Veerman kent iedereen
M
Die pil gieng nog
ma die liter waèter
drienke was zwaèr
Op Foze*
dinsdag 21 januari 2003
Sinds mensenheugenis is de zuidwestelijke Delta een
land van overkanten. Als mensen zich verplaatsen ko
men ze altijd water tegen. Brede en smalle stromen vor
men barrières, die alleen per boot geslecht kunnen wor-
Op 1 oktober 1960 wordt
bij het veerhuis te Kat-
seveer de vlag halfstok gehe
sen. Door de aanleg van de
Zandkreekdam is Noord-
Beveland uit het isolement
verlost, maar het betekent
tegelijk het einde van de
veerdienst tussen Katseveer
en Kats (Jonkvrouw Anna-
polder). De motorboten Kat-
splaat en Lady van de firma
C.P. Noordhoek Zn zijn
overbodig geworden. Het
omstreeks 1866 gebouwde
veerhuis wordt, met enige
moeite, voor sloop behoed
(het is nu een restaurant).
Het is een kleine, meestal ge
noeglijke, veerverbinding,
uitsluitend bestemd voor
personen en (motorrijwie
len. Vooral voor de mensen
uit oostelijk Noord-Beve
land van belang.
den. Dat gebeurt ook eeuwenlang. Op tal van plaatsen
in Zeeland zijn de veren heel lang de enige verbinding
tussen de eilanden. Het is ongetwijfeld de oudste vorm
van openbaar vervoer. Na 137 jaar verdwijnen de laatste
geregelde veerdiensten opdeWesterschelde, door de op
heffing van de Provinciale Stoombootdiensten in Zee
land (PSD). In de serie over (verdwenen) veerdiensten
op de Deltawateren vandaag: Katseveer-Kats.
Het zit er ruim veertig jaar la
ter nog stevig ingehamerd.
„Bij laagwater een koers van
270 graden west tot aan het
kroontonnetje. Dan snel van
koers veranderen en het Katse
Gatje in schieten." Cor Noord-
hoek (63) was de laatste veer
man tussen Katseveer en Kats.
Hij koestert aangename herin
neringen. „Hemelsbreed was de
afstand niet groot. Bij opko
mend water konden we de reis
verkorten. Als het pal hoogwa
ter was gingen we soms van stei
ger tot steiger, recht op en neer.
Dan was het een kort stukje van
zeven minuten. Bij laagwater
moesten we een omweg maken
en duurde het wel 13-14 minu
ten. Die bootjes liepen zo hard
niet."
Omdat het vrachtaanbod in de
binnenvaart niet zo best was,
legde Noordhoeks vader Kees in
1948 zijn tjalk aan de kant en
nam hij de veerdienst Katse-
veer-Kats over van Jaap van
Wieringen. Ook de boten kwa
men mee: een oude zeilschouw,
voorzien van een motor ('ik
dacht de Zeemeeuw, die later
verkocht is naar Veere, aan een
baron of zo') en de Lady, een
motorbootje, afkomstig van de
Rotterdamse Droogdok Maat
schappij. De schouw maakte al
snel plaats voor een 14 meter
lange motorboot, Katsplaat ge
naamd, ook van de RDM.
De familie Noordhoek betrok
het veerhuis bij Katseveer. Pri
mitieve omstandigheden in
veerhuis en op de steigers. „We
begonnen met petroleumlam
pen en daarna gaslantaarns.
M'n vader zette later een motor
tje neer, zodat we zelf stroom
konden draaien. Water was re
genwater van het dak Als het
lang droog was, brachten ze van
de Wilhelminapolder met een
tank water", herinnert Noord
hoek zich. Het was voor ieder
een behelpen, óók voor hoog
bezoek. „Onze Beatrix heeft
nog op een tonnetje gezeten,
achter een deurtje met een
haakje."
Schoolarts
Direct na de Ambachtsschool
klonk voor de jonge Cor het
'schipper mag ik overvaren'
Met dispensatie vanwege zijn
leeftijd. In het begin zonder
dienstregeling De eerste reis
vanaf Noord-Beveland begon
om 07.15 uur, de laatste over-
De veerboot Katsplaat aan de steiger in Katseveer.
tocht lag rond 18.15 uur. Als het
nodig was werd een extra reis
gemaakt, bijvoorbeeld als de
dominee van Kats op zondag
aan vaste wal moest preken.
Maar ook voor een gehandicap
te jongen uit Colijnsplaat werd
extra gevaren „Die vond dat
prachtig. Hij genoot." En
schoolarts I. Fransen van de
Putte wilde nog wel eens helpen
de kaartverkoop op te vijzelen,
door wat meer kinderen naar de
schoolarts in Goes te verwijzen.
De geschiedenis van het veer
tussen Katseveer en Kats gaat
ver terug. Vóór de bedijking van
de Jonkvrouw Annapolder in
1727 voer de beurtschipper van
Kats naar Goes. Door de inpol
dering kon de route aanmerke
lijk worden bekort. Het veer aan
de Noord-Bevelandse kant
werd, mede door de verzanding
van het Katse Rak, overge
bracht naar de zuidoostkant
van de nieuwe polder. Er lagen
nogal wat platen en schorren
(Hongersdijk, Goenje) tussen
beide overkanten, zodat alleen
met hoogwater kon worden ge
varen Pas na de bedijking van
de Wilhelminapolder in 1809,
ontstond het traject zoals dat
tot najaar 1960 gevaren werd.
Ambachtsheren
Het veer van de Jonkvrouw An
napolder (met de steiger vlak
naast de huidige Zandkreek
dam) naar Zuid-Beveland be
hoorde aan de ambachtsheren
van Kats; dat in omgekeerde
richting aan de maatschap de
Wilhelminapolder. In de jaren
tachtig van de 19e eeuw was
K. Schippers pachter van het
veer vanaf Kats; voor zes gulden
per jaar De veerschipper vanaf
het Zuid-Bevelandse Katseveer
betaalde na 1900 al twintig gul
den per jaar; het tarief is dan 25
cent per persoon (met 25 kilo
bagage vrij).
Eerst voeren roeiboten, in 1897
kocht Schippers een hoogaars
en in 1913 kwam hij met een mo
torboot. Per 1 juli 1948 nam de
firma Noordhoek de pacht over.
Het werk aan de Zandkreekdam
zorgde tussen 1957 en 1961 voor
veel drukte op het veer. Tijdelijk
werd westelijk van de Zand
kreekdam een hulpsteiger ge
bouwd. Het laatste jaar werd
gebruik gemaakt van een kleine
aanlegbrug ten oosten van de
sluis. De provincie kocht de
veerrechten af van de am
bachtsheren. Door de komst van
de vaste dam verhuisde ook de
aanlegplaats van het provincia
le veer Katseveer-Zierikzee
naar een nieuwe veerhaven bij
Kats, wat de vaarroute van 11
tot 6 kilometer bekortte.
Cor Noordhoek noemt zijn pe
riode als veerman een leuke tijd.
„Je kende iedereen, wist ook
van goede en slechte dingen. Pa
sen was voor ons topdrukte.
Dan gingen ze van Noord-Beve
land naar de kermis in Hans-
weert. De fietsen stonden tot op
het roefje gestapeldDe Febru-
ariramp 1953 staat in zijn ge
heugen gegrift. „De steigers
stonden onder water. Toen het
water wat was gezakt brachten
we nog 16 mensen naar Noord-
Beveland, van wie er negen zijn
verdronken. Doordat de polders
bij Kortgene inliepen, bleven
wij gespaard. Mijn vader is di
rect met een roeiboot naar Kort
gene gegaan. Daar lagen bij de
Torendijk de lijken al opgesta
peld."
Ondanks de korte afstand kon
het flink spoken. „Het stroomde
er als een kogel, vooral bij eb. Bij
harde wind uit noordwest en
giertij, dan was het mis", vertelt
Cor. „De meeste problemen
hadden we als de steigers en de
veerdam onder water stonden."
Na opheffing van het veer kon
hij naar de sluis bij Kats of de
PSD. Noordhoek koos voor
werken aan de Zeelandbrug en
de Oosterscheldewerken. In
1977 stapte hij over naar het
door zijn vader opgerichte
duikbedrijf, gevestigd in Zie-
rikzee. Altijd op het water,
want, zegt hij, 'geen water is
geen leven.'
Rinus Antonisse
Het is vandaèg d'n dag nie
aoltied eve gemakkelijk om
gezoönd oud t' oaren. De pensi
oenen bin beter dan vroeger in
meêsta is de taèfel riekelijk ge
dékt. 'n Schaèltje mee cèrvelaèt
in nog eèntje mee kaèze. Aomaè
van die lèkkernijtjes die in de
supermarkt uutgestald staè mee
't doel je leven drasties te bekor
te.
In daè schuult noe toevallig 't
addertje oönder 't gos. M'n ete
lékkere vètte diengetjes in as
m'n vroeger 'n zunig plakje
broadbeleg aode. dan lègge m'n
d'r noe tweê tegelieke op. 't Ge-
zoónde Zeêuwse broad wier in
vele gevallen vervange deü aè-
gelwitte bolletjes in dunne klef-
fige sneetjes uut 'n pakje.
Dan komt on-erroepelijk 't mo-
mènt da m'n in aodamskostuum
vö de spiegel komme te staèn in
dan zie m'n dat de buuk 't uut-
zicht op 'n aontal aandere zaè-
ken begint te ontneme. Da 's
kwaèd moment vrienden, da oef
ik julder nauwelijks te vertél
len. Daè mó m'n oagenblikke-
lijk wat an doe.
M'n beginne ieverig mee eên bo-
ter-ammetje minder te nemen in
dat aauwe m'n dan tweè daègen
vol. Ma 't oudt gin staand eé,
want as 't gaèt over lékkere
diengetjes of eên aèrmzaèlig
koekje bie de koffie bin m'n mee
z'n aollen zö zwak as 'n pasge-
bore baby. „Eentje mag wé",
zégge m'n dan tege mekaore.
Dan bin m'n 't roerend eêns oön
der oöns. In zö praète m'n oöns
eige dieper 't oöngeluk in. In
mee oöns, bedoel ik ok m'n eige,
want ok bie mien staèt 't woard-
je 'weigere' nie in 't woarde-
boek...
Reclaome
De verlossieng kwam bie mien
tuus in de vurrem van éénvoudi
ge reclaome zö as t'r wekelijks
zö vee in de busse rolt. Meêsta is
't eve vluchtig deü-kieke, ma op
die gedienkwaèrdige doönder-
dag lag daè ineêns 'n in 't oage
spnengend documènt vó mien
neuze. 'Gegarandeerd drie kilo
afvaole in vuuf daègen', stieng
d'r mee koeien van létters op te
leze. 'k Riep achter mekaore de
vraauwe d'r bie.
„Doe 't", zei ze enthousiast. „In
as 't bie joe lukt, doe 'k 't ok." Ik
pakte pènne in papieren bie de
aand om m'n eige vö de zoveeste
keer in mien leven te laète bela-
zere Binnen tweê weken ao 'k
de pillen in uus tege betaèling
van negenendertig euro. Dat bin
zesentachtig van die goeie aau-
werwètse guldens. Negenender
tig lieken vee minder, ma 't is 't
nie! D'r was ok 'n gebruuksan-
wiezing bie. Je mos eên pil in de
vuuf dagen mneme in dan vuuf
daègen an 'n stik eên liter waè
ter op 'n dag drienke.
Die pil inneme gieng nog wé ma
die liter waèter drienke was
zwaèr vö mien. As ik tege de
middag 'n oönverwachte bewe-
gieng maèkte, oarde ik m'n eige
klotse.
Véllen
Op de dag da 'k die pillen oönt-
vangen ao kreeg ik nog 'n aan
dere brief van die pilledraoier.
D'r stieng in: 'Beste meneer. Jie
eit van oöns pillen oöntvange
om drie kilo aof te vaole in vuuf
daègen Das noe aomaè goed in
wèl, ma jie d'r wè an edocht
waè je mee aol die overtollige
véllen an je lief naè toe mot. as
jie aol die kilogrammen kwiet
bint?'
Noe. in daè ao ik eêmaè nie an
edocht. 'An oöns is dat nie oönt-
gaè', verv olgde de groate oönbe-
kende rèdder. 'Daèrom biede
wilder joe tegen 'n speciaole
pries 'n oeveel-eid pillen an die
dat probleem gelieke mee 't of-
vaole oplosse Joe vèlletje kom
wi nèt zö strak te zitte as bie 'n
joönge meid. Vö negenendertig
euro sturen m'n joe de benoa-
digde pillen toe.' Da s dan oön-
derdtweêinzeventig guldens bie
mekaore, doch ik.
Klotsend zétte ik m'n eige an
mien schrieftaèfel om 't nieuwe
bestèlformulier in te vuile. „Zou
je nie liever eêst even afwachte
oe de resultaoten bin", mérkte
mien vraauwe op. Vraauwen bin
aoltied praktischer dan vinters
eé. In je weet 't 'oöns Zeêuwen,
oöns bin zunig'. Dus borg ik m'n
spulletjes ma wi nétjes op. Ge
lukkig ma.
Naè dat ik vuuf keer eêns in de
vuuf daègen 'n pille deü eslikt
ao in tweê in 'n aolve èmmer
waèter op-edroönken ao. was
ik eên kilo of-evaole. Misschien
eên keer mee schoenen in eên
keer zoönder schoenen ewo-
ge-
V
Ma weet je wat noe zö moai is
van die ménsen? Je kan zónder
commentaar je geld terug krie-
ge. Dan mó je eve naè 't poskan
toor lope mee 't restant van de
pillen, en 'n angetekende brief
sture. Vier kilometer ene in viere
terug. Daè ao 'k noe nèt gin zin
in, in mee mien nog duzende
aandere bedroge dikkerdjes. In
daè verdiene die ménsen zó vee
geld mee...
Noe ao 'k net 'n ènde an deze
klaègzang emaèkt in noe rolt t'r
toch nog 'n brief van die ménsen
in de brievebusse. Mee stiegen-
de veroöntwaèrdiging lees ik 't
volgende:
Sneltreinvaèrt
"t Zou kunnen weze dat je nie
minstens zeven kilo of evaolle
bint, beste Joop. Da komt omdat
joe organisme z'n eige verzèt te
gen 't ofslankiengsproces. Je
mot je lichaèm dwienge om of te
slanke. Wilder daè rekenieng
mee ouwe. Vö negenindèrtig eu
ro zènde wilder joc de hyperac
tieve capsules Neem ze in en je
za mèrreke dat de kilo's mee 'n
sneltreinvaèrt van je lief ofd-
oöndere Zeve kilo in 'n weke of
't niks is!'
Van de overtollige véllen an
buuk in billen praète ze ma nie
mi Misschien beginne ze d'r ei
ge zélf te schaème7
Joop van Zijp
De Bierkreek tussen 1J-
zendijke en Schoondijke
is de eerste biologische ro
zenkwekerij van Neder
land. Wat begon als een
hobby van vier vrienden,
is drie jaar later een pro
fessionele kwekerij, waar
idealisme en dadendrang
gelijk op gaan met zake
lijk inzicht en behoefte
aan perfectie. Wat blijft is
het deeltijd-ondernemer
schap. Want Geertje van
der Krogt, Ene de Millia-
no, Marianne Lundahl en
Hans van Hage hebben er
allevier een baan bij.
De jaarvergadering van de
Nederlandse Bond van
Boomkwekers in Horst leverde
Hans belangrijke nieuwe infor
matie op. Allereerst bleek tij
dens de bijeenkomst van de
cultuurgroep rozen dat het op
potten van de rozen op de Bier
kreek iets te laat gebeurt. In
plaats van februari en maart
moet die klus eigenlijk al in de
cember en januari zijn geklaard.
De reden hiervoor is grotendeels
van commerciële aard.
„In mei en juni hebben we altijd
de meeste klanten. Ook zijn het
ideale maanden om opgepotte
rozen te planten. Als we ze eer
der oppotten, staan ze juist die
periode in bloei. In plaats van
kale struiken staan er dus bloe
men die een mooi plaatje ople
veren dat de verkoop normaal
gesproken stimuleert", ver
klaart Hans. Hij hoopt dat voor
al een soort als de mors het in
mei goed zal doen. „Mors is
Deens voor moeder. Voor Mors-
tag (moederdag) hebben we dan
een leuk cadeautje in de aanbie-
ding."
Het eerder oppotten van de ro-
zert levert verder het voordeel op
dat ze een sterker wortelstelsel
ontwikkelen dat minder bevat
telijk is voor schimmels en an
dere ziekten. Ook die reden
blijkt dus ruim voldoende om nu
al volop met het oppotten van de
rozen te beginnen. Het nog niet
verkochte deel van het bos
plantsoen blijft daarom iets lan
ger op het land staan. Geertje:
„Vreemd genoeg hebben we ook
nu nauwelijks klanten. Het lijkt
wel of ze in winterslaap zijn. En
dat terwijl januari een ideale
periode is om gepotte rozen te
planten. Hetzelfde geldt voor
juli en augustus, maar ook dan
werken weinig mensen in hun
tuin. Waarschijnlijk heeft dat te
maken met vakanties en derge
lijke, maar het zit ook tussen de
oren. Veel mensen zijn er heilig
van overtuigd dat je die maan
den niet in de tuin aan de slag
kan, terwijl dat dus helemaal
niet zo is."
Tijdens de jaarvergadering in
Horst kwam Hans er ook achter
dat enkele niet-biologische col
legakwekers van de zomer als
mystery guests op de Bierkreek
hebben rondgelopen. „Behalve
dat ik steeds werd uitgehoord
over ons biologische concept,
blijken ook zulke dingen te ge
beuren. En ik moet zeggen: de
meesten hebben hun scepsis la
ten varen omdat ze met eigen
ogen hebben gezien dat het
werkt", legt hij uit. „Hopelijk
hebben ze er ook iets van geleerd
en zijn ze aan hel denken gezet.
Het kan niet anders of ze zien
het nut van biologisch kweken
eindelijk in. Ook voor hen is het
hoogtijd dat ze met enkele inno
vaties op de proppen komen,
want als bijvoorbeeld het be-
strijdingsmiddelcnbeleid nog
eens wordt aangescherpt, zit
ten ze met een serieus pro
bleem", valt Geertje hem bij. De
rozenkwekers kregen tijdens
hun jaarlijkse bijeenkomst ook
het klemmende advies mee ver
schillende rozensoorten niet te
leveren onder een naam. Dit ge
beurt vooral aan niet gespecia
liseerde bedrijven als bouw- of
supermarkten, die de rozen van
veelal inferieure kwaliteit tegen
dumpprijzen verkopen. „De
kans dat je een kat in de zak
koopt, is levensgroot. Dat doet
het imago van onze bedrijfstak
geen goed. Helaas beseffen veel
kwekers nog steeds niet dat het
niet gaat om het behalen van
snelle successen, maar om de le
vering van een kwaliteitspro
duct. Doodzonde", aldus Hans.
Het hoeft geen betoog dat hij
een fel tegenstander is van de le
vering van rozen aan bedrijven
buiten de eigen branche. „Je
koopt je brood toch zeker ook
niet bij de slager?"
René van Stee
Rode mors
foto Hans van Hage
