Oneliners lossen niets op
PZC
10
Trekvogels strijken neer in
tuin van Nieuwe Muziek
The Cave wil lekker spelen
Boeren moeten
slimmer spuiten
COS betreurt
weigering actie
bikers in tunnel
kunst cultuur
lezers schrijven
Dieren IV
Stille tocht V
Jacht
Kerk en Israël
donderdag 30 januari 2003
door Ben Jansen
VLISSINGEN - Het idee om bij
de opening van de Westerschei -
detunnel motorrijders geld
bijeen te laten brengen voor
Bangladesh had een beter lot
verdiend. Dat laten het Cen
trum voor Ontwikkelingssa
menwerking in Zeeland (COS)
en de ontwikkelingsorganisatie
Novib de directie van de NV
Westerscheldetunnel weten. Ze
vinden de weigering van de tun-
nelexploitant 'een gemiste
kans'.
De Vlissinger P. Nagtegaal nam
het initiatief om motorrijders
onder het motto Bikers for Ban
gladesh door de tunnel te laten
rijden. Tegen extra betaling. De
opbrengst ervan zou naar de ac
tie Zeeland Bangladesh gaan
Het stak Nagtegaal dat zijn
ideeën werden afgewezen nog
voor hij ze aan de directie had
mogen toelichten. COS en No
vib kunnen zich die ergernis
voorstellen, omdat het initiatief
vanuit de bevolking komt en een
breed draagvlak heeft.
Het argument van de NV Wes
terscheldetunnel na inwilliging
van het verzoek zou betekenen
dat vergelijkbare acties in de
toekomst ook zouden worden
'toegestaan, gaat volgens COS
en Novib niet op. Het gaat om
een activiteit bij de opening van
de tunnel en dat is een eenmali
ge gebeurtenis. De woordvoer
der van de tunnelexploitant
verklaarde dat de tunnel niet
uitsluitend voor één categorie
gebruikers kan worden openge
steld. COS en Novib vragen zich
af hoe de NV Westerscheldetun
nel zal omgaan met het plan in
2005 de Tour de France door de
tunnel te laten rijden.
COS en Novib zijn enthousiast
over het initiatief van Bikers for
Bangladesh. De afwijzing is
"naar hun mening om twee rede
nen een gemiste kans. Er is de
koppeling met de watersnood
ramp van 1953: Bangladesh
heeft elk jaar te maken met
overstromingen. Daarnaast
steunt de provincie Zeeland
sinds 2000 ontwikkelingspro-
jecten in Bangladesh, juist van
wege de overeenkomsten: beide
een Deltagebied en beide in ge
vecht met het water.
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - De grote vo
gels die de Belgische kunste
naar Raphael August Opstaele
heeft geplaatst in de tuin van de
Kloveniersdoelen in Middel
burg symboliseren een verlan
gen naar vrijheid. Voor direc
teur Ad van 't Veer van Nieuwe
Muziek Zeeland was het Schu-
bertprogramma dat hij dit jaar
brengt reden de vogels van Op
staele in en rond zijn concert
zaal te exposeren. „Mijn thema
is Die Winterreise. Daar passen
die vogels, die elke winter naar
het zuiden trekken, natuurlijk
mooi bij."
Opstaele is de man achter Meca-
no-art en Mass and Individual
Moving. Hij maakt grote, vaak
bewegende, beelden voor op
straat. Nieuwe Muziek werkt al
'jaren met hem samen. Zo be
volkten Opstaele's creaties vo
rig jaar zomer de Grote Kerk
van Veere. En tot voor kort stak
een aantal Meccano-achtige
constructies net het hoofd uit
boven de tuinmuur van de Klo-
veniersdoelen. Tot begin maart
is de Middelburgse concertzaal
nu het domein van wat Opstaele
noemt de Spontane Generatie.
Het zijn grote, vriendelijke vo
gels op pilaren, geheel wit. Eén
ervan staat in de hal van de Klo
veniersdoelen. Zijn hoofd
draait rond, op één van de vleu
gels rust een gouden bal. Aan de
wanden zijn de verschillende
stadia in de ontwikkeling van de
vogel te zien en vanaf een groot
scherm kijken enkele soortge
noten toe.
„Opstaele heeft het vogelvrij
zijn verbeeld", stelt Van 't Veer.
„Het is een beeld van de kunste
naar die zijn vleugels uitspreidt
en kan wegvliegen wanneer hij
wil. Ik heb op 8 februari een uit
voering gepland van Die Win
terreise van Franz Schubert,
Voor mij is dit daarom meer een
beeld van een trekvogel die
's winters van noord naar zuid
vliegt. Maar iedereen mag er na
tuurlijk in zien wat hij wil."
Het indrukwekkendste beeld
staat in de tuin van de Klove
niersdoelen. Daar zijn negen
van de grote witte vogels op een
kluitje geplaatst. Een heel mooi
kluitje, want ze staan opgesteld
in rijen van drie, van laag naar
hoog, waardoor ze exact een
carré vormen. „Die tuin is wat
anders dan de kerk in Veere,
maar zolang we hier zitten wil ik
daar graag iets met beeldende
kunst doen", verklaart Van
't Veer. „Het is een beetje een on
dersteuning van wat ik binnen
met muziek doe. Daarom is die
link met Die Winterreise zo
mooi. Ik wil dit jaar nog meer
met Schubert doen. Maar wat
zie je? Heb ik net mijn concerten
rondblj kt dat het Holland Fes
tival ook met Schubert aan de
haal gaat. 'Waar halen ze het
vandaan?', vraag je je af. Mis
schien wel van onze website."
Op 1 maart gaat kunstenaar Ro
nald Mullié uit Gapinge in de
tuin aan de slag. Tot 1 oktober
wil hij daar een Jericho-bonen-
tuin aanleggen en onderhou
den.
In een aantal maanden moeten
de bonen tot muren opgroeien
en dan instorten. Een parallel in
de programmering vormt de
muziek van componist Louis
Andriessen. Als het aan Van 't
Veer ligt neemt Opstaele zijn vo
gels in maart nog niet mee naar
België. „Ik ben met de gemeente
in de slag over de vraag of die
vogels niet hier voor de deur in
de gracht kunnen drijven. Ik
heb er goede hoop op. Dat geeft
dan extra uitstraling aan Nieu
we Muziek zolang we weer in
Middelburg zitten,"
De planning is nog steeds dat
Nieuwe Muziek Zeeland begin
2004 definitief haar intrek
neemt in de Grote Kerk van Vee-
Behalve tijdens concerten kunnen
de beelden van Opstaele tijdens
kantoortijden in de Kloveniersdoe
len in Middelburg worden bezich
tigd.
The Cave verlangt niet terug naar de jaren zestig.
De Belgische kunstenaar Raphael August Opstaele maakt grote, vaak bewegende, beelden voor op
straat. foto Ruben Oreel
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - Uit het feit
dat er veel liedjes van The Kinks
op het repertoire staan, blijkt
dat de Walcherse popgroep The
Cave geen doorsnee coverband
is. Met acht muzikanten is de
formatie ook beduidend groter
dan de gemiddelde popgroep.
„We verlangen niet terug naar
de jaren zestig", zegt gitarist
Leo van de Ketterij. ..Ik durf ge
rust te zeggen dat wij betere gi
taarsolo's neerzetten dan Dave
Davies van The Kinks destijds."
Van de Ketterij is een bekende
naam in, maarzeker ook buiten,
de Zeeuwse popwereld. Denk
maar eens aan zijn lidmaat
schap van Shocking Blue of het
co-auteurschap van het liedje
'Mijn hart kan dit niet aan'
waarmee Frederique Spigt en
kelejaren geleden nèt het Euro
visie Songfestival niet haalde.
Na jarenlang als professionele
muzikant zijn brood te hebben
verdiend, doet hij het tegen
woordig iets rustiger aan. Hij
combineert zijn muzikale be
zigheden met een parttime
baan. Daardoor kan hij nu een
lang gekoesterde wens in ver
vulling laten gaan.
Van de Ketterij: „Al jaren loop
ik rond met het idee eens een
keer nummers van The Kinks li
ve uit te voeren. Iedere cover
band speelt liedjes van The Rol
ling Stones, maar The Kinks
hoor je zelden, afgezien van een
nummer als You really got me.
De muziek van The Stones is op
de blues geënt, maar de muziek
van The Kinks is lastiger te spe
len. Ze zijn artistieker dan The
Stones, hun muziek is meer ge
arrangeerd, harmonisch zit het
interessant in elkaar, met tal
van akkoordenprogressies. De
muziek van The Beatles heeft
dat overigens ook, maar die zijn
zangtechnisch wat moeilijker
na te doenomdat ze in de studio
experimenteerden met de snel
heid van de opnamen en allerlei
toegevoegde effecten Mooie
Kinks-nummers als Dead end
street en Sunny afternoon wa
ren toen ik als muzikant begon
net te moeilijk. Tot mijn grote
spijt, want ik had maar één
naam van een band op mijn
schooltas staan en dat was The
Kinks. Nu kan ik die muziek wel
spelen. Ik zie het als een vorm
van ijken, het opzoeken van
mijn roots. Dus ben ik op zoek
gegaan naar mensen die dat
werk met mij wilden uitvoeren."
Leerling
Als eerste benaderde Van de
Ketterij gitarist Brian Quite,
ooit een leerling van hem. „Ik
ben thuis doodgegooid met mu-
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor reacties op in de PZC versche
nen redactionele berichten, artikelen of commentaren. De reactietijd
beloopt uiterlijk 7 dagen. Plaatsing van bijdragen betekent niet dat de
redactie de meningen en stellingen van de inzenders onderschrijft.
Open brieven, oproepen, gedichten en anonieme inzendingen worden
niet geplaatst. Bijdragen mogen niet langer zijn dan 250 woorden. De re
dactie behoudt zich het recht voor inzendingen te bekorten. Over ge
weigerde brieven wordt niet gecorrespondeerd.
Na het lezen van het artikel over
de film die GALA gemaakt heeft
over hoe de dieren behandeld
worden in de circussen (PZC 25
januari) dacht ik: daar gaan we
weer. Volgende hoofdstuk in
gruwelijkheden die we de die
ren aandoen. Hoe lang is het al
niet bekend dat deze dieren ern
stig uitgebuit worden? Maar zo
lang er mensen naar toe blijven
gaan, zal het eeuwig blijven be
staan, tenzij het van overheids
wege verboden wordt. Dat deze
dieren hun kunstjes doen is echt
niet uit weelde of omdat zij dit
leuk vinden. De dieren worden
vaak uitgehongerd, geslagen en
gemanipuleerd om deze kun
sten te vertonen. Bijvoorbeeld
beren op hete platen laten staan
om ze te laten 'dansen'. Ook oli
fanten worden langdurig gesla
gen om ze te 'breken'. En nog
veel meer ellende en wreedhe
den. Daarnaast verblijven ze
constant in veel te kleine ruim
tes en worden van de ene plaats
naar de andere getransporteerd
waardoor ze ook onderhevig
zijn aan een enorme dosis stress.
Vanuit het circus wordt altijd
beweerd dat de dieren het zo
goed hebben, maar helaas, ik
geloof niet in sprookjes. Dege
nen die naar het circus willen
kunnen altijd het alternatief
kiezen, bv. het fantastische Cir
que du Soleil. Hier treden enkel
mensen op en allen uit vrije wil.
Dat kan helaas niet van de die
ren gezegd worden.
J.W.H. Haak
St. Jacobsstraat 18
Vlissingen
Nanda Lina wil als liefhebber
van dieren een stille tocht hou
den in Breda (PZC 27-1). Dit is
een goed recht, of je nu voor
stander bent van zoiets of niet.
De gekozen datum is wel heel
erg slecht. Op deze datum wordt
ook 'De Ramp' herdacht. Heel
Nederland staat stil bij deze
herdenking. Nanda niet, want
zij vindt het niet nodig dit voor
val te herdenken omdat het 'al
zoveel jaar geleden is'. Nanda
gaat er domweg aan voorbij dat
er nog steeds mensen zijn inde
toen getroffen gebieden, diehun
hele familie of een groot deel
daarvan verloren hebben. Men
sen die nu zeggen, waarom
moest ik het overleven? Haar
uitspraken doen deze mensen
veel pijn. Wat wil Nanda zeggen
met: het is maar een beperkt
clubje van hoge pieten. Weet zij
niet dat dit gebeuren breed her
dacht gaat worden? Voor de goe
de orde: ik ben zelf een import-
Zeeuw, maar ik ben welgeboren
in een dorp aan de kust. De
storm heb ik als puber meege
maakt. Er mag dus veronder
steld worden dat ik er iets van
weet. Hoe ver gaat de dierenlief
de van Nanda? Gebruikt zij
diervriendelijk geteste midde
len, zoals waspoeders en cosme
tica? Mag ik wel verwachten dat
Nanda vegetariër is, of dat zij
minstens haar producten koopt
bij een scharrelslager of biowin-
kel?
N. J. van Duyn
EsdoomstraatM
Oost-Souburg
Jagers, boeren en dierenvrien
den gaan samen in de faunabe-
heerclub (PZC, 23-1). De jagers
eisen dat drie naturbeheeror-
gansaties maar één zetel hebben
in het bestuur. Hoewel, als ik het
zo lees deze overeenkomst ont
wrongen is, spreekt gedeputeer
de G. de Kok toch van een prima
samenwerking. Het faunabe-
leid zal zich mede door de komst
van de beheereenheid FBE meer
in de openbaarheid afspelen.Ik
vraag mij af hoe dat nog kan
Natuurbeleid Zeeland heeftaf-
gelopen jaar niet anders gedaan
dan afschotvergunningen afge
ven. Dus gewoon legaliseren,
het hele seizoen door. Werkelijk,
ik begrijp niet dat natuurmin-
nende burgers en de Zeeuwse
Milieufederatie niet openlijk
hun afkeer hierover uitspreken.
In het broedseizoen moet er toch
zeker een gedoogperiode zijn.
J. Koeman
Polderweg 5, Kruiningen
ziek van The Kinks. Mijn vader
is een echte freak, een grote ken
ner van de popmuziek. Als vijf
tienjarig jongetje kreeg ik gi
taarles van Leo. Dan spraken
we natuurlijk ook over die stijl
van spelen van The Kinks." De
band wordt gecomplementeerd
door zanger John Howard, bas-
gitarist Andre Moehijam,
drummer Alain Asselberg, toes-
tenist Eric van Noort en achter
grondzangeressen Lisa van de
Ketterij en Nanda Telussa „Het
is een voordeel dat John Engels
talig is", meent Quite. „Vaak is
het Engels van Nederlandse
popzangers om te huilen."
Het niveau van de muzikanten
en de mix van jong en oud maakt
van The Cave meer clan zomaar
een retro-band, ook al bestaat
het repertoire voornamelijk uit
covers van The Kinks, The Beat
les en The Rolling Stones. „Deze
band staat met onder druk van
hoge ambities", aldus Van de
Ketterij. „We willen lekker en
goed spelenEn de muziek stamt
weliswaar uit de jaren zestig,
maar het wordt gespeeld naar
de huidige maatstaven. We sleu
telen niet veel aan de originele
nummers, maar we stoppen er
wel iets van onszelf in."
The Cave treedt zondag op in café
't Schuttershof in Middelburg, aan
vang: 17.00 uur.
door Rinus Antonisse
MIDDELBURG - Door slimmer
en bewuster gebruik te maken
van bestrijdingsmiddelen is
veel milieuwinst mogelijk. Boe
ren moeten dan wel ingesleten
gewoonten opzij zetten, be
schikbare kennis over aanpak
van gewasbescherming beter
benutten en open staan voor
nieuwe (bestrijdings)technie-
ken.
Boeren die zich bewust inzetten
voor een milieuvriendelijker
teelt, blijken met minder be
strijdingsmiddelen toe te kun
nen. Bovendien gebruiken ze
chemicaliën die het milieu min
der zwaar belasten. Dit gaat op
voor de meeste gangbare gewas
sen die in Zeeland worden ge
teeld (akkerbouw en fruitteelt).
Dit komt naar voren in het rap
port De Zeeuwse Aanpak van de
Stichting Minas en Middelen
Meester. Hierin zijn de resulta
ten opgenomen van het project
Certificering akkerbouw 2001-
2002. Deelnemers aan het pro
ject moesten hun bedrijfsvoe
ring afstemmen op de eisen van
het Kwaliteitsproject Akker
bouw én de Stichting Milieu
keur.
Enthousiasme
Traditiegetrouw kijkt de
Zeeuwse boer eerst de kat uit de
boom. Dat wil zeggen: het en
thousiasme op de circa negen
honderd akkerbouwbedrijven
om mee te doen was niet groot.
Van de 151 deelnemers zijn er
uiteindelijk van 60 werkbare
gegevens beschikbaar geko
men. Mensen die risico durven
te lopen en dat beloond zagen,
het is die bedrijven gelukt de
milieudoelstellingen te halen
Daarbij gaat het niet alleen om
minder spuiten met andere mid
delen, maar vooral ook: slimmer
spuiten. Bijvoorbeeld door meer
rekening te houden met de
meest geschikte spuitomstan-
digheden (onder meer het weer
en het stadium waarin het ge
was zich bevindt). Een apparaat
dat de vitaliteit van de plant
meet, bewijst daarbij goede
diensten.
Ook kan meer mechanische on-
kruidbestrijding worden inge
zet dan nu het geval is. Veel boe
ren hebben een broertje dood
aan schoffelen, ofwel handma
tig wiedenMaar er komen nieu
were mechanische technieken
op de markt, met goede resulta
ten. In de biologische landbouw
is veel kennis opgedaan met me
chanische onkruidbestnjding.
die ook in de gangbare akker
bouw toegepast kan worden. j
De deelnemers die gingen voor
milieukeur-teelt, bewezen dat
het gebruik van middelen die
het milieu extreem belastenon-
nodig is. Ook bleek dat er grote
verschillen zijn per teler in be-
strijdingskosten voor dezelfde
teelt. Voor consumptieaardap
pelen bewoog zich dat tussen
306 en 871 euro per hectare,
voor wintertarwe tussen 74 en
268 euro. Binnen elke teelt
slaagden akkerbouwers er inla
ge milieubelasting te combine
ren met lage gewasbescher-
mingskosten.
Het rapport wijst uit dat méér
telers gebruik moeten maken
van onafhankelijke adviezen.
Nu doet slechts 10 procent dat
Voorlichting door leveranciers
van middelen leidt vaak tot een
zijdige informatie. Risicomij
dend gedrag (ofwel meer spui
ten) wordt gestimuleerd. Het
kan wel eens zo zijn dat de kos
ten van onafhankelijk advies
zichzelf terug verdienen door
kostenbesparing en opbrengst
verhoging.
Vastgesteld i s dat nu soms onno
dige bespuitingen worden uit
gevoerd door onwetendheid.
Vergroting van de kennis bij de
boeren over de werking van be
strijdingsmiddelen en verbete
ring van het herkennen van
ziekten kunnen daar wat aan
doen. Een goede diagnose leidt
tot gerichte bespuitingen.
Gemak
Ook de kennis over de milieuef
fecten van spuiten is onvol-'
doende. Akkerbouwers weten
niet goed welke schade de che
mie kan aanrichten Gemas
dient de mens - dat hebben veer
boeren zich eigen gemaakt.
Waarom andere middelen ge;
bruiken als de huidige 'goed
werken? De keus van middelen
is vaak ingegeven door ingesle
ten gewoonten, aldus het rap
port.
De twee Zeeuwse waterschap
pen houden de kwaliteit van het
oppervlaktewater voortdurend
in de gaten. Ze onderzoeken
standaard 52 stoffen. Datirvan
worden er 27 aangetroffen inhet
oppervlaktewater Daarvanzijn
er 21 ook toegepast door de
deelnemers aan het certifice
ringsproject. Tien van deze ge
bruikte stoffen overschrijden
het maximaal toelaatbare risico
in het water.
Marien Grashoff: „We moeten niet in schema's denken." foto Mechteld Jansen
raël signaleert dat her en der een schei
ding van geesten plaatsvindt. „Je hebt
in Nederland een andere beweging,
Christenen voor Israël, die voortkomt
uit de orthodoxe hoek die eenzijdig de
machtspolitiek van Sharon steunt.
Kerk en Israël kijkt naar beide kanten.
In het Midden-Oosten zijn de Israëliërs
en de Palestijnen ieder voor zich, ook
nog eens onderling verdeeld. Niet iede
re Palestijn kijkt naar de joden als al
leen maar religieuze fanaten of kolo
nisten. En niet iedere jood beschouwt
de Palestijnen als uitsluitend terroris
ten en moslims. Het beeld is genuan
ceerder, hoewel je dat op het eerste ge
zicht niet ziet. Er bestaat de neiging de
samenleving te schematiseren. 'Die is
het slachtoffer en die is de dader'. Maar
zo simpel ligt het niet. Slachtofferschap
en daderschap lopen door elkaar. Pas
als dat gezien wordt, kun je aan een op
lossing van het conflict werken. Gretta
Duisenberg zit ernaast als ze de Israë
liërs alleen maar aanwijst als daders en
de Palestijnen als slachtoffers. Zoals
Christenen voor Israël iets over het
hoofd ziet door de handelwijze van de
Israëlische regering zonder meer te
rechtvaardigen
Explosief mengsel
Er wordt te makkelijk in oneliners ge
sproken over het vraagstuk in het Mid
den-Oosten, meent Grashoff. Daar is de
kwestie te gecompliceerd voor. Je moet
bijvoorbeeld rekening houden met een
religieuze factor binnen het conflict.
Jeruzalem is voor de joden hun Heilige
Stad. Voor de islamieten is hun profeet
in Jeruzalem in een visioen ten hemel
gestegen. Die overtuigingen maken de
problemen moeilijker oplosbaar. Heb je
een conflict en voeg je daaraan een reli
gieuze component toe, dan ontstaat een
explosief mengsel. Iedere partij claimt
het absolute gelijk en dat is gevaarlijk.
Het belemmert het denken over oplos
singen, eenvoudig omdat de een zich
niet wil verdiepen in de gedachtegang
en de drijfveren van de ander."
Deze week werden in Israël parle
mentsverkiezingen gehouden. Ze wer
den door analytici gekarakteriseerd als
de verkiezingen van de moedeloosheid.
De man van de harde lijn, Likoedvoor-
man Sharon, boekte een aanzienlijke
winst, maar het was een zege zonder
glans. Sharon zal geen moeite hebben
met de vorming van een nieuwe coali
tie, als hij althans genoegen neemt met
samenwerking met rechts, extreem
rechts en religieuze partijen. Daarmee
blijft de weg naar vrede geblokkeerd.
Grashoff: „In feite hebben veel Israë
liërs niet gekozen. De opkomst was
laag. Men heeft de kop in het zand ge
stoken. Dat duidt op onverschilligheid
en dat is een gevaarlijk gif. Niettemin
begrijp ik dat er groepen zijn die blij ven
zoeken naar vrede. Ik hoop dat die ten
dens versterkt wordt. Ik begrijp heel
goed dat de kerken in Nederland geen
grote rol kunnen spelen. Toch moeten ze
het perspectief van de vrede met bezie
ling blijven uitdragen en waar het maar
kan uitbouwen. We moeten proberen
het schematische denken los te laten en
zoeken naar mogelijkheden om te com
municeren."
Er valt vooral een groot stilzwijgen als
het gaat over Israël of de joodse ge
meenschap en dat wordt van joodse zij
de niet ervaren als een betrouwbare
houding. We moeten duidelijk zijn. De
kerken in Nederland kunnen zich nooit
ongestraft ontdoen van hun joodse
wortels. Maar de verbondenheid met
Israël die daaruit voortvloeit betekent
niet dat de Israëlische regering kritiek
loos steun moet krijgen. Het is gewoon
een feit dat het Israëlische leger kei
hard optreedt op de Westoever en in de
Gazastrook. Wij moeten als kerken op
komen voor vrede en recht voor Israë
liërs en Palestijnen. De kerken mogen
alle leiders van bevolkingsgroepen
aanspreken op hun verantwoordelijk
heid voor het aanhouden van intimida
tie, geweld en vijandsdenken, in het
Midden-Oosten en elders ter wereld."
De Zeeuwse voorzitter van Kerk en Is-
door A.J. Snel
Het zwart-wit denken moet worden
losgelaten en er moet, ondanks al
les, gezocht worden naar mogelijkhe
den om met elkaar van gedachten te
blijven wisselen over de Israëlisch-Pa-
lestijnse kwestie. Tot die slotsom komt
Marien Grashoff, voorzitter van Kerk
en Israël Zeeland. Die organisatie, geli
eerd aan de Samen op Weg-kerken,
heeft de kerken in Zeeland een brief ge
schreven, waarin gevraagd wordt om
verbondenheid met Israël en waarin
wordt gewaarschuwd tegen kritiekloze
steun voor die staat.
Grashoff, Nederlands Hervormd predi
kant in Groede, Schoondijke en Water
landkerkje: „In joodse kring en binnen
de Samen op Weg-kerken wordt de
vraag gesteld waar de kerken staan nu
het aantal meldingen van antisemitis
me stijgt, de joden zich in Nederland
niet meer veilig voelen als ongestraft
hakenkruizen worden meegedragen in
protestoptochten en synagogebezoe
kers verbaal en fysiek worden belaagd.