Strijd om Amerikaanse droom
PZC
Dit is de bakermat van de rap
Bezoeker moet
nog steeds over
een drempel
Heden en verleden worden verenigd
Gangs Of New York
1 11,1111
Filmfestival
Rotterdam
vrijdag 17 januari 2003
ilms waar
regisseurs al dertig
jaar van dromen,
daar rust over het algemeen
weinig zegen op.
Producenten hebben vaak
uitstekende argumenten om
Het gaat uitstekend met het
International Film Festival
Rotterdam (IFFR). Vorig jaar
werd met de verkoop van bijna
350.000 kaartjes een nieuw be
zoekersrecord gevestigd en in
ternationaal timmerde het eve
nement aan de weg als nooit
tevoren. De formule van de
goedlopende filmmarkt Ci-
nemart werd overgenomen door
een aantal buitenlandse film
festivals en het Hubert Bals
Fonds (HBF) beleefde het suc
cesvolste jaar in haar bestaan.
Rotterdam was in 2002 promi
nent aanwezig op andere film
festivals in de wereld. Zowel in
Cannes, Venetië, Montreal als
Toronto waren films te zien die
konden worden gemaakt dank
zij het Hubert Bals Fonds of de
Cinemart. Prijzen werden er
ook verdiend: in Cannes (Gou
den Camera voor 'Japón' van
Carlos Reygados, jury- én inter
nationale persprijs voor 'Divine
Intervention' van Elia Sulei
man). Locarno (Zilveren Lui
paard voor 'Tan de Repen te' van
Diego Lerman) en Venetië (Gou
den Leeuw voor 'The Magdale
ne Sisters' van Peter Mullan).
Alle reden tot feest, maar het IF
FR houdt het op de 32e editie -
die plaatsheeft van 22 januari
tot en met 2 februari - zoals al
tijd bescheiden. Hoewel direc
teuren Simon Field en Sandra
den Hamer steeds meer hun best
doen om ook de liefhebbers van
andere kunstdisciplines binnen
te halen, is er dit jaar geen spra
ke van een verdere popularise
ring. Tegen de nationale trend in
kiest het festival er niet voor om
de drempel zodanig te verlagen
dat er een heel nieuw publiek
mee kan worden gewonnen.
True Stories
Zo is er dit jaar opnieuw geko
zen voor een niet al te toeganke
lijk hoofdthema. Stond op de
vorige editie de vraag centraal
'What is Cinema?', de discussie
moet nu een vervolg krijgen in
het programma '(Bases upon)
True Stories'. Aan de hand van
films, video's en installaties wil
het festival onderzoeken op
welke manieren en met welke
media hedendaagse filmmakers
de werkelijkheid proberen weer
te geven in hun werk.
Die toevoeging 'met welke me
dia' stelt meteen een aantal Rot
terdamse kunstinstellingen in
staat aan te haken bij het film
festival. Zowel Museum Boij-
mans Van Beuningen als het Ne
derlands fotomuseum scharen
zich met een aantal installaties
onder het hoofdthema. Twee
andere kunstinstellingen, Tent.
CBK en Witte de With, voegen
zich weer bij het vaste festival
onderdeel Exploding Cinema,
dat dit jaar als thema 'Static'
heeft en zich richt op electnci-
teit
Het hoofdprogramma bevat
weer enkele honderden speel
films, documentaires en korte
films, waarvan de bekendste al
furore hebben gemaakt op an
dere festivals. Veel is te ver
wachten van 'Russian Ark', het
imponerende filmproject van
Alexandr Sokurov, dat bestaat
uit één anderhalf uur durend
shot. Ook het eerdergenoemde
'The Magdalene Sisters' van Pe
ter Mullan, uiterst actueel over
de seksuele misstanden in de
katholieke kerk, heeft interna
tionaal al de tongen losge
maakt.
Hoge ogen gooit ook 'Le Fils', de
nieuwe film van de Belgische
gebroeders Dardenne, met een
magistrale hoofdrol voor hun
vaste kracht Olivier Gourmet
(winnaar Gouden Palm Beste
acteur) en 'Spider' van David
Cronenberg ('Crash', 'eXisteZ').
Andere bekende films zijn 'The
Man without a Past' vat.'
Kaurismaki' (GrandPri^
nes), 'Gerry' van GusvanS
(met Matt Damon), "Ito'
Abbas Kiarostami (com»
Cannes) en 'Punch-DrunkLi
van Paul Thomas Andereca.
langverwachte opvolger i
'Magnolia' pakt uit als ec
mantisch drama, methoofé
len voor Adam Sandlerenö
Watson ('BreakingtheWa*
De traditionele 'vriendai
het festival' ontbrekend:!:
ook niet in het program^
zijn er nieuwe films te zie:;
de Japanner Miike 'Audi
Takashi ('DeadorAlive:Fs
de Zuid-Koreaan Fruit Q
('Public Toilet'), de Britse?
maakster Lynne Ramsey(1
vem Cellar') en de Zweed Li
Moodysson ('Lilya 4-Ever"
teressante curiositeiten zija
Hour Party People', eenfilci
Michael Winterbottomow
excentrieke platenbaasvas
Division, New Order en deE
py Mondays, en 'Baaadassss
nema', een documentair os
zicht van de Blaxplotaü
films, met medewerking
Pam Grier en Samuel L. Ja
son.
Het vaste festivalondenj
Filmmakers in Focus isditja
aan de magere kant. Meest ill
oog springt Guy Maddiiu
Canadees die inspiratie™
de begindagen van de cina
De Indiase filmmaker Gin
Kasaravalli heeft in eigenla)
nogal wat filmprijzen op j
naam staan, maar zal in Mi
dam met zijn tamelijk sea
mentele filmverhalen mal
weerklank vinden. Dat gd
ook voor de Fransman Ja
Claude Brisseau, de derdeFii
maker in Focus, die zijn ha
niet omdraait vooreenstaai
obligate softporno ('Chosesï
crètes').
Gastenlijst
Meer kan worden verwacht»
de Tiger-competitie. de Li
wedstrijd voor internatioa
talent dat nog maar één oiti
films heeft gemaakt. Na ettj
renlang verblijf in deschai
zij n de Tiger Awards - er woti
er jaarlijks drie uitgededc
meer naar voren getreden i
Rotterdamse kweekvijvers
talent. Christopher NolaniH
mento', 'Insomnia') mag roei
lijd gelden als het beste»*
beeld, maar er zijn de !«a
jaren meer interessante naa
uit voortgekomen.
Op de gastenlijst staand::;]
Paul Thomas Anderson, i
Filmmakers in Focus, Elia S
leiman, Diego Lerman, i
Lachman en Larry Clark (n
kers van 'Ken Park'), degebrt
ders Dardenne en Claire Do
Voor wie het na een week a
films allemaal even te »i
wordt, kan terecht bij de Na:
van de Wansmaak. Het evs
ment met de meest wanstal
momenten uit de geschieda
van de cinema start dit jaarz
Nederlandse tournee op 1
Rotterdams filmfestival.
MarcFH
International. Film Festival Jtó>
dam: van 22 januari tot en met'l
bruari op diverse locaties in ft"11
dam. Meer informatie via:
www.fi Imfestivalrotterdamxc"
010-8909090.
voor zulke projecten terug te
deinzen. De scepsis was
zeker te begrijpen ten
aanzien van Gangs Of New
York, de film waarin Martin
Scorsese het wilde hebben
over de stammenoorlogen
onder het proletariaat van de
Amerikaanse hoofdstad
halverwege de negentiende
eeuw.
Juist het feit dat de begena
digde Martin Scorsese de re
gisseur zou zijn, maakte het
project er niet aantrekkelijker
op. Hij is een veel bekroonde ci
neast die zich niet laat betutte
len, maar van de talrijke pracht
films achter zijn naam leverde
slechts een enkele winst op. Om
Gangs Of New York in productie
te nemen, was een prestige-ge-
voelig persoon als Harvey Wein-
stein (van Miramax) nodig.
De befaamde ontwerper Dante
Ferretti mocht vitale stukken
van negentiende-eeuws New
York opbouwen in de Cinecitta
studio's bij Rome en daar von
den gedurende negen maanden
de opnamen plaats. De kosten
liepen op tot 100 miljoen dollar.
Dat de film volledig in studio
decors werd gedraaid, vormt
het verbluffendste aspect aan
het eindresultaat, want het is
formidabel mooi gedaan.
Sinds Scorsese aan de slag ging,
kwam een stroom onheilspel
lende berichten op gang over
voortdurende conflicten tussen
regisseur en producent. Want er
werden budgetten overschre
den, de opnamen liepen uit, de
aanvankelijke premièredatum
werd niet gehaald en de film
dreigde veel te lang te worden.
Hoewel in de pers een stemming
was gecreëerd waarin men op
het ergste was voorbereid, lijkt
een fiasco a la Heaven's Gate er
toch niet in te zitten
Met dat door Michael Cimino
geregisseerde epos uit 1980 is
trouwens Gangs Of New York
sterk verwant. Beide films zijn
gefocust op de problematiek
van berooide Europese immi
granten die in hun pogingen de
Amerikaanse droom te verwe
zenlijken stuitten op totaal ge-
Scène uit de nieuwe film van Martin Scorsese.
brek aan inschikkelijkheid van
de bevolkingsgroep die al meer
dere generaties het nieuwe land
bewoonde. In 'Heaven's Gate'
werden de conflicten bloedig
uitgevochten op het platteland,
in Gangs Of New York meteen al
in de stad van ontscheping. In
beide films wordt het drama ge
tekend via personages in een
driehoeksverhouding. Een man
die komt. een man die er al was,
een vrouw tussen hen in.
In Scorsese's film speelt Daniel
Day Lewis de rol van 'Bill the
Butcher', onderwereldkoning
van de buurt The Five Points
Hij vreest de enorme instroom
van Ieren, die 'anders' zijn (ka
tholiek en onverstaanbaar) en
onderling zeer verknocht. In
1846 weet Bill zijn positie nog te
handhaven door in een massaal
straatgevecht de Ierse bende
The Dead Rabbits te verslaan en
persoonlijk hun aanvoerder
(Liam Neeson) aan het mes te
rijgen, voor de ogen van diens
zoontje. In 1862 keert dit zoon
tje terug op het toneel als Am
sterdam Vallon (Leonardo Di-
Caprio) en laat zich inlijven in
de gelederen van The Butcher,
enkel om zijn kans op bloed-
merende leven van The Five
Points, waar het voor een eer] ijk
mens moeilijk overleven is. Hier
wordt Amsterdam verliefd op
een geraffineerde dievegge (Ca
meron Diaz), een speciale prote-
gée van Bill the Butcher. We zien
Jim Broadbent in een mooie rol
wraak af te wachten.
In de finale brengt hij een nieu
we Ierse strijdgroep in het krijt
tegenover de met hoge hoeden
uitgedoste 'nativists' van slager
Bill. In de twee uren tussen de
veldslagen in. worden we uit
voerig rondgeleid in het depri
als politieke windvaan en John
Reilly als corrupte politiebaas.
David Hemmings speelt een telg
uit de vermogende Hollandse
familie Schermerhorn die ten
onrechte meent dat hij onkwets
baar is voor de woelingen onder
het plebs.
Kleurrijk is Gangs Of New York
in elk opzicht. Veel weet Scorse
se te maken van de historische
evocatie in gedetailleerde socia
le context tegen de achtergrond
van de uitgebroken burgeroor
log. Ook het punt dat de explo
sieve situatie op toenmalig
Manhattan sterkt lijkt op de
problemen met allochtonen in
het Europa van nu, brengt de
film helder over. Waar het intus
sen aan schort is dat het hart van
het drama zo weinig energie af
geeft. De liefdesgeschiedenis
tussen DiCaprio en Cameron
Diaz is bloedarmoedig.
Gespierder is de relatie tus
sen DiCaprio en Daniel Day-
Lewis (vooral dankzij de krach
tige creatie van laatstgenoem
de) maar echt interessant wil
het ook hier niet worden met
het al te simpele gegeven:
jongetje wreekt zijn vermoorde
vader op moordenaar die
zijn vader had kunnen zijn.
Merkwaardig komen de con
frontaties over tussen de ben
des, gewapend met messen, bij
len en gepunte knotsen. De
kachelpijpenbigade van The
Butcher tegenover de Ieren van
Amsterdam Vallon met oorlogs-
verf op zijn gezicht en zelfs
vlechtjes in zijn haar. Daar denk
je net iets te vaak aan 'Mad Max'
of 'Escape To New York'. Dan
was de immigrantenoorlog van
het destijds ten onrechte geflop
te 'Heaven's Gate' toch sterker
en in elk geval minder kinder
lijk uitgewerkt.
Pieter van Lierop
Gangs Of Neiv York: regie Martin
Scorsese, met Leonardo DiCaprio,
Daniel Day Leivis, Cameron Diaz,
Jim Broadbent, Liam Neeson, John
Reilly, Brendan Gleeson, vandaag
en morgen (om 22.00 uur) te zien in
Cine City Vlissingen en De Koning
Hulst
Documentairemaker And ré
van der Hout is met zijn
speelfilmdebuut De Arm van
Jezus genomineerd voor een Ti
ger Award, die uitgereikt wordt
op het komende filmfestival van
Rotterdam. In de film, waarin
alle rollen worden gespeeld
door de leden van muziekgroep
De Kift, verwerkte hij beelden
uit zo'n veertig historische film
pjes, veelal gemaakt in het vroe
gere Rotterdam.
Het wasJezus die André van der
Hout (Maassluis, 1958) inspi
reerde tot zijn eerste speelfilm.
Van der Hout stuitte tijdens één
van zijn gebruikelijke speur
tochten in de nationale filmar
chieven op een filmshot van een
levensgroot kruisbeeld. De
Christusfiguur stak nog maar
net boven het waterniveau uit
van een overstroomd gebied in
Limburg en had een afgebroken
rechterarm. Door de spijker in
de hand bleef de arm nog wel
aan het kruis bungelen.
Jaren later zou het beeld uit
gangspunt worden van zijn eer
ste lange speelfilm. In De Arm
van Jezus laat de arm los van het
kruisbeeld. Hendrik IJzerman,
mijnwerker uit het getroffen
dorpje Schinnen, vist hem op uit
het water en gebruikt hem als
peddel voor zijn roeiboot. Zo
maakt hij de eerste slagen van
zijn tocht naar Amerika, terwijl
zijn achtergebleven zoontje
hem nastaart vanuit hun onder
gelopen huis.
De zoon treft de arm jaren later
aan in de kast van een schimmig
pension in Rotterdam, waar zijn
vader ooit een kamer heeft be
trokken in afwachting van de
oversteek naar Amerika. De
zoon, woonachtig in Chicago en
voor zaken in Nederland, raakt
door een aantal mysterieuze
voorvallen verstrikt in het ver
leden van zijn vader. Langzaam
maar zeker komt hij erachter
wat er met Hendrik IJzerman is
gebeurd.
In De Arm van Jezus mengt Van
der Hout historisch materiaal -
zogeheten 'found footage' - met
nieuw geschoten beelden. Over
al heeft hij gezocht naar oude
filmpjes die pasten in zijn ver
haal. Zo had hij beelden nodig
van de mijnen waarin Hendrik
IJzerman werkte, van de Rot
terdamse haven waar hij wacht
om te worden ingescheept op de
Holland Amerika Lijn, en van
het Rotterdamse uitgaansleven
waar hij zijn geld verdrinkt.
De nieuw geschoten beelden
zijn voor een deel in zwart-wit.
Het verhaal van de zoon is weer
gegeven in kleur. Het somber ge
houden kleurenpalet is ont
leend aan het terrein van de
Ertsoverslag Moedermaat
schappij op de Maasvlakte, dat
in de film een hoofdrol speelt
„Een fantastische plek", vindt
Van der Hout. die er terecht
kwam bij het maken van een op
drachtfilm voor het Maritiem
Museum. „Een soort Amerika,
met al die goudkleurige, bruine
en zwarte bergen. Sierra Neva
da aan de Maas."
De band tussen het heden en
verleden in de film wordt ge
symboliseerd door de arm van
Jezus, ooit afgebroken van een
kruisbeeld in een Limburgs
plaatsje dat onder water stond.
,Toch een mooi ding om iets mee
te doen", zegt Van der Hout te
vreden. „Beter dan een koffer
tje. En verder mag je erin zien
wat je wil. Dat is het leuke van
religieuze symbolen: je kan er
van alles in zoeken, ook al is het
maar een arm die ooit aan een
kruisbeeld heeft gehangen."
Marc Floor
Scène uit De Arm van Jezus.
De Arm van Jezus: regie André
van der Hout, met muziekgroep
De Kift, te zien op het filmfesti
val Rotterdam op vr. 24 jan.
20.00 uur in Pathé, opza. 25 jan.
om 9.45 uur in Pathé, op ma. 27
jan. om 14.15 uur in Venster, op
vr. 31 jan. om 10.15 uur in Pathé
en op za. 1 feb. 19.30 uur in de
Schouwburg.
In het begin van 8 Mile beklimt de jonge
rapper Jimmy 'Rabbit' Smith het podium
om zijn tegenstander met een paar rijmsal-
vo's van katoen te geven. Het wordt een af
gang, want Jimmy weet geen woord uit te
brengen. Het is niet de meest voor de hand
liggende manier om de succesvolle rapar-
tiest Eminem in zijn eerste filmrol te intro
duceren, maar het werkt uitstekend. Er is
direct spanning, en we willen nu beslist we
ten of het nog wat wordt met die koppige
dromer die van louter narigheid weer bij
zijn aan alcohol en bingo verslaafde moeder
(Kim Basinger) is ingetrokken en die op weg
naar de fabriek rapteksten op een klad
blaadje krabbelt.
S Mile is vernoemd naar de weg die de bui
tenwijken van Detroit scheidt van de gro
tendeels door zwarten bevolkte binnenstad.
De film is een initiatief van producent Brian
Grazer en rapper Eminem. Scott Silver
schreef een scenario dat losjes is gebaseerd
op Eminems eigen ervaringen uit de tijd dat
hij nogniet beroemd was. De regie werd toe
vertrouwd aan Curtis Hanson. Eerder liet
hij met 'L.A. Confidential' en 'Wonder Boys'
al zien dat hij bekende genres nieuwe flair
Rapper Eminem in de film 8 Mile.
weet te geven. Voor 8 Mile combineert hij de
brutale energie en het enthousiasme van de
hiphopclubs met een rauw, maar met. humor
geschilderd beeld van een stad die zijn jeug
dige bewoners weinig toekomst biedt.
Er is door alle betrokkenen, inclusief de ac
teurs die met uitzondering van Basinger en
Eminem betrekkelijk onbekend zijn. veel
aan gedaan om het traditionele verhaaltje
over de weg naar het succes op een realisti
sche manier aan te kleden Aan het eind is
het zelfs nog niet zeker of Jimmy echt zal
worden ontdekt, en dat is mooi genoeg,
want hoe het met Eminem zelf verder ging
weten we immers al. De muziek wordt
spaarzaam maar doeltreffend ingezet, en
nooit zomaar als opvulling gebruikt. Type
rend is ook de nuchtere afhandeling van de
verplichte romantische noot Hete seks op
de fabrieksvloer krijgt een bitter vervolg, en
een hereniging met Jimmy's oude verkering
zit er ook al niet in. Vanaf de straat werpt hij
nog eenmaal een weemoedige blik door
haar raam, en daar moeten we het mee doen.
8 Mile laat zien waar de rap vandaan komt
De donkere, uit de hand geschoten beelden
van de voortreffelijke Mexicaanse camera
man Rodrigo Prieto ('Amores Perros') tonen
Detroit als een verloederde industriestad,
met hooguit een bleek winterzonnetje voor
wat warmte. Broeinest van sociale proble
men waar je blij mag zijn als je ergens aan de
lopende band staat. Maar ook; bakermat
van muziek die de wereld verovert - van de
Motown sound uit de jaren zestig tot de hui
dige hip hop.
Die uit allerlei schermutselingen en losse
verhaallijnen opgebouwde milieuschets is
waar het in 8 Mile eigenlijk om gaat. Jimmy
weg bij zijn zwangere meisje, ruziemakend
met zijn moederen haar nare nieuwe vriend,
op straat op zijn kop gezeten door patserige
concurrenten Van je af slaan, tegenslagen
wegslikken, koppig proberen je eigen gang
te gaan, dat soort herkenbare zaken is min
stens zo belangrijk als de vraag of Jimmy
eindelijk zijn eigen cd zal mogen maken.
Wonderen bestaan hier niet, hij zal zelf in de
plaatperserij het geld voor zijn demo moe
ten verdienen. Dat hij als blank uitschot in
een zwart milieu tegen omgekeerd racisme
moet opboksen helpt ook om de aandacht te
prikkelen.
Beweren dat 8 Mile politiek correct is inge
kleurd is misschien wat overdreven, maar je
proeft wel de neiging het agressieve beeld
dat uit de teksten van veel populaire rap
pers opstijgt wat bij te stellen In 8 Mile be
ledigen de rappers alleen elkaar, en op
straat zijn vuurwapens bij de onderlinge
knokpartijen taboe De eerste overtrd
veroorzaakt een tragikomisch ongeval a
zichzelf in zijn been te schieten. Brö
stichting in een leegstaand pand waar*
meisje was verkracht wordt niet alleen?
presenteerd als een spectaculair vera»]
maar verwijst terloops ook naar be-
band tussen verpaupering en nusca
Zonder drammerig te zijn zit er een aa
sociaal commentaar in 8 Mile verwsj
Mocht Eminem daarmee te bedoeling i»
ben gehad de scherpe kantjes van zijn
af te slijpen dan heb ik daar geenbez»"
tegen
Als debuterend acteur is Eminem
veelbelovend. Hij is cool zonder steraU
of andere neiging tot opschepperij .Zie®
spelen is weliswaar een gemakkelijke
wedstrijd, maar hij overtuigt en
nieuwsgierig naar de rollen die onge>'
feld in het verschiet liggen.
Leo Banken*
8 Mile: regie Curtis Hanson, met
Basinger, Brittany Murphy, Mekhi Phi er,-
in Cine City Vlissingen, De Kuning Hut»*"*
Bergen op Zoom
