Fietsen langs een koloniaal verleden
m
Vlissings
maritiem
museum brengt oud en nieuw bij elkaar
W1
Suriname
zaterdag 11 januari 2003
In praktisch alle gevallen is
een koloniaal verleden
niet iets waar een land, de
kolonisator, trots op hoeft te
zijn. Vaak werd de kolonie
als wingewest beschouwd,
de plaatselijke bevolking
uitgebuit.
In Suriname was het niet an
ders. Toch kende het land be
paalde perioden van wel
vaart (al vloeiden de winsten
praktisch geheel naar Ne
derland) en daarvan kun je
nog altijd wat terugzien aan
de 'overkant' van de Surina-
merivier, bij Paramaribo.
Daar liggen de suiker- kof
fie-, cacao- en tabaksplanta
ges, waar met name inde 18e
eeuw goud werd verdiend.
Nu is het vooral vergane glo
rie. Maar wel zeer het bekij
ken waard. En je kunt het
fietsend doen!
De fietsen van Cardy Adven
tures en Bike Rental zien er
prima uit: Gazelles, degelijke
karretjes. Het echtpaar Smaal,
dat de Cardy-winkel vlakbij Pa
ramaribo's meest prominente
hotel, het Torarica, bestiert,
schuift ze dan ook met gepaste
trots naar voren.
Toch is er iets geks met die fiet
sen. Kettingkast, trappers, vel
gen, het onderste deel van het
frame, allemaal is het bedekt
met een stevig laagje oranje.
Alsof er met die fietsen een tijdje
gecrost is op natte gravel tennis
banen. Maar het is geen gravel,
het is de grondstof voor alumi
nium: bauxiet! En dat je dat niet
makkelijk van een fiets af kunt
krijgen, maar ook niet van je
kleren, weten we een paar uur
later. Het fietstochtje richting
kolomaal verleden begint, tus
sen de Waterkant met z'n statige
en grotendeels gerestaureerde
koloniale panden, en de grote
Centrale Markt, nog zonder
hindernissen; met een boot
tochtje naar de overkant van de
vaalgrijze Suriname-rivier.
Het heet er Meerzorg en daar be
gint een weg die er inderdaad als
één lange gravelbaan uitziet.
Maar dan wel een vol kuilen.
Omdat het weer eens heel hard
geregend heeft staan die kuilen
- en je kunt ze echt niet allemaal
omzeilen - vol water. Het
bauxiet dat de weg z'n oranje
Zo wordt er op de voormalige plantages in het Commewijne-district nog steeds gewoond.
kleur geeft, spat je, terwijl je van
kuil naar kuil voorthobbelt, om
je oren. Gympies blijken na af
loop niet meer te redden, broek
en shirt nog net wel.
Maar de 'oranjeroute' bij Meer
zorg houdt na zo'n kilometer of
twee wel op, en dan begint de
fietstocht langs de vele planta
ges pas echt. Het zijn er nog
steeds honderden. Ooit, in de
18e eeuw, waren het er 500.
Maar plantenziektes, crisis op
crisis rond de suikerprijs, ge
brek aan moderniseringsdrang,
zijn een paar oorzaken die tot
verval van de plantages hebben
geleid.
Arm
De mensen die er nu nog hun bo
terham, of toepasselijker kom
rijst, proberen te verdienen heb
ben het armHet zijn de nazaten
van de mensen die destijds van
ver werden gehaald om het bui
tengewoon zware werk op de
plantages te doen: Javanen uit
voormalig Nederlands Indië, nu
Indonesië, maar ook Hindoesta
nen uit het huidige India.
Het Commewijne-district, ge
noemd naar de rivier die er langs
loopt en bij Paramaribo met de
Surinamerivier samenvloeit
richting Atlantische Oceaan,
ziet er dan ook behoorlijk 'In
disch' uit. En geurt daar ook
naar. Dat dit stuk Suriname ooit
door Nederlanders bestuurd
werd is echter ook heel duide
lijk: de namen van de plantages
zijn bijna zonder uitzondering
Nederlands en soms heel mooi
en/of intrigerend: Einde Rust,
De Goede Vriendschap, 't Ver
trouwen, Hecht en Sterk, Wel
gevallen, De Herstelling, De
Eenzaamheid, maar ook Kat
wijk, Schoonoord, Alkmaar,
Nieuw Amsterdam
Met Nieuw Amsterdam is ook
meteen het bestuurlijk centrum
van het district genoemd, rond
1750 als fort gebouwd, nu inge
richt als openluchtmuseum en
dus potentiële toeristische at
tractie. Maar het maakt met z'n
oude kruithuizen, z'n in 1982
gesloten strafgevangenis, en z'n
roestige kanonnen een beetje in
gedutte indruk
Nieuw Amsterdam is echter niet
de eindbestemming van de
fietstocht, dat is Mariënburg.
Dus verder langs fraaie en van
een rijk verleden getuigende
plantershuizen, maar ook langs
armzalige slavenhuisjes.
En dan is het er opeens, rechts
van de weg, omgeven door veel
groen: de grootste plantage ooit
in Suriname, met een opper
vlakte van 8500 hectare en een
enorm fabriekscomplex waar
suiker en rum van hoge kwali
teit werd gemaakt: Mariënburg.
Hoog boven het complex torent
het gebouw met de gigantische
destilleerkolf uit. De fabriek
werd in 1982 gesloten. Omdat er
een onderdeel van een machine
stuk was gegaan en er geen geld
was voor vervanging.
Rond Mariënburg loopt nog al
tijd personeel rond. De laatste
eigenaar van de fabriek was de
Surinaamse overheid en ontslag
van ambtenaren ligt héél gevoe
lig, kennelijk ook als er geen
werk meer is. De mensen krijgen
nog altijd betaald, zij het dat de
bedragen nooit zijn aangepast
aan de gierende inflatie.
Maar ze zijn vriendelijk, graag
bereid om je mee te nemen in het
ongelooflijk troosteloos ogende
interieur van de fabriek, waar
als een soort industriële graf
monumenten nog de stoomke
tels van Werkspoor, ooit in 1921
in Amsterdam vervaardigd,
staan.
Mariënburg is zo interessant dat
het in Nederland allang als in
dustrieel erfgoed, als museum,
in oude glorie zou zijn hersteld.
Maar wie heeft daar in Surina
me geld voor? Toch trekt de fa
briek bezoekers; daarom is er op
het terrein ook een gastenver
blijf, een herberg, geopend
Mariënburg is zo'n beetje de
laatste bestemming, die je in de
Surinaamse hitte als fietser nog
kunt halen, dus terug richting
Paramaribo. Nu bij Voorzorg de
rivier over en dan verder peda
leren door een van de weinige
'rijke' stukjes Suriname: villa
wijken met mooie namen als
Elizabeths Hof en Mon Plaisir,
waar de ambassades staan en de
vaak protserige panden waarin
Surinames crème de la crème,
althans in financieel opzicht,
woont. En dan de fietsen weer
inleveren, meer oranje dan ooit.
Je bent dan terug in Paramaribo
zelf, een stad die ook niet onbe-
keken mag blijven Een interes
sante èn uitgebreide stad: Para
maribo, waar tweederde van het
totaal aantal Surinamers
(400.000) woont kent nauwe
lijks hoogbouw. Dat doet grote
delen van de stad er nogal dorps
uitzien, maar het centrum heeft
meer allure.
Daar staan de fraaie witte hou
ten huizen uit de 17e en 18e
eeuw, die voor een deel opge
knapt zijn, vaak met Neder
lands geld. Nu het stadshart
'uniek door het samenspel van
Nederlandse architectuur en
het gebruik van lokale materia
len') op de Werelderfgoedlijst
van de Unesco is geplaatst zal de
rest wel snel volgen, want die
status garandeert het beschik
baar komen van internationale
fondsen.
Fort Zeelandia
Het zal het contrast met andere
delen van de stad trouwens al
leen maar groter maken want
veel huizen daar kunnen een op
knap- en schilderbeurt heel
goed gebruiken. Absolute at
tractie in Paramaribo is Fort
Zeelandia, het verdedigings
bolwerk aan de Surinamerivier
met z'n standbeeld voor Konin
gin Wilhelmina.
Maar het is ook het complex
waar het militair regime van
Desi Bouterse 15 politieke te
genstanders liet vermoorden.
Indrukwekkend is ook het On
afhankelijkheidsplein met het
Presidentieel Paleis en enkele
fraaie gebouwen van ministe
ries. Plus het bronzen beeld van
voormalige minister-president
Jopie Pengel. En dan de Centra
le Markt. Ondergebracht in een
sober gebouw van twee verdie
pingen aan de Surinamerivier.
Bloedheet, maar er is van alles
te koop en je krijgt er een prach
tige doorsnee van Paramaribo's
multiculturele bevolking te
zien. Uitgaan kun je ook in Pa
ramaribo; er zijn wat leuke
kroegen, disco's, veel casino's en
speelzalen.
Maar het meest ontspannend is
waarschijnlijk 's avonds, aan de
voet van een reeks monumenta
le gebouwen, een hapje eten aan
De Waterkant, het oergezellige
stuk kade tussen Fort Zeelandia
en Centrale Markt. Clarence
Seedorf komt er ook!
Rob de Vries
Suriname, dat in het Noordoosten van Zuid Amerika ligt, tussen
Brits en Frans Guyana en Brazilië, heeft een oppen-lakte van
164.000 vierkante kilometer, dat is 4 1/2 keer Nederland. Er wonen
400.000 Surinamers, van wie tweederde in hoofdstad Paramaribo.
Suriname ligt in de tropen, het is er doorgaans warm en vochtig. De
'droge' tijden vallen in de periode februari-april en augustus-no-
vember. Vaccinaties voor reizen naar Suriname zijn aanbevolen
voor gele koorts, DTP en Hepatitis A.
De Surinaamse gulden is gigantisch in waarde gedaald; voor €50
krijg je meer dan 100.000 Surinaamse guldens. Maar ja, een biertje
kost in Paramaribo dan ook al gauw 5.000 (Surinaamse) guldens.
Voor een reis naar Suriname heb je nog steeds een visum nodig. Dat
moet je aanvragen bij het Surinaamse consulaat in Amstelveen, tel.
020-6426137.
Voor informatie over reizen naar Suriname kan men terecht bij Ac
cess Suriname Travel in Paramaribo, tel. 00597-424522, website
www.surinametravel/com maar ook bij USP PR Communicatie
in Amsterdam, tel. 020-4232882. Wie z'n reis naar Paramaribo zelf
wil organiseren kan daar terecht in het van alle luxe voorziene hotel
Torarica, tel. 00597-471500 of 477432, website www.torarica.com
of in de aantrekkelijke en goedkopere dependance van Torarica:
Eco Resort Inn, tel. 00597-425522, website www.ecores.com.
Voor fietshuur bij Cardy (tegenover de Eco Resort Inn) kun je
00597-422518 bellen, of website www.Cardytours.com bezoeken.
ATLANTISCHE
OCEAAN Braamspunt
Fiets aan boord van het bootje en terug naar Paramaribo.
TV bezoeker van het Vlissingse
"F MuZEEum moet over de nodige
.Jobeschikken, want er valt veel te
aenenteontdekken in het maritieme
museum.
S^bi) binnenkomst wordt het
JJ'delijk dat het niet om een door-
ree"musoum gaat. Wie verwacht
■èh traditionele expositie te zien met
neepsmodellen en historische
3rten k°mt bedrogen uit. Moderne
tolleken gaan hand in hand met
uwenoude schilderijen en model-
Motorische schepen. Het ge-
is. dat de zintuigen van de
oeker aardig op de proef worden
$steld.
fofr?a^e ruimten vechten ach-
Bjgjgpqgeluiden. lichteffecten en
tn«!° en om aanc'acht Daar-
m "staan vitrines met de scheeps
cellen, trofeeën uit de VOC-tijd en
'«anten v«n potten en kleding, op-
8 okenuitscheepswrakken.
aXWi.en nu al een absolutt-' tophit,
jndehypermoderne computerspel-
letjes over bijvoorbeeld het loodsen
op de Westerschelde of de dijkbewa
king. Voor de Oud-Beijerlander R.
Fasotte (twintiger) zijn de spelletjes
onweerstaanbaar. „Absoluut te gek.
Ik ben hier al een uur en heb nog maar
drie zalen gehad. Die spelletjes zijn
helemaal geweldig."
Het museum schetst aan de hand van
thema's een beeld van de geschiede
nis van Zeeland. Veel aandacht gaat
uit naar glorietijd van de Zeeuwse
kaapvaart en de VOC. Schilderijen
met Vlissingse kapers, schatten die
meegenomen zijn vanuit Indonesië
en natuurlijk de rijkdom van de han
delaren en reders in Zeeland. Een
speciale plaats krijgt Michiel de Ruy-
ter. Deze zeeheld heeft een eigen zaal.
Hij werd al tijdens zijn leven vereerd
en dat zijn daden tot op de dag van
vandaag nog tot de verbeelding spre
ken wordt duidelijk aan de hand van
hedendaagse producten zoals de
doos met De Ruyter-chocoladekogels
en de fles De Ruyter-jenever.
foto Ruben Oreel
De bezoeker krijgt niet alles op een
presenteerblaadje aangeboden maar
moet zelf op onderzoek uit. Dat
maakt het museum heel bijzonder
maar tegelijkertijd loopt de kijker
het risico een substantieel deel van de
expositie te missen.
uitjes
Een deel van de museumschatten zit
verborgen achter kastdeuren en in
laden. Zoals bijvoorbeeld de resten
van een woordenboek en half verga
ne condooms, gevonden in het
scheepswrak van de Duitse patrouil
leboot Ex Schokker 1000, die tijdens
de Tweede Wereldoorlog voor de kust
van Vlissingen is gezonken
Een absolute must is het beklimmen
van drie smalle trappen die leiden
naar de uitkijkpost bovenop het mu
seum.
De klauterpartij wordt beloond met
een prachtig uitzicht over Vlissingen
en de Westerschelde. Naast de vaste
expositie heeft het museum twee za
len waarin wisselexposities worden
gehouden. Vanaf 15 maart is daar de
expositie 'Met de boot mee' te zien
over het vervoer tussen de Zeeuwse
eilanden.
Melita Lanting
Het MuZEEeum is gevestigd aan de
Nieuwendijk 11 in Vlissingen. Ope
ningstijden: maandag t/m vrijdag
van 10.00-17.00 uur. Weekend van
13.00-17.00 uur.
Toegangsprijzen: 6 euro voor volwas
senen, kinderen van 3 tot 12 jaar3 eu
ro, senioren 5 euro en diverse kortin
gen zoals MJK.
Het museum is (bijna helemaal) toe-
gangelijk voor mindervaliden.
Meer informatie: www.muzeeum.nl
Het MuZEEum gebruikt veel digitale technieken.
Domburg
SURINAME
Nieuw Kronenburg
Amsterdam
Co^mewijne
Alkmaar
Slootwijk
Tamanredjo
COMMEWIJNE
