Celstraf voor onwelgevallige foto
PZC
Fotografie uit tijd van Stalin levert nu tienduizenden euro 's op
puzzel
Heer Bommel en het Kongruwer Toonder Studio's
Casper Hobbes
recept
Advocaat-chocolade dessert
het weer
O
-Si.
woensdag 18 december 2002
De fotografen van Stalin reisden de hele Sovjetunie door. In de don
kere kamer creëerden ze een tijdperk van optimisme en vooruit
gang: matrozen hadden spieren van staal, meisjes op de kolchoz
blaakten van gezondheid, heroïsche soldaten poseerden op de
Rijksdag in Berlijn. Over de schouder keek de dictator mee, want op
een verkeerde foto stond gevangenisstraf. Het 'imperium van het
kwaad' is niet meer, maar de fotografen leven voort. Verzamelaars
betalen nu kapitalen voor hun werk. 'Minder mens, meer pathos'.
door Frank Hendrickx
Maria Zjotokova-Sjaichet
beklaagt zich nog altijd
over haar naïviteit. Voor een
paar kopeken heeft ze het werk
van haar grootvader, fotograaf
Arkadi Sjaichet, begin jaren ne
gentig verkocht. De originele
print van 'Ekspress', een foto
van een sovjetlocomotief die
omringd door wolken en stoom
vooruit dendert, is nu zeker
50.000 dollarwaard.
,,Maar wat wisten wij nou in die
tijd?", zegt Maria. „Fotografie
gold niet als kunst." Misschien
is het maar beter zo, zucht de ga
leriehoudster. Anders had ze
vast 'de maffia op de stoep' ge
had. Nu leeft ze rustig van haar
galerie in de voormalige pasto
rie van de Hemelvaartskerk, die
Stalin tegen de vlakte liet slaan.
De pastorie bleef overeind en
diende als folterruimte voor de
NKVD, de voorloper van de
KGB. ,,In de kelder hebben we
nog skeletten gevonden."
De grote dictator ging over lij
ken, dat ervoer ook grootvader
Arkadi Sjaichet. In krachtige
beelden legde de fotograaf de
megalomane industriële projec
ten vast, de massale parades op
het Rode Plein, de lichtende toe
komst van het platteland.
Wolken
Vooral de foto Ekspress groeide
uit tot het 'beeld van een tijd
perk', vertelt Maria. „Mijn
grootvader had de foto in 1939
geschoten voor een artikel over
nieuwe treinen. De machinist
kreeg opdracht de locomotief
stoom te laten afblazen en de
wolken zijn er later bij geplakt.
Het is een beeld dat de vooruit
gang van de Sovjetunie symbo
liseert. In werkelijkheid stond
de trein stil, wat achteraf ook
wel weer typerend is."
De roem van die ene foto kon
niet verhinderen dat Arkadi
Sjaichet in aanvaring kwam
met het Politburo. In de jaren
dertig moest hij zijn foto's van
Trotski en Boechann in allerijl
vernietigen. De voormalige
handlangers van Lenin waren
uit de gratie gevallen bij Stalin.
Een foto waarop het ondergoed
van de revolutionaire heldin
Klara Tsetkin te zien was, lever
de hem een beroepsverbod op.
Later moest Sjaichet alsnog de
cel in, want fotografie was een
ernstige zaak. Foto's en filmwa
ren de propaganda-instrumen
ten bij uitstek in een tijd dat veel
Russen analfabeet waren.
Levensgevaarlijk
De fotografen voelden bij het
scherpstellen van de camera de
blik van Stalin over hun schou
der. Eén verkeerde plaat kon een
carrière vernietigen. In de col
lectie van Maria Zjotokova-
Sjaichet is te zien hoe de foto
grafen zichzelf censureerden
Op veel foto's zijn gezichten
weggekrabd. „Foto's met ver
keerde personen waren levens
gevaarlijk'. zegt de galerie
houdster. Zo is bij een befaamde
foto met Stalin en Lenin in het
Bolsjoitheater later de figuur
van Trotski weggemoffeld.
„Het was een gevaarlijke tijd",
zegt de 95-jarige Victor Roejko-
vitsj, een van de laatste fotogra
fen uit het Stalintijdperk.
„Steeds als er 's nachts een auto
stopte in de straat wist je: daar
verdwijnt weer iemand." Roej-
kovitsj ontkwam aan de zwarte
dood, omdat hij zich afzijdig
hield van de politiek. „Om roem
te vergaren moest je bijeenkom
sten in het Kremlin fotograferen
of de parades op het Rode Plein.
Dat trok mij niet. Liever ging ik
naar de Kaukasus of de Pamir.
Die reizen hebben me gered. Het
enige waar ik van hield was na-
De Ekspress van Arkadi Sjaichet uit 1939. In werkelijkheid stond de trein stil en werden de wolken later gemonteerd.
tuur, vrijheid en wouwen."
Roejkovitsj bleef in zijn werk
altijd zoeken naar het individu,
terwijl de partij de macht van
het collectief wilde zien. Roej
kovitsj vergaarde pas roem in de
Tweede Wereldoorlog. Hij trok
als eerste fotograaf de platge
bombardeerde stad Konings
bergen binnen. En ook bij de
verovering van Berlijn toonde
hij op z'n foto's het heldhaftige
gezicht van het Rode Leger.
Later zou Roejkovitsj een be
roepsverbod van vijf jaar krij
gen, omdat hij in Litouwen niet
de verworvenheden van het
communisme fotografeerde,
maar drie nimfen in een meer.
„Toen ik niet meer mocht wer
ken heb ik een hartaanval ge
kregen. Ik kon niet meer praten,
alleen nog maar huilen." Roej
kovitsj aandacht voor het indi
vidu speelt hem nog steeds par
ten. „Mijn werk is niet populair
bij verzamelaars. Het devies
van woeger: minder mens, meer
pathos, geldt nog steeds."
Propaganda
Verzamelaar Alex Lachman
meent dat er andere redenen
zijn voor de populariteit van en
kele van Stalins fotografen.
„Het is propaganda, maar wel
zeer talentvolle propaganda."
Dat veel foto's geconstrueerd
zijn, speelt volgens Lachman
geen rol. „Dat was ook in Ame
rika heel normaal. Het gaat om
de artistieke waarde van het
beeld." De beroemde foto van
Jevgeni Chaldei, waarop Russi
sche soldaten hun vlag planten
op de Rijksdag in Berlijn, is vol
ledig in scène gezet. De foto
graaf had zelf een vlag gemaakt
van een rood tafelkleed. Wolken
en rook zijn later toegevoegd.
Bovendien droeg een soldaat
twee horloges. In de donkere ka
mer liet Chaldei een horloge
verdwijnen om het leger be
schuldigingen van plundering
te besparen.
Voor originele afdrukken van
1
T
D
O
O
E
K
R
N
2
S
T
1
O
P
R
V
K
3
M
A
1
S
P
N
E
L
4
S
L
O
A
N
A
P
Z
5
T
E
1
P
T
B
O
P
6
V
L
u
U
O
E
R
D
7
P
M
R
A
1
E
N
M
8
K
L
S
C
A
H
A
R
9
S
IJ
O
L
N
1
D
E
10
B
R
T
A
O
A
N
F
11
L
S
1
A
E
A
N
E
12
K
N
O
G
P
A
E
R
13
B
1
N
T
T
E
S
R
14
K
T
R
U
O
E
1
S
Streep op elke regel de letters weg, die samen het woord vormen dat
overeenkomt met de omschrijving. De resterende letters vormen van
boven naar beneden en van links naar rechts een citaat.
1. Gramschap; 2. ooievaar; 3. vrucht; 4. deel v.h. hoofd; 5. zeer keurig; 6. hoogwa
ter; 7. els; 8. gereed; 9. degelijk; 10. zoet; 11. slingerplant; 12. metaal; 13. wrang; 14.
muntteken.
Horizontaal:
5. Een raket op de markt bren
gen (8); 6. Is het niet vals om
te trouwen (4); 7. De vrucht
van een paard (3); 8.
Karakterschets van een model-
sieraad (8); 10. Staat achter
een staat in de VS (7).
Verticaal:
1. Bloedbad in het abattoir (9);
2. Haal iets van een kluwen af!
(4); 3. Voorspoedig (niet aan
de wal) (9); 4. Deining in de
waterloop (7); 9. Een injectie is
niet zo duur (4).
Oplossing van gisteren:
Anagram:
eeuw-
asla
naar
rond
lier
neer-
nest
tong-
-wener-
-ronde
-geeuw-
-slaaf-
-traan-
-rodin-
-luier-
-irene-
-stern-
-genot-
-werken
-ordner
-eeuwig
-slaafs
-Tirana
-eirond
-likeur
-intree
-nestor
-genoot
Eindoplossing: WOESTELING
Cryptogram:
Horizontaal: 1. IJsco; 4. mager, 7. idealen; 8.
ton; 9. tap; 10. Armenië; 12. fatsoen.
Verticaal: 2. Stel; 3. onknap; 4. mestkalf; 5.
gein; 6. rieken; 9. teen; 11. mijt.
Hij vond dat een verontrustend idee, en hij klom dan ook
wat hoger de berg op, om een goed uitzicht op de omgeving
te hebben. En ja, hoor. Het voertuig hield halt voor de in
gang van de verlaten mijn, precies zoals hij gedacht had.
Maar wat hij niet verwacht had daar te zien. was de Oude
Schicht. „Tjonge!", mompelde hij geschrokken. „Heer 01-
lie zit in de mijnEn de prof gaat de zaak daar opblazen, zo
dat hij in gevaar zal komen!"
Heer Bommel had daar zelf helemaal geen erg in. Hij was
erin geslaagd een houweel en een lampje te vinden, en
daarmee gewapend liep hij nu moeizaam door de steeds la
ger en nauwer wordende gang. „Oehoe!", riep hij naar de
opening, die in de verte zichtbaar was. „Ben je daar Kon-
stantijntje? Ik kom eraan!" Even bleef het stil, maar toen
klonk er tot zijn ontroering een onduidelijke stem uit het
gat. „Laat", riep die. „Te laat. Ik ben te laat. Anderen zijn al
weggegaan. Allemaal. Hebben eieren achtergelaten." „Ei
eren?", herhaalde heer Bommel, zich voort reppend. „Je
zusjes en broertjes? Waren ze niet aardig tegen je? Hebben
ze je niet geholpen?"
„Helpen!", smaalde Konstantijn uit zijn ruimte. „Ze kon
den niet eens praten! Bla-bla, dat was alles. Bla-bla-bla!"
De echo's van deze woorden rommelden door de don
kere gangen en bereikten ook de oren van de beide geleer
den, die voorzichtig een vaatje buskruit door de oude
mijn rolden. „Vrecmdaardige geluiden", sprak professor
Priwytzkofski. „Dat moet der geschrei der amorfen
wezen!" „J-ja", zei zijn assistent, Alexander Pieps, en hij
blikte angstig rond. „Het is heel eng. Z-zouden ze gevaar
lijk zijn?"
door Bill Watterson
i
VERGEET HET
HAAR. IK CJIL
niTNEIGE H
LUNCH ZELF5
NIET HEERy/
ECHT NIET?
UAT ZIJN
DAT VOOR
KOEKJES?
JL
1
Qi
S^AV
la» D
Hans Belterman
Advocaat is geen typische Nederlandse
drank al zou men dat wel kunnen ver
onderstellen. Dergelijke dranken komen
vrijwel overal in Europa voor. De Neder
landse advocaat wordt gemaakt met eier
dooiers en brandewijn.
In Frankrijk gebruikt men er graag cognac
voor en dat maakt de Franse advocaat
tot een bijzondere drank. Ze wordt er, op
een enkele uitzondering na (in Charantes),
niet kant-en-klaar in flessen verkocht. De
drank wordt er als een soort likeur be
schouwd.
Feestelijke nagerechten voor 6 personen:
8 gelatineblaadjes: 75 gram suiker; 7 1/2
dl slagroom; 2 1/2 dl vanillevla (kant
en-klaar); 21/2 dl advocaat; 75 gram bitte
re chocolade(repen); 1 dl koffielikeur;
eventueel 12 kleine rode vruchtjes zoals
(bos)aardbeitjes of frambozen.
Laat de gelatineblaadjes tenminste 5 mi
nuten weken in ruim koud water. Klop 5
deciliter slagroom en 50 gram suiker net
niet helemaal stijf op.
Breng in een pannetje 4 eetlepels water
aan de kook. Neem het pannetje van de
warmtebron Voeg de goed uitgeknepen
gelatineblaadjes toe en blijf zolang (met
houten lepel) roeren tot de gelatine is op
gelost.
Klop in een kom vanillevla en advocaat
even flink op Roer degelatineoplossing er
door en spatel er vervolgens, zo luchtig
mogelijk, de slagroom door. Doe alles
Zeeland: Zachter
Door: Johan Rei&
foto G PD
dergelijke foto's wordt inmid
dels tussen de 30.000 en 80.000
euro betaald. De belangstelling
voor de fotografen van Stalin is
de laatste jaren sterk toege
nomen door grote tentoonstel
lingen in Duitsland, Frankrijk
en Amerika. „Het aanbod is
zeer beperkt", zegt Lachman.
„Daarom schieten de prijzen nu
omhoog."
Het werk is slecht bewaard. „Ik
had toch niet kunnen weten clat
mijn werk ooit nog veel geld
waard zou worden", zegt Victor
Roejkovitsj. „Als ik mijn nega
tieven beter had bewaard, was
ik rijk geweest. Nu leef ik van
100 dollar per maand." GPD
Hoewel de temperatuur overdag
geleidelijk oploopt, geeft de winter
zich niet zonder slag of stoot gewonnen. In de nachten vriest het
nog net in Zeeland en overdag klimt het kwik maar langzaam.
Neerslag wordt tot en met morgen niet verwacht, zodat we twee
droge maar wel koude dagen tegemoet gaan. Daarbij laat de zon
ons vandaag niet in de steek, maar hebben we in de ochtendpeno
de eerst met mist te maken. Lokaal kan deze hardnekkig zijn,
waardoor de ochtend in nevelen is gehuld. In de middag worden
flinke perioden met zon verwacht en komt de temperatuur uit op
zo'n 3 graden. De wind waait daarbij matig uit overwegend ooste
lijke richting. Komende nacht gaat het opnieuw licht'vriezen in he:
Brabantse, Zeeland zit rond de nul graden. De wind draait bij naai
het noordoosten en er worden brede opklaringen verwacht, van
daar die lage minima. Plaatselijk kan ook weer mist voorkomen.
Morgen hebben we een wisselend bewolkt weerbeeld, maar
er wordt minder zon verwacht
dan vandaag. De wind waait
uit het oosten en de tempera
tuur loopt nog maar op tot 3 of
4 graden. Vanaf vrijdag wordt
het geleidelijk zachter, maar de
echte omslag naar temperatu
ren boven het langjarig gemid
delde volgt op zaterdag. Vanaf
vrijdag neemt ook de kans op
neerslag toe, eerst in de vorm
van buien. Dan is het af en toe
ook droog met een beetje zon.
In het weekeinde lijkt een
bewolkt weertype te overheer
sen met regenachtige perio
den. De maximumtemperatuur
komt dan wel uit op 9 graden,
tegen een langjarig gemiddel
de van zo'n 4 a 5 graden in
Zeeland.
Vooruitzichten
weer
donderdag
vrijdag
zaterdag
zondag
max.
3°
6°
9°
10°
min.
0°
0°
5°
6°
wind
04
Z 4
ZW 4
ZW 4
Nautisch bericht
De temperatuur van het kustwater bedraagt 7 graden en hetzi
is matig, later goed. In de ochtend kans op mist. De wind is
matig uit het oosten.
Waterstanden
WOENSDAG
Hoog
water
Laag water
18 DECEMBER
uur
cm
uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
01.06
204
13.16
206
07.16
16019.36
175
Terneuzen
01.25
228
13.37
231
07.39
16919.58
185
Cadzand
00.39
195
12.48
198
06.56
153 19.16
168
Roompot Buiten
01.04
157
13.20
155
07.16
11519.30
126
Roompot Binnen
02.16
134
14.30
130
08.14
104 20.36
118
Zierikzee
02.30
155
14.45
151
08.30
121 20.45
131
Krammersl. West
02.30
168
14.45
162
08.30
126 20.46
136
Hansweert
01.56
242
14.05
244
08.09
185 20.25
200
Stavenisse/Yers.
02.36
161
14.51
157
08.30
123 20.46
133
DONDERDAG
Hoog
water
Laag water
VM 19 DECEMBER
uur
cm
uur
cm
uur
cm uur
at
Vlissingen
1.37
216
13.48
219
07.52
170 20.05
175
Terneuzen
01.57
240
14.11
245
08.20
178 20.35
181
Cadzand
01.16
206
13.26
211
07.30
163 19.46
173
Roompot Buiten
01.46
164
13.52
166
07.43
121 19.54
12!
Roompot Binnen
02.55
139
15.04
136
08.54
108 21.04
113
Zierikzee
03.05
160
15.30
159
09.05
126 21.20
131
Krammersl. West
03.10
173
15.36
168
09.16
130 21.26
1Ji
Hansweert
02.32
254
14.42
257
08.46
193 21.06
20
Stavenisse/Yers.
03.16
167
15.25
164
09.04
127 21.26
13
L Lagedrukgebied
H Hogedrukgebied
zonnig
lichte sneeuw
matige sneeuw
mK
Koufront
licht bewolkt
zware sneeuw
crue
Warmtefront
■7'
1 Ojt
Samengesteld front
zwaarbewolkt
matige regen
zware regen
Iscte
Europa: Minder koud
over in een met koud water omgespoelde
puddingvorm. Dek de vorm af met plastic
folie. Plaats de vorm in de koelkast. Trek
voor het opstijven van de pudding tenmin
ste 3 1/2 uur uit.
Breek voor de saus de chocolade in kleine
stukjes. Leg ze in een pannetje met dikke
bodem. Voeg de rest van de room en de li
keur toe. Breng alles onder voortdurend
roeren tot aan het kookpunt. Blijf roeren
tot de chocolade is opgelost. Neem het
pannetje van de warmtebron en blijf dan
nog zolang roeren tot de saus is afgekoeld.
Presentatie: stort de pudding in het mid
den op een grote ronde schaal. Schenk de
saus er over. Schik er eventueel rode
vruchtjes op.
De vorst in Europa heeft in vergelijking met een week geleden
een forse stap terug moeten doen, maar is nog niet helemaal
verdreven. Vooral in Duitsland en Polen komt het kwik overda?
nog steeds nauwelijks boven nul. Datzelfde geldt voor Tsjechie
Slowakije, Roemenië en Bulgarije. In het westen van Rusland
en in de Scandinavische landen blijft het ook overdag vriezen.
Het is er op veel plaatsen bewolkt met lokaal sneeuw
In Engeland en in Frankrijk is de winter wel verdwenen.
Veel regen valt er in Portugal, het westen van Spanje en ookin
het zuidoosten van Europa. Vooral in het oosten van Spanje
komt echter ook van tijd tot tijd de zon tevoorschijn. Op de
Canarische eilanden is een paraplu momenteel onmisbaar.
VERWACHTING VOOR WOENSDAGMIDDAG 18 DECEMBE;
