Berry kan
zich meten
met 007
PZC
Mannen van Sevilla loeren op wulpse fabrieksmeisjes
Reis in Kazachstan
blijkt toch zinnig
Bond-girl Halle Berry
Rillingen over je rug
Opera Carmen
et is veertig jaar geleden dat de eerste James
Bond-film in première kwam: 'Dr. No'. De
twintigste aflevering in de serie bereikt 9 januari
onze bioscopen onder de titel Die Another Day. Pierce
Brosnan is voor de vierde keer geheim agent 007, maar pas
echt bijzonder is dat hij dit keer werd voorzien van een
vrouwelijke strijdmakker die in elk opzicht aan hem
gewaagd blijkt en ook nog bloedmooi is. Ze heet Jinx en
wordt gespeeld door Halle Berry.
Negen maanden geleden
schreef ze geschiedenis
door als eerste 'zwarte' Ameri
kaanse de Oscar voor de beste
actrice te veroveren. De toen 35-
jarige Berry won voor 'Mon
ster's Ball', het aangrijpende
liefdesdrama waarin ze als we
duwe van een moordenaar een
relatie krijgt met Billy Bob
Thornton als de cipier die haar
echtgenoot executeerde.
Eén keer eerder werd door een
'Bond-girl' een Oscar gewon
nen. Dat was Kim Basinger.
Maar die won de trofee (voor
'L.A. Confidential') pas vijftien
jaar nadat ze naast Connery had
gespeeld in "Never Say Never
Again'. Bij Halle Berry ging het
omgekeerd en dat lijkt een ver
keerde volgorde. Maar de actri
ce zelf ziet het anders:
„Voor mij is dit juist het kersje
op de taart. Nooit heb ik ver
wacht en ook niet stiekem ge
hoopt dat mijn naam nog eens in
grote letters zou prijken op het
affiche van een superproductie.
Als het dan toch gebeurt, kan ik
daar uitbundig van genieten,
net als van alle glamour, de ele
gante kleren en peperdure snelle
auto's die horen bij deBond-for-
mule. Wel heb ik geprobeerd
mijn invloed aan te wenden om
het begrip 'Bond-girl' opnieuw
te definiëren. Iets waar de ma
kers trouwens in de laatste paar
films al aan begonnen waren.
Vroeger ging het om mannen-
verhalen waar meiden uitslui
tend ter decoratie aan te pas
kwamen. Jinx, de geheim agen
te die ik nu speel, is nog steeds
vrouwelijk én sexy, maar tevens
volledig geëmancipeerd. Jinx
diende een volwaardige partner
te zijn van Bond. Dat was wat ik
belangrijk en interessant aan de
rol vond. En gelukkig waren de
makers dat met mij eens."
En ook Pierce Brosnan, nauw
betrokken bij het script-ont
werp, deelde die visie Speciaal
toen Halle Berry de rol van Jinx
wilde spelen: „Het is een groot
genoegen als je een tegenspeel
ster krijgt met zo veel charmes
als waarover Halle beschikt,
maar het wordt pas echt een
feest als het bovendien iemand
is die het vak beheerst zoals zij.
In de lange reeks heldinnen uit
de Bond-films heeft Halle Berry
er nu een neergezet die zich als
sterke persoonlijkheid volledig
met 007 kan meten. Dat heeft ze
overtuigend kunnen maken om
dat ze ook een actrice is met
sterke persoonlijkheid en met
formidabele kwaliteiten die ze
al geëtaleerd had vóór ze werd
uitgenodigd voor Die Another
Day
Drie jaar geleden deed Halle
Berry van zich spreken via een
tv-film over het onfortuinlijke
leven van danseres-zangeres
Dorothy Dandridge die in 1955
een Oscarnominatie haalde en
tien jaar later zelfmoord pleeg
de, De rol leverde Berry een Em
my Award op. Haar bruikbaar
heid voor spetterend spektakel
etaleerde ze nadien in 'X-Men'
(naast onder anderen Famke
Janssen) en in 'Swordfish' als
zuster in het kwaad naast Tra
volta.
Halle Berry's honorarium is in
middels geklommen van 2,5
miljoen dollar voor 'Swordfish'
naar 4 miljoen voor 'Die Ano
ther Day', terwijl ze nog moet
beginnen met het kapitaliseren
van de gewonnen Oscar. Maar al
word je nog zo goed betaald en
hoog gewaardeerd, cadeau krijg
je niets. En om je gelijkwaardig
te bewijzen aan Bond, zijn toch
uitzonderlijke inspanningen
noodzakelijk Halle Berry geeft
het grif toe.
„Al sinds mijn kindertijd heb ik
me intensief bezig gehouden
Scène uit La route.
Hoewel La route van de veel-
bekroonde Kazachse film
maker Darezjan Omirbajev niet
strikt autobiografisch is, mogen
wij de hoofdpersoon rustig als
het alter ego van de regisseur
opvatten. Het is geen flatteus
zelfportret Acteur Djamsjed
Oesmonov speelt de cineast als
een stugge dromer die niet met
zijn vrouw communiceert, zich
arrogant opstelt tegenover een
producent en een actrice. Hij
vlucht veelvuldig in fantasieën
en is dan plots een veel sponta
ner en charmanter persoon.
Het bericht dat zijn moeder ern
stig ziek is. is voor de norse fil
mer aanleiding om zijn vrouw
(Ainoer Toergambajeva) en ver
baasde zoontje (Magjane Omir
bajev) zonder veel woorden de
rug toe te keren en af te reizen
naar zijn geboortedorp. Omir
bajev wisselt het naargeestige
panorama van Russische en Ka
zachse autowegen op ogen
schijnlijk willekeurige wijze af
met ontmoetingen en overpein
zingen. In een visioen voelt de
filmmaker zich belaagd door
een Tartaarse ruiter en op een
ander moment bedenkt hij vari
aties op een filmscène. De inge
voerde kijker herkent daarin
het slot van Omirbajevs 'Killer',
over de lijdensweg van een jon
ge huurmoordenaar.
Omirbajev hanteert weer die
zelfde minimalistische stijl met
strakke kaders, veel kaalslag,
soms een onverwacht poëtisch
beeld en vooral weinig expliciet
drama. Dat is echter niet de re
den dat het zo lang duurt voor
zich in La route een structuur
aftekent Het is alsof Omirbajev
zich puur door vrije associaties
liet leiden en ook zelf niet wist
waar hij uit zou komen. Pas
wanneer de ongedurige reiziger
in zijn dorp arriveert - zijn moe
der is dan al overleden - komt hij
langzaam tot bezinning. Hij
herbeleeft er een wonderlijk in
tense jeugdherinnering, maar
ontdekt ook dat hij er niet meer
thuishoort. In het laatste beeld
vindt hij in zijn zak de brief
waarin zijn vrouw hem de
droom beschrijft die haar deed
beseffen hoe sterk ze met elkaar
verbonden zijn. Ook als kijker
krijg je dan het gevoel dat die
schijnbaar doelloze reis toch er
gens toe geleid heeft. Weer vaste
grond na een periode van emo
tionele ontworteling, al blijft
het moeilijk er een concrete con
clusie aan te verbinden. Voor de
intuïtief ingestelde kijker.
Leo Bankersen
La route regie Darezjan Omirbajev,
met Djamsjed Oesmonov, Amoer
Toergambajeva, Magjane Omirba
jev, te zien in Schuttershoftheater
Middelburg.
vrijdag 3 januari 2003
De Amerikaanse actrice Halle Berry passeert een poster met daarop zijzelf en Pierce Brosnan tijdens de première
met gymnastiek. Redelijk lenig
en fit ben ik altijd wel geweest,
maar ter voorbereiding op deze
rol heb ik leren vechten van ex
perts. Er moest worden geleerd
soepel om te gaan met wapens.
Ik heb heel veel gedaan aan con
ditietraining. Toch heb ik het
nog onderschat. Er is die scène
waarin Bond en ik een sprint
moeten trekken om een startend
vliegtuig te kunnen inhalen.
Dat ging met twintig kilometer
per uur. Ik bleek niet in staat om
Pierce bij te houden. Het moest
vier keer overnieuw en ik ging
scheel kijken van uitputting,
terwijl Pierce nog zo fris was als
een hoentje. Uiteindelijk was
men verplicht om mijn rennen
gescheiden op te nemen van
Pierce en het vliegtuig. Toch een
lesje in nederigheid."
Maar Halle Berry heeft ervaring
in incasseren. Ze werd in 1968
geboren in Cleveland, Ohio.
Haar moeder liet zich van haar
gewelddadige echtgenoot
scheiden toen Halle vier jaar
oud was. Met haar vier jaar ou
dere zus Heidi heeft ze altijd ru
zie gehad. Een vroegere min
naar verkocht haar ooit zo'n
klap dat Halle Berry aan een
kant nagenoeg doof is gebleven.
Intussen wist ze met haar licht
gekleurde, ranke verschijning
al op 17-jarige leeftijd miss
verkiezingen te winnen en nam
ze als eerste Afro-Amerikaanse
vrouw deel aan de Miss World-
competitie, waar zijzelf overi
gens niets won, maar wel haar
jurk. Op het modellen-bestaan
was ze snel uitgekeken en toen
ze haar ambities richtte op een
acteercarrière, was het haar niet
zo zeer om de glamour te doen.
In een weinig flatteuze rol als
vervuilde junk brak ze door via
Spike Lee's 'Jungle Fever'. Na
dien heeft ze gespeeld met onder
anderen Eddie Murphy
('Boomerang'), Jessica Lang
('Losing Isaiah') en Warren
Beatty ('Bulworth'). Films in het
Bond-genre hadden eigenlijk
nooit haar interesse.
„Vroeger als klein meisje heb ik
ooit 'Dr. No' gezien, maar ik kon
er geen touw aan vast knopen.
Pas als twintiger kreeg ik be
langstelling voor James Bond,
eigenlijk vanaf het moment dat
de rol was overgenomen door
Pierce Brosnan. Met 'Golden
Eye' is het voor mij begonnen.
Van de oude Bond-films heb ik
de meeste nu alsnog gezien en
dan vind ik die met Sean Conne
ry toch ook wel speciaal."
Dat ze in Die Another Day een
introductie krijgt via een 'shot'
dat de Bond-kenners onmiddel
lijk moet herinneren aan Ursula
Andress, wordt door de Oscar
winnares een dubbelzinnig ge
noegen genoemd. „Moeilijk om
te doen was het niet, want het
vergt weinig inspanning om een
van Die Another Day.
foto Wolfgang Kumm/EPA
beetje wiegend uit zee te komen
wandelen Als je het doet in de
juiste bikini en met een dolk op
je heup, dan roept iedereen me
teen: Ursula Andress! Ook al
heet je zelf Halle Berry en ben je
totaal anders gekleurd."
Het verhaal gaat dat Michael en
Barbara Broccoli zo geestdriftig
zijn over Halle Berry's optreden
als Jinx, dat ze van plan zouden
zijn een serie aparte films te
gaan produceren rond dit perso
nage. Dat zou dan de eerste 'spin
off van de Bond-reeks worden
in veertig jaar tijd. Halle Berry
kent het gerucht maar bevesti
gen wil ze niets. „Het is waar dat
de producenten er een balletje
over hebben opgegooid maar
het valt niet te zeggen hoe seri
eus dat was. Maar alleen als
ideetje al vind ik het strelend. Ik
zie het eerlijk gezegd nog niet
gebeuren. Maar voor het geval
het er tóch van komt, heeft Pier
ce me beloofd dat hij een gast
rolletje zal spelen. Als Bond dus,
in een Jinx-film. Dat zou de
emancipatie pas echt mooi af
ronden."
Pieter van Lierop
Robin Williams in One Hour Photo.
De film One Hour Photo is
bijzonder omdat je hem
kunt ondergaan als een eminen
te thriller zonder dat er een lijk
of zelfs maar een spatje bloed
aan te pas komt. Deze door Ma-
rek Romanek geregisseerde film
(zijn tweede pas, hij debuteerde
met 'Static' in 1985) blinkt
voorts uit door de originele in
vulling van het thema voyeuris
me. Maar het beste element
wordt gevormd door de inge
ving de doorgaans al te lollige of
sentimenteel ingezette acteur
Robin Williams te gebruiken
voor eens een totaal ander per
sonage: een engerd. Maar toch
wel eentje die is 111 te voelen en
feitelijk diep meelijwekkend is.
Winkeliers die gedane bood
schappen met zorg inpakken en
terloops informeren of thuis al
les kits is met de kids en de ge
zondheid van oma, we hebben
ze duizend keer gezien in kleine
Amerikaanse stadjes waar ie
dereen bekend is met iedereen
Bijzonder aan Williams in de rol
van Sy Parnsh is dat hij zo'n
klantvriendelijke houding niet
in een knusse kleine gemeente
praktiseert, maar in een koop
hal waar zowel de klanten als
het verkopend personeel nage
noeg anoniem zijn. Sy runt de
balie waar je binnen een uur je
foto's kunt laten ontwikkelen.
De rolletjes worden er met zo
veel haast en plichtmatigheid
ingeleverd en de foto's weer op
gehaald dat niemand eraan toe
komt maar een seconde aan
dacht te schenken aan de per
soon die zich over de familie
kiekjes ontfermt. Sy had net zo
goed een robot kunnen zijn
Maar Sy is geen robot. Hij is ie
mand die eer probeert te leggen
in zijn werk en bij elke print de
afdrukautomaat ietsje bijstelt
om optimale kwaliteit te berei
ken. Het probleem is dat hij niet
alleen kijkt met een technisch
oog maar met tevens on verhol en
nieuwsgierigheid. Zijn eigen le
ven is zo schreeuwend leeg, dat
hij gaat fantaseren bij de privé-
levens van zijn klanten die uit
sluitend leuke dingen lijken mee
te maken. Want dat is wat men
sen vereeuwigen, niet de mo
menten die ze zo gauw mogelijk
willen vergeten. Maar voor de
bleekharige supermarkt-em
ployé lijkt voor iedereen het
ven een feest te zijn, behi
voor hem.
Eén familie heeft zijn zeeri
ciale interesse. Het is niethi
maal zeker te zeggen dat Sy v
liefd is op mevrouw Nina Yoi
(Connie Nielsen), maar wel:
hij dolgraag deel had uil
maakt van haar ogenschijn
zo gelukkige gezinnetje dati
der bestaat uit echtgenoot 1
(Michael Vartan), hun negen
rige zoontje Jake en een geze
ge hond. Het liefst zou Syd
als populaire oom dageli
over de vloer komen.
Dat er echt iets mis is mei
foto-man blijkt als hij van roi
tjes die de Yorkins bij hemii
veren ook voor zichzelf afdn
ken maakt. Dat het zelfs er»
gesteld is. bewijst Sy's appai
ment, dat kaal is op een reusai
tige wand na die volledig is
vuld met in de loop van tien j
verzamelde kiekjes van de fai
lie York in Vervolgens doetS
op de dag dat hij wordt onts
gen - een schokkende ontdi
king en gaat ingrijpen bijl
door hem geïdealiseerde gez
netje Dan heeft hij een fota
mera en een heel groot mes
dig.
De wendingen in het verh
van One Hour Photo laten z
gefascineerd volgen en het
verbluffend zoals regisseurl
rek de rillingen over je rug jat
zonder dat hij gruwelijkheid!
pliciet hoeft te maken. Def
biedt méér dan een uitgekod
intrige, maar legt ook de zei
wen bloot van een steeds onp
soonl ijker wordende, do
materialisme gedreven san*
leving. Emotionele armoede
eenzaamheid laten sommige
dividuen derailleren en brei
hen tot voyeurisme, stalken
erger. Het is die atmosfeer i
Marek uitmuntend weet te va
gen in kil en klinisch gestileei
beelden. Maar de film wordtf
dragen door de perfecte hoo!
rol van Robin Williams.
Pieter van Liei
One Hour Photo: regie Marek l
manek, met Robin Williams, Con
Nielsen, Michael Vartan, GaryCt
te zien in Schuttershoftheater JU
delburg.
Opera is voor Polen een exportproduct.
Vier weken, bijna avond aan avond,
raast het Grote Theater Lodz door Neder
land met Carmen, het muziekdrama van
Georges Bizet. Regisseur Aus Greidanus
werkte zes weken in Lodz met het Poolse ge
zelschap, dat is aangevuld met solisten van
over de hele wereld.
Het geeft even een schok, het meisje dat zo
maar het podium ophuppelt in Bizets opera
Carmen. Micaela draagt een rugzakje, een
helgroen ribjackje, stevige stappers en af
zakkende sokken. De onschuld in eigentijds
tenue. Daar gaat Carmen een zware dobber
aan krijgen Dit meisje laat zich haar ver
loofde vast niet zomaar afpakken. Ze oogt
verdwaald op het podium tussen al die grote
soldaten in stijve pakken en heeft meer van
een pittige puber dan een brave maagd die
boodschappen doet voor de moeder van
haar verloofde. Het is een van de vondsten
die van de door Aus Greidanus geregisseer
de Carmen zo'n verrassende en frisse voor
stelling maken. „Toen ik die kleren aanhad
wist ik meteen hoe ik moest spelen", vertelt
de Koreaanse Esther Lee, een van de twee
vertolksters van Micaela opgetogen
Even later gaat de sigarettenfabriek uit. De
mannen van Sevilla hebben zich al opge
steld om een glimp van een blote borst of een
Galia Ibragimova als Carmen en Ernesto Grisa
les als Don José. foto Chwalislaw Zieliuski/GPD
been op te kunnen vangen. Want in de fa
briek is het warm en zijn de meisjes schaars
gekleed In armoedige schorten, met hier en
daar een onderjurk eruit piepend en sigaret
ten rokend omzwermen ze de mannen, in
voor een verzetje.
Dat is wat Greidanus wil laten zien: de ar
moede van die fabrieksmeisjes uit de negen
tiende eeuw, maar ook hun wulpsheid, gre
tigheid en rivaliteit. „Ik wil het publiek het
zweet van die meisjes laten ruiken", vertelt
hij in Lodz, daags na de Poolse première.
Werken in het Grote Theater Lodz vond hij
een 'feesten een bezoekingtegelijk'. Zes we
ken had hij om uit de botsende culturen een
theatrale eenheid te smedenEn het is span
nend gebleven tot het eind.
De Stichting Internationale Opera Produc
ties vroeg Greidanus de Poolse Carmen te
regisseren voor de Nederlandse markt.
Nederland - dat maar drie operagezel
schappen heeft - kampt met een tekort aan
opera's. Daarom worden sinds jaar en dag
producties uit Oost-Europa geïmporteerd.
Ze zijn goedkoop en sinds de val van de
Muur makkelijk te contracteren. Maar de
Nederlandse kritiek op de opara's uit Polen,
Tsjechiëj Slowakije en Hongarije is vaak
niet mals. Doorgaans goed gezongen, dat
wel, maar de acteerprestaties zijn voor Ne
derlandse begrippen onder de maat. De
stichting, bestaande uit een reeks Neder
landse schouwburgen, probeert daarom
meer greep te krijgen op de producties die in
Oost-Europa tot stand komen. Eerder wer
den 'Nabucco' en 'II Trovatore' van Verdi en
'Ariadne auf Naxos' van Strauss hier ge
bracht in samenwerking met grote opera
huizen in Midden-Europa.
Het is niet makkelijk om het Nederlanders
naar de zin te maken, vertelt producent
Zdzislaw Supierz van Supierz Artist Mana
gement „Ze willen hier wel een eigentijdse
enscenering en goede acteurs, maar het
moeten wel de vertrouwde opera's uit het
ijzeren repertoire zijn", zegt hij. 'Ariadne
auf Naxos' was al te moeilijk en daardoor
geen groot succes. De schouwburgdirecteu
ren kunnen het natuurlijk krijgen zoals ze
het hebben willen. Supierz: „Willen ze nog
een Carmen, dan krijgen ze een Carmen."
Er is volgens Supierz in Oost-Europa een
groot aanbod van goede opera's. Dat is nog
een erfenis van het communisme, toen het
geld voor cultuur en sport niet opkon. Nu is
de cultuur onderworpen aan forse bezuini
gingen, maar de gezelschappen en de
schouwburgen zijn er nog altijd veel groter
dan wij zelfs maar durven dromen Optre
den in West-Europa is voor hen een middel
om een steeds schralere kas te spekken.
Aus Greidanus, artistiek leider van theater
groep De Appel, heeft meer dan dertig jaar
ervaring als acteur en toneelregisseur, maar
deed nog nooit opera. Hij geeft toe lang ge
aarzeld te hebben over de opdracht. Het
sterke libretto van de tekstschrijvers Henri
Meilhac en Ludovic Halévy op basis van de
roman van Prosper Mérimée trok hem over
de streep. De opera ging in 1875 in première
in Parijs en oogstte aanvankelijk weinig
bijval. Het felrealistische verhaal over een
femme fatale uit de maatschappelijke on
derklasse viel de op romantiek ingestelde
Parijzenaars rauw op het dak.
In later jaren werd Carmen echter ongekend
populair niet in het minst door de manier
waarop het folkloristische van de opera
werd uitgebuit en de scherpe kantjes wer
den bijgevijld. Greidanus ontdeed de Car
men juist weer van al te romantische uit
wassen. „Ik wilde af van de Anton-Pieck
Carmen, die zoetheid die afbreuk doet aan
de dramatische kracht van de opera. Da
om dragen de werkneemsters van de si)
rettenfabriek lelijke fabnekskleren. Ik'
de schoonheid van de lelijkheid laten zi«
De regisseur heeft dankbaar gebruik j
maakt van alle tegenstellingen die in
opera zitten: liefde en haat. trouw en
trouw, leven en dood „Don José maakt]
drie uur tijd een bliksemcarrière in de ra
daad. Hij ontwikkelt zich van een braves]
daat die veel van zijn moeder en zijn v]
loofde houdt tot deserteur, smokkelaar]
moordenaar. Don José staat ook alleen]
genover de klassieke drie-eenheid maa]
hoeren moeder. Alleen dat gegeven isalh]
inspirerend." Omdat de opera zo snel dij
Nederland trekt, is er voor de vier belaj
rijkste rollen een dubbele bezetting. Avd
aan avond zingen is niet op te brengenm
der schade voor de stem Dus zijn er tw
Carmens, twee Don Josés, twee Escamil
en twee Micaela's.
Mieske van#
Grote Theater Lodz: Carmen. Regie: Aus Grïi
nus. Dirigent Lukas Beikircher CarmenG|
Ibragimova en Alicja WhiskerdDon José.
nesto Grisales en Miguel Sanchez; Rscattm
Leszek Skrla en Rafal Songan; Micaela:
LeeenDÖrota Wojcik. 6jan (try out) 7jan (prem,
re) Rotterdamse Schouwburg, daarna toufimI
