Unieke kans dreigt mist in te gaan
PZC
Schilderijen met karakter en ziel
Marjo Tal welluidend vertolkt
17
Zeeuwse Landschap wil wordingsgeschiedenis provincie in beeld brengen
lezers schrijven
t
Geboorte
Vossenjacht II
Soosavond in
Kloosterzande
kunst cultuur
Rechttoe rechtaan
dialect en rock 'n' roll
Surrender live op cd
Prijs catalogus
Van Munster
vrijdag 27 december 2002
Door de discussies over de finan
ciële positie en de toekomst van
het Zeeuws Biologisch Museum,
gevestigd in de Orangerie van
kasteel Westhove bij Domburg,
dreigt een voor Zeeland unieke
kans de mist in te gaan. Het plan
voor oprichting van een Centrum
voor Natuur en Landschap,
waarin het biologisch museum
probleemloos kan worden opge
nomen. Het idee is afkomstig van
directeur M. Hemminga van
stichting Het Zeeuwse Land
schap. Hij legt uit waarom zo'n
centrum er moet komen en welke
kansen er door politiek gekisse
bis verloren dreigen te gaan.
door Rinus Antonisse
HEINKENSZAND - „Zeeland is een
heel bijzondere provincie. Mondings-
gebied van drie Europese rivieren. In
dit dynamische gebied heeft de mens
zich afgelopen duizend jaar een woon
omgeving gecreeërd. Er zijn nog tal van
waarneembare sporen van deze bijzon
dere wordingsgeschiedenis. Die komt
maar heel beperkt voor het voetlicht.
Er is vrijwel niks van aanwezig in de
museale sfeer. Met een Centrum voor
Natuur en Landschap kan uitstekend
in die lacune worden voorzien."
Marten Hemminga, directeur van Het
Zeeuwse Landschaptoont zich een be
vlogen mens als het om de ontstaansge
schiedenis van de provincie gaat. Hij
vindt dat daar meer bekendheid aan
moet worden gegeven, ook aan jonge
Zeeuwen. Weten hoe het zit met het ge
worteld zijn in de vette klei, oog hebben
voor natuur en landschap en de invloed
van de mens daarop. Hemminga wijst
op Flevoland, een nog jonge provincie,
maar wél voorzien van het Nieuwe-
Landpoldermuseum, waar uit de doe
ken wordt gedaan hoe het gebied aan
de zee is onttrokken
„Zeeland heeft een veel langere en rij
kere wordingsgeschiedenis. In de Delta
heeft de mens bij uitstek landschap en
natuur bepaald", betoogt Hemminga.
„Daarover aan een breed publiek voor
lichting geven is zinvol."
Bij het uitwerken van het idee kwam
Het Zeeuwse Landschap in contact met
het Zeeuws Biologisch Museum, dat te
klein is - en daardoor in personele en fi
nanciële zin kwetsbaar - om zelfstan-
Marten Hemminga, directeur van Het Zeeuwse Landschap: „In de Delta heeft de mens landschap en natuur bepaald."
dig door te gaan. Het ZBM is vooral een
natuurmuseum. Door dat te koppelen
met een museale voorziening over de
landschapsgeschiedenis kan een zeer
interessante combinatie ontstaan: het
Centrum voor Natuur en Landschap.
Door het ZBM in het nieuwe centrum
op te nemen, ontstaat een flinke meer
waarde, stelt de HZL-directeur. „Na
tuurmusea zijn in Nederland vrij alge
meen. Het uitlichten van landschap en
cultuurhistorie daarentegen staat ner
gens zo centraal. Dat thema is niet al
leen voor de eigen bevolking interes
sant, ook voor de toerist. Die wil meer
dan zon, zee en strand. Die wil dingen
zien".
Als doelgroep ziet Hemminga ook na
drukkelijk de schooljeugd. De stich
ting richt zich daar al op; dit jaar kwa
men 250 schoolklassen op bezoek in
diverse natuurgebieden. Met het Cen
trum voor Natuur en Landschap wil
HZL verder op dat spoor. Daar wil
Hemminga jaarlijks alle groepen acht
van de basisscholen naar toe brengen,
te beginnen met Walcheren. Bovendien
is goede samenwerking mogelijk met
Staatsbosbeheer, dat samen met HZL
de Manteling beheert.
Kasteel
Het Zeeuwse Landschap en het ZBM
werken twee varianten uit voor het
centrum, in kasteel Westhove (met
heemtuin) of in de oranjerie van het
kasteel (met heemtuin), waar nu het
ZBM al zit. De voorkeur van Hemmin
ga gaat duidelijk uit naar het kasteel.
Daar is meer ruimte, het heeft een gro
tere uitstraling en het is beter te exploi
teren Volgens hem tonen berekeningen
aan dat voor een Centrum voor Natuur
en Landschap (met daarin opgenomen
het ZBM) géén hogere subsidies van
provincie en gemeente Veere nodig zijn.
En het kan zonder congres- of party
voorzieningen. Daarbij is uitgegaan
van het huidige bezoekersaantal, zodat
er ook niet meer verkeersbewegingen
ontstaan.
Probleem is dat de stichting Westhove
voor het kasteel recent een nieuwe
overeenkomst aanging met de Neder
landse Jeugdherbergcentrale. Hem
minga hoopt dat daar wat aan gedaan
kan worden. Hij verwijst naar de cul
tuurnota van Veere, waarin duidelijk
staat dat kasteel Westhove openbaar
toegankelijk moet worden en dat de ge-
foto Dirk-Jan Gjeltema
meente initiatieven voor een museale
bestemming wil ondersteunen. „Het
zou jammer zijn als het kasteel niet
doorgaat, al is de oranjerie ook haal
baar."
Marten Hemminga hoopt op een door
braak, richting kasteel. Daarom wil hij
in dit stadium niet omzien naar een an
dere plaats (waardoor ook de koppe
ling met het ZBM op losse schroeven
komt te staan). Wanneer het niet lukt
de handen op elkaar te krijgen voor het
Centrum voor Natuur en Landschap -
waar-bij stichting Westhove, provincie
en gemeente een cruciale rol spelen -
dan is het voor hem trouwens de vraag
of het initiatief wel doorgezet moet
worden. Het zal niet de eerste keer zijn
dan een mooi plan voor een museale
voorziening strandt op onwil.
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor reacties op in de PZC versche
nen redactionele berichten, artikelen of commentaren. De reactietijd
beloopt uiterlijk 7 dagen. Plaatsing van bijdragen betekent niet dat de
redactie de meningen en stellingen van de inzenders onderschrijft.
Open brieven, oproepen, gedichten en anonieme inzendingen worden
niet geplaatst. Bijdragen mogen niet langerzijn dan 250 woorden. De re
dactie behoudt zich het recht voor inzendingen te bekorten. Over ge
weigerde brieven wordt niet gecorrespondeerd.
In de PZC van maandag 23 de
cember valt te lezen dat een
kwart van de Anglicaanse pries
ters niet (meer) gelooft in de
maagdelijke geboorte van Je
zus. Voorbijgaand aan de vraag
of de kerkelijke leerstelling van
de maagdelijke geboorte onge
loofwaardiger is dan andere
dogma's van het christelijk ge
loof, zoals de drie-eenheid, de
hemelvaart of de verrijzenis van
de doden, wil ik erop wijzen dat
in dit artikel de begrippen
maagdelijke geboorte en onbe
vlekte ontvangenis met elkaar
worden verward. Met de maag
delijke geboorte wordt aange
duid dat Maria zwanger is
geraakt van Jezus zonder men
selijke tussenkomst, zoals in de
bijbel te lezen is in Lucas 1:
26-38 (dit wordt als kerkelijke
feestdag gevierd op 25 maart,
negen maanden voor de geboor
te van Jezus). Het begrip onbe
vlekte ontvangenis duidt aan
dat Maria zelf, als toekomstige
moeder van de zoon van god,
vanaf haar ontvangenis in de
schoot van haar moeder Anna,
vrij was van de smet van de erf
zonde (dit wonder is door paus
Pius IX in 1854 tot dogma ver
heven en wordt als kerkelijke
feestdag gevierd op 8 december,
negen maanden voor de
geboorte van Maria op 8 sep
tember). Ik vermoed evenwel
dat er een wonder nodig is om
dit wijdverbreide en hardnekki
ge misverstand uit te roeien.
P. Korteknie
Kerkstraat'2 8
Kats
Zaterdag 21 december stond in
de PZC te lezen dat gedeputeer
de De Kok zich afvroeg waarom
de Staten over de vossenjacht
praatten. Er waren geen gege
vens over de hoeveelheid vos
sen. Ook horen ze niet dat de
weidevogelstand achteruit
gaat. De volksgezondheid is niet
in het geding. Verzoeken om
vossen te mogen afschieten zijn
er niet en de noodzaak is kenne
lijk niet aanwezig. In Zeeuws-
Vlaanderen blijken er plots
honderd vossen te zijn afge
schoten, wat ik ten zeerste be
twijfel of worden die ook al ge
fokt en uitgezet door jagers? Je
zou bijna denken dat de ja-
stemmers een groot kei-stpakket
is beloofd door de jagers. Waar
om zou je anders voor het af
schieten van deze prachtige die
ren zijn? Ik rijd al sinds jaar en
dag 's morgens vroeg of 's avonds
laat en 's nachts door de polders
in Zeeland, maar ik heb nog
nooit één vos gezien. Voor mij is
dit dan ook volstrekte larie
koek. Echt weer iets voor laf
hartige jagers die er kennelijk
genot in hebben door het jagen
op weerloze en kansloze dieren
Het wordt steeds gekker in Ne
derland met het intrekken van
het verbod op legbatterijen en
nertsenfokkerijen. Om maar
niet te spreken over het intrek
ken van het verbod op het zon
der verdoving castreren van
biggen. Gelukkig is er een groep
mensen opgestaan om bij de ko
mende verkiezingen mee te
doen met een partij die opkomt
voor de rechten van het dier, de
Partij voor de Dieren. Ik hoop
van ganser harte dat deze partij
veel stemmen krijgt.
Rob Ossewaarde
Prins Bemhardstraat 25
Oud Sabbinge
KLOOSTERZANDE - Disco
Adventure, de jeugdsoos voor
jongeren van 12 tot en met 15
jaar in Kloosterzande, houdt
vandaag een bijeenkomst in
zaal Van Leuven.
Deze locatie is voorlopig het al
ternatief voor bar Disco Love
waar tot voor kort de maande
lijkse soosavonden werden ge
houden. De bij eenkomst voorde
jeugd begint om 19.30 uur en
duurt tot 22.30 uur.
TERNEUZEN,
Porgy en Bess
Liederen en chansons van Marjo Tal
door Patricia Werner Leanse, mez
zosopraan en Patrick Hopper, pia
no, m.m.v. dichteres Esther Blom.
door Jos Verpoorten
Wat een verademing, om na
het schier onuitputtelijke
aanbod in kerstconcerten, hoe
waardevol ook, op tweede
kerstdag in Porgy en Bess te Ter-
neuzen een liederenrecital te
kunnen beluisteren, dat nu eens
niet in het teken stond van de
kersttijd.
Het betrof hier liederen van de
Nederlandse componiste Marjo
Tal op teksten van diverse dich
ters, die elk een eigen karakter
hadden. Zo was daar de enigs
zins zwaarmoedige poëzie van
Esther Blom, die overigens aan
het recital meewerkte door haar
teksten eerst voor te dragen en
verder de levensloop van de
componiste te schetsen. Er was
de hoofdzakelijk humoristi
sche, expressieve klankpoëzie
van Jan Engelman, bijdragen
van enkele engelstalige dichters
en een royaal gedeelte na de
pauze was ingeruimd voor
chansons op teksten van Jac
ques Prévert. In het programma
van deze middag werden wel
twee totaal verschillende kan-
door Ernst Jan Rozendaal
WESTKAPELLE - Op de live
dubbel-cd die Surrender van
avond in Westkapelle presen
teert staat een waarschuwing
dat de muziek de geestelijke ge
zondheid kan schaden. 'Deze cd
bevat schuttingtaai en maat
schappelijk onaanvaardbare
krachttermen. Buiten bereik
van kinderen houden.' Op twee
schijfjes is namelijk een com
pleet concert vastgelegd, zegt
gitarist Cees Wondergem. „En
we willen het niet mooier voor
doen dan het is."
Natuurlijk is het in de eerste
plaats een reclamestuntje, er
kent hij. „Maar we hebben niet
geknipt in de opnamen van het
concert en bij zo'n gelegenheid
wordt wel eens wat gezegd. Dus
het is ook preventief bedoeld,
zodat niemand ons kan aankla
gen als hij spijt heeft van zijn
aankoop."
Het album biedt in twintig
nummers een representatieve
keuze uit het oeuvre met dialec-
trock van Surrender. Er staan
wat nieuwe nummers op, maar
ook aangepaste versies van
vroege nummers. „Wehebbenal
eens een semi-unplugged live-
cd uitgebracht, nu wilden we de
hardere rock erop hebben. Dia
lect en rock 'n' roll, recht-toe-
recht-aan, met twee gitaristen,
daar draait het om."
Surrender is een live-band bij
uitstek en uit de gretige manier
waarop een minidisc met live
opnamen werd gekopieerd, be
greep de groep dat een compleet
album bij de fans goed zou val
len. „Een cd moet het puur heb
ben van geluid", vertelt Won
dergem. „Als dit een DVD was
zou je kunnen zien hoe tijdens
het concert niet alleen de band
maar ook het publiek, onze me
destrijders, vermoeid raakt.
Vandaar dat je op een gegeven
moment nauwelijks nog ap
plaus hoort na de nummers. Tij
dens het spelen matten we de
mensen af."
Surrender presenteert de cd
vanavond in Westkapelle, mor
gen in Ovezande en zondag in
Goes. Als gast treedt de Achter-
hoekse formatie OMA (Oet-
muntend Mooi Achterwerk)
aan, een voortzetting van de
Normaal-hobbyband Van de
Straat. Vanavond en zondag
verzorgt de Zeeuwse groep Big
Chief Sugar het voorprogram
ma. Wondergem: „Elk jaar vra
gen we een beginnende band om
ons voorprogramma te doen.
Dat betekent een stuk of vijfen
twintig keer op onze installatie
voor volle zalen spelen. Je ziet
de bands daarvan groeien. Voor
volgend jaar zoeken we nog een
geschikte Zeeuwse band. Via
onze site kunnen ze contact leg
gen."
Cd-presentaties Surrender: van
avond in Het Kasteel van Batavia in
Westkapelle (20 uur), morgen in de
Zak in Ovezande (21 uur) en zondag
in Café Nationaal in Goes (15 uur).
ten van Marjo Tal belicht. Zo
toonde zij bij de Nederlandse en
Engelse gedichten een grillige
kant, merendeels atonaal, maar
zeer welluidend, muzikantesk
en expressief. De rol van de zan
geres was voor een groot deel
declamatorisch met af en toe
een melodische lijn, vaak met
uitschieters in de hoogte of de
laagte.
Mezzosopraan Patricia Werner
Leanse heeft een extraverte
stem en uitstraling, eigenlijk
wel erg Amerikaans, maar zeer
sympathiek en betrokken en
met een grote affiniteit voor de
muziek van Tal. Overigens deed
zij hier al het vermoeden rijzen
een geboren chansonnière te
zijn en jawel: in het laatste deel
van het programma, in de met
aanzienlijk lichtere toets en
meer traditioneel getoonzette
Franse chansons viel alles op
zijn plaats. Uiterst expressief en
doorleefd, maar waar nodig met
humor vertolkte zij de afwisse
lend trieste, opgewekte of zelfs
surrealistische teksten. Zij deed
dit alles met begeleiding van
Patrick Hopper op piano. Een
kundige vakman, die zeer muzi
kaal de klankwereld van Marjo
Tal verdedigde. Vooral in het
eerste deel van de middag, waai
de rol van de pianist misschien
wel iets groter is dan die van de
zangeres. Hij deed dit op be
scheiden wijze, maar met ge
noeg persoonlijkheid om af en
toe de aandacht op zichzelf te
richten.
RENESSE - De oeuvrecatalo-
gus Die Energie des Bildhauers/
The Energy of the Sculptor De
Energie van cle Beeldhouwer
1960-2000 van kunstenaar Jan
van Munster uit Rencsse is ge
kozen tot een van de mooiste
Duitse boeken van 2002.
De jury van DieschönstenDeut-
sen Bücher 2002 koos uit 832 in
gezonden boeken de 43 beste.
Het boek toont in 350 pagina's
een overzicht van het oeuvre
van Jan van Munster met circa
400 afbeeldingen.
Van de mooiste boeken wordt
een expositie samengesteld, die
vanaf begin volgend jaar gaat
reizen naar onder meer Moskou,
Warschau en Jerusalem.
Kees den Herd
1 Interieurstylinq
Walcher
vkeesdenherder.nl
Noordweg 125, Serooskerke, 0118-593030
door Ernst Jan Rozendaal
HEINKENSZAND - Emile
Carniolus Gutman is een tra
ditionele schilder. De in
's-Gravenpolder woonachtige
Sloveen schildert na wat hij
ziet en doet dat in een stijl en
techniek die verwant is aan de
grote meesters van de schil
derkunst. Niet voor niets
hangt op de expositie van Gut
man die op het ogenblik te zien
is in 't Kunstuus in Heinkens-
zand een portret van Rem
brandt, met de Russische
schilder Ilja Repin zijn groot
ste voorbeeld.
Het gaat te ver Gutman met
Rembrandt te vergelijken.
Waar het om gaat is dat hij
net als de zeventiende-eeuwse
meester ernaar streeft een
geportretteerde niet alleen
nauwkeurig uit te beelden
maar vooral ook iets te laten
zien van diens karakter en -
met een groot woord - ziel.
Gutman hanteert verschillen
de technieken. Hij is in staat
snel portretten in olieverf te
schilderen. Dan werkt hij alla
primaoftewel - nog zo'n schil
derterm - nat in nat. In twee tot
vier uur heef t hij een portret op
het doek staan waarvoor ie
mand in zijn atelier heeft ge
poseerd. Het kan ook zijn dat
Gutman meer tijd neemt. Na
een kennismakingsbezoek,
waarbij hij iemand zowel fy
siek als geestelijk de maat
neemt, volgt een fotosessie om
de compositie van het schilde
rij te bepalen.
Vervolgens gaat Gutman
schilderen, op basis van pose
en foto. Deze methode biedt
hem de gelegenheid laag over
laag te werken, wat resulteert
in veel diepere kleuren op het
schilderij.
Verschil
In 't Kunstuus in Heinkens-
zand zijn niet alleen van beide
methoden voorbeelden te zien,
maar ook van combinaties. Zo
heeft hij een portret van Prins
Bernhax-d - gebaseerd op een
foto - net voor het begin van de
expositie afgemaakt. Althans,
in de huidige staat, want na de
tentoonstelling wil hij het
werk weer oppakken en ver
volmaken. Wellicht krijgt het
dan het aanzien van zijn por
tret van Bianca. Dit is tot in
detail uitgewerkt. Het blauw
van haar jurk knalt van het
doek, de plooien - altijd erg
Portret van Bianca, voorbeeld van de portretten van Emil Gutman.
moeilijk - zijn vakkundig
weergegeven en de tint van
haar huid is goed getroffen.
Het is moeilijk voorstelbaar
dat dit van dezelfde schilder is
die het portret van de paus
heeft geschilderd. Kennelijk
maakt het toch veel uit of een
schilder het model voor zijn
neus heeft zitten of dat hij naar
voorbeeld van een foto werkt.
Het gezicht van Johannes Pau-
lus II is weliswaar goed getrof
fen, maar zijn houding - hij
houdt een rode sjerp in de
lucht - is ongeloofwaardig. De
geheven handen houden niets
vast, de sjerp is er gewoon vóór
geschilderd.
Portretten
Negentien van de zevenen
twintig schilderijen op de ex
positie zijn portretten. De ove-
ï'ige werken zijn proeven van
meesterschap. Met het bosge
zicht 'Sereen eikenhout' toont
hij wat hij kan met kleur en
licht. Het is een uitnodiging tot
een Wandeling door licht en
schaduw', zoals de expositie
heet.
Expositie: Wandeling door
licht en schaduw, schilderijen
van Emile Carniolus Gutman,
t/m 4 januari in 't Kunstuus in
Heinkenszand, open woe t/m
vri 13-18, vri ook 19-21 en za
10-12 en 13-16 uur.
Seizoenen wieken door het jaar.
Veranderend licht, wolkenpatronen..
Ze tekenen voor de dynamiek buiten.
En binnen?
Daar moet je zelf iets aan doen.
Verslepen, omzetten, soms een heleboel
eruit gooien en nieuwe dingen binnen
halen. Dat laatste gebeurt ook af en
toe bij Kees den Herder. Dan ruimt
hij op. Zoals nu Daar kunnen anderen
geweldig van profiteren Ook u
