Uren, dagen, maanden, jaren veeeiiinzege Bierkrekers kijken tevreden terug op het seizoen in nieuwe jaèr to Of Kóze* dinsdag 31 december 2002 j Het meisje zat zich te ver kneukelen. Buiten viel de schemering, al was het pas vier uur. Het was koud en guur, maar dat paste bij het eind van december. Van avond bakte moeder smou- tebollen (oliebollen), en daarna gingen ze naar de kerk voor de oude jaars avonddienst. Dan hing er een speciale sfeer in de kerk; een beetje weemoedig - uren, dagen, maanden, jaren, vlie den als een schaduw heen - en de lucht was er zwaar van de oliebollengeur die alle mensen in hun kleren had den. Als ze weer thuis waren, zou den ze met z'n allen en een heleboel familie om de uitge schoven tafel zitten, en zoals al tijd 'Pot en Bure'spelen. Moeder had al een hele tijd centen ver zameld in een leeg Buisman blikje. Die dienden als inzet bij het spel. Pot en Bure was bij hen op het dorp in Oost-Zuid-Beve land erg populair. Vorig jaar kwam er een Zeeuws-Vlaamse vrijer mee met een nichtje. Die wist helemaal niks van Pot en Bure, raar hoor! Het was ook wel een beetje een ingewikkeld spel. Je speelde met twee dobbelstenen. Als je een 1 gooide, moest je een cent aan je linkerbuur geven. Gooide je een 6, dan moest er een cent in de pot. Ieder kreeg van te voren vijf of tien cent. Als je je voor raad centen kwijt was geraakt, 'hing je aan de koe z'n staart'. Dan moest je maar hopen dat je voorganger 'buur' gooide. Zo niet, dan was je af. Wie als laat ste van het gezelschap over bleef, kreeg de hele pot. Maar meestal duurde het heel lang voor het zover was. En dan morgen, met Nieuwjaar, ging ze met een paar andere kin deren bij kennissen en familie 'nieuwjaar wensen'. Dat was extra leuk omdat je dan én lek kers én geld in je hand gestopt kreeg. Eerst moest je wel een ta melijk lastig versje opzeggen, iedere keer weer opnieuw: Ik wens je in het nieuwe jaar veel zegen en gezondheid, alles watje nodig 'eit, zegen en gezondheid. Brutale vriendjes veranderden soms de laatste regel in: 'mot je mar köpe, a je cente 'eit'. Maar ze waren wel zo verstandig om dat heel zachtjes te doen. Ooms en tantes wilden de officiële ver sie horen, voor ze over de brug kwamen met een gulden of meer. Toch, zo alles met elkaar aan ve le ooms, oud-ooms, opa's, opoe's en kennissen van je ouders, kon je aan het einde van de dag nog een heel mooi bedrag bij elkaar gewenst hebben met j e 'zegen en gezondheid'. Strenge man Aan het eind van nieuwj aarsdag begon het grote feest. Dan werd de hele familie bij opa en opoe uitgenodigd op de mooie, oude boerderij. Dat gebeurde alleen met nieuwjaar. De vader van het meisje kon daar heel bitter over zijn. Opa had een grote boerde rij en was een strenge man met rare, ouderwetse normen. Toen vader trouwde met moeder, was opa het daar niet mee eens. Moe der kwam uit een arbeidersge- Een Zeeuws hoefje. De grootte van een boerderij was vroeger bepalend op de huwelijksmarkt. 'Groot' trouwde niet met 'klein' en zeker niet met knechts of arbeiders. Als dat toch gebeurde kwam daar vaak onenigheid van. foto collectie Hanny Louisse zin en opa wilde dat vader trouwde met een boerendochter. Want dat hoorde zo, vond hij Toen vader toch met zijn arbei dersliefje trouwde, had opa ge zegd: „Ik kan je niet tegenhou den, maar als je dat doet is de boerderij niet voor jou." En zo was het gegaan. Vader had een baantje moeten zoeken en financiële steun van opa was er niet bij. Pas toen ze een poos ge trouwd waren en een paar kin deren hadden, mochten ze weer op de boerderij komen. Alleen maar omdat opa en opoe dol op kleinkinderen waren. Met moe der spraken ze nauwelijks. Dat was en bleef 'een errebeiers- meid'. Maar gelukkig was met nieuw jaar de hele familie bij elkaar; zelfs oom Jacobus en tante Kee mochten komen. Oom Jacobus was niet alleen beneden z'n stand getrouwd, maar ook nog 'es van de kerk geraakt. Die had het dus helemaal verkorven. Maar ze waren wel zo verstan dig geweest hun twee kinderen naar opa, respectievelijk opoe, te vernoemen. Zo waren ze dus ook weer in genade aangeno men in de familieschoot - met nieuwjaarsdag althans. Na het borreltje vooraf voor de mannen zouden ze allemaal om zichtig aanschuiven aan de tafel en de extra schragen met plan ken die in het verlengde van de tafel in de mooie kamer waren gezet. Die tafels waren prachtig gedekt met damast. Dat was opoe's trots, normaliter veilig opgeborgen in het kabinet. Al leen op nieuwjaarsdag en op verjaardagen met een kroontje kwam dat tevoorschijn. Idem dito voor het oude overgeërfde porseleinen servies en het speci aal gepoetste zilveren bestek. Vorig jaar stonden de tafels ge bogen onder de zware schalen. Door opoe en de meiden zelf ge bakken broden en krentenbro den en zelfs stroperige Jikke- mienen (bolussen) stonden naast schalen met kadetjes en roombroodjes van de dorpsbak ker, Grote borden met zelfge- kookte en zelfgerookte boeren- hammen waren naast het ook al zelfgemaakte runderrookvlees neergezet. Ingemaakte mosse len en garnalen in gelei stonden naast de ingemaakte uitjes en Een feestmaaltijd, zoals met nieuwjaar, een verjaardag (kroonjaar) of een bruiloft werd vaak in de gro te kamer van het boerenhuis gehoudenfoto collectie Hans Lindenbergh augurken. Oude kaas, jonge kaas en 'kermienekaes', speci aal voor de kinderen honing en zelfgemaakte jam met de vruch ten er nog zichtbaar in, en over al stonden er mooi versierde bo tervlootjes met eigengemaakte gezouten boerenboter. Thee, koffie en chocolademelk; het was er allemaal. Huilen Na het (veel te lange) gebed van opa - daar deed hij zelfs zijn boerenhoed voor van zijn polk- ahoofd - viel iedereen aan met spoed en graagte. Lange tijd werd er niet veel gepraat, maar klonk er het drukke getik van de messen op de borden. Maar langzaamaan werden de eetge- luiden toch minder en nam het gepraat toe. De kinderen, vooral die van de 'arm getrouwden', bunkerden nog het langst. Het meisje had haar buikje vol en rond gegeten. Ze zat naast haar lievelingsneefje, het magere kleine zoontje van oom Jacobus. Het jochie at dapper nog een ex tra stuk ham, zat een poosje suf voor zich uit te staren, barstte in huilen uit, liet zich onder de ta fel glijden, en snikte daar luid z'n verdriet uit. Hoe zwijgzaam en streng opa zich ook tijdens de maaltijd had gedragen, dat gehuil roerde hem. Zijn kleinzoon werd ge sommeerd vanonder de tafel te komen, en staand naast opa moest hij de reden voor z'n ver driet tijdens de feestmaaltijd vertellen. Nog nasnikkend ver telde het magere kind de groot vader: ,,Het is zo verschrikke lijk lekker opa, ik wil nog zoveel meer eten, maar ik kan niets meer op.De oude man was ge roerd door dit antwoord en gaf na afloop zijn kleinzoon (en z'n kleindochter, het meisje), een zak met lekkers mee naar huis, voor de volgende dag. Gerard Smallegange Dit is de laatste aflevering van de tweede serie Erfgoed-artike len. Wa'km'n eige nog van dien dag erinnere kan, was dat d'r sneêuw lag, in nie zö'n klein bitje ok. 'K ao m'n nieuwe laè- zen an, die 'k van sinterklaos ekregen ao. D'n vorigen aèvend ao m'n tuus aauwejaèrsaèvend evierd. D'r was 'n dubbele oeveeleid olie nootjes op taèfel ekomme in 'n schaèle mee oliebollen stieng te glimme in 't lampelicht. M'n moeder ao sjukkelaode- mèlk emaèkt in de groate ketel van wit email. Die kwam ma eên keer in 'n jaèr op taèfel. Op de ziekaanten van de ketel zag je oe de kerstman deü de lucht vloog mee aol z'n rendieren. Zèllef zat 'n in z'n sleetje d'r achter an. D'n aèvend was leutig ewist tot mien moeder 'méns èrreger je nie' vó d'n dag aèld ao. Noe kun ne ze mien vandaèg den dag nog stees de grèns over jaège mee da ongure smoel van da mannetje op 't deksel van die doaze. Wat 'k 'n ekel an die kop. Ma nog èr reger is da spel mee die vier pionnetjes in da vakje vó je neu- ze. As je begint te spele mag je je pionnetje op 't eêste vakje zette. Ma om 'n nieuw schuvertje d'r op te brienge mö je eêst 'n zèsse goaie. As ik dan eindelijk an 't spele was, kwam eên van mien broers langs om mien d'r weer of te doöndere. Beste ménsen aollet- weê, ma bie 'méns èrreger je nie' waère ze mien groaste vieaan- den. Pas as ze aomaè d'r pionnetjes roönd aode in ik nog stees zat te perbere om 'n zèsse te goaien, kon 'k 't nie langer mir uutaau- we. Ik pakte bord in steêntjes op in smeet ze achter mekaore over de vloer. Daènaè was 't slappe lach eblaèze. Wat ao ze 'n leut mee z'n aollen. 't Ergste was dat mien moeder mee zat giere van plezier. In ik zwoer da 'k noait van mien leven nog 'n spelletje 'méns èrreger je nie' of ies aan- ders mee zou spele. In t'is beurd ok. Vandaèg d'n dag weiger ik nog stees om mee te doe an eên of aander gezèlschapsspel in a eêmaè an 'méns èrreger je nie'. Die nieuwjaèrsdag kwam ik mee mien nieuwe laèzen an op durp 'n paèr schoolkam- meraodjes tegen. 'Hoi Joop, gaè je mee nieuwjaèr wènse?', riepe ze. 'Wat is dat?', vroeg ik nieuws gierig. Eên van die jonges zei: 'Eêst roep je an de deure bie de mén sen 'volluk'in as ze dan komme mö je zégge: 'Ik wens je vee eil in zege in 't nieuwe jaèr.In dan kriejedaè geld vó.' Waèrschienlijk 'k ze 'n bitje stom an ekeke. Zöma geld krie- ge, as je wa tegen die ménsen kom zégge, da kon toch nie waèr weze. Ma die jonges waère a weê deü eloape. Ik op 'n olletje d'r achter an. 'Ik gaè mee', zei ik. In jao, op 't eêste adres kreeg ik net as die andere jonges 'n vier- duitstik, 'n ongekend kapitaol. In toe m'n 'n stuitje doende waè re, begon ok in mien broekzak 't geld te rienkele. Iedere keer aèl- de ik 't vó d'n dag om d'r naè te tèlle. Deü mien oad schote de optelsomme een in weer. Totdat d'r an mien zegetocht 'n ènde kwam. Oe 't mogelijk was da ze mee deze sneêuw oönderwèg was, weet ik nie, ma plotselieng oorde ik 'n bekènde stèmme. 'Wa bin jie an 't doen Joop?' 'Nieuwj aèrwènse moe, mó je 's kieke.Vol trots toande ik de ka- pitaolen die ik dien dag ver diend ao. Ik begreep nie waèrom ze ineêns van kleure verschoot. 'Weet je wè wa jie an't doen bint?', vroeg ze kwaèd. 'Jie bin an't bedele, jie bin 'n bedelaèr.' Toe begreep ik t'r eêmaè niks mi van. Ze stopte aol mien geld in d'r eige zak. Tegen mien zei ze: 'In noe naèr uus jie.' As 'k wat uutevreten ao, wa nie naè d'r zin was, mos 'k aoltied vó d'r fiets uutloape naèr uus toe, as 'n échte schandetocht deü 't eêle durp. Da beurde meer dan eêns, dus daè wiere ze nie koud of waèrem van bie oóns op t' durp. Ma deze keer begreep ik d'r eêmaè niks mi van. 't Was toch aomaè eerlijk verdiend geld? Waèrom mos ik noe over de wègte loape, van 't eêne onders kantje naè t' aore mee mien moeder d'r in slalom achteran? D'n volgende dag was 't zoön- dag. Toen ik naè de zoöndag- schole wou gaè, kwam mien moeder achter mien anZe gieng ok mee naè binne. Mevrouw van d'n domenie keek èrreg ver- baèsd toen de wijkzuster achter d'r zeune naè binne stapte. Ma m'n moeder stuurde mien regel rechte naè da mannetje van de zending dat op taèfel stieng. Je wete wè, die mee dat losse oad. Zöda ze 't aomaè konde zie, mos ik de geldstukjes achter mekao re in 't gleufje stoppe. In da Ja vaantje ma knikke mee z'n oad. Toen aol mien geld verdwene was, trok mien moeder d'r boaze gezicht pas bie. Toen pas wier mien schaande volledig. Zóda iedereên 't zie kon, kreeg ik zó vó de klasse nog 'n kus van d'r. Joop van Zijp Agenda Toneelgroep De Scheldegalm speelt zaterdag 4 januari in het Oostburgse Ledeltheater het toneelstuk Kopers en Dui- vinnen. Het stuk is geschreven door George Sponselee en Ed Steijns en wordt uitgevoerd in het dialect van het Land van Hulst. De voorstelling begint om 20.00 uur. December is traditiegetrouw de maand waarin wordt te ruggeblikt op het voorbije jaar of het seizoen. Ook de Bierkreek ontkomt hier niet aan. In de De Bierkreek tussen IJ- zendijke en Schoondijke is de eerste biologische ro- zenkioekerij van Neder land. Wat begon als een hobby van vier vrienden, is drie jaar later een pro fessionele kwekerij, waar idealisme en dadendrang gelijk op gaan met zake lijk inzicht en behoefte aan perfectie. Wat blijft is hetdeeltijd-ondernemer schapWant Geertje van der Krogt, Eric de Millia- no, Marianne Lundahl en Hans van Hage hebben er allevier een baan bij. keuken van de boerderij filoso feren Geertje, Eric, Hans en Ma rianne hardop over wat goed is gegaan, over wat minder ging en dus straks beter moet. „Onze bedrijfsfilosofie werkt, en dat vind ik geweldig. De eco logische inrichting, het biolo gisch kweken, het uitschakelen van de tussenhandel; alles ver loopt zoals we dat in 1999 voor ogen hadden. We weten waar we die jaren keihard voor hebben gewerkt", verklaart Geertje met een tevreden glimlach op haar gezicht. Hans en Marianne zijn vooral opgetogen over de vasthou dendheid van het Bierkreek- team. Hoewel ze in de voorbije jaren af en toe hun twijfels had den, zijn ze blij dat iedereen is blijven geloven in het bedrijfs- concept. „Wij zijn in feite de enigen in Nederland die er brood in zagen om op biologi sche wijze rozen te gaan kwe ken. Dat de sceptici nu ongelijk hebben gekregen, is in mijn ogen het allerleukste", zegt Ma rianne. „En dan zeker gezien de hoge kwaliteit van wat we kun nen leveren. Verder blijkt dat het concept ook aanslaat bij an deren, want hoe vaak krijgen we Het Bierkreekteam met, van links naar rechts, Stijn (zoon van Geertje en Eric), Geertje, Hans met zoon Luuk, Marianne, Bart (broer van Stijn) en Eric. foto Peter Nicolai geen mensen op het erf die zo wat de hele dag rondstruinen en letterlijk hun ogen uitkijken? Dat is toch prachtig!", vult Hans haar enthousiast aan. Ook op financieel vlak was 2002 een prima jaar. De verkopen ste gen met meer dan honderd pro cent, terwijl verder de verwach tingen ten aanzien van hoge investeringen als in het potten- veld en het waterbassin zijn uit gekomen. „We zijn binnen de begroting gebleven en de in komsten zijn volgens verwach ting gegroeid. Op zich is dat knap, want dit alles tezamen leek op een grote sprong in het diepe", aldus Geertje. De reusachtige sprong die in 2002 is gemaakt, geeft volgens Eric rust voor de toekomst, om dat (grote) uitgaven straks al leen nog gericht zullen zijn op geleidelijke groei en op vervan gingsinvesteringen. „Ook is het de bedoeling efficiënter met on ze eigen tijd en met het perso neel om te gaan. Dat ging vooral door de hectiek in dit jaar nog al eens mis. Op zich niet erg, want er kwam zo veel op ons af dat we wel eens moeite hadden met het stellen van prioriteiten", zegt hij. „En dat is eigenlijk nog steeds zo. In ons enthousiasme zijn we bijvoorbeeld ook nog steeds te weinig commercieel. Ondanks het doordenken van talloze stappen hebben we van bepaalde soorten toch heel veel moet weggooien, terwijl we er van andere weer veel te weinig hadden", legt Hans uit. Vooral verdergaande mechani satie, zoals met behulp van de mechanische rooier en de plant- machine die volgend jaar in ge bruik wordt genomen, moeten zorgen voor de beoogde effici encywinst. Geertje hoop stille tjes ook op een minder hectisch jaar. „Want op den duur kun je nauwelijks meer afstand ne men, terwijl het toch ooit als een hobby is begonnen. Zit je bij voorbeeld net aan tafel voor het eten, staat er weer een klant voor de deur. Ondanks dat we dan gesloten zijn, stuur je die dus niet weg." „Het wordt dus eigenlijk tijd voor een slagboom aan de ingang?", zegt Hans hier op schertsend. „Ja, en dan liefst een van autochoon kastanje hout dat we zelf verkopen", haakt Eric hier op in. Geertje lacht maar eens, maar je ziet haar denken... René van Stee

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2002 | | pagina 47