Veertig pagina ysover een paal
Rituelen en natuur
in galerie Eikenaar
Erfgoedstichting
ontsnapt aan
extra bezuiniging
Bewaerschole viert
verjaardag met
kunst uit Zeeland
Tegenstelling maakt expositie
werk drie vrouwen boeiend
Discussie over
wonen en zorg
in Middelburg
Zeemij nen
Graauwrock
kunst cultuur
Aan de oevers van de scheepvaartrou
tes moesten 141 waluitkijkposten
worden ingericht; daarnaast zouden
er zestig varende scheepsuitkijkpos-
ten komen. Belangrijk onderdeel van
de waluitkijkposten waren betonnen
palen, ter dikte van 15 bij 15 cm en een
lengte van 2.20 meter. Ze dienden als
hechte basis om een pelorus op te kun
nen bevestigen, een eenvoudig meet
instrument ter bepaling van de positie
van een object. Met de pelorus kon de
plaats van mijnen worden geregi
streerd, waarna de locatie moest wor
den doorgegeven. Voor het gemak
hadden de bedienaars de beschikking
over een situatieschets, waarop mar
kante gebouwen stonden getekend en
de afstand die ze ten opzichte van de
post hadden. Het was een ondersteu
ning bij het schatten van de afstand
tot een inslag.
Van meet af aan was bepaald dat de
Mijnenuitkijkdienst een vrijwilli
gersorganisatie moest zijn. Voor de af
deling Westerschelde was er dik dui
zend man nodig. Het personeel moest
worden gerecruteerd uit burgers die
woonden in gemeenten aan de Wes
terscheid e. De werving vond plaats
onder de slogan 'Bewaak de zeegaten,
het zijn de levensaders van ons land'.
De werving liep uit op een grandioos
fiasco. Er kwamen slechts 46 aanmel
dingsformulieren uit Zeeland binnen.
Dat kleine aantal daalde nog eens om
dat twee personen werden geschrapt
vanwege een crimineel verleden.
Twee anderen hadden in de periode
1940-1945 bij de Duitse Waffen-SS
gediend.
Beschroomdheid
Zeeuwse burgemeesters waren vrij
wel zonder uitzondering tevreden
over de gevoerde wervingscampagne.
De geringe belangstelling werd ver
goelijkend toegeschreven aan een ty
pisch Zeeuwse beschroomdheid om
zich niet op de voorgrond te willen
dringen. Uiteindelijk is het perso
neelstekort opgelost door dienst
plichtig marinepersoneel in te zetten.
In geval van mobilisatie of oorlog
moest dat personeel wel worden inge
kwartierd bij de bevolking. De gast
vrije gezinnen zouden daarvoor een
financiële vergoeding ontvangen. Dat
was niet tegen dovemansoren gezegd:
nagenoeg de gehele personele bezet
ting kon bij burgers worden onderge
bracht. Voor het geval de nood aan de
man zou komen, werden de mijnen-
wachter maar vast geïnstrueerd op
zaterdag 21 december 2002
door Rinus Antonisse
MIDDELBURG - De Stichting
Cultureel Erfgoed Zeeland
(SCEZ) hoeft van een meerder
heid van Provinciale Staten niet
extra te bezuinigen. Een motie
van het CDA hierover werd gis
teren in de Statenvergadering
aangenomen. PvdA en VVD wil
den die bezuiniging wél, als
prikkel voor het SCEZ-bestuur
om een zorgvuldiger financieel
beleid te voeren.
De Staten besloten het geldte
kortvan de SCEZ, 430.400 euro,
aan te zuiveren en stemden er
mee in dat de stichting zelf nog
eens 56.000 euro bespaart, door
de stofkam door de begroting
2003 te halen. Om daar nog eens
10.000 euro bovenop te doen,
vond de meerderheid te veel van
het goede.
J. van de Merbel (CDA) stelde
dat bij de vorming van de SCEZ
(door samenvoeging van vier in
stellingen) financiële inschat
tingsfouten zijn gemaakt. Het
budget van de nieuwe stichting
was van meet af te krap. Het
Statenlid constateerde dat er
wel veel werk is verzet en nog
meer bezuinigen maakt uit
bouw tot een volwassen organi
satie moeilijk.
G. Roeland (SGP) betreurde het
dat het in de culturele sector een
cultuur dreigt te worden om
verkeerde financiële berekenin
gen te maken, waardoor de pro
vincie moet opdraaien voor te
korten. J. Maris (WD) verweet
het SCEZ-bestuur slecht op de
centen te hebben gepast. „Be
stuur en directie hebben mis
schien een goed archeologisch
inzicht, maar een slecht financi
eel inzicht."
Kritiek
Verschillende woordvoerders
uitten kritiek op gedeputeerde
G. de Kok (PvdA, cultuur), om
dat die de financiële tekorten te
laat aankaartte. Ze schortten
een eindoordeel op tot de Com
missie van Onderzoek uit de
Staten klaar is met het doorlich
ten van de wijze waarop de kos
ten van met de provincie ver
bonden instellingen als SCEZ
Zeeuwse Bibliotheek, Scoop erii
Zeeuws Museum beter kunnen!
worden bewaakt.
De Kok verzekerde dat er in elk
geval nog in de lopende zittings
periode van de Staten (die
maart 2003 eindigt) een notitie
komt over de wijze waarop de
provincie en ermee verbonden
instellingen met elkaar moeten
omgaan. Hij erkende dat de
SCEZ met een te krap budget op
pad is gestuurd, maar tekende
wel aan dat het bestuur ook ver
keerde besluiten heeft geno
men.
De Statenmotie om de extra be
zuiniging te schrappen noemde
de gedeputeerde 'de omgekeer
de wereld'. Hij had er echter
geen grote moeite mee de motie
over te nemen.
MIDDELBURG - Op 20 januari
wordt in Middelburg een debat
gehouden over 'wonen, zorg en
welzijn'. De aanleiding voor het
debat zijn de plannen met wo
ningbouw en ouderenzorg in de
stad.
De gemeente heeft samen met
andere partijen een model ont
wikkeld voor de vernieuwing
van de zorg. De stad wordt ver
deeld in zogenoemde woonzorg
zones. Binnen die zones zijn
voorzieningen op het gebied
van zorg en welzijn aanwezig.
Verder komen er dertig groep
jes woningen waar 24-uurs
zorg en verpleging wordt gebo
den.
De uitkomst van het debat
wordt verwerkt in de plannen
die de gemeenteraad in het
voorjaar behandelt. Het debat
wordt gehouden in de burger
zaal van het stadhuis. Hetduurt
van half twee totkwart over
vijf. Alle belangstellenden zijr
welkom.
door Jacques Cats
Eerder is in deze kolommen een
man opgevoerd die, verliefd op al
les wat naar zijn geboorteplaats Dom
burg riekt, kans ziet om een nieuws
brief te vullen over zo'n eenvoudig
onderwerp als een strandpaal. Geheel
volgens het principe dat er altijd baas
boven baas is moet Cees Maas nu zijn
meerderen erkennen in Hans Sakkers
uit Koudekerke en Johan den Hollan
der uit Meliskerke. Zij hebben kans
gezien een boekje van in de veertig pa
gina's te vullen met een verhandeling
over een ander soort paal.
'Dit boekje is geschreven vanuit de
fascinatie voor onbeduidende onno
zelheid', vallen de auteurs maar me
teen met de deur in huisZe vinden een
paal doorgaans maar een simpel ob
ject, waaraan wordt voorbijgelopen.
In dit geval betreft het niet zomaar
een paal maar een paal met een ver
haal, dat de herinnering levend houdt
aan het bestaan van een Mijnenuit
kijkdienst.
De Koninklijke Marine ging er na de
oorlog vanuit dat bij een eventuele
nieuwe oorlog de zeemijn een ernstige
bedreiging kon gaan vormen voor de
vrije doorvaart van en naar wereldha
vens als die van Antwerpen, Rotter
dam en Amsterdam. Met name was er
angst voor vliegtuigen die zeemijnen
konden uitwerpen. De Mijnenuitkijk
dienst, kortweg aangeduid als MUD,
moest het wapen worden tegen dat ge
vaar. In 1949 werd begonnen met de
voorbereiding. Vlissingen kreeg door
de ligging aan de monding van de
Westerschelde de hoogste prioriteit,
boven Rotterdamen Amsterdam. De
Westerschelde was de toegang tot de
enige wereldhaven in West-Europa
die nagenoeg ongeschonden uit de
Tweede Wereldoorlog was gekomen.
Daardoor werd Antwerpen van groot
belang voor de ontscheping van Ame
rikaanse voorraden.
Een paal van de Mijnenuitkijkdienst op de bunker bij het windorgel op de Nolledijk in Vlissingen. foto Ruben Oreel
dat verblijf in de huiselijke kring:
'Men zal zich matigen in spijs en
drank en zich niet gedragen alsof men
alleen aan tafel zit, behandel het toe
vertrouwde beddengoed en meubilair
normaal en beheers je in de houding
tegenover vrouwelijke huisgenoten'.
In 1952 werd de MUD voor het eerst
beproefd. Bij die gelegenheid werd de
uitrusting van pelorus en telefoon
voldoende bevonden. Met de komst
van radarapparatuur zou het netwerk
van waarnemingsposten te land en te
water overbodig worden. In 1974 viel
het doek voor de Mijnenuitkijkdienst
definitief. Van de peloruspaal is nog
een bescheiden aantal exemplaren
langs de Westerschelde terug te vin
den. Dank zij Hans Sakkers en Johan
den Hollander en hun boekje is zo'n
betonnen paal niet langer een onbe
duidend object, maar een paal met een
verhaal. Een herinnering aan een
vroeger onderdeel van een bewa
kingssysteem dat gericht was op het
waarborgen van een transatlantische
bevoorrading ter ondersteuning van
de West-Europese troepen ten tijde
van een Derde Wereldoorlog.
Het verhaal van een paal door Hans Sak
kers en Johan den Hollander, ISBN 90-
800900-6-9.Uitgever Johan den Hollan
der, Meliskerke. Prijs 5 euro.
door Ali Pankow
BURGH-IIAAMSTEDE - Ar
menschool, kleuterschool, repe
titielokaal en mortuarium. Die
bestemmingen had expositie
ruimte De Bewaerschole aan de
Weststraat in Burgh-Haamste-
de allemaal al achter de rug bij
de start als expositieruimte in
december 1982.
Het twintigjarig bestaan is voor
de Stichting Westerschouwen
Kultureel (SWK) aanleiding
hier in 2003 uitsluitend ten
toonstellingen van Zeeuwse
kunstenaars te houden. Die
Zeeuwse expositiereeks begint
zaterdag 11 januari met een
duo-tentoonstelling met schil
derijen van Marian Aarssen en
beelden van Reina Ramakers.
Andere exposanten in dit jubi
leumjaar zijn onder anderen
Marja de Lange, Teja van Hof-
ten, Hedi Bogaers, Saskia Eg-
gink, Christel Wijland, Tien
Heestermans, Joost van der
Steen en Marian Verrijp.
Het belooft het komend jaar in
De Bewaerschole een afwisse
lende presentatie te worden,
met beeldende kunst van zeer
uiteenlopende technieken. Zo
zijn er schilderijen en beelden te
zien, maar ook grafische kunst,
monoprints, pentekeningen en
verschillende installaties. In de
maand mei is het de beurt aan
Paul Kamper met zijn installa
tie De Zeeuwse hemel gevat in
de Bewaerschole. Verder teke
nen Kitty Doomernik en Henk
van Rooy voor twee verschillen
de installaties met dezelfde titel
Gewerveld-Ongewerveld.
Het lukt de SKW al twintig jaar
achtereen steeds weer verras
sende wisselexposities in te
richten in De Bewaerschole. De
naam van deze monumentale en
intieme tentoonstellingsruimte
is in de loop der jaren een begrip
geworden.
Slotgracht
Over die naam werd twintig j aar
geleden overigens nog even
flink gesteggeld. Het aanvanke
lijke voorstel was het gebouwtje
de naam An de Grachtskant te
geven, omdat het al sinds 1873
aan de rand van de slotgracht
een mooi contrast stond te zijn
met het veel grotere Slot Haam
stede. Dat voorstel viel echter
slecht bij de raadsleden van de
toenmalige gemeente Wester
schouwen. Enkele weken later
kwam de naam De Bewaerscho
le op de proppen. Die titel viel
wel in goede aarde bij de vroede
vaderen.
De SKW werd opgericht als be
heerder van de expositieruimte
aan de Weststraat. De activitei
ten werden in 1992 verderuitge-
breid met het kleine museum in
de Burghse Schoole in de kern
Burgh. Traditiegetrouw begin!
de SKW het jaarprogramma
ook dit keer met een nieuw-
j aarsconcert. Dat gebeurt op za
terdagmiddag 4 januari in de
Hervormde Kerk in Burgh, Het
concert wordt verzorgd door het
Svélto ensemble, bestaande uit
enkele enthousiaste, niet pro
fessionele musici. De leden ko
men regelmatig bijeen om te
repeteren en worden tijdens
muziekcursussen en workshops
gecoached door deskundige
vakmusici. De kern van het en
semble wordt gevormd door vijf
strijkers, drie blazers en een
pianist. Het nieuwjaarsconcert
begint om 15.00 uur. Kaarten
zijn in voorverkoop verkrijg
baar in De Bewaerschole.
GRAAUW - Acht regionale
popgroepen binden de strijd aan
met als inzet een optreden tij
dens het festival Graauwrock
2003.
Graauwrock wordt volgend
jaar gehouden op 31 mei; één
van de hoofdacts is Van Dik
Hout. Op dit moment is de orga
nisatie nog in onderhandeling
om ook Kirsten, bekend van de
film Volle Maan, naar Graauw
te halen. Om regionale bands
een kans te geven is een wed
strijd uitgeschreven voor begin
nende popgroepen, De winnaar
en de als tweede geëindigde
band mogen optreden tijdens
Graauwrock.
De wedstrijd vindt plaats op za-1
terdag 18 januari in het gemeen- j
schapshuis in Graauw. Vanaf
20.00 uur treden de acht deelne
mende bands op op twee podia
Een vijfkoppige jury bepaalt
wie er op het festival gaat spe
len. De optredende groepen zijn
Dutchtoon, NGN, Nightly Ami- j
que, Puk, Reack, RoVeR, Suck I
on This en Zero Left. De toegang
op 18 januari is gratis.
door Jan Dirk van Scheyen
VLISSINGEN - Tot 13 januari
presenteren drie vrouwelijke
kunstenaars hun werk in de
Vlissingse galerie Hannelore
Meyaard. De titel van de ten
toonstelling is toepasselijk: De
Drie Gratiën. Het is een titel die
direct een verbinding legt met
het vrouwelijke, met schoon
heid en met de kunst.
De drie gratiën op deze exposi
tie heten Diana Stevens, Ursula
Troost en Machteld van der
Wijst. Anders dan de titel doet
vermoeden, is er geen enkele re
latie tussen het werk van deze
drie vrouwen. Ze hebben elk
hun eigen, onvervreemdbare
stijl. Die tegenstellingen maken
de tentoonstelling boeiend en
gevarieerd.
Machteld van der Wijst toont
zuiver abstract werk in felle,
gulle en uitbundige kleuren.
Diana Stevens schildert land
schappen die veelal naar de
werkelijkheid zijn opgezet,
maar met ruimte voor vrije in
terpretaties. Van Ursula Troost
zijn aquarellen en tekeningen te
zien waarin de figuratie is inge
bed in vrijere vormen die een
sterk beroep doen op de fanta
sie.
Machteld van der Wijst uit
Westkapelle is de jongste van de
drie. Haar bijdrage is tevens de
avontuurlijkste. Met het palet
mes creëert ze, op paneel, olie
verfschilderijen die uit grote
kleurvlakken bestaan. Het is
werk dat overtuigt door een
weloverwogen, evenwichtige
opbouw en trefzeker kleurge
bruik.
Van der Wijst bewondert schil
ders als Gerhard Richter, Nico
las de Staël, Mark Rothko en,
dichter bij huis, Guido Eek-
hardt. „Toen ik een documen
taire op televisie zag over
Rothko bracht dat bij mij een
schokgolf teweeg. Ik was er ka
pot van, zo mooi vond ik het",
zegt ze. Van der Wijst is autodi
dact. Het kost haar moeite uit te
leggen wat haar aantrekt in het
schilderen, „Het geeft mij heel
veel rust om dit werk te maken.
Wat ik probeer te creëren is een
bepaald soort evenwicht. Al
schilderend geef ik betekenis
aan het bestaan."
Drijfveer
Ursula Troost uit Vlissingen
sluit met haar werk het meest
aan bij de titel van de tentoon
stelling. Op enkele aquarellen
zien we raak getroffen naakte
vrouwenlichamen die in een ge
heimzinnig en wonderbaarlijk
decor hun vrouwelijkheid tege
lijkertijd verhullen en prijsge
ven. Tevens zijn van Ursula
Troost twee tekeningen van
mannen te zien. Ook dat wer|t
heeft een sterke suggestieve
kwaliteit.
Troost - geboren in Berlijn -
treedt met haar werk nauwe
lijks naar buiten, zegt ze. Haar
grootste drijfveer is de behoefte
om voldoening te putten uit wat
ze maakt.
Ritme
Van Diana Stevens uit Driewe
gen, Zuid-Beveland, zijn land
schappen te zien waarin ritme
en beweging het uitgangspunt
zijn. Stevens probeert de voort
durende veranderingen die
zich, soms in een fractie van een
seconde, in de natuur voltrek
ken (schaduwwerking, reflec
ties) vast te leggen.
Ze wil een klein deeltje van die
onmetelijke natuur om haar
heen veroveren, alsof ze door
een schietgat kijkt. Om ook de
kijker de indruk te geven dat die
door een schietgat naar Stevens'
strandgezichten, aardappelvel
den of waterpartijen tuurt, ge
bruikt de kunstenares dikwijls
ongewone formaten voor haar
schilderijen: dertig bij honderd
centimeter bijvoorbeeld.
De tentoonstelling De Drie Gra
tiën wordt morgen (zondag) om
16.00 uur geopend door Sabine
Euler, restaurateur van schilde
rijen.
Galerie Hannelore Meyaard, Hen
drikstraat 8, Vlissingen; open: vrij
dag t/rn zondag 14.00-17.00 uur.
door Ali Pankow
BURGH-HAAMSTEDE - De
nieuwe tentoonstelling in gale
rie/atelier Eikenaar in Burgh-
Haamstede ademt een mythi
sche sfeer dankzij de boeiende
mix van tekens, rituelen en na
tuurinterpretaties. De ingredi
ënten voor die bijzondere men
geling worden geleverd door de
twee exposanten Wim Lands
man met schilderijen, gemeng
de technieken en tekeningen en
Ad Timmermans met zijn ken
merkende bronzen beelden.
Vooral met het werk van Tim
mermans krijgt de bezoeker een
rijke variatie aan bronzen beel
den te zien die associaties op
roepen met een sprookjesbos.
De opbouw van zijn beelden is
weliswaar steeds dezelfde,
maar de subtiele details zorgen
voor variatie. De kunstenaar
creëert verstrengelingen van
takken, bloemen en soms vo
gels. Door een soort etages en
scheidingswanden daartussen
aan te brengen ontstaan er hori
zontale en verticale lagen in zijn
werk, evenals verrassende
doorkijkjes. Hij lijkt daardoor
de ontwerper van decors voor
boeiende sprookjesverhalen. Af
en toe straalt er ook een grimmi
ge sfeer uit zijn beelden, zoals
bij Bird of Prey: een sprookjes
boom vol lieftallige vogeltjes
met bovenop de grote rover die
op het punt staat zijn slag te
slaan.
Mooie interpretatie biedt Tim
mermans met Immortal Heart
van het fascinerend mechanis
me van een mensenhart. Met een
warrige vermenging van bomen
en bloemen en de contouren van
een soort zandloper verbeeldt
hij het begrip 'getijden'. Uitzijn
Axis Mundi spreekt een glorieu
ze triomf over de kracht van zijn
bronzen wereldboom. Timmer
mans giet zijn bouwsels in één
keer volgens de zogeheten ver-
loren-was-methode.
Dartelen
In het werk van Wim Landsman
valt vooral de grote variatie op.
Zo schildert hij met acrylverf
enkele gestileerde, maar nog
vrij figuratieve vrouwenpor
tretten, maar ook veel abstrac
ter werk. Een voorbeeld
daarvan is zijn schilderij Voe
dingsbodem in sprankelende
tinten groen en met een ingeni
euze mengeling van patronen.
Zijn voorliefde voor fel groen
valt niet te ontkennen en spet
tert bijvoorbeeld ook van het
schilderij Dans, waarop de con
touren van dansende voeten
over het frisse grasveld darte
len.
Inspiratiebron
Voor Landsman lijken kruisin
gen van paden, wegen en lijnen
een belangrijke inspiratiebron.
Hij werkt veelal met acrylverf,
maar waagt zich ook aan ge
mengde technieken, maakt te
keningen en collages. Van die
laatste categorie toont hij bij
galerie Eikenaar een mooie
reeks. Hij weet boeiende tafere
len op te bouwen met papier,
textiel en kleuren. Uit één van
de collages blijkt ook weer zijn
voorkeur- om lijnen of in dit ge
val ledematen te laten kruisen.
Expositie Wim, Landsman en Ad
Timmermans, t/m zondag 26 janua
ri in galerie/atelier Eikenaar, ope
ningstijden wo, do, vr en zo 13.00-
17.00 uur.
De bronzen beelden van Ad Timmermans en schilderijen van Wim Landsman ademen in een boeiende
mix een mythische sfeer. foto Marijke Folkertsma
Enkele werken op de tentoonstelling De Drie Gratiën.
