PZC
Massacultuur ontstond in Parijs
Koolmeesjes krijgen zender
Zonnevlekken
scherper in beeld
Socioloog Vanessa Schwartz situeert ontwikkeling in negentiende-eeuws Frankrijk Hersenveriies door schizofrenie
Studie ter vergelijking met seychellenzanger
Digitaal apparaat borstonderzoet
Koopwoede is ziekte
Orang-oetan geeft gedrag door
postzegels
LUXEMBOURl
dinsdag 14 januari 2003
door Marcel Hulspas
PARIJS - De moderne massacultuur is
volgens de historica en socioloog Va
nessa Schwartz ontstaan in Parijs.
„Met de conclusie dat de massacultuur
niet in de Verenigde Staten is ontstaan
maar in Frankrijk, heb ik twee volken
ongelukkig gemaakt."
Vanessa Schwartz, verbonden aan de
universiteit van Southern California,
verwierf bekendheid met haar studie
Spectacular Realities. Hierin be
schrijft ze het ontstaan van de moderne
massacultuur. Opmerkelijk is dat
Schwartz deze ontwikkeling niet situ
eert in de VS maar in Parijs, in de twee
de helft van de negentiende eeuw. Even
opmerkelijk is dat zij daarbij ieder
neerbuigend oordeel over 'de massa' en
haar vermaak verwerpt.
De interesse in die tijd voor kranten
met hun patriottische panorama's van
beroemde veldslagen is onlosmakelijk
verbonden met de belangstelling voor
het lijkenhuis, voor wassenbeelden
musea en - aan het begin van de twin
tigste eeuw - voor de film Ze vormen
aspecten van een groeiende behoefte
aan de gezamenlijke ervaring van spec
taculaire grootsteedse cultuur. De ne-
gentiende-eeuwse Parijzenaars maak
ten met groot enthousiasme gebruik
van alles wat de grote boulevards aan
massavermaak te bieden hadden.
Hoe kwam u erbij juist de Franse mas
sacultuur te bestuderen9
„Ik heb als kind in New York gewoond
Tien jaar lang heb ik er op een Franse
school gezeten. Fransen denken dat ze
het belangrijkste volk op aarde zijn
Toen ik me begon te interesseren voor
het ontstaan van de massacultuur in de
negentiende eeuw, kwam ik al snel te
recht bij Frankrijk. Ik begon het vraag
stuk van het ontstaan van de massacul
tuur anders te benaderen en kwam tot
de conclusie dat de moderne massacul
tuur niet in de VS was ontstaan maar in
Frankrijk. Een conclusie die de Fran
sen niet leuk vi nden omdat ze daarvoor
niet verantwoordelijk willen zijn, en de
Amerikanen ook niet omdat zij juist
denken dat zij die massacultuur heb
ben uitgevonden. Ik denk dat ik twee
volken tegelijkertijd ongelukkig heb
gemaakt."
Archieven
Omdat u de Frans taal goed kende, kon
u zich een weg banen door de moeilijk
toegankelijke Franse archieven.
„Franse archieven zijn inderdaad een
De grote boulevards zorgden voor een verspreiding van de massacultuur. Hier de Pont St. Martin aan het begin van de
20ste eeuw
nachtmerrie, voor alle onderzoekers.
Toen ik enkele jaren geleden bij het
Musée Grevin kwam, zeiden ze eerst
dat er niets was. Ze wisten wel dat er
wat was, maar hadden geen idee wat er
allemaal lag. In de loop der tijd werden
ze aardiger en werd ik zo'n beetje lid
van de familie. Het museum is nog
steeds te bezichtigen, op de originele
locatie, aan de Avenue Montmartre."
Het Musée Grevin was in de negentien
de eeuw gespecialiseerd in het ver
beelden van historische en actuele ge
beurtenissen, van Napoleontische
veldslagen tot de laatste moord, door
middel van tableaux vivant met was
sen beelden. In hoeverre was het daar
mee uniek
„Grevin was niet uniek; je had Madame
Tussaud in Londen, ook al draaide het
daar om portretten. Waar het me om
gaat, is de enorme populariteit van het
museum. Grevin maakte onderdeel uit
van een verzameling attracties die Pa
rijs uniek maakten Nieuwe technolo
gieën of attracties kun je exporteren
naar andere steden. Er is geen unieke
'Franse' ontwikkeling aan te wijzen,
zelfs niet de massakranten - die overi
gens volgens mij wel een zeer belangrij
ke rol speelden."
Was er dan iets unieks aan de Fransen,
of de Parijzenaars, wat ervoor zorgde
dat juist daar de massacultuur ont
stond?
Metropool
„Het had zeker met de stad te maken.
Zo had je de grondige herinrichting on
der leiding van architect Haussmann.
Die zorgde ervoor dat Parijs de naam
kreeg dé moderne metropool te zijn. En
dan waren er de wereldtentoonstellin
gen, die nergens zo vaak werden gehou
den of zo goed werden bezocht als in
Parijs. De wereldtentoonstelling van
1900 trok vijftien miljoen mensen naar
Parijs. En dan is er die verbinding tus
sen commercie en cultuur, waar de
Fransen in die tijd meer gevoel voor
hadden."
Het kapitaal leerde daar hoe je de be
hoeften van de massa kon exploiteren.
„Het gaat niet om exploitatie, maar om
een proces van democratisering, van
verdeling. Dat wordt vaak beweerd: de
massacultuur is een middel om de mas
sa te bedwingen. Tot 1871 kende
Frankrijk een roerig revolutionair ver
leden. Daarna was dat ineens voorbij.
Geen revoluties meer. De vraag zou
vervolgens zijn: waarom kwam het
volk niet langer in opstand? Wat hield
het in bedwang? Maar dat is de ver
keerde vraagstelling. Dereden waarom
er geen revolutionaire uitbarstingen
meer plaatsvonden, was dat er sprake
was van democratisering."
Opvallend was ook de behoefte, onder
makers én bezoekers, om het panorama
zo echt mogelijk te maken.
„Het streven was heel duidelijk gericht
op een ervaring voor alle zintuigen. Er
is geen wezenlijk verschil met bijvoor
beeld Disneyland."
De film, die de wassenbeeldenmusea en
de panorama's zou verdringen, was in
eerste instantie vooral realistisch Men
vertoonde staatsbezoeken, koninklijke
huwelijken en dergelijke. Waarom is
dat realisme verdwenen?
,,De opkomst van de verhalende film
heeft te maken met de ontwikkeling
van nieuwe technieken als montage.
Die maakte het mogelijk om veel ge
compliceerdere verhalen te vertellen.
Dat de actuele film in eerste instantie
zo belangrijk was, kwam door de pri
mitieve techniek én de aantrekkings
kracht van het bewegende beeld Wat
nu realistisch wordt genoemd, was toen
spectaculair Maar er bestonden wel
degelijk narratieve films. Denk aan de
goochelaar George Méliès, die als eer
ste trucagefilms maakte. Hij kon niet
monteren, zoals WC. Griffith later,
maar hij kende al de truc de camera te
stoppen en dan de set te veranderen."
Vonden in andere Europese steden ver
gelijkbare ontwikkelingen plaats?
„Het unieke van Parijs was het grote
aantal toeschouwers. Dat maakt Parijs
zo'n rijk en leerzaam voorbeeld. Het
warenhuis, de fotografie, film, het im
pressionisme, de realistische roman:
het is allemaal niet typisch Frans maar
de Fransen liepen duidelijk voorop. De
beleving was ook anders. Judith Wal-
kowitz schreef een boek over het Lon
den van eind negentiende eeuw onder
de titel City of Dreadful Delight. Dat
gevoel ontbrak in Parijs. In Parijs beju
belde men het grootsteedse karakter
Het gaat wel om een internationale
ontwikkeling. Wanneer de Amerika
nen de massacultuur gaan domineren
in de twintigste eeuw, wordt massacul
tuur geassocieerd met Amerikaanse
cultuur, maar in wezen is ze internatio
naal."
Mythe
Na de Tweede Wereldoorlog zouden
juist de Fransen die massacultuur als
typisch Amerikaans afwijzen.
„Ik werk momenteel aan een boek over
de verhouding tussen Frankrijk en de
VS na de Tweede Wereldoorlog. Daarin
toon ik aan dat die beroemde Franse af
keer van de Amerikaanse cultuur op
een mythe berust. Als het om massacul
tuur gaat', spélen Amerikanen en Fran
sen onder een hoedje.
mmmmmamBmmtanz.,
door Ben Apeldoorn
LA PALMA - Met een op het
Canarische eiland La Palma
opgestelde nieuwe telescoop
en nieuwe observatietech
nieken zijn Zweedse astro
nomen, samen met een Ne
derlandse sterrenkundige,
erin geslaagd ongekend
scherpe foto's te maken van
zonnevlekken (koelere plek
ken dan hun omgeving op de
zon). Dit verschaft nieuwe
inzichten in de daar heersen
de processen. Maar er zijn
ook nieuwe vragen gerezen.
Foto's van de zon door een
(zonne)telescoop zijn, door
de doorgaans zeer korte be
lichtingstijden (de zon geeft
immens veel licht), heel
scherp Voorzichtigheid is
echter geboden: het zonlicht
is zo intens, dat men grote
kans loopt dat het zonlicht
dwars door de camera
brandt. De lens of spiegel van
een telescoop verzamelt het
zonlicht in een brandpunt
waarin al het licht geconcen
treerd wordt.
Daarom maken sterrenkun
digen die met zonnetelesco-
pen werken, altijd gebruik
van speciale filters, die vaak
een klein beetje zonlicht
doorlaten. Zelfs dan zijn be
lichtingstijden van eendui-
zendste van een seconde (1
milliseconde of 1 ms), of nog
minder, voldoende.
Luchtonrust
Zelfs bij die korte belich
tingstijden is er een factor die
roet in het eten gooit. Dat is
de luchtonrust in onze damp
kring. Door temperatuurver
schillen in de dampkring trilt
de lucht onophoudelijk, zo
als tijdens een heldere nacht
goed is te zien aan het fonke
len van sterren.
Dat stelt een onverbiddelijke
grens aan de beeldscherpte
van zonnefoto's. Met de
Zweedse 1 -meter Zonnetele-
scoop (Swedish Solar Te
lescope), opgesteld op het
Canarische eiland La Palma,
is daar iets op gevonden. Dat
is de adaptieve (aan te pas
sen) optiek (AO), die zich als
het ware 'aanpast' aan de
luchtonrust.
De telescoop werd afgelopen
voorjaar in gebruik genomen
en produceert, na een reeks
testopnamen, zonnefoto's die
zeker een factor twee scher
per zijn dan de beste zonne
foto's tot dusverre.
„Ons AO-systeem bestaat uit
een sensor (voor detectie van
het zogeheten golffront van
het licht), een snelle compu
ter en een vervormbaar spie
geltje", zegt de Nederlandse
astronoom drs Luc Rouppe
van der Voort. Hij werkt met
zijn Zweedse collega's sa
men.„De sensor gebruikt een
snelle camera, die duizend
keer per seconde opnamen in
het blauwe deel van het zon-
nespectrum maakt. De com
puter analyseert al die opna
men om de vervormingen van
het licht, door zowel
luchtonrust als optische af
wijkingen, te bepalen, en
corrigeert op basis van die
vervormingen het spiegeltje.
Dat buigt het golffront als
het ware weer terug naar een
zo vlak mogelijk front, waar
door de beeldscherpte toe
neemt."
Het golffront wordt wiskun
dig beschreven door gebruik
te maken van rekenmetho
den, de Zernicke-polyno-
men, die door dc natuurkun
dige Frits Zernickein 1935 in
Groningen zijn ontwikkeld.
Hij kreeg erin 1953 de Nobel
prijs voor natuurkunde voor.
Details
De onderzoekers fotogra
feerden een gebied bij de
rand van een zonnevlek. Dat
is een gebied op de zon dat om
nog onbekende redenen
1.500 graden minder heet is
dan de omgeving. Voor het
eerst werden daarbij details
zichtbaar. Duizenden drade
rige structuren van gloeiend
gas lijken uit het 'zwart' van
de vlek te ontspringen, en
buigen zich, duizenden kilo
meters verder, weer naar het
zonsoppervlak toe.
Het meest waarschijnlijk is
dat ze 'hangen' langs de vele
lijnen van sterke magneti
sche velden, in en bij zonne
vlekken. De meeste draad
structuren vertonen in de
lengte een donkerder cen
trum, suggererend dat het
daar minder heet zou zijn.
„We hebben geen idee waar
we dat aan toe moeten schrij
ven", aldus de onderzoekers
„Een verklaring zou meer
licht kunnen werpen op het
mysterieuze verschijnsel van
de zonnevlekken zelf."
GRONINGEN - Honderden
twintig koolmeesjes in het Lau-
wersmeergebied krijgen dit jaar
een harnas om met een zender
tje. Zo proberen wetenschap
pers te achterhalen hoe de vo
gels reageren op manipulaties
van het aantal mannetjes en
vrouwtjes in een bos.
Het onderzoek moet bestaande
gegevens over de 'seychellen
zanger', een tropische vogel,
staven. Maar er gaat de komen
de jaren ook een nieuwe groep
studenten en wetenschappers
van de Rijksuniversiteit Gro
ningen (RUG) naar de Seychel
len in de Indische Oceaan om de
seychellenzanger te bestuderen
Bioloog Jan Komdeur verbleef
in de jaren tachtig vijf jaar met
zijn vrouw op het onbewoonde
Seychellen-eilandje (500x500
meter) Cousin. „Dat was toen
nog de enige plek waar de sey
chellenzanger voorkwam. Die
was ideaal voor mijn onderzoek:
ik had immers de hele wereldpo
pulatie bij elkaar. Daarom was
het vogeltje veel interessanter
dan de kolibri of de seychellen-
mus. Deze keuze is inderdaad
een gouden greep geweest. Het
onderzoek heeft al geleid tot
vier publicaties in Nature en tal
van andere gerenommeerde
tijdschriften."
Voor alle vervolgonderzoeken
blijkt steeds weer hoe belang
rijk het is om de hele populatie
in kaart te hebben. „We weten
precies welke vogel op welke
plek nestelt. En dat er op rijkere
plaatsen vooral dochters wor
den geboren die blijven 'han
gen' en in minder voedselrijke
gebieden zonen die uitvliegen",
aldus Komdeur.
„Er worden heel bewust op een
bepaalde plek mannetjes of
vrouwtjes geboren. Een aantal
Seychellenzangers is eind jaren
tachtig overgebracht naar het
buureiland Cousine en naar het
eiland Ande, iets verderop. De
populaties zijn nu gegroeid tot
circa 200 op Cousine en 2000 op
Aride. Zo kunnen we kijken hoe
het elders gaat en is en passant
de kans op uitsterven verkleind.
Voor volgend jaar staat een
overplaatsing naar Denis, 40
mijl verder, op het programma.
Komdeur studeerde in Wage-
ningen, promoveerde in Cam
bridge en werkte na zijn verblijf
in de tropen in Engeland, Dene
marken, Groningen, Australië
en sinds vier jaar weer in Gro-
Vier Seychellenzangers in één hand.
ningen. Daar komt hij oor
spronkelijk ook vandaan. In alle
genoemde landen en in onder
meer Zweden, Zwitserland en
de Verenigde Staten vond zijn
Seychellen-avontuur navolging
en kreeg Komdeur grote subsi
dies.
Onlangs werd bekend dat de
Nederlandse wetenschapsorga
nisatie NWO en de RUG Kom
deur gezamenlijk 1,5 miljoen
euro geven voor verder onder
zoek.
De komende jaren kunnen vijf
onderzoekers en een laborant
aan de slag in het Biologisch
Centrum van de RUG in Haren.
Met waarschijnlijk elk jaar een
paar maanden onderbreking in
de tropen of het Lauwersmeer
Manipuleren
Op de Seychellen ontdekte
Komdeur dat de Seychellen
zanger ('ruim 40 procent van die
vogeltjes gaat vreemd') kenne
lijk in staat is om naar behoefte
mannetjes of vrouwtjes voort te
planten. „Zonen verlaten het
ouderlijk territorium op jonge
leeftijd, dochters blijven thuis.
Bij koolmeesjes is dat precies
andersom. Die worden bestu
deerd op twaalf afzonderlijke
plekken in de Lauwersmeer."
Het onderzoek wordt mede ge
rund door Joost Tinbergen, die
al tien jaar in dit gebied baan
brekend onderzoek doet naar de
koolmezen. „We gaan daar nu
manipuleren Eitjes uitwisse
len, mannetjes door vrouwtjes
vervangen, en kijken hoe ze zich
in de loop van het jaar gaan ge
dragen. Vijf jaar lang willen we
telkens 120 andere koolmeesjes
volgen."
Na de verplaatsing van een deel
van de populatie Seychellen
zangers van Cousin naar het ei
land Denis zal de bemonstering
en het onderzoek ook daar wor
den voortgezet. De vogels wor
den hun hele leven (gemiddeld 7
jaar, er zijn uitschieters van 18
jaar) gevolgd. Verplaatsing naar
Denis moet uitwijzen onder
welke omstandigheden de vo
gels overschakelen van vrouw
tjes op mannetjes.
Tijdens het broedseizoen, dat
circa drie maanden per jaar
duurt, zal de komende jaren tel
kens een Groninger onderzoe
ker aanwezig zijn op de Sey
chellen. Dat land bestaat uit
circa honderd eilanden, waar
foto: biologisch centrum RUG
van er drie bewoond zijn. De
meesten van de 65.000 inwoners
wonen op een eiland zo groot als
Terschelling.
Hulp
Wetenschappers krijgen vol
gens Jan Komdeur alle hulp van
natuurwachters en sinds enige
tijd van plaatselijke weten
schappers. „Het is wel eens
moeilijk geweest om binnen te
komen, maar meestal verloopt
de samenwerking erg plezierig
Het eiland is eigendom van de
Engelse vogelbeschermingsor
ganisatie BirdLife, maar het be
heer is tegenwoordig in handen
van de overheid. De Seychellen
moeten het vooral hebben van
het toerisme en een klein beetje
van de visserij. Onderzoekers en
studenten moeten af en toe ook
toeristen rondleiden en toezicht
houden, maar verblijven er - in
tegenstelling tot de toeristen -
goedkoop. In het Lauwersmeer-
gebied werken we heel goed sa
men met Defensie, die niet al
leen zijn terreinen beschikbaar
stelt, maar onderzoekers en stu
denten tegen een geringe ver
goeding ook huisvest en eten
aanbiedt in de kazerne."
UTRECHT - Schizofrenie leidt tot hersenveriies.
met deze ziekte raken alleen het eerste jaar al dneproctg
hun hersencellen kwijt. Het verlies verergert met dejav
Dat blijkt uit onderzoek van het Universitair Medisch!
trum (UMC) Utrecht. Daarmee is aangetoond datsehjj
nie een voortschrijdende hersenziekte is en geen afvri
Het UMC Utrecht onderzocht patiënten bij wiedes
aanval van de ziekte optrad. Na een jaar werd eentwee^
senscan gemaakt. Die toonde een gemiddeld hersenvt
van 3 procent vergeleken bij de eerste scan.Bij mensen®
ernstigste verschijnselen van schizofrenie was het verlies
ter. Ook was dit het geval bij mensen die veel medicijn
bruiken om enigszins met schizofrenie te kunnen leven.)
WINTERSWIJK - Het Streekziekenhuis Koningin Bei
(SKB) in Winterswijk heeft een apparaat in gebruikgew
waarmee röntgenstralen direct worden omgezet in dig
beelden. De nieuwe techniek wordt toegepast bij borst«
zoek. Volgens het SKB is het Amerikaanse systeem hetee
in Europa, wereldwijd zijn er drie van deze toestellen,
Het nieuwe systeem heeft een aantal voordelen. OmdJ
geen film hoeft te worden ontwikkeld, kan er snellereenS
nose worden gesteld. Bovendien loopt de patiënt minderd
ling op en kunnen de digitale beelden makkelijk naar aal
ziekenhuizen en huisartsen worden doorgestuurd. OokJ
geen schadelijke ontwikkelingsvloeistof nodigANP
LONDEN - Steeds meer Amerikaanse psychiaters besa
wen koopwoede als een officiële afwijking. Zij overwew
dwangmatige winkelen als een genetisch bepaalde, ps^
sche ziekte te bestempelen.
Volgens de Britse krant Sunday Times meent een deeliq
wetenschappers dat wie dagelijks meer dan een uurir^
kels doorbrengt en daar onnodige zaken koopteen pitca
heeft. Het dwangmatige gedrag zou worden veroorzaakt!
een tekort aan de chemische stof serotonine in de hersoa
Een aantal probleemgevallen kreeg gedurende enkele «a
een medicament dat het serotonineniveau verhoog»
stemmingen stabiliseerde. Het resultaat was dat mec(
tweederde van hen een winkelcentrum kon bezoeken zca
onmiddellijk de portemonnee te trekken, blijkt uit een om
zoek van de Stanford universiteit bij San Francisco. Vocci
tijd klaagden de testpersonen over hoofdpijn als zij met!
dag wat konden kopen. ANP
WASHINGTON - Evenals mensen geven orang-oetanss
geleerde gedragingen aan het nageslacht door. Amerikaa
onderzoekers bekeken zes in het wild levende populaties»
de mensapen op Borneo en Sumatra nauwkeurig en hebh
24 aangeleerde gedragingen ontdekt. De mensapen geven
hun jongen door hoe je bladeren als handschoen kuntgeb:
ken en hoe je met bepaalde geluiden je wil kunt duidelijks
ken.
Zo gebruiken de orang-oetans een geluid dat klinkt alsra
berry (Engels voor lipscheet) om elkaar kenbaar te maketi
zij willen rusten. Ook het vermogen van de dieren om:
handen of bladeren een hoorn voor de bek te maken en:
stokken insekten uit een boomstam of de sappige kers:
vruchten met scherpe stekels te halen, rekenen de onden
kers tot de doorgegeven gedragingen.
Dé geërfde gedragingen verschillen per populatie. Daar
leiden de onderzoekers af dat ze cultuurgebonden zijn. Df
De Belgische stripwereld
heeft 30 december ter gele
genheid van zijn 80ste verjaar
dag afscheid genomen van teke
naar Mare Sleen. Daarmee is
een einde gekomen aan een
glansrijke 58-jarige tekenrijke
carrière. Als hommage aan hem
werden 2 januari in België een
zegel en een velletje gelanceerd.
Op de zegel in de waarde van
0,49 poseert Nero, de creatie die
Mare Sleen heeft gemaakt. Deze
€0,49-(prior)zegel is ook in vel
letjes van tien uitgebracht, een
uitgiftevorm waarmee de Belgi
sche post sinds kort een begin
heeft gemaakt. Het velletje ver
beeldt Sleen temidden van zijn
scheppingen. Op de zegel van
€0,82 heft hij bijvoorbeeld sa
men met Nero het glas.
Nero stond 9 oktober 1989 in de
In het velletje (2,21 p
zegels (met de originele onti
pen en in de originele kletfl
en een sierveld: 1st (1 l/2d),l
(2 l/2d), 33p(5d),37p(ldl.l
(ls), lp(l/2d),2p(ld),jpM
50p(ls3d)
wavAfcc»
reeks Jeugdfilatelie ook al op
een 9 Bef.-zegel. Op de zegels
van deze reeks treedt al sinds
1984 een stripheld op. Over de
Jeugdfilateliezegel van dit jaar,
die voor 19 mei staat gepland,
galoppeert De Koene Ridder op
zijn paard Als die zegel ver
schijnt volgt ook een recapitu
latie van de gehele reeks.
Zegel en velletje zijn een toegift
op het programma 2002. Een
dergelijke toegift kregen we ook
al een jaar geleden toen België
in een gemeenschappelijke uit
gifte met Kongo een zegel (17
Bef/€0,42) en een velletje (34
Bef/€0,42) uitgaf gewijd aan
Kuifje Aanleiding was toen het
feit dat het zeventig jaar was ge
leden dat Kuifje naar Kongo
reisde en Hergé het verhaal ver
telde in het album Tintin au
Congo, later in Nederland uit
gegeven als Kuifje in Afrika.
Het Britse postzegel jaar werd 5
december afgerond met een
nostalgisch velletje gewijd aan
The Wilding definitives collec
tion I 1952-1953 (Elizabeth II)
Luxemburg liet op 10 dec?
ber, naast één kerstzegel'
0,45 0.05 (waarop de Pa
d'Armes, het voetgangeis
bied in hartje Oberstadt),
jaarlijkse Bienfaisance-st
(weldadigheid), deel II met!
ren uit bossen en velden
schijnen. Over een 0,45
0,05-zegel loopt spiedend
vos; verder: een egel (0.52
0,08een fazant (0,59+0,111
een hert (0,89 0,21).
De heiligenkransvaneenke
kribbe uit Thaur siert de G
tenrijkse kerstzegel (€0,31)
29 november in een oplage-'
10 miljoen exemplaren
scheen. Van Oostenrijk h»
verder nog tegoed: een
zegel met een oldtimer, de«
Stift type 40/45 (1913/141:
lage 1 miljoen; de tweedes?
in de serie huisdieren, nn»
een hond als koning (€0.51 J
lage 1 miljoen); opdeeefi*1
gel in de serie spoorweg»'
locomotief van de bou**
109 op het oude Zuidstatiort
Wenen (€0,51 1 miljoew
28ste zegel in de serie Mo#
kunst, het Schützenha*
Otto Wagner aan het Don»
naai (€0,51520.000); een»
tje met een ronde €0.8- -#!
t.g.v. 250 jaar ZahlenloW
Oostenrijk (420.000 velW
een €0,51 -zegel gewijd air-
nationale park W*
(520 000); een vermaarde?*
motor 17 5 SV) op een zege«
€0,58 (420 .000); de tweedeal
in de serie Design Austria
daarop een grafische voer*
11ng van een oog 1.38s-
en de derde zegel in desffl
rie Philis, Gogo en Edison»
een brief op het strand (*l
520.000 exemplaren).
Hert'
door Frits Poelman
