
zijn verslag en is er sprake van hoop Ik heb
het getto van Krakau overleefd en de bom
bardementen op Warschau. Ik wilde mijn
herinneringen herscheppen, maar niet via
een autobiografisch verhaal. En heel be
langrijk was het voor me dat ik zo dicht mo
gelijk bij de realiteit zou komen en niet een
film zou maken die toch weer typisch Holly
wood zou zijn
Die laatste opmerking houdt een sneer in
aan het adres van Spielbergs film 'Schind-
ler's List'. Die blijft overigens achtenswaar
dig genoeg, maar zelfs zonder met The
Pianist in vernietigingskampen terecht te
komen is deze film tegelijkertijd harder en
droger. Polanski: „Szpilman heeft de wer
kelijkheid beschreven met verrassende ob
jectiviteit, bijna koel en wetenschappelijk
In zijn boek zijn er slechte Polen en goede
Polen, zoals er ook slechte en goede joden
waren en slechte en goede Duitsers."
Maar veel goede Duitsers komen we in De
Pianist toch niet tegen. Het beestachtige ge
weld van de nazi's is zelden zo breed uitge
meten. Zo is er het bloedstollende detail
tijdens een razzia als de familie Szpilman
vanuit hun huiskamer ziet gebeuren dat aan
de overkant van de straat iemand met rol
stoel en al van driehoog uit een raam wordt
gesmeten. Het is maar één voorbeeld.
De enige goede Duitser die we tegenkomen
is de officier Wilm Hosenfeld die Szpilmans
leven zal redden. We hebben dan al 140 mi
nuten van bloedbaden en andere ellende
achter de rug. De pianist is eerst nog lang
buiten schot gebleven omdat hij als gewaar
deerd musicus min of meer een beschermde
status geniet. Later ontsnapt hij uit het get
to en slaagt erin, dankzij relaties met het
Poolse verzet, onder te duiken. Maar hij
moet weer vluchten, zonder uit Warschau
weg te kunnen. Maanden van zwerven, hon
ger en kou heeft hij achter de rug als hij er
gens een piano vindt en het niet kan latende
toetsen te beroeren. Daarmee verraadt hij
zijn aanwezigheid en wordt gevonden door
Hosenfeld, een muziekliefhebber, die Szpil
man te eten geeft en een schuilplaats wijst
waar hij het kan uithouden tot de Russen ar
riveren.
Het is werkelijk gebeurd. Zo maakt Po
lanski ook dankbaar gebruik van andere
markante feiten uit de dramatische reali
teit Toen in 1939 de eerste Duitse bommen
terecht kwamen op Warschau, kwam een
van de eerste voltreffers terecht op de radio
studio waar Szpilman bezig was met een
uitvoering van Chopins laatste Nocturne in
Cis. Toen zes jaar later de Poolse radio weer
in de lucht kwam. werd de uitzending be
gonnen met hetzelfde pianostuk van Cho
pin, uitgevoerd door Wladyslaw Szpilman
Het is een perfect kader voor dit hartver
scheurende relaas uit de hel waarmee het
Polanski lukt om geen enkele valse snaar te
raken. En met dus inderdaad een aangrij
pend element van hoop. Die wondermooie
nocturne zul je na deze film nooit meer kun
nen terughoren zonder te slikken.
Pieter van Lierop
The Pianist. Regie: Roman Polanski. Mei: Adrien
Body, Thomas Kretschmann, Michal ZebrowsH
Frank Finlay, Emilia Fox. Julia Rayner. Te zien
vandaag t/m maandag in Schuttershof Middel
burg.
en audiëntie zoals je zelden gegund wordt vindt plaats in een hotel op Manhattan.
Samen met een Australische collega word ik een suite binnengeleid, waarin
comfortabele fauteuils ons zitten op te wachten: Steven Spielberg als de meest
succesvolle filmer aller tijden, Leonardo DiCaprio als de meest glamoureuze superstar van
Hollywood en Tom Hanks als de acteur die de afgelopen tien jaar vijf keer voor Oscars werd
genomineerd en twee keer wist te winnen.
DiCaprio als pseudo-piloot.
Het drietal heeft samenge
werkt voor het even elegan
te als lichtvoetige oplichters-
avontuur Catch me if you can,
dat op 6 februari de Nederland
se bioscopen bereikt. En op be
scheiden schaal wil men toch
iets doen aan publiciteit. De
sfeer is lacherig. Hanks heeft er
geen probleem mee dat de mees
te aandacht naar Steven en Leo
nardo zal gaan en houdt zich
vooral bezig met geboeid luiste
ren en het verorberen van cho
coladekoeken en cola lights. De
twee anderen hebben er meer
zin in.
Catch me if you can is gebaseerd
op het historische verhaal van
F rank Abagnale, die zich tussen
zijn zestiende en eenentwintig
ste levensjaar met succes wist
uit te geven voor piloot, arts, ad
vocaat en schooldocent tenein
de alles bij elkaar een slordige
2,5 miljoen dollar te kunnen
verzilveren aan vervalste che
ques. Dat gebeurde halverwege
de jaren zestig Tegenwoordig is
Abagnale een vermaard des
kundige in het beveiligen van
cheques, geld en andere waar
depapieren. Leonardo DiCaprio
gebruikt al zijn acteertalent en
charmes om de gentleman-op-
lichter van 35 jaar geleden over
tuigend neer te zetten. Tom
Hanks speelt de FBI-agent die
dankzij noeste ijveren vasthou
dendheid uiteindelijk Abagnale
in de kraag greep en vriend
schap overhield aan het kat-en-
muis-spel dat jaren had ge
duurd.
DiCaprio: „Ik kreeg het script
tijdens de opnamen van 'Gangs
of New York' Toen had ik allang
het boek gelezen De autobio
grafie ligt al sinds 1980 in de
winkels. Ik was dus bekend met
het opmerkelijke leven van
Abagnale. Ik was meteen blij
met de kans om als acteur een
zwendelaar te spelen, die feite
lijk net zo goed een 'acteur' is."
Spielberg: „Dat zegt die jongen
heel goed. Om een goede oplich
ter te zijn, moet je bijzonder
acteertalent bezitten. En de
mensen houden net zo veel van
geniale oplichters als van fan
tastische acteurs. Een film als
'The Stmg' is er het beste voor
beeld vanIn Catch me if you can
laat ik de opzienbarende avon
turen zien van een jongeman die
van de rails is geraakt door de
huwelijksellende van zijn ou
ders Hij liep weg en moest geld
verdienen. Hij merkte hoe mak
kelijk het voor hem was mensen
te misleiden en er zijn voordeel
mee te doen Hij werkte zich in
de nesten en kon niet meer te
rug. Het enige wat hij nog kon
was proberen nog beter te zwen
delen. hopend om niet tegen de
lamp te lopen. Maar dat hij
vroeg of laat het haasje zou zijn,
dat wist hij. Toen het gebeurde
was hij eigenlijk opgelucht."
„Eigenlijk gaat het om de groei
stuipen van een puber, op kos
ten van de belastingbetalers
Belangrijk in moreel opzicht is
dat Abagnale nooit ongedekte
cheques heeft gebruikt om ge
wone middenstanders te tillen.
Hij richtte zich exclusief op de
grote banken die zijn vader te
grazen hadden genomen. The
Chase Manhattan Bank was zijn
grootste slachtoffer samen met
vliegmaatschappij PanAm.
Maar Abagnale heeft geboft dat
hij werd gepakt door juist Carl
Hanratty, de FBI-man die door
Tom wordt gespeeld."
Tom Hanks: „Carl is een wat
saaie maar zeer toegewijde poli
tieman met heimelijk een diepe
bewondering voor het vernuft
en lef van de oplichter die hij
koste wat kost wil pakken. Ais
hij hem in het vizier krijgt is hij
verbluft door de charme en
vooral de jeugdige leeftijd. Hij
krijgt een zwak voor hem. Hij
weet dat hij hem naar de gevan
genis zal sturen, maar als hij ook
zijn voorgeschiedenis heeft le
ren kennen en ziet wat voor
kwetsbaar mens Frank is, on
danks al zijn bravoure, dan
neemt hij het voor hem op en
biedt hem de kans zijn misda
den weer goed te maken. Zoiets
lijkt alleen voor films verzon
nen te kunnen worden Maar het
is echt zo gebeurd."
Leonardo DiCaprio vertelt dat
hij enige dagen is opgetrokken
met de echte Frank Abagnale,
om te onderzoeken waar het
speciale talent van deze inmid
dels volledige gerehabiliteerde
meester-oplichter op was geba
seerd: „Het is de combinatie van
ontwapenende charme en heus
acteertalent. Ik vroeg hem hoe
hij indertijd werkte. Hij deed re-
Leonardo DiCaprio met Jennifer Garner in Catch me if you can.
soon terug met een onmisken
baar zuidelijk accent. Hij is echt
een kameleon, een instinctief
acteur."
Spielberg: „Frank ontdekte als
tiener dat hij het talent bezat om
mensen alles wijs te maken wat
hij wilde. Maar het was ook een
tijd, de vroege jaren zestig, dat
de maatschappij nog goedgelo
vig was. Dat is veranderd. Deze
film is ook een hommage aan
een tijdperk dat Amerika nog
een beetje naïef was. Mensen
gingen nog niet zo argwanend
met elkaar om als nu Achter
deuren werden nog niet op slot
gedraaid en mensen werden be
oordeeld op hoe ze eruit zagen.
search naar het soort lui waar
hij zich voor uit wilde geven,
nam eigenaardigheden over in
het gedrag dat bij een bepaald
beroep hoort, trok er het juiste
kostuum bij aan en veranderde
in zo iemand. Precies zoals ac
teurs werkenHet viel me ook op
dat hij onwillekeurig met zijn
stem manipuleert. Hij ontkende
dat hij dat deed, maar met de re
corder kon ik het bewijzen. Hij
kreeg een telefoontje van ie
mand bij een bank uit het zuiden
en van het ene moment op het
andere sprak hij tegen die per-
Wie een net pak aan had, werd
geacht een net mens te zijn."
Voor alle drie de heren in de luie
fauteuils is Catch me if you can
een weldadige afwisseling ge
weest na de uitputtende erva
ringen in de zwaarmoedige
films die ze net achter de rug
hadden. Tom Hanks had net een
maffia-killer gespeeld in 'Road
to Perdition'. „Maar het is niet
zo dat ik dacht: Nu moet ik no
dig weer iets lichters doen. Je
gaat voor het beste dat voor
handen is."
Spielberg had net in hoog tempo
achter elkaar eerst het intens
sombere 'A.I.' geregisseerd en
toen 'Minority Report' „Ik kon
wel wat frisse lucht gebruiken,
jaMaar helemaal een vakantie
tripje is het toch niet geworden,
met 150 verschillende sets en lo
caties in Los Angeles, New York,
Montreal en Quebec. En ik heb
het gedraaid in 56 dagen. Zo
snel heb ik mijn hele leven niet
gewerkt."
En Leonardo had met Martin
Scorsese net 'Gangs of New
York' gedaan waarvoor de su
perster negen maanden lang
vast zat in de Cinecitta studio's
in Rome „Dat was de zwaarste
opgave die ik ooit heb uitge
voerd, zowel fysiek als psy
chisch. Al tijdens het voorgaan
de jaar had ik me intensief op
die film voorbereid. Voor
'Gangs of New York' had ik iets
van 30 pond aan spieren opge
bouwd en heb ik getraind als een
bezetene. Die draaitijd van ne
gen maanden is inderdaad een
forse belasting geweest. Het be
tekende voor mij bijna elke dag
werken, want ik zit in vrijwel
elke scène. Maar het heeft ont
zaglijk veel bevrediging ge
schonken." Hoe vindt Leonardo
DiCaprio het om op dit moment
twee concurrerende hitfilms te
gelijkertijd in de bioscoop te
hebben en met welke van de
twee geeft hij zichzelf de beste
kans in de race om de Oscars.
Als daar in dit gezelschap ten
minste een eerlijk antwoord
over mogelijk is.
DiCaprio: „Zo wil ik het niet be
kijken. Oscar-kansen hangen
minder af van de objectieve
kwaliteit van een acteerpresta
tie dan van de emotionele im
pact die een rol heeft. Daarnaast
speelt een hele reeks onbereken
bare factoren mee. Geen van
tweeën lijken het me rollen
waar ik een Oscar mee kan win
nen. En je pakt ook niet een rol
aan omdat je er Academy
Award-kansen bij ruikt, maar
omdat je er interessante moge
lijkheden in ziet als je het gaat
spelen. Dat zowel 'Gangs of
New York' als 'Catch me if you
can' het momenteel heel goed
doen, daar ben ik blij mee Maar
zelfs aan die potentie denk ik
niet als ik een rol aanpak. Na
een megahit als 'Titanic' blijven
veel mensen bij elke volgende
film van mij verwachten dat het
een megahit wordt. Als dat uit
blijft zijn ze teleurgesteld. Maar
het is irréel te verwachten dat ik
zo maar megahits op elkaar zou
kunnen stapelen. Ik vind acte
ren een heerlijk beroep waarin
ik nog lang actief wil blijven en
steeds beter wil worden. Daar
om kies ik voor projecten waar
ik kan werken met mensen van
wie ik kan leren Dat is het enige
wat voor mij belang heeft. Ik wil
films doen die mij mogelijkhe
den bieden om te groeien. Ik
vind commercieel succes best,
maar het is eigenlijk het laatste
wat me interesseert."
Pieter van Lierop
Catch me if you can is met ingang
van donderdag 6 februari in de Ne
derlandse bioscopen te zien
