kunst cultuur
Laat alle woorden vlees worden
Van den Ende zoekt talent met een kleurtje
Landelijk
festival
stand up
comedy
Holenman Peter Faber
Lion King
aarom vraagt
een man nooit
de weg als hij
•keerd gereden is?
Waardoor komt het dat
pannen en vrouwen de
Afstandsbediening
ihillend gebruiken? En
*ist u dat het lichaam van
a vrouw zo'n negentig
igene zones bevat, en dat
vaneen man eigenlijk maar
'één? Het zijn kwesties die
Peter Faber (1943) als de
holenman ter sprake brengt
in Rob Beckers wereldwijde
•aker Caveman - een
[ooi voor de holenman,
'dat dit weekeinde in
iddelburg en Bergen op
lomis te zien.
Na een repetitie in het Com
pagnietheater in Amster-
dam zegt Peter Faber:,Het is
eengeestig, warm en pittig stuk
da', duidelijk maakt dat wij in
renrechtelijn afstammen van
de holenman. Bi] het woord
denken we aan heel lang terug.
Maarzo ver staat de moderne
man niet af van de holenman. In
elke man zit in wezen nog een
holenman verborgen. In plaats
van op hem neer te kijken zou
den wij juist trots op hem moe
ten zijn. We moeten af van het
diché van de holenman, van de
bruut, die er alleen maar op los
slaat. Dat berust op een misver
stand, op niks! Hij was ook een
beschermer, de hoeder van
■.touw en kinderen."
I Peter Faber speelt een moderne
I versie van de holenman. Want
op het toneel staat geen ge wel
denaar die woest met een knots
staat te zwaaien en oerkreten
slaakt Maar een man die door
schade en schande wijs gewor-
denzijnleven overdenkt, gedre-
venoverhet verschil tussen man
en vrouw spreekt en speels uit
weidt over de communicatie
stoornissen tussen de beide sek
sen, over het kleine leed en de
groteen kleine misverstanden
van alledag.
Oertijd
DeAmerikaanse auteur Rob
Becker, antropoloog en stand-
npcomedian, onderzoekt in zijn
Caveman' in vogelvlucht de
verschillen tussen man en
vrouw zoals die sinds mensen
heugenis bestaan. Te beginnen
bijdeholenmens, die eerst jager
en visser was, toen hij de dieren
waarop hij tot dan toe jacht
maakte begon te temmen, en
ach gaandeweg ontwikkelde
van primitieve mens tot moder-
whomo sapiens. Peter Faber.
■indeoertijd waren de mannen
lagers, gefocust op hun prooi,
tot ze hem geschoten hadden. In
die tussentijd hadden ze geen
oogvoor iets anders. Vrouwen
waren sprokkelaars die zich op
'•eel meer zaken tegelijk richt
ten."
Het stuk van Becker schreef i n-
middels theatergeschiedenis als
zijnde de langst lopende mono
loog op Broadway. Intussen be
zochten wereldwijd ruim 2,5
miljoen mensen een voorstelling
naar het stuk. Faber zag het
stukineen Hamburgs bierlo-
*aal. ..Dit wil ik ook doen, dacht
ismeteen." Wat is Fabers holen
man voor een figuur? ,,De man
dieikspeel heeft moeilijkheden
met zijn vrouw Maar je weet
niet of hij nu uit huis is gezet of
Stand up comedy krijgt zijn
eigen landelijke festival.
Het evenement, dat vier dagen
gaat duren, wordt in november
n Arnhem gehoudenTijdens de
Culture Comedy Award, zoals
het festival gaat heten, wordt
door een vakjury uitgemaakt
wie zich het grootste Neder
landstalige stand up comedy-
talent mag noemen. De vijftien
genomineerden voor de hoofd
prijs worden geselecteerd tij
dens voorrondes eind septem
ber in Arnhem, Eindhoven en
Amsterdam.
Het festival, dat waarschijnlijk
jaarlijks terugkeert, is een initi
atief van de stichting Culture
Comedy, die sinds twee jaar
ijvert voor de promotie van
stand up comedy. De stichting
organiseerde eerder met succes
op plaatselijke schaal in Arn
hem festivalletjes en comedy-
avonden. Stand up comedy is
een uit de Verenigde Staten af
komstige theatervorm waarbij
een humorist improviserend en
in nauw contact met het publiek
grappen en anekdotes debiteert.
Volgens Jan Willem van Bok
horst van Culture Comedy was
de tijd rijp voor een prijs.
„Stand up comedy is een blij
vertje gebleken en niet meer
weg te denken uit theaters,
clubs en culturele centra."
Van Bokhorst zegt de organisa
tie zo goed als rond te hebben.
De gemeente Arnhem heeft een
subsidie toegezegd, het Post-
theater in Arnhem stelt zijn za
len beschikbaaren erzijn verge
vorderde onderhandelingen
met sponsors.
Cameretten
Het evenement moet ongeveer
dezelfde grootte en uitstraling
krijgen als Cameretten, het be
faamde cabaretfestival in Rot
terdam Van Bokhorst rekent
erop dat zich enkele tientallen
comedians voor de voorselectie
zullen aanmelden Kandidaten
moeten een act van maximaal
tien minuten voorbereiden.
Grappen mogen alleen in het
Nederlands worden verteld. Er
mogen geen rekwisieten worden
gebruikt. „Een microfoon en ta
lent, meer heb je niet nodig", al
dus de organisator. Er worden
geen kandidaten toegelaten die
eerder al solo en avondvullend
in theaters hebben gestaan De
vijftien genomineerden die uit
de voorrondes overblijven, wor
den tot aan de finale in novem
ber verder gecoacht door een
docent en een gearriveerde
stand up comedian. Ze doen mee
aan workshops en kunnen een
paar keer in het comedy club
circuit een try out geven.
Op 12,13 en 14 november treden
de genomineerden in groepjes
van vijf op. De jury kiest elke
avond twee comedians uit. Op
de slotavond, 15 november,
strijden zes grappenmakers om
de Award en om een publieks
prijs. Alle vier avonden worden
opgeluisterd door een binnen-
of buitenlandse top act. De win
naar van de Culture Comedy
Award krijgt een beeldje en kan,
evenals andere finalisten, deel
nemen aan een tournee in de
cember en januari langs kleine
theaters in Nederland.
Hans Gulpen
Zie ook: imvw.culturecomedy.nl.
vrijdag 10 januari 2003
zelf is vertrokken. Hij reist stad
en land af om zijn verhaal te
doen, want hij heeft een missie,
om uit te leggen hoe mannen in
elkaar steken. Hij is een 'echte
man', die in alle oprechtheid
probeert uit te leggen waarom
hij géén klootzak is."
Het stuk is wereldwijd een groot
succes. Wat is de kracht, het bij
zondere ervan? ,,'Caveman' is
een ontdekkingstocht. Als je het
stuk niet zou kennen, zou je
kunnen zeggen, hé, dat heeft die
Faber zeker allemaal zelf ont
dekt. Ik ben vier keer getrouwd,
dus voor mijn gevoel heb ik ook
wel genoeg praktijkkennis in
huis om dit verhaal te brengen.
Die man geeft zich open en
bloot, hij durft tegen de stroom
in te gaan. Hij is eigenlijk ook
een alleman, een Elckerlyc, die
meer begrip wil kweken. Niet
moraliserend, van: dit is goed of
dat is slecht. Nee, kijk, dit is de
man, dat is de vrouw, zo zit het
in elkaar. Klare taal spreken,
daar gaat het om."
De schellen vielen Faber van de
ogen toen hij het stuk zelf zag:
„Het was een eye-opener. Een
voorbeeld. Als een man thuis
komt van zijn werk, wil zijn
vrouw het liefst babbelen. Ter
wijl een man doodmoe wordt
van zo'n gesprek, rust zijn
vrouw er juist van uit. Dat zijn
zo van die verschillen. Als je dat
erkent, kweek je meer begrip
voor elkaar. Als de man 's a-
vonds tv kijkt, kijkt hij niet al
leen tv, dan wordt hij de tv. Zijn
vrouw hoort hij niet. Zij denkt
dat hij ongeïnteresseerd is, ter
wijl dat vaak helemaal niet zo is.
Een man kan domweg niet alles
tegelijk, én kijken én luisteren
Dat is te veel van het goede. Het
is geen onwil, hij kan het dom
weg niet."
Details
„Een vrouw wél, die kan veel
meer dingen tegelijk. Zij houdt
veel meer de samenhang in de
gaten. Zij is gefocust op de de
tails. Zij kan het hele veld over
zien. Door haar oog voor samen
hang en details is het eigenlijk
onbegrijpelijk dat vrouwen niet
veel meer betrokken worden bij
bestuurlijke zaken. We moeten
aanvaarden dat man en vrouw
anderszijn. Als je van elkaar ac
cepteert dat de ander anders in
elkaar steekt, is er niks aan de
hand. Man en vrouw hebben ge
lijke rechten jain die zin zijn we
gelijk, verder zijn we zo ver
schillend."
'Caveman' is een lange mono
loog. Toch vindt Faber die om
schrijving niet adequaat. Te
saai, oordeelt hij, ze sprankelt
niet De term one-man-comedy
dekt naar zijn smaak de lading
meer. „Ze zeggen wel eens, hoe
krijg je het voor elkaar, zo'n lap
tekst uit je hoofd leren. Daar zit
'm ook de crux Je moet het met
gevoel doen. In Holland zeggen
we: de tekst uit je hoofd leren. In
het Engels zeggen ze: to learn by
heart. Dat ligt dichter bij de
waarheid. Waar je je ook in ver
diept, als je het in je lijf hebt op
genomen, kun je het woord vlees
laten worden. Acteren is niet
een ander worden, nee, het is
iets met honderd procent inzet
doen Als je acteur bent. speel je
de ene keer een koning, de ande
re keer een bedelaar, of een op
lichter. Als je dat voor honderd
procent speelt, word je niet een
ander, maar laatje een ander as
pect van jezelf zien."
Is acteren niet een kwestie van
talent? „Natuurlijk. Maar wat is
talent? Inzet! Wie iets doet, iets
eigens en dat met hart en ziel
doet, dan kun je spreken van ta
lent Talent is het meest eigene
wat iemand in huis heeft. Of hij
nou toneel speelt, piloot is of
aan acrobatiek doet. Ik zie een
acteur als de laatste ridder die
zijn vizier openklapt en ieder
een naar binnen laat kijken. Op
basis van mijn 40-jarige thea
terpraktijk geef ik workshops,
met de door mij ontwikkelde
simple acting method. Uit
gangspunt daarbij is: acteren is
doen. Elke avond opnieuw als
het doek opgaat, moet het pro
duct van een acteur tot leven ko
men. In het bedrijfsleven en op
elke plek waar mensen iets
presteren geldt hetzelfde. Elke
dag opnieuw moeten woorden
handen, voeten en gezicht krij
gen
Peter Faber is een gelouterd ac
teur met een grote staat van
dienst. Hij was medeoprichter
van het legendarische Werktea-
ter (1970), maar ging vanaf 1978
zijn eigen weg. Hij maakte solo
programma's waarin hij als ver
teller op originele manier cir
cusacts verwerkte, kreeg de
Louis d'Or, de toneelprijs voor
de beste acteur van het seizoen,
voor zijn rol in 'Het Koekoeks
nest' (1991), en speelde in uit
eenlopende (tv-)films als 'Max
Havelaar' (1976), 'Schatjes'
(1984) en 'Oeroeg' (1993). Vorig
seizoen speelde hij kapitein
Haak in de musical 'Peter Pan'
Toch voelt hij zich allerminst
een gearriveerd toneelspeler.
„Na veertig jaar ben ik nog al
tijd nieuwsgierig. Sterker, ik
heb het gevoel dat mijn carrière
nu pas begint. Ik moet nog zo
veel ontdekken Ik heb heel lang
dat jonge-honden-imago ge
had. Vroeger deed ik wat op
mijn weg kwam. Ik deed eigen
lijk alles, als ze me maar vroe
gen Nu kan ik het meer in de
nuances zoeken, ik werk
doelgerichter. De poespas is nu
weg. Het contrast met vroeger is
enorm Ik ben totaal in alles
wat ik doe, of ik nu boodschap
pen, een klusje in huis doe of ac
teer, de betrokkenheid is dezelf
de."
„In mijn jeugd was toneel iets
heiligs, toen was een concert, to
neel opera toch iets voor bij
zondere mensen. Nu niet meer.
Toneel is van iedereen. Voor
knap, lelijk, dom De spelers
moeten het publiek het volle
pond geven. Theater moet mid
den in het leven staan. Vooral
musicals lopen tegenwoordig
als een trein. Mensen willen di
rect actie en emotie. Ze willen
direct bij de lurven gegrepen
worden. Dat moet het toneel ook
bieden. Dat mensen denken: hé,
wat gebeurt er nü weer? Zorg
dat het publiekzich dót blijft af
vragen. Dat het op het puntje
van zijn stoel zit."
Nico de Boer
Peter Faber speelt Caveman, plei
dooi voor de holenman - vandaag
Stadsschouwburg De Maagd Ber
gen op Zoom, morgen in de Stads
schouwburg Middelburg Stads
schouwburg; voorts 8 en 9 april in
Chassé Breda, 10 april De Nobelaer
Etten-Leur.
foto Yvonne van den Hurk/GPD
Peter Faber: „We moeten af van het cliché van de holenman, van de bruut, die er alleen maar op losslaat."
y oor 'Miss Saigon' werden de Aziaten uit
de Filippijnen gehaald en bij 'Aida' zit
ten nogal wat 'Nubiërs' met een Ameri
cans paspoort. Voor The Lion King echter
zoekt Joop van den Ende talent in de ge-
«kurde gemeenschappen van Amsterdam,
ten Haag, Rotterdam en Utrecht Met spe
cie cursussen worden ze dan klaarge
stoomd voor de echte audities.
plannen om vooral op eigen Hollandse
ptem naar gekleurd musicaltalent te zoe-
cn, bestonden al bij Joop van den Ende
Jteaterproducties, maar het televisiepro-
Stomnia 'Idols' opende nog wel een paar
f*"m Lieve hemel, wat een ongelooflijk ta
lent
van zestien, achttien jaar loopt hier
'jflWeet d'rccteur Erwin van Lambaart
en maar dat we met het opschrijfboek
je'naast ons hebben zitten kijken en dat onze
^gafdeling contact met wat mensen
opnemen Er zaten heel wat donkere
ensen in 'Idols' waar we graag een babbel-
King"00 w'"en maken voor The Lion
^anl Voor de Disney-musical The Lion
n8 - reeds een enorme hit in New York,
The Lion King
Londen, Tokio en Hamburg - heeft Van den
Ende behoefte aan gekleurd talent. „Het
verhaal speelt in Afrika, dus hebben we
donkere of donker getinte mensen nodig,
dik 45 man die kunnen zingen, dansen en
acteren. Natuurlijk kan je mensen heel goed
donker schminken, maar daarmee krijgen
ze nog niet die specifieke soul in hun stem,
datrootsgeluid."
En dus zoekt Erwin van Lambaart met zijn
medewerkers het nu in de gekleurde ge
meenschapen van de grote steden,We heb
ben vroeger in de musical 'Fame' een vrouw
gehad, die speelde de rol van lerares. Een
volkomen onbekende vrouw. Ze werkte bij
American Express en woonde in de Bijlmer
Dat bleek een geweldige gospelzangeres. Zo
lopen er natuurlijk meer mensen in dit land
rond. Vergeet niet dat Carolina Dijkhuizen,
één van onze drie Aida 's, ook uit het niets te
voorschijn is gekomen
Nu is het moeilijk zoeken in het niets. Van
daar dat Joop van den Ende Theaterproduc
ties deze maand - op 17 en 18 januari om
precies te zijn - speciale vooraudities houdt,
waar beginnend talent met een getinte of
donkere huidskleur zich kan bewijzen.
Afrikaans, Surinaams - Creools of Hindoe-
staans, dat maakt niet uit. Het gaat om het
talent, de zang, het ntme en 'de soul' En
vanaf de leeftijd van 18 jaar, dat wel
Een soort musical-idols dus? „Nee", zegt
Erwin van Lambaart stellig. „Wij zijn niet
op zoek naar een idool Wij zoeken gewoon
goede theatermensen. We hebben wel door
'Idols' een beeld gekregen dat er veel meer
talent rondloopt dan we ons bewust waren.
En we willen nu ook graag aan Disney laten
zien dat we goed in staat zijn om in Neder
land mensen te vinden die de cast van The
Lion King kunnen vormen."
„De mensen die wij selecteren krijgen een
paar weken lang op onze kosten diverse
workshops: dansen, zingen, bewegen, logo
pedie, ademhalingstechnieken en acteren.
Het kost ze zelf niets. Wij betalen die lessen.
In principe doen we die workshops in Am
sterdam, maar als we heel veel kandidaten
uit Den Haag of Utrecht krijgen, is het wel
licht handiger om de lessen ook daar te gaan
doen Dat moeten we afwachten." In een
paar weken tijd moeten de getalenteerde
kandidaten worden klaargestoomd voor de
echte audities. Daar wordt bepaald wie uit
eindelijk een plek in het ensemble krijgt
Voor de hoofdrollen wordt inmiddels al
apart geworven onder mensen die hun spo
ren in de musicalwereld reeds hebben ver
diend.
Waar een rol in The Lion King overigens al
niet toe kan leiden, bewees in 1997 de Ame
rikaanse predikantsdochter Heather Head-
ley. Zij speelde de leeuwin Nala en kreeg nog
geen jaar later de titelrol aangeboden in Ai
da. wat haar uiteindelijk een Tony Award
opleverde. Vandaag de dag is zij een ster op
Broadway en onlangs bracht ze haar eigen R
&B-album uit 'This is who I am' en toert ze
met een eigen show door de Verenigde Sta
ten.
Voorlopig zullen de Nederlandse wilde die
ren in The Lion King nog wat geduld moeten
hebben alvorens ze het podium kunnen be
klimmen. The Lion King gaat pas in de eer
ste helft van 2004 zijn Nederlandse premiè
re in Scheveningen beleven. Voorlopig trekt
Aida daar nog steeds volle zalen, maar als
die musical gaandeweg dit jaar raakt uitge
speeld, zal er voor pakweg een half jaar een
andere musical in het Circustheater komen.
Erwin van Lambaart „We hebben nog niet
definitief uitgemaakt wat dat gaat worden.
We kijken tegenwoordig natuurlijk ook wat
we aan eigen shows in Duitsland hebben
staan. Niet dat we die Duitse cast hierheen
zullen halen, maar je bespaart enorme kos
ten als je de decors, kostuums, pruiken, zeg
maar de hardware van een productie, zo
over kan zetten." Op speculaties dat oude
successen als Cats of The Phantom of the
Opera tijdelijk zou terugkeren, wil Van
Lambaart niet ingaan. „We beslissen over
een paar weken wat het wordt."
Coos Versteeg
Aanmeldingen voor de audities voor The Lion
King-vooropleiding uitsluitend schriftelijk met
duidelijke vermelding van naam, adres en tele
foonnummer naar; Joop van den Ende Theater
producties, Postbus 75177, 1070 AD Amsterdam
onder vermelding van 'vooropleiding The Lion
King' of faxen naar (020) 3052 612 ook o.v.v.
'vooropleiding The Lion King' of mailen naar
lionking>ageholding.nl
