Havens eindelijk bescheiden
Gary Lucas kikkert luisteraars op
PZC
15
lezers schrijven
Noorse huizen
Afslanken
kunst cultuur
Gambamuziek van
Johan Snep in
modern notenschrift
i
WILLEM BREUKER
K0LLEKTIEF
El Nino II
Nieuwjaarsduik
op strand
van Vlissingen
dinsdag 31 december 2002
door Maurits Sep
VLISSINGEN - De haven van
Vlissingen profileert zichzelf
meer en meer als voorportaal
van Rotterdam en Antwerpen.
Een juiste visie, maar het in
zicht komt pakweg 150 jaar te
laat. Vlissingen wilde altijd
Rotterdam worden, maar had
daar de kwaliteiten niet voor,
stellen de Utrechtse onderzoe
kers Wim van den Broeke en
Paul Brusse. En Rotterdam
werkte tegen.
Van den Broeke en Brusse, bei
de afkomstig uit Zeeland (Mid
delburg en Tholen), doen on
derzoek naar de economische
geschiedenis van Zeeland tus
sen 1800 en heden, en de in
vloed die de infrastructuur
daarop had. De eerste vijftig
jaar hebben ze inmiddels be
studeerd en het doorki j kje naar
de tweede helft van de negen
tiende eeuw is gemaakt.
Glimlachend slaan ze de he
dendaagse ontwikkelingen in
de Zeeuwse havens gade. Daar
is het besef gekomen dat Vlis
singen en Terneuzen geen al
ternatief kunnen en zullen
worden voor Rotterdam en
Antwerpen. Ze presenteren
zich meer en meer als eerste
halteplaats, waarvandaan
kleinere schepen verder kun
nen. Geen concurrent, maar
collega.
Voorhaven van Rotterdam en
Antwerpen, een verstandige
keus, vinden de onderzoekers.
Maar het heeft lang geduurd
voordat dat inzicht wortel
schoot. „Men heeft lang op het
verkeerde paard gegokt: de
verzorging van het achterland.
Vlissingen wilde als Rotterdam
worden. Maar men vergat dat
Rotterdam en Antwerpen al
midden in het achterland lig
gen."
Spoorlijn
In plaats van andere markten
te zoeken, probeerde men de
achterstand in te lopen. Overi
gens wel op een verrassende
wijze, merkten de onderzoe
kers. Van den Broeke: „In 1839
werd de eerste spoorlijn van
Nederland in gebruik geno-
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor reacties op in de PZC versche
nen redactionele berichten, artikelen of commentaren. De reactietijd
beloopt uiterlijk 7 dagen. Plaatsing van bijdragen betekent niet dat de
redactie de meningen en stellingen van de inzenders onderschrijft.
Open brieven, oproepen, gedichten en anonieme inzendingen worden
niet geplaatst. Bijdragen mogen niet langer zijn dan 250 woorden. De re
dactie behoudt zich het recht voor inzendingen te bekorten. Over ge
weigerde brieven wordt niet gecorrespondeerd.
In Middelburg werd in 1867 een optocht in euforische stemming gehouden voor de aanvang van de spoorweg- en kanaal werken op Walcheren. Een zegewagen voert een
model van een locomotief mee.
men, tussen Amsterdam en
Haarlem. In 1845 al ontston
den de eerste initiatieven voor
een Zeeuwse spoorlijn. Dat is
dus zes jaar later. Zeeland was
er echt vroeg bij."
Het duurde uiteindelijk nog tot
1872 voordat de Zeeuwse
spoorlijn klaar was. Het was
technisch geen gemakkelijk
project, omdat het spoor over
het Sloe moest. Maar vooral de
tegenwerking vanuit Den
Haag vertraagde de aanleg
aanzienlijk, stelt Van den
Broeke. „En daar ging een Rot
terdamse lobby achter schuil.
De Kamer van Koophandel en
Fabrieken daar werkte tegen.
Want als de spoorlijn er zou ko
men, zou ook Vlissingen een
snelle toegang krijgen tot het
achterland en dan zou de ha
ven een concurrent van Rotter
dam kunnen worden."
Zelfs met de spoorlijn kon Vlis
singen uiteindelijk niet aan de
grote concurrenten tippen. „Ze
dachten: nu gaat het gebeuren.
Maar dat viel tegen", consta
teert Van den Broeke. „Waar
om? Dat is de vraag die we nog
moeten beantwoorden.Het
vervolgonderzoek moet uitwij
zen waarom de euforische ver
wachtingen niet uitkwamen,
althans waarom de vooruit
gang veel minder spectaculair
was.
Dat betekent niet dat de inves
tering in het spoor geheel nut
teloos was. Andere sectoren
dan de haven profiteerden er
wel degelijk van. Brusse wijst
op de visserij en dan met name
de schelpdiervisserij in Yerse-
ke. Door de spoorlijn vonden
de mosselen een snelle weg
naar een grotere markt. „De
vloot werd groter en de bevol
king van Yerseke verdrievou
digde na de komst van de
trein."
Scheepsbouw
Dit had weer zijn uitstraling
naar de scheepsbouw. De vraag
naar vissersschepen steeg en
daardoor liepen meer hoogaar
zen van stapel. Ook de fruit
teelt op Zuid-Beveland had
baat bij de spoorverbinding
met Noord-Brabant. Anders
om konden Brabantse boterf a-
brieken hun product exporte
ren. De trein reed naar
Vlissingen en daar vertrokken
schepen naar Engeland.
Als het zeer vroege initiatief
voor een Zeeuwse spoorlijn iets
uitwijst, is het wel dat Zeeland
tussen 1800 en 1850 veel min
der ingeslapen was dan veel
mensen denken, zegt Van den
Broeke. Hij stelde dat al vast na
zijn voorstudie voor het grote
onderzoek naar de economi
sche geschiedenis van de pro
vincie. Ook Brusse, die later
aanhaakte, weet het nu: „Wat
in Nederland gebeurde, ge
beurde hier ook. Alleen is het
onjuist om Zeeland te vergelij
ken met andere provincies. Be
ter is het om regio's binnen Zee
land te vergelijken met andere
regio's in Nederland."
Vlissingen met Rotterdam bij
voorbeeld. De regio Vlissingen,
zegt Brusse, groeide tot 1869
razendsnel. Hij legt een ver
band met de marinewerf.
„Vlissingen groeit Middelburg
voorbij. Vlissingen was zelfs
één van de snelst groeiende ste
den van Nederland." Ook Ter-
neuzen maakte het erg goed.
Dankzij de haven, en dankzij
de toegang tot Gent.
Nu hoofdstuk 1 (1800-1850) af
is, zijn begin- en eindpunt van
het onderzoek bekend. Brusse
is erg benieuwd nsar wat zich
in de tussenliggende twee eeu
wen heeft afgespeeld. „We we
ten nu hoe het begonnen is en
waar we nu zijn aangekomen.
Maar we weten nog niet hoe en
waarom dat zo is gegaan. Dat
kader gaan we nuschetsen."
Iedereen kent wel de karakte
ristieke Noorse woningen die
we in menig Zeeuws dorp aan
kunnen treffen. Het zijn opval
lende houten verschijningen in
een straatbeeld dat gedomi
neerd wordt door stenen huizen.
Stille getuigen van de steun die
Zeeland in de dagen en maan
den na de watersnoodramp
heeft mogen ondervinden van
Noorwegen en vele andere lan
den.
Uitgerekend aan de vooravond
van de plechtige herdenking
van de watersnoodramp komt
het aannemingsbedrijf Fraanje
uit Lewedorp in de PZC van 24
december met de mededeling
dat het van plan is om in Zierik-
zee vijf Noorse woningen te
gaan slopen. Dit is een regel
rechte belediging voor het
Noorse volk dat zich indertijd
grote inspanningen heeft ge
troost om onze nood te lenigen
en het is tevens een uiting van
een tekort aan historisch besef
bij deze aannemer. Mochten de
Noorse woningen in de weg
staan voor een te realiseren
nieuwbouwproject dan rest de
aannemer slechts twee moge
lijkheden: de woningen kunnen
opgenomen worden in het nieu
we bouwplan of ze moeten ver
plaatst worden naar een andere
plek waar ze dan weer in origi
nele staat terug gebracht moe
ten worden. Zodat ze nog tot het
einde hunner dagen als stille ge
tuigen van de watersnoodramp
en de internationale solidariteit
die daar op volgde kunnen fun
geren.
Flip Nieuwenhuize
Noordweg 366
Middelburg
In de PZC van 11 december
waarschuwde NeCeDo voor het
gebruik van de ephedra bevat
tende partypil en vetverbander
Stack 2.
Vreemd was dat afslankmidde
len zoals Spray-You-Slank,
Gitarist wil met experimentele muziek mensen bereiken
door Ali Pankow
ZIERIKZEE - Hij was voorbe
stemd chirurgijn te worden,
maar de muziek had grotere
aantrekkingskracht voor hem
dan de familietraditie van het
chirurgijnsgezin waarin hij in
1659 in Utrecht ter wereld
kwam.
De organist en componist Johan
Snep staat centraal in het zesde
deel van de Exempla Musica Ze-
landica die half januari in het
Provinciehuis wordt gepresen
teerd door het Koninklijk
Zeeuwsch Genootschap der We
tenschappen.
General editor van dit zesde
deel is Albert Clement. De titel
luidt Johan Snep. Three Sona
tas for Viola da Gamba and Con
tinuo.
Musicoloog Rudolf Rasch levert
een uitgebreide Engelstalige in
leiding over de componist. De
editie bevat drie van de beste
suites van Snep in modern no
tenschrift, voorzien van een
Basso continuo-uitwerking
door de klavecinist Norbert
Bartelsman.
Johan Snep staat te boek als een
opmerkelijk veelzijdig man.
Over het jaartal van zijn benoe
ming als organist van de Nieuwe
Kerk in Zierikzee bestaat twij
fel. Het kan 1693 of 1694 zijn ge
weest. In elk geval kreeg hij in
1695 ook toestemming van de
gemeenteraad een koffiehuis te
openen.
Visstraat
Het was gevestigd in het begin
van de Visstraat op de plek waar
later de twintigste eeuwse dia-
lectdichter Ad Leijdekker
woonde
Snep was niet alleen organist en
Advertentie
KLOVENIERSDOELEN
MIDDELBURG
woensdag 1 januari 19.30 uur
NIEUWJAARSCONCERT
CHRISTIN WILDB0LZ contrabas
koffiehuishouder, maar ook een
gewaardeerd muziekdocent en
tevens ontpopte hij zich als ge
legenheidsdichter.
Zeer vaardig was hij in het spel
op de viola da gamba. Iri 1700
werden tien suites voor viola da
gamba en basso continuo van
Snep uitgegeven door Estienne
Roger in Amsterdam. Hoewel de
titelpagina de term 'Sonate' laat
zien moet dit woord, volgens de
schrijver, niet worden opgevat
als aanduiding van een zelf
standige compositie, maar
slechts als aanduiding voor het
eerste stuk uit een reeks korte
delen waaruit de suites bestaan.
De componist droeg destijds
zijn suites op aan Nicolaas Cau
die ten tijde van de publicatie
aanzien genoot als oud-burge
meester, raad en pensionaris
van Zierikzee.
Tevens was Cau een gretig ama
teur-gambaspeler en leerling
van Johan Snep.
Gambamuziek
Volgens Clement onderscheidt
de gambamuziek van Snep zich
van zijn directe voorgangers
Carolus Hacquart en Joahn
Schenck. „De werken van Snep
zijn enerzijds moderner en af
wisselender dan die van Hac
quart, anderzijds eenvoudiger
en aldus door een ruimer pu
bliek speelbaar dan de composi
ties van Schenk", aldus de
schrijver.
In Zierikzee is Johan Snep voor
al bekend gebleven als organist
van de Nieuwe Kerk. Na hier
ruim een kwart eeuw de dien
sten te hebben begeleid werd hij
op 2 september 1719 in dit ge
bouw begraven. Kort daarvoor
was hij door ziekte wat ver
zwakt en kreeg hij van het kerk
bestuur toestemming zijn taken
als organist samen met zijn
dochters Agnita Willemina en
Johanna Catharina te vervul
len.
Daarmee werden zij de eerste
vrouwen uit de Nederlandse ge
schiedenis die het organisten
ambt in een protestantse kerk
verkregen.
Het Koninklijk Zeeuws Ge
nootschap der Wetenschappen
wil in de volgende delen van
de Exempla Musica Zelandica
werken uitbrengen van
onder meer Jacob Cats,
Remigius Schrijver, Joost Ver-
schuere Reynvaan en Henriëtte
Witsen.
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - Gary Lucas is
een grote naam in de wereld van
de progressieve muziek. Hij
staat bekend als «en eigenwijze
songschrijver en een uitsteken
de, vernieuwende gitarist. Het
typeert hem dat hij zichzelf nog
steeds wegcijfert ten behoeve
van de muziek. Zoals morgen
tijdens het Nieuwjaarsconcert
van Nieuwe Muziek Zeeland.
Daar treedt hij op met luitist Jo
zef van Wissem.
Popliefhebbers zullen bij het
horen van de naam Gary Lucas
daar meteen die Don van Vliet
aan toevoegen. Don van Vliet?
Jawel, beter bekend als Captain
Beefheart.
Deze excentrieke rockpionier,
die begin jaren tachtig zijn Ma
gie Band opdoekte om zich ver
der alleen nog met beeldende
kunst bezig te houden, was niet
alleen een lichtend voorbeeld
voor een aantal belangrijke new
wave-muzikanten, maar ook -
net als zijn vroegere wapen
broeder Frank Zappa - een in
spirator van hedendaagse com
ponisten uit de klassieke hoek.
Op de eerste Beefheartplaat
waaraan hij meewerkte, Doc at
the Radar Station, speelt Lucas
hoorn, het instrument dat hij op
aandrang van zijn vader begon
te spelen toen hij negen was.
Maar het is de gitaar waarop hij
altijd uitblinkt.
Eigen stijl
Lucas heeft een eigen stijl weten
te ontwikkelen gebaseerd op
rauwe rock 'n' roll en filmmu
ziek. „Mijn roots zijn blues, ga
rage rock en top veertig-hits uit
de jaren zestig", heeft Lucas in
interviews aangegeven. „Toen
ik voor het eerste een gitaar had,
wilde ik Duane Eddy's 'Dance
with the guitar man' spelen.
Dat, en het thema van Exodus.
Thuis hoorde ik ook klassieke
muziek. Maar waar ik echt op
gewonden van raakte, was het
gitaarspel van Jeff Beck met de
Yardbirds en Eric Clapton met
de Bluesbreakers." Beefhearts
avantgardistische bluesmuziek
blijkt eind jaren zestig voor Lu
cas een openbaring. „Dat zorg
de voor een enorme verschui
ving in mijn ontwikkeling als
gitarist. Toen ik dat hoorde,
dacht ik: Wat doen zij? Zo heb ik
nog nooit iemand gitaar horen
spelen. Als ik ooit iets in de mu-
Gary Lucas: „Ik wil mensen niet met lawaai van mij vervreemden - dat kan iedereen.
foto GPD
ziek wil, dan ishet met deze fi
guur." Lucas maakt kennis met
Van Vliet en bezoekt regelmatig
concerten van Captain Beef
heart The Magic Band. Aan
vankelijk vertelt hij niet dat hij
gitarist is en veel van de com
plexe nummers kan meespelen.
Eind jaren zeventig komt het er
toch van. Beefheart vraagt Lu
cas bij zijn band te komen. Hij
speelt mee op de platen Doc at
the Radar Station en Ice cream
for crow, door de muziekency-
clopedie van Oor betiteld als ge
niaal en subliem.
Laboratorium
Als Van Vliet zijn band ontbindt
om te gaan schilderen, weet Lu
cas zich in eerste instantie geen
"raad. Net rond die tijd opent in
zijn woonplaats New York de
avantgarde muziektempel
Knitting Factory zijn deuren.
Aan Lucas de vraag of Beef
heart geen interesse heeft. Aan
gezien die niet meer optreedt,
ziet Lucas een uitgelezen moge
lijkheid zichzelf naar voren te
schuiven. Voor optredens in de
Knitting Factory richt hij het
ensemble Gods and Monsters op
en gaat zelf muziek schrijven
De groep begint met instrumen
tele composities, maar ontwik
kelt zich tot een laboratorium
voor talentvolle zangers. Zo
werkt Lucas samen met onder
anderen Matthew Sweet en Jeff
Buckley. De eerste is een pop
zanger die bij lange na niet het
succes geniet dat hij op grond
van zijn melodieuze platen ver
dient, de tweede is een legende
die tijdens zijn leven slechts een
plaat heeft uitgebracht. Lucas
kan gerust als zijn ontdekker
worden beschouwd. Onlangs
verscheen het album Songs to
no one, 1991-1992, waarop op
namen zij n verzameld die Buck
ley en Lucas samen maakten.
Lucas is co-auteur van het titel
nummer van Buckleys enige bij
leven verschenen album Grace.
Lucas heeft ook samengewerkt
met bekende popartiesten als
Joan Osborne en Graham Par
ker. Als solo-artiest heeft hij
meer dan tien albums op zijn
naam staan. Daarop gaat hij het
experiment niet uit de weg.
Blues en psychedelica zijn be
langrijke invloeden. Het gaat
Lucas niet om het experiment
alleen. „De muziek die ik maak
is niet gemakkelijk maar wel
bedoeld om de luisteraar te ple
zieren", zegt hij in een interview.
„Ik wil mensen niet met lawaai
van mij vervreemden - dat kan
iedereen. Ik wil geen muur bou
wen tussen mijzelf en het pu
bliek en dan zeggen: Dit is mijn
kunst, fuck you. Ik wil mensen
bereiken. Ik wil communiceren.
Ik wil ze het gevoel geven dat ze
iets unieks hebben gehoord dat
toch aansluit bij iets wat be
staat. Alles is al eens gedaan. De
manier waarop je dingen com
bineert en de geest die je erin
legt, zetten de muziek in bewe
ging. De reden waarom ik nog
steeds speel, is dat mensen aan
het eind van een concert naar me
toekomen en zeggen: Ik voelde
me klote vanavond maar ik ben
blij dat ik gekomen ben om naar
je te luisteren want nu voel ik me
een stuk beter."
Morgen speelt Lucas samen met
luitist Jozef van Wissem. Eerder
figureerde hij op diens album
Narcissus Droioning, waarop
uitsluitend muzikale palindro
men staan (een structuur die
van voor naar achteren en van
achteren naar voren gelezen kan
worden). Citaatje uit een recen
sie: 'Gary Lucas speelt een be
toverend mooie slide dobro.'
pagina 21: nieuwjaarsconcert van
Nieuwe Muziek Nederland
Xenadrine, Fat Bum of Su-
perSlank niet genoemd werden.
Die .bevatten ephedras met ca
feïne. Dit soort middelen ver
oorzaakten in enkele jaren meer
dan 30 doden bij de USA strijd
krachten en mogen daarom op
de bases niet meer verkocht
worden.
Ook bij het American Football
(die lui met die gekke dikke pak
ken) waren er verscheidene do
den en is het gebruik ondertus
sen verbodenMaar dit soort fir
ma's, onder andere de ook in Ne
derland bekende Rexall Sun
down en Herbalife, hebben on
dertussen ook de grootste moei
te om letselschade verzekering
te kopen.
Dit soort producten is erg na
tuurlijk, maar natuurlijk is niet
veilig. Tenslotte zijn de ergste
vergiften die de mensheid kent
de plantaardige. Maar wat lees
ik in de PZC van 27-12?: Fat
Bum wordt van de schappen ge
haald wegen de aanwezigheid
van vermoedelijk kankerver
wekkende PAKs. En de potenti
eel dodelijke combinatie van
ephedra's en cafeïne telt kenne
lijk minder zwaar.
Marie Prins
Rijnstraat 20
Oost-Souburg
De brief van Meijer genaamd El
Nino (PZC, Lezers Schrijven,
23-11) is op tijd en in juiste stijl
geschreven. De kinderlijke ver
wachting dat de ontzettend gro
te watermassa van de oceanen
in enkele weken tijd twee gra
den warmer zal worden, door
het broeikaseffect dat wij men
sen schijnen te veroorzaken
Een te hoge koolzuuruitstoot is
nog niet bereikt, want het zuur
stofgehalte is nog niet gewij
zigd. De plantengroei van algen
tot bomen en de kalkomzetting
in de oceanen neemt alles nog op
en geeft er zuurstof voor in de
plaats. Om de nog steeds groei
ende mensenmassa te kunnen
blijven voeden moeten we de
fossiele brandstoffen wel blij
ven gebruiken. Waar ik mij ern
stige zorgen om maak is dat nie
mand ook maar poogt om die
mensengroei af te remmen. Dan
is de wereld nog te redden. Hon
gersnoden zouden onnodig zijn
als de derde landen elite eens
zorgde voor een betere verde
ling van water en voedsel en
kinderarbeid afschafte. Het ligt
niet aan het westen dat de derde
landen situatie zo slecht is. Tot
slot het volgende: als er meer
water zou verdampen dan de re
genkernen tot neerslag kunnen
omzetten, dan wordt het mistig
op Aarde. Er dringt dan minder
zonlicht door en de planten
groei schakelt terug naar op een
laag pitje Gevolg wereldwijde
hongersnood en zuurstofge
brek. Dit kan het geval zijn als
men woestijnen groen maakt
Het wachten zal dan zijn op een
stel flinke vulkaanuitbarstin
gen om via de uitgeworpen as
weer regenkernen te krijgen, die
anders bij woestijnstormen ge
produceerd worden.
N. A. Blomme
Ruys de Beerenbrouckstraat 32
Vlissingen
VLISSINGEN - Twee vereni
gingen houden op nieuwsjaars-
dag een nieuwjaarsduik op het
Badslrand Vlissingen.
Leden van de Middelburgse
zwemvereniging Luctor et
Emergo gaan om kwart over één
's middags te water. Drie kwar
tier later is het de beurt aan het
Duikteam Zeeland. Zij gaan, al
dan niet verkleed, het zoute wa
ter van de Westerschelde in om
twee uur 's middags.
De Middelburgse zwemvereni
ging heeft voor het motto geko
zen: Let's begin the New Year
2003 with a dive at Vlissingen by
the Sea. De zwemmers verza
melen zich om 13.15 uur op het
badstrand.
Aanmelden voor de snorkel-
tocht van Duikteam Zeeland
kan vanaf kwart over twaalf in
de kleedaccommodatie onder
de Boulevard Evertsen waar
koffie klaarstaat.
Na het omkleden kunnen de
duikers, die zich verkleed heb
ben, hun creatie laten zien aan
de jury.
Om twee uur gaan de zwemmers
te water. Het team zet een par
cours uit van ongeveer achthon
derd meter. Het is niet verplicht
de afstand af te leggen. Voor de
mooiste of fraaiste uitdossing
zijn prijzen te winnen. Na de
snorkeltocht staan bekers war
me glühwein klaar voor de
zwemmers.
Om drie uur begint de prijsuit
reiking in Hotel Arion op de
boulevard.
