Nederland onderschat het water
K
Stroomstoringen maken
samenleving kwetsbaar
PZC
PZC
Wateroverlast
Braziliaans Congres
rekent zichzelf rijk
4
Zonder een andere aanpak krijgen we enorme economische problemen
4januari 1953
zaterdag 4 januari 2003
loor Bernice Breure
n Simone van Priel
Peter van Rooy, overheidsad-
viseur op het gebied van wa-
i-rbeheer, vindt dat Nederland
ichzelf zwaar overschat. Het
and dat internationaal wordt
.croemd om zijn waterbouw
kundige prestaties, zou de strijd
ogen het waterwel eens kunnen
erliezen. „Dat Amersfoort aan
/.ee komt te liggen is echt geen
;ekke gedachte."
Ir. loater in Nederland een on-
lerschatte vijand?
.Ja, dat kun je welzo stellen. Als
.ve niet snel anders omgaan met
water, levert dat enorme econo-
nische problemen op. De over-
ist gaat miljarden kosten Kijk
naar naar Duitsland, daar le
verde de wateroverlast vorig
jaar een schadepost op van 10
miljard euro. In Frankrijk vie-
i>n zelfs twintig doden en Polen
iep ook minstens een miljard
chade op. Nu is het nog maar
iet 2003, en Gent heeft het maar
uet moeite droog gehouden. Als
-traks het Westland met de kas
sen onderloopt, hebben we ook
een heel groot probleem. Dat
Amersfoort aan zee komt te lig-
>en is echt geen gekke gedach-
Hoogste waterstanden
Hoogste waterstanden in de Maas bij
Borgharen van de afgelopen 10 jaar
41m 42 43 44 45 4
6 47m 1
I 3 jan. 2002 12.00 uur j
),54m
m
febr. 1999
15.71 m
45,90m
>,36m
Alarmfase 1 Alarmfase 2 I
bij 44.10+NAP bi| 46,00»NAP
Hoe heeft het zo ver kunnen ko
men?
„Waterbeheer in Nederland is al
ruim 700 jaar een puur techni
sche aangelegenheid. We den
ken alleen maar in termen van
dijken, dammen en molens. Ne
derlanders hebben zich op aller
lei technieken gestort om zo veel
mogelijk droog land te krijgen.
Medio jaren negentig werd nog
met veel tamtam de eerste paal
geslagen in de Prins Alexander-
polder in Rotterdam, daar wer
den tot zeven meter onder de
zeespiegel woningen gebouwd.
Niets was te gek, 'we gaan door
tot op de bodem van de Noord
zee', leek het wel. Maar een jaar
later dreigde een derde waters
noodramp en werden maar
liefst 250.000 mensen geëvacu
eerd En ondertussen geeft de
Raad van State gewoon toe
stemming voor de bouw van een
woonwijk in een waterbed bij
Roermond. We hebben onszelf
overschat, het is pure borst
klopperij."
Wat zijn de gevolgen?
„We hebben het water in een
harnas gejaagd door tot op de
rand van de oevers te bouwen.
Door al het asfalt, beton en glas
kan overvloedig water op veel
gebieden de bodem niet in.
Daarnaast hebben we last van
mondiale klimaatveranderin
gen, waardoor het in Nederland
steeds heviger gaat regenen.
Binnen honderd jaar kan het
waterpeil in Nederland met 88
centimeter stijgen, en boven
dien daalt de bodem in West-
Nederland.
Wat nu?
„Als ik het voor het zeggen had,
werd er nooit meer gebouwd op
gebieden die dat niet kunnen
hebben, op weide- en veengrond
bijvoorbeeld. Nooit meer Gou
da dus. Verder moeten overal in
het land meer open watertjes
worden aangelegd, zoals in
Utrecht, waar de gedempte
grachten weer vol gaan lopen."
„Drijvend wonen is ook een op
lossing. In plaats van IJburg
was Drijf burg een optie ge
weest, met drijvende woningen
verbonden door pontons. Ook
De gemeente I Iaelen in Midden-Limburg werpt een honderden meters lange dijk van blokken op. Ze worden opgestapeld om zestig wonin
gen tegen overstroming te beschermen. foto Marcel van Hoorn/GPD
nieuwe kassen in het Westland
kunnen voor maar hooguit tien
procent extra kosten drijvend
worden gemaakt Waterrecrea
tie is tegenwoordig 'booming
business', dus waarom niet meer
woningen met eigen steigertjes
aan nieuwe plassen? Natte
landbouw, bijvoorbeeld het
kweken van zeewier in een
nieuw zeekanaal, is ook hele
maal geen gek idee. En in de
Vechtstreek kan gewoon een
nieuwe Vechtarm worden aan
gelegd; de daar te verkopen ka
vels bekostigen de hele operatie.
We moeten al het blauwe goud
verzilveren."
Heeft de burger een rol bij het
waterbeheer?
„Die is er tot nu toe veel te veel
buiten gehouden. De kennis on
der burgers is echt verbluffend:
als het je eigen leefomgeving
aangaat, dan zorgen mensen
wel dat ze er genoeg verstand
van krijgen. Kijk maar naar de
Amsterdamse grachten, die zijn
destijds op deze manier aange
legd. Dat vinden we nog steeds
mooi. Vinexwijken niet, want
die zijn opgelegd."
Voelt u zich een roepende in de
woestijn?
„Nee. na twintig jaar krijg ik
steeds meer bijval. Ik ben wel
een van de voorlopers, maar
steeds meer deskundigen stellen
dat de knop om moet. Water
krijgt gelukkig in ieder geval
steeds meer aandacht. Prins
Willem-Alexander heeft het
watermanagement echt op de
kaart weten te zetten door er
zijn specialisme van te maken.
Ook in de verkiezingsprogram
ma's van de politieke partijen
wordt nu meer aandacht aan
waterbeheer geschonken dan
pakweg tien jaar geleden." GPD
Het water regeert de winter. In de Lage Landen
ligt niemand wakker van berichten over vorst
Wat verontrust, is het waterpeil van de rivieren
na hevige regenval. Vroeger waren extreem hoge water
standen incidenten. Nu zijn ze vaste prik. Sinds de
overstromingen van 1993 en 1995 maken grote delen'
van het rivierenland vrijwel elke winter benauwde mo
menten mee. De wateroverlast is structureel geworden,
de dreiging min of meer permanent. De jongste dijkver
sterkingen en de uitbreiding van de noodpompcapaci-
teit geven te weinig zekerheid. Nederland heeft na '93
en '95 meer gedaan dan symptoombestrijding. Kilome
ters dijk werden verhoogd. De waterhuishouding van
de stroomgebieden van Rijn, Maas en Schelde is echter
nog lang niet opgewassen tegen de nattigheid.
De wateroverlast is een optelsom van meer regenval
minder groen en beteugelde rivieren. Aan het weerir
waarschijnlijk niet veel te doen. Het broeikaseffect ten
spijt scoort zorg voor het klimaat internationaal be
droevend laag. Meer groen - om het water langer vastte
houden - is ook een internationale kwestie. Vooral
Duitsland en België zouden zo'n vertraging van de wa-
teraanvoer moeten bewerkstelligen. Deze boven
stroomse buren doen er echter niet veel aan.
Rest de ontkluistering van de rivieren als middel dat
Nederland zelf zou kunnen toepassen. Maar ook dat
ligt niet gemakkelijk. De druk op de beschikbare ruim-i
te is grootIn een land waar men op vinex-locaties woe-|
kert met vierkante meters en waar de aanleg van ruim-
tevretende infrastructuur móet, willen maar weinig
mensen terug naar de kilometersbrede onbewoonbare
uiterwaarden en ooibossen.
Buiten de winterdijken lag vroeger een enkele boerderij
of steenfabriek. Tegenwoordig zijn die brede, dunbe
volkte stroken langs de rivieren zo zeldzaam dat ze als
natuurgebied worden aangemerkt. Op te veel plaatsen
liggen achter de verhoogde dijken nieuwbouwwijken
tot aan de rand van de voormalige zomerbeddingen. Nu
deze situatie bij herhaling gevaarlijk en onhoudbaar
blijkt, zit er niets anders op dan de rivieren ruim baan te
geven. Dat wordt een gigantische operatie. Omwonen
den en bedrijven moeten worden uitgekocht, bouw
plannen herzien en de scheepvaart aangepast aan sterk
wisselende waterstanden. Bovendien moet de bema
ling van veel polders drastisch worden verbeterd. Di
aanslag op de schatkist zal zeer zwaar zijn.
Als zich in Nederland tot eind januari geen grote over
stromingen voordoen, en het bij de vaststelling van he
nieuwe regeerakkoord toevallig ouderwets winter
vriest, is de kans groot dat Den Haag de wateroverlas
nog maar even de wateroverlast laat. Het zou een gol
zijn die geen regering mag nemen.
loor Frans Lindenkamp
Oplopende werkloosheid en
inflatie, dalende koop
kracht en een sterk toegenomen
"huldcnlasl. Het jaar 2002 was
voorde Brazilianen niet om over
•aar huis te schrijven, ledereen
uoet de broekriem aanhalen.
Ilehalve zij die het goede voor
beeld behoren te geven.
Vlak voor de feestdagen sehon-
ken de Braziliaanse politici
zichzelf een 'kerstgratificatie'.
Met een simpele pennenstreek
erhoogden de kamerleden hun
udaris met 54 procent Daartoe
negen zij in een recordtempo
■n wet door het Congres. In
unper negentig seconden was
de geheime stemming beklon-
ken en steeg hun maandinko-
nen van 8280 naar 12700 reals.
Een voor Braziliaanse begrip-
>en vorstelijk salaris ter waarde
van ruim 4000 euro. Of om in
.verkmanstermen te spreken 64
wettelijke minimumlonen. Voor
Ie belastingbetaler kost de de-
i locratie op jaarbasis nu 40 mil
ten reals extra.
I )e 594 Congresleden hebben
liet onderling goed geregeld.
Terwijl er voor iedere normale
iiontrekker twaalf maanden in
•en jaar zitten, zijn dat er voor
de heren politici vijftien. Ieder
Congreslid heeft recht op vijf
tien maandlonen. Dat aantal
;an oplopen tot negentien, in-
1 ien zij van reces worden terug
geroepen. Daarnaast vangen zij
nog maandelijks 3000 reals aan
huursubsidie, 3800 reals aan te-
lefoongeld, 7000 reals voor het
ïuren van een 'limousine' en
benzine plus vier gratis retour
vliegtickets naar hun electorale
t liuisbasis. En wie twee manda-
en volmaakt krijgt op zijn pen
sioengerechtigde leeftijd het
volle salaris van een parle
mentslid uitgekeerd.
Feest
Na de stemming was het feest.
De initiatiefnemer van het
•wetsontwerp hief het glas en
verdedigde de gulheid met het
irgument, dat van 8280 reals
niet te leven valt. „Nu hebben
we wat meer rek", verklaarde
everino Cavalcanti kennelijk
/.onder gewetenslast in een
land, waar tien procent van de
i icvolking ondervoed is. Ook de
'moreel rechtgeaarde' Arbei-
iers Partij (PT) van president
Lula reageerde laconiek. „Er
noest nu eenmaal gestemd wor
den", zei hun nieuwe fractieled
der Joao Paulo PT-voorzitter
Genoino probeerde de schade
beperkt te houden met de uitleg
dat hij juist groter kwaad had
weten te voorkomen, want de
inzet was 17.100 reals. Het is de
halve waarheid. De socialisten
durfden niet tegen te stemmen
uit angst om de broze coalitie
besprekingen met andere par
tijen op het spel te zetten
Maar de kostenpost van de bo-
venmodale loonsverhoging
blijft niet alleen bij de genoem
de 40 miljoen. Minstens het
tienvoudige dreigt, want politi
ci op lager niveau ruiken nu de
kans om hun 'hongerloon' op te
krikken. De grondwet bepaalt
namelijk dat deelstaatparle
mentsleden recht hebben op 75
procent van wat Congresleden
verdienen. En gemeenteraads
leden mogen 75 procent verdie
nen van wat een deelstaatparle
mentariër opstrijkt Voor die
laatste groep komt dat neer op
ruim 7000 reals ongeacht of hun
gemeente een metropool of ge
hucht is.
Domino-effect
Vorige week namen de vol ksver-
tegenwoorcligers van de haast
failliete deelstaat Minas Gerais
al een voorschot op het onaf
wendbare domino-effect. In
spoedzitting bijeen corrigeer
den zij hun loon ook met 54
procent tot ruim 9500 reals.
Hiermee is een politiek heikel
probleem gecreëerd. Wat te
doen met de bezoldiging van
president en ministers? De
grondwet stelt dat niemand met
een publieke functie binnen de
wetgevende en uitvoerende
macht meer mag verdienen dan
het staatshoofd.
Lula - op 1 januari aangetreden
- is niet bij machte de loonsver
hoging van de Congresleden
met een presidentieel decreet
ongedaan te maken. Dus moet
zijn salaris en dat van de minis
ters ook maar met 54 procent
omhoog. Hoe de PT dat denkt te
verkopen aan de belastingbeta
ler weet niemand, want juist in
komensverdeling is hun vlag
genschip.
Erkend wordt dat het moment
niet erg opportuun is Lula's
partij staat onder druk de bui
tenproportionele loonsverho
ging te accepteren. Dat schaadt
zijn reputatie van sociaal voe
lend politicus Hij heeft echter
weinig keus, want het klepto-
mane Congres zal zeker geen af
stand willen doen van zijn 54
procent. GPD
Recente stroomstoringen
in Rotterdam en Amster
dam drukten Nederland
met de neus op de feiten.
De samen leving is nergens
zonder elektriciteit. Grote
storingen zijn zeldzaam,
maar als die voorkomen
zijn de gevolgen enorm.
Na de aanslagen van 11
september 2001 baart dat
deskundigen steeds meer
zorgen.
door Jeroen de Vreede
De elektriciteit is het afgelo
pen jaar minder vaak uit
gevallen dan in voorgaande
jaren, weet woordvoerder Roe
land Kimman van Eneco Ener
gie, een van de grote stroompro-
ducenten van Nederland. „Het
aantal stroomstoringen is alleen
in de beleving van de mensen
toegenomen."
In ieder geval met die laatste
constatering zijn inwoners van
Amsterdam, Rotterdam en Den
Haag het zeker eens. In de
maand december kregen Am
sterdammers twee keer een gro
te stroomstoring te verduren.
Een uitval van de stroom in Rot
terdam had effecten voor de hele
Randstad. „Elektriciteit is voor
mensen zo vanzelfsprekend, dat
er direct veel heibel ontstaat als
de stroom uitvalt", zegt Kim
man. „Maar in vergelijking met
de Verenigde Staten scoren Ne
derland en Europa erg goed. Het
afgelopen jaar is in totaal dertig
minuten de stroom uitgevallen.
Dat is eigenlijk heel weinig,
maar we zijn het niet gewend.
Kwam in de jaren vijftig de olie
lamp op tafel voor een gezellig
avondje mens-erger-je-niet, an
no 2003 zijn de gevolgen van een
stroomstoring veel groter. Bij
particulieren vallen de vriezer,
de pc en de televisie uit, bij be
drijven stokt de productie, gaan
beeldschermen op zwart en valt
de beveiliging uil. De storingen
drukten de Nederlander met de
neus op de feiten: elektriciteit is
onmisbaar voor de samenleving
en een dagje zonder lijkt haast
onmogelijk te overleven.
Dat stemt tot nadenken, meent
TNO-onderzoeker Eric Luiijf.
De 'sociale weerbaarheid' bij
verstoringen is laag. „We heb
„Elektriciteit is voor mensen zo vanzelfsprekend, dat er direct veel heibel ontstaat als de stroom uit
valt", aldus Roeland Kimman, woordvoerder van Eneco Energie. foto Do Vïsser/GPD
ben het te goed. Elektriciteit,
maar ook telefoon- en compu
terverbindingen zijn zo vanzelf
sprekend. dat het nog maar de
vraag is of we zijn voorbereid op
calamiteiten.
Luiijf 'onderzoekt bij TNO de
kwetsbaarheid van informatie
infrastructuren. Wat gebeurt er
als elektriciteit, internet of gas
uitvalt? Luiijf is niet al te opti
mistisch. Voorzieningen voor
het dagelijkse leven groeien
steeds verder in elkaar. „Onze
verwarming maakt gebruik van
gas, maar de ketel doet niets
zonder elektriciteit voor de
elektronica. We bellen massaal
met ons mobieltje, maar de
meeste zendmasten hebben
geen alternatieve stroomvoor
ziening. Valt de stroom uit, dan
ligt ook snel het netwerk plat
Nederland mag dan een stabiel
stroomnetwerk hebben, sinds
enkele jaren is een Europese
stroommarkt in aanbouw en
handelen de West-Europese
landen via de computer volop in
elektriciteit. De open markt is
goed voor de prijs, maar brengt
op zichzelf weer risico's met zich
mee, schetst Luiijf.
Onwaarschijnlijk? Luiijf geeft
een voorbeeld. „Een computer
virus dat is verspreid via inter
net heeft in Nederland enkele
jaren geleden diverse geldauto
maten platgelegd. Dat móg niet
gebeuren. Internetcomputers
bij banken kunnen nooit ver
bonden zijn met computers voor
geldverkeer. Wat bij banken
kan, kan net zo goed bij andere
bedrijven, wil Luiijf maar ge
zegd hebben. En waarom niet
inbreken op het netwerk van
een elektriciteits-, water-, of
gasbedrijf?
Nagelschaartje
Het kan nog veel erger. „Met be
hulp van een nagelschaartje kan
ik vermoedelijk heel Nederland
uitschakelen", waarschuwde
deskundige Jaap van Till in sep
tember van dit jaar op een con
gres over de kwetsbaarheid van
computernetwerken. Nog meer:
in 1998 getuigden zeven compu
terhackers voor het Ameri
kaanse congres dat ze in een half
uur het Amerikaanse deel van
internet konden platleggen. Het
Pentagon concludeerde in het
zelfde jaar dat dertig computer
inbraken en een budget van tien
miljoen dollar voldoende zijn
om 'de Verenigde Staten op de
knieën te krijgen'.
Wat in de VS kan, kan in Neder
land zeker ook. Een stroomuit-
val na een aanslag leidt niet al
leen tot tijdelijk ongemak en een
avondje in het donker, het is ook
funest voor het. gevoel van vei
ligheid. Om een samenleving te
ontwrichten zijn geen duizen
den doden nodig. Een oplossing
is echter niet eenvoudig te be
denken. zegt Ben Ale, hoogle
raar veiligheid en rampenbe
strijding van de Technische
Universiteit Delft. „Na Volen-
dam en Enschede heeft veilig
heid veel aandacht van het pu
bliek gekregen", zegt Ale.
„Maarerisook een paradox We
willen meer regels en toezicht,
maar ook een overheid die zich
niet te veel met ons dagelijks le
ven bemoeit. Ik heb me geërgerd
aan de televisiejournaals over
de zielige fietsenhandelaar die
vanwege de strengere regels
geen vuurwerk meer mag ver
kopen. Tegelijkertijd hebben we
als samenleving wel geroepen
dat een ramp als in Enschede
nooit meer mocht gebeuren.
Mensen hebben de neiging om
rampen snel te vergeten, maar
voor het eerst in dertig jaar heb
ik het idee dat er blijvende aan
dacht voor veiligheid is." GPD
DUITSERS - Voor het eerst
sinds het einde van de oorlog
heeft het onderzoeksbureau
Nipo bij een enquête meer
mensen getroffen die positief
gestemd waren over het Duitse
volk dan mensen die onvrien
delijk tegenover onze Ooster
buren staan: 41 procent gaf
een positief antwoord, 30 pro
cent een negatief en 29 procent
gaf op geen mening te hebben.
JEUGDBENDE - De politie
van Delft heeft vijf jongens in
de leeftijd van 12 tot 17 jaar
aangehouden die afgelopen
december de straten van Delft
onveilig maakten. Samen,
maar ook afzonderlijk, pleeg
den ze talloze diefstallen en in
braken en namen daarbij van
alles mee, van chronometers
tot smeerkaas. Afgezien van
de jongste zullen ze allemaal
voor de rechter moeten ver
schijnen.
VREEMDE VIS - De Br. 41 van
schipper J. Azard heeft rondde
kerstdagen een merkwaardige
vis in de netten gestrikt. Voor
de kust van Cadzand ving men
het 80 centimeter lange schep
sel, dat na opsturing naar hel
Natuurhistorisch museum in
Leiden een zogeheten zee-ze-
venprik bleek te zijn. Een zeld
zame vangst, want zo'n dier is
de laatste vijftig jaar slecht'
vijf keer aangetroffen aan d«
Nederlandse kusten.
Hoofdredactie:
A L. Oosthoek
D Bosscher (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel (0118)484000
Fax (0118)470102
E-mail redactie@pzc.nl
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel (0118)484000
Fax. (0118)470102
E-mail redwalch@pzc nl
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113)273000
Fax (0113)273030
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen: Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115) 645769
Fax. (0115) 645741
E-mail redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Poslbus 62
4560 AB Hulst
Tel (0114)372776
Fax. (0114) 372771
E-mail redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Poslbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel. (0111)454647
Fax. (0111)454657
E-mail. redzzee@pzc nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17 00 uur
Zierikzee. Goes en Hulst
8.30-17.00 uur
Internet: vvww.pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden:
zaterdags tot 12.00 uur.
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag tijdens kantoorun
zondag van 16 00 tot 18.00 uur
Tel. (0118) 484000.
Fax(0118)470100
Abonnementen
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag van 2.00)
permaana 20.50
per kwartaal 55.10
per jaar 209.90
Voor toezending per post geldt
een toeslag.
E-mail: lezersservice@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor
het einde van de betaalperiode
Losse nummers per stuk:
maandag t/m vrijdag:€ 1,10
zaterdag 1,65
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties
ABN AMRO 47 70 65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties
Alle advertentieopdrachten worden
uitgevoerd onder toepassing van
de algemene voorwaarden van
Uitgeverij PZC BV alsmede de
regelen voor het advertentiewezen.
Tarieven kunnen tijdens kantooruren
■worden opgevraaga
Voor gewone advertenties
Tel (0118) 484240
Fax (0118)470100
Voor kleintjes Tel (0118)484321
Fax- (0118)484370
Auteursrechten voorbehouden
Uitgovorij Provinciale Zeeuwse Courant BV is oen onderdeel van het Wegener-concom De doori
aan ons verstrekte gogovons hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt gebruikt voor onzi
(abonnomenten)administralie en om u te (laten) informeren over voor u relevante diensten en pre
ducten van de titels en de werkmaatschappij van Wegener ol door ons zorgvuldig geselecteerd
derden Ais u op deze mtormatie geen pn|B stelt dan kunt u dit schriltelnk méden b'| PZC. alac-iirv
lezersservice. Postbus 3229 4800 MB Breda
Behoort tot LUGQGnGT
