Alleen nog het geluid van de stilte
Bakkruudjes hebben de vorst glorieus overleefd
Kil
Beschermde gebieden
K13
K13
K15
K15
weerwoord
Raadsels
rond het
Zeeuwse erf
Een mooi
gezicht op
het kanaal
Bie kerst
oar je thuus
te wezen
Bierkreek
slaat haar
vleugels uit
bijzonder blauw
PZC
dinsdag 24 december 2002
Wilde eenden zwemmen
rustig rond in een geul
bij de Rattekaai. Iets verder
op rennen strandplevieren
op zoek naar voedsel over de
slikken van het meest zuid
oostelijke stukje van de Oos-
terschelde. Scholeksters
doen hetzelfde maar in een
veel rustiger tempo. Ze stap
pen bedachtzaam rond en
schrikken in het geheel niet
op als boven hun koppen vier
Pilatus-vliegtuigen van de
Koninklijke Luchtmacht in
formatie door het zwerk
scheren. Het geluid van de
geelrode lestoestellen hin
dert, zo op het oog, ook niet
de andere vogels die daar
buitendijks nabij Rilland
f oerageren op een van de
mooiste en rustigste stukjes
Zeeland.
Hoewel rustig? Het verkeer
op de A58 zorgt daar aan
die verslikte getij haven voor
een constant gebrom op de ach
tergrond. Dat monotone geluid
klinkt af en toe iets sterker als
een bestuurder van een vracht
auto wat extra gas geeft om de
helling van de brug van het
Schelde-Rijnkanaal te nemen.
En regelmatig wordt dat nog
eens versterkt als een trein op
een paar honderd meter afstand
passeert.
Ondanks het constante gebrom
is dit stukje Zeeland een be
schermd gebied. Zeeland kent
officieel geen stiltegebieden,
maar wel vergelijkbare milieu-
beschermingsgebieden. Een
flink stuk van Zeeland staat zo
te boek. Het gaat onder meer om
het Grevelingenmeer, de Kop
van Schouwen, Yerseke Moer,
het Ritthemse bos, de droogval
lende platen in de Westerschel-
de en de Braakmankreek. Het
zijn stuk voor stuk gebieden die
minimaal 200 hectare groot
zijn. Binnen de provincie wordt
overwogen die grens los te laten
en ook gebieden van minimaal
50 hectare te benoemen als mi-
lieubeschermingsgebied.
Geen idee
De provincie heeft geen idee hoe
stil het momenteel in die gebie
den is. In de loop van volgend
jaar komt daar verandering in
omdat er dan opnieuw gemeten
wordt. Beleidsambtenaar
A. Scherbeijn weet echter met
grote zekerheid dat het in de
meeste gebieden nog steeds
even rustig is als jaren her. Hier
en daar zal het achtergrondge
luid iets zijn toegenomen door
de toegenomen verkeersintensi
teit.
Maar er zijn nog steeds plekjes
zat waar het zeer stil is, weet ze.
Ze wijst naar delen van de Zak
van Zuid-Beveland en de pol
ders ten westen van Perkpolder.
En als de wind gunstig staat kan
het in de Hertogin Hedwigepol-
der, het meest oostelijke stukje
van Zeeuws-Vlaanderen, zelfs
Siberisch stil zijn. Bij zuiden
wind komt daarin direct veran
dering omdat het industriela-
waai van het Antwerpse haven
gebied dan volop te horen is.
Het geluid in de officiële be-
schermingsgebieden mag vol
gens de provincie niet toene
men. Scherbeijn moet zachtjes
lachen als haar gevraagd wordt
of dat beleid niet haaks staat op
het streven van de provincie om
de recreatievaart op de Zeeuwse
wateren toe te laten nemen. Ze
benadrukt dat er voor al die ge
bieden snelheidsbeperkingen
gelden voor al het nautisch ver
keer. Verder geeft ze aan dat bij
alle nieuwe activiteiten geke
ken wordt of het extra versto
ring oplevert. Als dat het geval
is dan mogen ze niet. Natuurlijk
is dat geen wet van Meden en
Perzen. Elk geval wordt apart
getoetst. De herdenking van de
Ramp in Ouwerkerk op 1 febru
ari 2003 zal dan ook rustig door
kunnen gaan terwijl die bijeen
komst toch voor de nodige ver
storing in een officieel milieu-
beschermingsgebied zal zorgen.
Het grootste stiltegebied van
Nederland is de Waddenzee, ge
volgd door de Oosterschelde.
Nederland kent in totaal 167
stilte- en milieubeschermings-
gebieden. Gemotoriseerd ver
keer wordt er zoveel mogelijk
geweerd. Het zijn natuurgebie
den waar je nog je eigen adem
haling kunt horen of het ruisen
van de wind. En als je geluk
hebt, hoor je even alleen nog
maar het geluid van de stilte.
'De stilte der natuur heeft vele
zal zijn toegenomen.In de en
quête van Natuur en Milieu noe
men mensen als meest ergerlijke
lawaaibronnen auto's (88 pro
cent), radio's (85 procent) en
vliegtuigen (79 procent). Min
der dan de helft ergert zich aan
het geluid van andere recrean
ten of van treinen. Ruim
20 procent geeft aan geen stille
geluiden', dichtte Henriëtte Ro
land Holst. Absolute stilte be
staat dan ook niet. Nul decibel
(dB) komt niet voor in de wereld
Een stille kamer of het onbe
woonde platteland laten
's nachts een geluidsniveau ho
ren van zo'n 20 dB. Diezelfde
plekken zijn overdag goed voor
30 dB. De rust in een bibliotheek
komt overeen met die van een
stiltegebied: 30 tot 40 dB. Op
een kantoor wordt normaal
40 tot 60 dB geproduceerd. In
stadscentra ligt het geluidsni
veau zonder de pieken die het
verkeer veroorzaken al gauw
10 dB hoger. De luchtvaart is
goed voor zo'n 45 tot 75 dB.
Uit een enquête van de Stich
ting Natuur en Milieu naar het
belang van stilte in de natuur,
blijkt dat 85 procent van de
1500 ondervraagden het zéér
belangrijk vindt. Stilte biedt
rust en ontspanning en is een
welkome afwisseling in het
jachtige leven en de (vaak) la
waaiige woonomgeving. „Mens
en dier hebben stilte nodig",
zegt W. Berends van de Stich
ting Natuur en Milieu. Toch
wordt stilte steeds schaarser.
Onderzoek toont aan dat over
dertig jaar de geluidsoverlast
met maar liefst twintig procent
gebieden in de omgeving te kun
nen vinden. De peiling maakt
duidelijk dat er een latente on
vrede heerst over het gebrek aan
stille plekken in het overbe
volkte en geïndustrialiseerde
Helder en klaar
de heilige nacht,
maakt op een
vruchtbaar
jaar bedacht
Nieuwe weerwoorden zijn welkom
bij de redactie PZC, postbus 18,
4380 AA, Missingen, fax 0118-
470102, e-mail redactie@pzc.nl.
Nederland. Het overgrote deel
van de ondervraagden wil dan
ook dat de overheid scherpere
regels stelt om stilte in het bui
tengebied te beschermen. „On
der meer via het autoluw maken
van lokale wegen, beperking
van de maximumsnelheid, groe
ne buffers en de aanpassing van
vliegroutes", somt Berends op.
Want er zijn nog maar weinig
plekken in Nederland waar het
écht stil is. Zelfs in de officiële
stiltegebieden dringt het geluid
van auto's en vliegtuigen steeds
vaker door zoals te horen is aan
de Rattekaai. De Stichting Na
tuur en Milieu wil het tij keren:
„Want mens en dier hebben stil
te nodig."
Emile Calon
pagina K13: grote stilte atlas
Buitengebied is een wekelijkse
bijlage over natuur en
landschap, land- en tuinbouw,
streektaal en streekcultuur,
visserij, recreatie en vrije tijd.
Vragen, opmerkingen en
suggesties zijn welkom bij de
redactie van de PZC, postbus
18, 4380 AA, Vlissingen,
fax 0118-470102,
e-mail redactie@pzc.nl
De zonnewende is weer ach
ter de rug en het duurt nooit
lang voordat dat in de natuur te
merken is. Tijdens de donkere
dagen was er in de tuin maar één
plantje dat nog een beetje de
moed erin hield en dat was de
stengelloze sleutelbloem. Het
bakkruudje in goed Zeeuws
dus.
De zachtgele bloempjes bloeien
ondanks korte dagen en koude
nachten gewoon door. Bloemen
middenin de winter zijn zo fees
telijk dat het onze voorouders
ertoe verleidde om de bloempjes
van de stengelloze sleutelbloem
in het pannenkoekenbeslag te
leggen om de dagen een extra
feestelijk tintje te geven. Overi
gens zijn onze bakkruudjes er
niet alleen in de oorspronkelijk
gele wildkleur, maar ze komen
op landgoederen en buiten
plaatsen ook voor in lila en roze
tinten.
Onze Germaanse voorouders
waren zo gek nog niet om de
zonnewende uitbundig te vie
ren. Tegen de kerst lijkt het alsof
de natuur voor het overgrote
deel in slaap gevallen is, maar al
kort na nieuwjaar ga je iets mer
De PZC heeft een stuk Oosterscheldenatuur geadopteerd. Het
gaat om de Rumoirtschorren en de Slikken in de Krabben-
kreek, achterin de Oosterschelde. Ook het schorretje voor de
Oesterput, langs de noordkust van-Noord-Beveland behoort
bij het geadopteerde gebied. De krant betaalt mee aan het be
houd van dit bijzondere stukje Zeeland, door een sponsorbij
drage aan Het Zeeuwse Landschap. In 'Bijzonder blamo'
wordt het wel en wee van het reservaat belicht en bovendien
komen er regelmatig vertegenwoordigers van de unieke flora
en fauna ter sprake.
ken van de lengende dagen. Als
je het niet aan het licht merkt,
dan blijkt het wel uit het gedrag
van de vogels in de tuin.
Het duurt niet lang of roodbor-
sten en winterkoningen laten
weer van zich horen en ook de
grote lijster en de grote bonte
specht roeren over een week of
drie weer volop de trom. Dat ge
beurt tenminste als koning win
ter zich niet van zijn al te harde
kant laat zien. Want dan gebeu
ren er nogal onvoorspelbare
dingen. Zo zijn de afgelopen we
ken de wilde ganzen als sneeuw
voor de zon verdwenen. Een
groep meesjes die al wekenlang
in de buurt rondscharrelde is
ook nergens meer te bekennen.
Het zal toch niet wezen omdat al
een paar keer de sperwer in een
snelle vlucht over de liguster
haag kwam scheren? Onmoge
lijk is dat laatste niet, want de
sperwer zorgt ook onder de
mussen en spreeuwen voor tota
le paniek.
Als het niet echt flink wintert
gaan de onkruidjes in de tuin,
zoals de grote ereprijs en de
paarse dovenetel alweer snel na
de kortste dag in bloei. Een op
vallende verschijning is dan ook
het klein kruiskruid met zijn
geelachtige bloempjes. Voor mij
is dat de plant met de allermooi
ste Zeeuwse streeknaam. Sen-
sejuun. Het klinkt op het eerste
gehoor nogal raadselachtig,
Kruiskruid in de sneeuw.
foto Chiel Jacobusse
maar het begin van de puzzel is
opgelost als weet dat juun het
Zeeuwse woord is voor ui en dat
ui ook wel opgeschreven werd
als io. (De tweeklank ui is in
Noord-Nederland pas in zwang
gekomen onder invloed van rij
ke Antwerpse kooplieden die
zich in de Tachtigjarige Oorlog
na de val van Antwerpen in de
noordelijke Nederlanden ves
tigden.) De sense-ui of sense-io
levert voor plantenkenners geen
al te grote problemen meer op.
Het is simpelweg een verbaste
ring van de wetenschappelijke
naam senecio. Het zal wel altijd
een raadsel blijven hoe zo'n ge
leerde Latijnse term in het alle
daagse boerenspraakgebruik
terecht kon komen.
Nu we toch eenmaal een taal
kundig zijspoor bewandelen,
moet ook die senecio nog maar
even onder de loep. Senecio is
afgeleid van het stamwoord se-
nex (grijsaard). Van hetzelfde
stamwoord zijn ook bijvoor
beeld woorden als seniel en se
nior afkomstig. De naam sene
cio heeft betrekking op de
prachtige grijze pluizenbolle-
tjes waar de zaden mee getooid
zijn. Met hun bolronde vorm
doen ze inderdaad aan een grijs
behaard mensenhoofd denken.
Nog even terug naar de bak
kruudjes die, althans in mijn
tuin, de vorst glorieus overleefd
hebben. De naam stengelloos
lijkt nergens op te slaan, want
de bloempjes zitten wel degelijk
op een steel. Andere vertegen
woordigers van de familie heb
ben echter een centrale bloei-
stengel, waaraan vanaf een
knooppunt al de bloemsteeltjes
ontspruiten. Dat kenmerk mist
onze stengelloze sleutelbloem
en daaraan dankt de soort haar
naam. Je kan sleutelbloemen of
primula's ook in alle mogelijke
tinten bij de bloemist kopen,
maar de felle kleuren die daar te
zien zijn, zijn bij de wilde ver
wanten nooit te vinden. Zij
moeten het doen met de meer
subtiele pasteltinten.
Chiel Jacobusse
De Rattekaai bij Rilland.
foto's Dirk-Jan Gjeltema
