Madonna is Maria van den Ban
H: f n W H
PZC
Voormalige doktersvrouw uit Stavenisse vertelt verhaal achter foto
puzzel
Tom Poes en de Ombrenger
Casper Hobbes
recept
Broodschotel met appel en rozijnen
het weer
O
maandag 20 januari 2003
door Frits Baarda
Honderden keren stond haar
madonna-achtige gezicht
de afgelopen halve eeuw afge
beeld in binnen- en buitenland
se bladen. In televisiedocumen
taires komt het nog telkens
voorbij. De foto van Ed van Wijk
is opgenomen in het nationaal
bewustzijn, als één van de sym
bolen van de watersnoodramp.
Maar niemand vroeg naar de
lotgevallen van de vrouw zelf.
Wie is zij? Na vijftig jaar stelt de
voormalige doktersvrouw van
Stavenisse zich voor Het ver
haal achter de foto komt uit
Zuidland, bij Spijkenisse.
„Die vijftig jaren zijn als een
zucht voorbijgegaan", zegt ze in
haar kleine bungalow onderaan
een dijk in Zuidland, op het ei
land Voorne-Putten. ,.En toch is
het een lange tijd. In al die jaren
heeft nooit iemand me naar die
foto gevraagd. Terwijl het toch
een foto was die de hele wereld
over is gegaan." Ze heeft er geen
moeite mee dat haar identiteit
wordt onthuld.
De madonna-achtige verschij
ning onder deken heet Maria
van den Ban, roepnaam Rietje.
Ze is in 1928 geboren in Nieuw-
Hellevoet, vlakbij het dorp
waar ze nu alweer bijna veertig
jaar woont.Ik trouwde in 1947
met Herman Zoeteman, de late
re dokter van Stavenisse. Twee
jaar later kregen we een prak
tijk op Tholen. In 1953 hadden
we drie kinderen, lek, Jan en
Hera. lek en Hera, staan ook op
de foto. De eerste kijkt je aan.
van de ander is het gezichtje nog
net te zien. Jan is aan het oog
onttrokken. Die zit bij mij onder
de deken."
Het beeld, volgens sommigen
een bijna bijbels tafereel, ging
de hele wereld over. Het be
roemde Franse tijdschrift Paris
Match zette Rietje in 1953 op de
omslag, De foto van Ed van Wijk
werd één van de symbolen van
de watersnood. De fotograaf
vertrok op de ochtend na de
ramp vanuit zijn woonplaats
Den Haag per motorfiets zuid
waarts. Met een bevriende stad
genoot en fotograaf (rechtsbo-
r"*-
De Ramp van 1953 in Stavenisse, gefotografeerd door Ed van Wijk. De foto werd wereldberoemd door publicatie in internationale bladen.
Pas nu is de vrouw op de foto achterhaald: Maria van den Ban, roepnaam Rietje, destijds de doktersvrouw in Stavenisse. De foto is te zien op
de expositie 'De Ramp van '53 door het oog van de media' in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam.
foto Ed van Wijk/Nederlands Fotoarchief
ven op de foto aan de camera te
herkennen) zou hij er een paar
dagen werken. Van Wijk ver
plaatste zich, zoals veel foto
journalisten die dagen, per mili
taire voer- en vaartuigen. Een
deel van zijn foto's, inclusief
'madonna onder de deken', is te
zien op een tentoonstelling in
het Nederlands Fotomuseum in
Rotterdam, die zaterdag ge
opend werd door burgemeester
Ivo Opstelten.
Niets gemerkt
Rietje van den Ban heeft de fo
tografen niet opgemerkt, zozeer
was zij in gedachten verzonken.
„Ik sloot me af van de wereld, ik
weet niet meer wat er om me
heen gebeurde Ik zag heel die
fotografen niet." Ze kwam er la
ter pas achter, dat Van Wijk
haar zo door de lens had beke
ken en de bewuste foto had ge
nomen .Haar vader zag een paar
weken later op de Coolsingel in
Rotterdam zijn dochter in de
kiosken hangen. Rietje stond
groot op de cover van Paris
Match. „Hij heeft er direct
twaalf exemplaren van ge
kocht", zegt ze. Ze heeft er zelf
nog één, ingelijst in haar slaap
kamer.
Rietje zegt zich weinig te herin
neren van de tocht in het amfi
bievaartuig. Haar hoofd was
niet bij de anderen in de boot,
maar bij het drama in Zeeland
waarover ze had gehoord. Toen
de foto werd genomen, op
woensdag 4 februari, was ze op
weg terug naar Stavenisse om
haar man op te zoeken en bij te
staan. In de voorafgaande da
gen had ze in diverse plaatsen
buiten Zeeland de ontwikkelin
gen afgewacht.
„Mijn man en ik waren op 31 ja
nuari naar Voorne-Putten ge
gaan, op familiebezoek. We
hadden geen idee wat zich daar
had afgespeeld", zegt ze. Na een
omweg via Zaltbommel arri
veerde ze met de drie kinderen
in Halsteren. Met hulp van vis- -
sers en anderen was haar man al
op 1 februari in Stavenisse aan
gekomen. Als huisarts wilde hij
daar onmiddellijk beschikbaar
zijn.
Rietje maakte woensdag met
haar kinderen de overtocht per
amfibievaartuig, van Halsteren
naar Tholen-stad, een afstand
van een paar kilometer. Het was
een binnenzee. Ze weet dat in
het reddingsvaartuig een paar
mensen om haar heen zaten;
hulpverleners, militairen en en
kele anderen. Zij allen gingen in
de richting van Zeeland, terwijl
duizenden evacués het rampge
bied juist verlieten.
„Ik was niet angstig toen ik daar
Niet het gevraagde woord invullen, maar een woord dat bestaat uit de letters van
het gevraagde woord in dezelfde volgorde min 1 letter. (B.v. Omschrijving "dieren
verblijf". Antwoord zou zijn "stal", maar ingevuld moet worden "sta"of "tal".
Welke van die twee het moet worden, moet blijken uit de kruisende woorden.)
Horizontaal:
1. Vlakgom; 5. rustteken; 7. alarmtoestel; 8. torenkraan; 9. geur; 11. land in Europa;
14. bloeimaand; 16. hengelsnoer; 17. insect; 18. plattelandsgemeente; 19. gekuifde
vogel; 20. zouteloos; 22. achterklap; 25. rad; 27. kus; 29. kandidaat; 30. doorslag; 31.
niet gespannen.
Verticaal:
2. Smerig; 3. patat; 4. geweven katoen; 6. grondsoort; 8. droge turfstof; 9. gymnas-
tiektoestel; 10. maand v.h. jaar; 12. marmeren knikker; 13. als; 15. jonge leeuw; 16.
naaldboom; 19. knap; 21. bosgod; 22. ruime vestibule; 23. beeldverhaal; 24. drink
gerei; 26. wortel; 28. vrouw van Zeus.
Horizontaal:
1. Haar model is in veiligheid
(6), 4. Angstaanjagende stier
(6); 6. Vader of moederkerk?
(8); 8. Beestje met weinig tijd
voor een duif (6); 9. De scherpe
kant van een boterham (4).
Verticaal:
1. Het geluid van een humeuri
ge bajesklant (6); 2. Zo is men
bezig met de studie (6); 3. Die
bloem krijgt applaus (8); 5.
Wijzen hieruit in een militair
wapen (6); 7. Auto voor gebruik
in de winter (4).
Oplossingen van zaterdag:
Kruiswoordraadsel:
Horizontaal:
1. Uzi; 5. mos; 7 onereus, 10. af, 12. hel;
14, ho, 15 rata; 17.ijlen; 19. ia; 20. de; 21.
punk; 23. Elba; 25. ei; 26, sen; 28. Ic; 31.
riotgun; 33. wak; 34. sic.
Verticaal:
2. Zo; 3. Ino; 4. arre; 5. mud; 6. os; 8. aard
pek; 9. contact; 11. fa; 12. haaks; 13. lijden;
14. he; 16. tin; 18. lel; 22. ui; 24. bl; 27. erts;
29. tik; 30. Rus; 31. ra; 32. ni.
Doorloper:
fataaldodelyk
irakrougemode
amberemi rover
toereppedeels
me 1angefennek
irangeldtokio
ranjawaarrink
ratelentiende
eteraidaonder
Tom Poes stond de volgende morgen van de herfstsfeer te
genieten, toen die verstoord werd door voetstappen, die
ritselend door de dorre bladeren naderden. Het was heer
Bommel; met vastberaden trekken op weg naar een be
langrijke bestemming. „Hallo, jonge vriend", sprak hij, de
pas inhoudend. „Ik hoop dat je goed geslapen hebt. Ik niet,
dat kan ik je wel vertellen. Vol gedachten!" „Over die stof
zuiger zeker", zei Tom Poes. „Inderdaad", gaf heer Ollie
toe. „Ik hegrijp dat hij gisteren niet helemaal in goede aar
de viel, met al die flauwtes en zo. Maar hij werkt voortref-
door Bill Watterson
TJONGE, UAT15
HET KOUD! HAG
DE VERUARHING,
HOGER? J
Hans Belterman
Bij mijn grootouders kwam tussen de
beide wereldoorlogen steevast op
maandag de broodschotel op tafel. Een
ovengerecht waarvan het recept werd ver
meld in het kookboeken van de Amster-
damsche Huishoudschool. Mijn groot
moeder bracht ervan tijd tot tijd wel enige
variatie in en zo creëerde ze hartige brood
schotels met ham, kaas en tomaten en
zoete broodschotels met verse vruchten.
Ik herinner men nog heel goed de brood
schotel met aardbeien waarvoor ze suiker
brood gebruikte.
Warm nagerecht voor 4 - 6 personen:
75 gram blauwe (Californische of Chileen
se) rozijnen 2 grote goudrenetten 1 eetl. li
moen- of citroensap 3 eetl. abrikozenjam
4 eetl. suiker 11/2 theel. kaneelpoeder 12
sneetjes witbrood, zonder korsten, in
blokjes (1 cm.) gesneden ca. 30 gram bo
ter 4 eieren 2.5 dl melk
Spoel de rozijnen enkele malen in ruim
koud water. Laat ze uitlekken en leg ze
daarna in een kom Schenk er een royale
hoeveelheid heet (kokend) water bij. Laat
de rozijnen zolang weken tot het weekwa-
ter koud is geworden. Laat de rozijnen
daarna opnieuw uitlekken..
Schil de appels, neem de klokhuizen weg.
Snijdt het vruchtvlees in blokjes (max. 1
cm.)
Meng in een kom limoen- of citroensap,
jam en 2 eetlepels suiker. Schep rozijnen
en appelblokjes door het mengsel. Strooi
kaneelpoeder en de rest van de suiker er
over. Leg de broodblokjes er op en schep
alles heel voorzichtig enkele malen zo
luchtig mogelijk om.
Beboter intussen bodem en wand van een
ovenvaste schaal Doe het appel- en
broodmengsel over in de schaal Strijk het
oppervlak zo glad mogelijk (met de bolle
kant van een lepel) af en druk alles even
aan.
Klop in een kom eieren en melk los
Schenk het mengsel langzaam over het
appel- en broodmengsel.
Zet de schaal op het rooster dat iets onder
het midden in de tot 200°C. voorverwarm
de oven is geplaatst. Reken op een oven
tijd van ca. 35 minuten
Presentatie: dien het gerecht zo warm mo
gelijk in de ovenschaal op. Verdeel het ge
recht aan tafel over (voorverwarmde) bor
den.
U kunt er eventueel een warme of koude
vanillesaus apart bij geven.
Zeeland: Later kouder
zo zat. Ik had niets meege
maakt, was nog jong en het
drong niet echt tot me door. Tot
ik dode koeien zag drijven en
dat water, overal dat vreselijke
water. Ik voelde op dat moment:
hoe is het mogelijk, hoe kan dit?
Ik werd me daar pas echt van het
drama bewust, dat zie je terug
op deze foto."
Identificatie
Haar man Herman Zoeteman
haalde haar op in Tholen. Met
legerjeeps keerden ze via geha
vende dijken naar Stavenisse
terug, waar hun woning tot aan
het plafond was ondergelopen.
Eén binnenmuur was bezwe
ken. Maar natuurlijk, zo wist ze,
had het véél erger kunnen zijn.
Rietje en haar man gingen direct
aan de slag. Hij hielp onder meer
bij het identificeren van de lij
ken, samen met twee timmer
mannen uit het dorp. Rietje
maakte de boel schoon en pro
beerde orde te scheppen in de
chaos.
In 1964 verhuisden ze naar
Zuidland, dat ook doden te be
treuren had in die dramatische
nacht. In 1970 vedronk Herman
Zoeteman tijdens een zeiltocht
in de buurt van zijn woonplaats.
Rietje hertrouwde vijf jaar later
met Piet Avé, met wie ze nu nog
samen is.
In al die jaren heeft ze zichzelf
op die foto tientallen keren als
de jonge doktersvrouw terugge
zien. In artikelen werd ze be
schreven als de Heilige Maagd
op een schilderij van Rafael.
'Toch mooi dat ik officieel Maria
heet, niet?' lacht ze. De laatste
jaren roept de foto bij haar ook
andere gevoelens op, die ze
maar niet kan verdringen. Ze
aarzelt en zoekt naar woorden
voordat ze het uitspreekt: 'Ei
genlijk schaam ik me voor die
foto. Ik heb die dagen immers
niets meegemaakt. Er zijn zo
veel mensen die zoveel ver
schrikkelijks hebben gezien en
die staan helemaal niet op de fo
to. Ik word als een slachtoffer
afgebeeld terwijl ik het hele
maal niet was. Anderen hebben
er veel meer recht op. Het is een
schitterende, maar oneerlijke
foto."
Of de derde vorstperiode van deze Door: Reiniervanfal
winter in aantocht is, dat is nog de
vraag, maar het wordt later in de week wel kouder. De kone-*
dagen is het in ieder geval nog zacht en wisselvallig in ome
omgeving. Een diepe depressie zet koers naar Ierland. Het free
met regen trekt voor het systeem uit en bereikt vandaag Nerfeia
Vanochtend bereikt de regen onze regio al, om 8 uur regentne
waarschijnlijk overal. Omdat de regenzone vertraagt, blijfthetde
rest van de dag bewolkt en regenachtig. De zuidenwind wate-
aan tot krachtig, en aan de kust zelfs tot hard, windkracht?
De straffe wind voert zachte lucht aan waarin het kwik stijgt -5.
een graad of 8 of zelfs 9. Vannacht blijft het bewolkt maar de
verdwijnt in oostelijke richting. Het wordt niet kouder dan 6of"
graden. Woensdag en donderdag komt het lagedrukgebied
langzaam dichterbij. De zuidelijke wind neemt in kracht af, het»
overwegend bewolkt, en soms valt er nog een bui.
De middagtemperatuur daalt
een graadje. Zodra de
lagedrukkern voorbij is, draait
de wind naar de noordhoek en
wordt het, vanaf donderdag,
kouder. Met een stevige
noordnoordwestenwind is het
wellicht zelfs guur met een
paar winterse buien en
middagtemperaturen van nog
maar 5 graden op vrijdag.
Het ziet er naar uit dat de
atmosfeer in het komend
weekeinde tot rust komt onder
de vleugels van een sterk
hogedrukgebied.
Waarschijnlijk gaat het dan
weer vriezen. Voor hoe lang,
dat is de vraag, dat wordt
morgen of overmorgen
duidelijker.
Regen
Vooruitzichten
weer
dinsdag
woensdag
donderdag
vrijdag
max.
8°
7°
6°
5°
min.
7°
4°
3°
2°
wind
Z 5
ZW 4
NW 5
N 4
Zon
vandaac
op 838
onder 17.1
Maan
vandaag
op 19.28
onder 10.1
Toonder Studio's
Nautisch bericht
Tot krachtig, aan de kust tot hard aanwakkerende zuidenwirc
Matig zicht. Temperatuur kustwater 4 a 5 graden.
Waterstanden
felijk, dat kan niemand mij afstrijden. En er zitten grote
zaken in, zodat ik mij met de gelden die ik ermee verdien, in
andere ondernemingen kan storten. Want dit is nog maar
een klein begin, al kleeft er een foutje aan. Wanneer die 0111-
stoffer nu eens met een zuurstofmasker geleverd zou kun
nen worden..." „Hm", zei Tom Poes, maar zijn opmerking
viel niet goed. „Niks hm", riep heer Ollie uit. „Het is alle
maal heel eenvoudig, en ik zie maar één moeilijkheid: hoe
pakt men zoiets groot aan? Kijk, dat ga ik even aan de pro
fessor vragen. Hij is een geleerd iemand, hoor!"
MAANDAG
Hoog water
Laag water
20 JANUARI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
Vlissingen
03.10
225 15.27
247
09.35
20821.48
Terneuzen
03.31
249 15 45
273
10.05
2 1 6 22.16
Cadzand
02.45
21615.02
240
09.15
20321.25
Roompot Buiten
03.05
167 15.22
189
09 15
1522129
Roompot Binnen
04.36
138 17.00
154
10.35
134 23.06
Zierikzee
04.50
160 17.15
177
1055
15323.10
Krammersl. West
05.16
167 17.43
187
11.06
154 23.10
Hansweert
04 06
259 16.21
283
10.35
2332240
Staven isse/Yers.
04.56
163 17.26
180
10.55
152 2305
DINSDAG
Hoog water
Laag water
21 JANUARI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
Vlissingen
03.53
227 16.09
249
1022
21722.36
Terneuzen
04.09
251 16.26
274
10.52
22623,02
Cadzand
03.25
21815.42
242
09 58
212 22.10
Roompot Buiten
03.46
168 16.06
190
09 59
159 22.26
Roompot Binnen
05.16
137 17.45
154
11.25
141 23,40
Zierikzee
05.35
158 18.00
177
11.35
16023.50
Krammersl. West
06.02
165 18.30
187
11.45
161 23.56
Hansweert
04 45
259 16.59
284
11.17
242 23.27
Stavenisse/Yers.
05.36
161 18.07
180
11.35
15923.50
lichte sneeuw
matige sneeuw
zware sneeuw
lichte regen
malige regen
zware regen
p -
Zacht en wisselvallig weer wordt in West Europa nog een P33
dagen geprolongeerd onder de regie van een diepe depressie-
vanaf Ierland langzaam gaat opstomen in de richting ven he
Europese vasteland. De regen van dit systeem reikt tot over ope
en geheel Portugal, waar maandag plaatselijk 20 millimeter
neerslag wordt verwacht. Cyprus en Zuid Turkije worden gep-^-
door aan ander lagedrukgebied dat goed is voor fikse buienmr.
In Lapland keldert de temperatuur tot onder de -20 graden, rn>-
in Zuid Scandinavië blijft het tot vrijdag nog dooien. Langs
oostrand van Europa is het rustig winterweer met 's nachts 1
tot matige vorst, maar overdag geleidelijk invallende dooi.
lil AF
BLXm*
UAiXJ, HIJN
HANDEN TINTELEN
ZO ERG DAT IK DE
KNOP NIET OH-
HOOG KAN ZETTEN
IK GELOOF DAT IK
HAAR EEN TRUI
AANTREK.
KIJK, DE THERH05TAAT
KAN HELEHAAL TOT 32
GRADEN1CJE ZOUDEN EEN
KORTE BROEK AANKUNNEN
Europa: Fikse buien
VERWACHTING VOOR MAANDAC
v
