Uitzicht op betere chemokuur
Een zandloper laat de tijd zien
Eierstok veilig
in de bovenarm
Piekeren is voor
een deel aangeleerd
Elk ziekenhuis heeft
eigen visie op kind
Chemotherapie
opvoeding
Nieuwe methode brengt geen schade toe aan gezonde lichaamscellen
Vincent de Groot promoveert op een onderzoek waarmee chemotherapie over een jaar of tien mogelijk minder zwaar zou kunnen zijn voor
kankerpatiënten. foto Jan Verhoeff/GPD
Uit het proefschrift van De
Groot blijkt, dat zijn methode
van selectieve chemotherapie
inmiddels met groot succes is
uitgevoerd in verschillende stu
dies met muizen. „We belanden
nu vanuit het onderzoeksstadi-
um in de ontwikkelingsfase.
Nog enkele dierstudies en het is
medisch verantwoord om de
overstap naar patiëntenstudies
te maken", aldus de promoven
dus. Hij hoopt over ongeveer an
derhalf tot twee jaar zover te
zijn. De Groot denkt zeker dat
het zover ook komt, maar zoals
hij al zei: 'Het gaat goed totdat
het fout gaat'En de kans dat het
fout gaat en de uitvinding niet
op mensen toepasbaar is, is nog
immer aanwezig. „De eerste on
derzoeken zijn echt hoopge
vend, maar ik kan niet inschat
ten hoe het verder gaat. Er zijn
in de wetenschappelijke wereld
voorbeelden genoeg van hoop
volle experimenten die, een
maal op mensen uitgeprobeerd,
zeer tegenvielen."
De NWO (Nederlandse Organi
satie voor Wetenschappelijk
Onderzoek) vindt de Nijmeegse
kankerstudie zo veelbelovend,
dat een subsidie van 450.000 eu
ro is verstrekt.
Daarmee kan De Groot zijn on
derzoek na de promotie voort
zetten in Syntarga.
Of het principe straks als de De
Groot-theorie de geschiedenis
ingaat, weet de onderzoeker
niet. Lachend: ..Daar houd ik
me niet mee bezig. Dat is straks
eventueel aan anderen." GPD
- Chemotherapie wordt toegepast als
kwaadaardige cellen zich reeds hebben
uitgezaaid over diverse plaatsen in het li
chaam, waar gezond weefsel dan wordt
verdrongen door tumoren.
- Het enige potentiële redmiddel dat dan
vaak nog rest, is een chemokuur.
- Een chemokuur vergt het uiterste van de
lichaamskracht van de patiënt, met name
omdat de giftige stoffen die de kwaadaar
dige cellen moeten doden, ook gezonde
cellen vernietigen als die op het punt
staan zich te delen.
- Bij de door Vincent de Groot ontwikkel
de methode zouden de giftige stoffen
alleen de kwaadaardige cellen bereiken
en laten zij de gezonde cellen met
rust.
door Annie de Vreugd
De mens die lijdt het
meest, door 't lijden dat
hij vreest
Dit oude gezegde verwijst
naar de piekcraars onder
ons; naar mensen die altijd
bezig zijn met dingen die
misschien zouden kunnen
gebeuren, mensen met onop
losbare problemen die gaan
over zaken waarover ze geen
macht (meer) hebben. Ze
prakkizeren zich suf over ge
beurtenissen die al achter
hun liggen en waar ze dus
niets meer aan kunnen ver
anderen. Het noodlot hangt
als een zware donderwolk
boven hun hoofd en elk mo
ment kunnen ze door de blik
sem worden getroffen.
Piekeraars worden doodmoe
van zichzelf, want je ongans
piekeren is een enerverende
en tijdrovende bezigheid. De
ene mens heeft er meer aan
leg voor dan de ander. In de
wieg liggen al baby's met een
grote frons op het voorhoofd
bezorgd de wereld in te kij
ken, terwijl een ander kind
de toekomst zonnig tegemoet
lacht. Dat verschil in ge
moedstoestand is niet enkel
te wijten aan omgevingsfac
toren. Bij tweelingen die on
der nagenoeg dezelfde om
standigheden opgroeien,
zien we dat de een het leven
best leuk vindt en de ander
altijd maar leeuwen en beren
op zijn pad ziet. Gepieker
lijkt dus deels ingebakken te
zijn. Toegegeven, dat er zich
veel grote problemen in een
kinderleven voordoen: ou
ders gescheiden, blijven zit
ten, verhuizing, ziekenhuis
opname, een van de ouders
overleden, het al maar moe
ten presteren, de bomvolle
schoolagenda. Het is alles
zins redelijk dat een kind
daar zorgen over heeft. Vaak
echter vormt een grote tegen
slag de basis voor onnodig
gepieker over allerlei zaken
die helemaal niet meer reëel
zijn. Piekeren is een broertje
van faalangst en van gebrek
aan zelfvertrouwen; had ft
niet beter, zou ik niet, mis
schien moet ik. Om dit soort
gedachten draait het bij een
piekeraartje. Het heeft geen
tijd meer voor het heden, zijn
gedachten spelen zich voort
durend af in het verleden en
in de toekomst. Op school
lukt het daarom niet zo best
het kind is met zijn gedach
ten bij heel andere dingen
Kleine piekeraars moetenle-
ren het probleem weer inde
juiste verhouding te zien. Ze
moeten weten dat zij niet de
last van de hele wereld op
hun schouders kunnen ia-
gen. Met piekeren wordt het
probleem steeds groter en de
kans het op te lossen steeds
kleiner. Een kind moet leren
inzien dat het niet alle pro
blemen van anderen hoeft op
te lossen, dat ook andere
mensen een deel van de zor
gen op zich (kunnen) nemen.
Voor een klein kind is het las
tig een onderscheid te maken
tussen echte problemen waar
het wat aan kan doen en pro
blemen die het beter kan la
ten rusten. Ouders kunnen
hun kleine piekeraar helpen
de realiteit onder ogen te
zien. Vraag eens aan het kind
of al die dingen waar het zich
vorige week nog zo vreselijk
zorgen over maakte, uitein
delijk zijn uitgekomen. Ou
ders kunnen hun kind van
zijn gepieker afleiden door
samen dingen te onderne
men, laat het kind de positie
ve kant van het leven zien.
Van tijd tot tijd een pluim op
de hoed doet wonderen, daar
groeit een kind van. Laat het
merken dat je als ouder in
hem gelooft en dat je er alle
vertrouwen in hebt dat hij/zij
het prima gaat redden in het
leven.
Grote kans dat het kindhet
zelf ook gaat geloven.
Annie de Vreugd is orthope
dagoge
dinsdag 17 december 2002
door John van Oppen
en Petra Dircks
AMMERZODEN - Een 'biologi
sche schaar' zou een nieuwe fase
kunnen inluiden in de behande
ling van kanker met cheino-
kuren. Als de verwachtingen
uitkomen, wordt zo'n gifkuur
minder belastend voor de pati
ent. Vincent de Groot uit Am-
merzoden bedacht de nieuwe
benadering.
'Het gaat goed totdat het fout
gaat.' Met die simpele verkla
ring geeft Vincent de Groot (28)
meteen aan hoe onzeker het ver
loop van zijn onderzoek naar
een betere chemokuur kan uit
pakken. Morgen promoveert hij
op een nieuwe manier om che-
motherapeutische stoffen selec
tief op de plaats van bestem
ming te krijgen. De eerste
resultaten zijn hoopgevend,
stelt De Groot vast. Als deze
ontwikkeling zich doorzet, kan
chemotherapie over een jaar of
tien voor kankerpatiënten min
der belastend zijn.
De Groot, die in Den Bosch aan
het Jeroen Bosch College de
middelbare school volgde, is al
sinds hij voor zijn studie schei
kunde aan de Nijmeegse univer
siteit stage liep, geïnteresseerd
in de materie waarop hij nu pro
moveert. Door die stage en mede
door zijn co-promoter dr. Hans
Scheeren raakte hij geïntri
geerd door de werking van de
giftige stoffen die bij chemothe
rapie worden gebruikt. Al ja
renlang wordt wereldwijd
onderzoek gedaan naar moge
lijkheden om geneesmiddelen
doelgericht af te leveren op de
plaats van bestemming, waar ze
dan een 'precisie-bombarde-
ment' kunnen uitvoeren.
Geen schade
Chemicus De Groot vond een
manier, waarmee in ieder geval
het veel gebruikte anti-kanker
medicijn doxorubicine in hoge
re doses in de bloedbaan kan
worden gebracht zonder schade
toe te brengen aan gezonde li
chaamscellen Via organisch-
chemische synthese wist hij de
gifstof als het ware te 'muilkor
ven' met een specifier, zeg maar
een 'kurk', waardoor een zoge
heten prodrug ontstaat. Na toe
diening van deze prodrug in de
bloedbaan blijft de gifstof inac
tief. Pas zodra de prodrug tij
dens de reis door het lichaam er
gens tumorvorming aantreft,
hoe microscopisch klein ook,
gaat de kurk eraf en worden
kankercellen vernietigd door
het vrijkomende medicijn.
Het idee om gifstoffen zo in de
bloedbaan te brengen is niet
nieuw. Maar het probleem was
jarenlang dat de kurk niet los te
krijgen was als het medicijn bij
tumorcellen was aangekomen.
En juist daar heeft De Groot nu
een oplossing voor gevonden.
Hij gebruikte het enzym pias
mine, zeg maar een biologische
schaar, die de kurk van het me
dicijn 'knipt'. Dat deed hij door
een zogeheten spacer in te bou
wen tussen de werkzame gifstof
en de kurk. Dat bleek goed te
werken, zeker nadat De Groot
een nog langere spacer gebruik
te. De nieuwbakken doctor
heeft op zijn uitvinding inmid
dels patent aangevraagd en via
het bedrijf Syntarga, waarvan
hij samen met collega Patrick
Beusker mede-oprichter is, gaat
hij deze methode verder ont
wikkelen.
Succes
door Claudia Sondervan
VLISSINGEN - Het meest
kindvriendelijke ziekenhuis
binnen een straal van honderd
kilometer vanuit Zeeland is te
vinden in Den Haag. De enige
smiley op de website van de
Landelijke Vereniging Kind en
Ziekenhuis staat bij het Me
disch Centrum Haaglanden. De
vereniging brengt een rapport
uit waarin alle Nederlandse zie
kenhuizen op kindvriendelijk
heid vergeleken zijn.
Zo'n grafisch lachebekje op de
internetversie van het rapport
zet de vereniging enkel bij zie
kenhuizen die op alle voorwaar
den van de vereniging 'ja' kan
zeggen. Overigens zijn de
Zeeuwse ziekenhuizen niet
kindonvriendelijk. Ouders mo
gen soms zelfs meer doen in het
zorgproces voor hun kind dan
de website aangeeft. Wie op
zoek is naar het ziekenhuis waar
hij het meest zijn kind kan on
dersteunen, doet er daarom
goed aan de praktijk bij de zie
kenhuizen na te vragen.
De kindvriendelijkheid wordt
afgemeten aan een aantal voor
waarden voor zowel dagbehan
deling als opname.
Zo wordt bezien of een zieken
huis een kinderafdeling heeft,
of ouders bij hun kinderen mo
gen overnachten, of ze bij de
narcosetoediening mogen zijn
en of ouders bij de kinderen mo
gen zijn wanneer die weer bij
komen uit hun narcose. Ook
wordt bekeken of kinderen op
zaal komen bij leeftijdgenoten
en of de anesthesioloog voor op
name of ingreep een gesprek
met hen heeft.
Spreekuur
In de Zeeuwse regio mogen ou
ders in alle ziekenhuizen die
kinderen voor meerdere dagen
opnemen, op zaal of in de kamer
blijven overnachten. Afgaande
op de meeste 'ja'-antwoorden
op die voorwaarden komt in een
straal van vijftig kilometer van
af Vlissingen het Bergen op
Zoomse ziekenhuis Lievens-
berg er het kindvriendelijkst
vanaf. Zij het dat ouders daar
blij kens de lijst niet bij hun kind
in de verkoeverruimte mogen
komen en ook niet bij spoednar-
coses mogen zijn. Het zieken
huis geeft aan als een van de
weinigen in de regio een anes-
thesiespreekuur te houden. Ver
der meldt enkel de Antoniuskli-
niek in Oostburg dat Maar niet
voor elk ziekenhuis kloppen de
gegevens van de vereniging.
hoewel ze op de website stelt dat
de gegevens steeds geactuali
seerd worden.
Zo staat het Ziekenhuis Wal
cheren er als enige waarbij ou
ders bij hun kind kunnen zijn als
dat uit narcose komt. Bij het
Oosterscheldeziekenhuis in
Goes mogen ouders ook bij het
bijkomen van kinderen uit nar
cose zijn. meldt het ziekenhuis,
terwijl de site anders aangeeft
Bij het Van Weel Bethesda zie
kenhuis in Dirksland mag dat
tot op heden inderdaad niet, be
vestigt directeur patiëntenzorg
P. van der Velde. Volgens de ge
hanteerde normen komt zijn
ziekenhuis in het rapport wat
bars over, maar Van de Velde
nuanceert dat. „Voor poliklini
sche ingrepen; negenhonderd
van de circa duizend ingrepen in
een jaar, was de aanwezigheid
van de ouders kort voor en na de
ingreep bij het kind wel moge
lijk. Bij het honderdtal grotere
ingrepen niet. In de grote opera
tiekamer moet ook de nodige
aandacht naar de ouders gaan
en daar hebben we de perso
neelssterkte niet voor. Het rap
port is wel aanleiding om te kij
ken of dat niet anders kan."
Emoties
Bij ziekenhuis De Honte in
Zeeuws-Vlaanderen blijven ou
ders uit de verkoeverruimte
„We zijn toch voor het belang
van het kind, als je ook voor ou
ders moet zorgen leidt dat de
aandacht af van het kind. Er ko
men sterke emoties bij de ouders
los en ze schrikken soms als een
kind bijkomt maar niet direct
reageert. Je hebt ook te maken
met de operatiekamervoor
schriften. Vaak blijft een kind
maar enkele minuten in de ver
koever en is het al snel bij zijn
ouders, legt directeur patiën
tenzorg J van der Heide uit.
Dat het spreekuur met de anes
thesist laag scoort bij de Zeeuw
se ziekenhuizen is eveneens een
kwestie van tijdtekort. Anes
thesisten zijn, net als kinderart
sen en kinderverpleegkundi
gen, schaars. Dat betekent niet
dat een kind niet gezien wordt
voor het narcose krijgt. Vaak
blijft het bij een 'papieren'
spreekuur en de anesthesist ziet
het kind kort voor de ingreep.
„Het gebeurt maar een heel en
kele keer dat een kind niet tegen
narcose kan," zegt Van de Velde.
Het rapport, is opvraagbaar bij de
Landelijke Verenging Kind en Zie
kenhuis in Dordrecht en is te vinden
op de website toww.kinderzieken-
huis.nl.
Anke van Wijk en Arend-Jan Beltman met de elektronische zandloper.
foto: Vincent Wilke/GPD
NUENEN - Hoe leer je mensen die geen klok
kunnen lezen, om te gaan met het begrip
tijd? Met andere woorden: hoe kun je tijd vi
sualiseren? Anke van Wijk, als logopedis-
te/autisme-consulent werkzaam bij een
centrum voor mensen met een verstandelij
ke handicap in het Noord-Brabantse Dui
zel, liep al een tijdje met die vraag rond. In
haar werk met autistische mensen gebruik
te ze een huis-tuin-en-keuken zandloper.
Als al het zand naar de andere kant ge
stroomd was, was de activiteit ten einde.
Maar een zandloper loopt maximaal tien
minuten...
In de activiteitenruimte staat nu een elek
tronisch exemplaar, met lampjes en een ge
luidssignaal. Voorlopig omgedoopt tot de
ELZA. Het apparaatje is geproduceerd door
COM, Centre for Concepts in Mechatronics
in Nuenen. Vijfendertig elektronische
exemplaren (nu nog 180 euro per stuk) zijn
er inmiddels in de markt gezet. Verspreid
over instellingen in Brabant en Limburg.
Ééntje staat er in Duitsland, en er is belang
stelling vanuit België.
Anke van Wijk uit Best geeft aan dat het be
langrijk is voor autistische patiënten om te
weten hoe lang ze over een 'opdracht' mo
gen doenKijk, een puzzel maken is duide
lijk. Als het laatste stukje past, is de activi
teit ten einde Maar hoe lang is er nog om in
een boek te kijken en hoe lang kan er nog ge
doucht worden? Natuurlijk kun je aan het
einde van de activiteit een zoemertje laten
gaan, maar het is ook belangrijk dat de pati
ënten gedurende hun opdrachten zien hoe
lang ze nog hebben. Daarbij spelen de lamp
jes een grote rol."
Aan de voorkant van het apparaatje, dat
zo'n 30 centimeter hoog is, zitten twintig
lichtjes. De zandloper kan worden ingesteld
van 1 tot 99 minuten. Als het toestelletje
wordt aangezet, gaan alle lampjes branden.
Afhankelijk van de insteltijd doven de
lampjes en als het laatste lampje uit is,
klinkt een zoemertje. Het apparaatje is op
laadbaar middels een adaptor.
Schuurtje
Het idee voor de ELZA zat al langer in het
hoofd van Van Wijk. Probleem was iemand
te vinden die haar ideeën om kon zetten in
een tastbaar instrument. „De roep om zoiets
was er al langer en er is hier en daar in een
schuurtje ook al eens aan geknutseld maar
er kwam pas echt schot in toen ik Arend-Jan
Beltman van CCM tegen het lijf liep. Ik zei:
'Jij bent toch een techneut. Doen jullie er
nou eens iets aan Gaan jullie nou eens zo'n
apparaatje ontwikkelen Want in de ge
zondheidszorg is daar namelijk absoluut
geen geld voor. Maar ja, CCM is eigenlijk
geen productiebedrijf. Toch kreeg ik op een
gegeven moment een seintje dat de directie
het sein op groen had gezet en dat een 'ken-
nisgroep' binnen het bedrijf met het idee
aan de slag ging. Bij CCM was een open dag
op komst en ze vonden het ook wel leuk om
iets tastbaars te kunnen laten zien", vertelt
Van Wijk.
CCM is een technische ontwikkelingsbe
drijf en heeft onder andere producten ont
wikkeld voor de ruimtevaart,
Hoe het nou verder gaat met de ELZA weet
de logopediste uit Best ook niet. „Het wach
ten is op een geldschieter die er wel iets in
ziet. Nu nog kost het 180 euro per stuk maar
in een grotere oplage kan het natuurlijk wel
goedkoper."
Hoewel in eerste instantie bedacht voor au
tistische patiënten, lijkt het apparaatje ook
breder toegepast te kunnen worden. „Ik
denk aan dementerende bejaarden", zegt
Van Wijk „maar ook aan mijn dochtertje
van vier die nog aan iets mag werken 'tot de
lampjes uit zijn'. En het wordt ook al ge
bruikt bij vergaderingen. Dan blijkt een
zandloper veel dwingender te zijn dan een
klok. Met een klok wil een vergadering nog
wel eens tien minuten uitlopen, maar als de
lampjes uitgaan en de zoemer heeft geklon
ken, dan is het ook echt afgelopen GPD
door Wim Koevoet
LEIDEN - De Leidse gynaeco
loog prof. dr. B. Trimbos onder
gaat het mediageweld dat dezer
dagen over hem heen komt
nuchter. Hij is samen met trans
plantatiechirurg A. Baranski
verantwoordelijk voor een even
opmerkelijke als baanbrekende
operatie. Een eierstok van een
jonge vrouw met kanker is naar
haar bovenarm verplaatst.
De ingreep is al een jaar geleden
verricht, benadrukt hij. „Oud
nieuws dus", zegt hij lachend.
Met zijn relativering van de
nieuwswaarde, geeft hij blijk
van bescheidenheid die niet ge
heel terecht is. Het is immers pas
de tweede keer dat een eierstok
op deze wijze is verplaatst.
Frankrijk had in 1997 de pri
meur. De ingreep is een geweldi
ge uitkomst voor vrouwen die
vanwege kanker hun baarmoe
der moeten verliezen.
Na de noodzakelijke verwijde
ring van de baarmoeder volgt
immers bestraling of chemo
kuur. En die zijn rampzalig voor
de eierstok. Jonge vrouwen ra
ken als dit orgaan zijn functie
niet meer vervult voortijdig in
de overgang en kunnen te kam
pen krijgen met botontkalking
en ziektes aan hart en bloedva
ten. Door de operatie die Trim
bos en Baranski hebben uitge
voerd blijft dit leed bespaard.
Vrouwen die verder moeten le
ven zonder baarmoeder, hoeven
zelfs hun eventuele kinderwens
niet op te geven, zegt Trimbos.
Die kan in vervulling gaan door
een gerijpte eicel uit de in de bo
venarm geplaatste eierstok te
verwijderen. In een reageerbuis
komt dan de bevruchting tot
stand. „Voor de zwangerschap
ben je dan wel aangewezen op
een draagmoeder. Aan zo'n pro
cedure kleven veel juridische en
emotionele haken en ogen. Het
kan immers gebeuren dat de
draagmoeder na de bevalling
het kind zelf wil houden. De ou
ders kunnen dan duizend juris
ten inhuren of op hun hoofd
gaan staan, de vrouw die het
kind baart staat ijzersterk. Ze
wordt namelijk grondwettelijk
beschermd. Andersom kan het
ook zo zijn dat het kind de ou
ders niet bevalt en daarom terug
moet naar de draagmoeder."
Verplaatsing
Trimbos vindt dat bij verplaat
sing van de eierstok het behoud
van de hormoonhuishouding
voorop staat. Maar dat wil niet
zeggen, aldus de gynaecoloog,
dat het overeind blijven van de
kinderwens, het andere effect
van de operatie, onbelangrijk is.
Hij heeft de operatie lange tijd
stil gehouden met het oog op de
privacy van de patiënte in kwes
tie en omdat hij bang was date
een 'panacee' in zou worden ge
zien. Sinds afgelopen weekein
de de transplantatie nationaai
nieuws werd, kan Trimbos de
methode niet langer meer low
profile' houden.
In kringen van gynaecologen
wordt de methode over het alge
meen gewaardeerd, weet Trim
bos. Maar nu er grotere rucht
baarheid aan is gegeven, kom
ook de eerste kritiek los. Trim
bos' collega A. Simons van he
academisch ziekenhuis AZG i
Groningen noemt de verplaa:
sing van de eierstok naar de bo
venarm 'te complex en te belas
tend' voor de patiënte. Als d
Trimbos-methode alleen maa
is bedoeld voor behoud vand
hormoonhuishouding dan prtj
fereert hij medicijnen en ho:
moonpleisters.
Trimbos erkent dat de opera'.:
'een ingrijpend iets' is. „Ook;
is het eigenlijk geen transplan
tatie want we hebben het im
mers over een eigen orgaan."
Waarom is eigenlijk voordel»
venarm gekozen? Trimbos z
dat daar twee redenen voorzijl
De bovenarm is een geschil:
plek vanwege de aanwezigh&
van 'goed doorbloed spierweé
sel'. „De tweede reden is data
operatie in één keer kan words
verricht. De arm en de buikkus
nen immers gelijktijdig words
opengelegd. Dat scheelt tijd, W
hebben er vier uur over gedaas
Zouden we de eierstok naar®
ander deel van het buikgebi«
verplaatsen dan moeten dat
twee teams van drie mensen ja-
gelijk bij kunnen. Dat gaat®
niet."
De vrouw bij wie de operatic:
uitgevoerd kan volgens Trimt"
in haar bovenarm voelen dal®
eierstok uitzet. „Zij wordt®
maandelijkse cyclus en het®-
ment van de eisprong op een as
dere plaats dan te doen gebraj
kelijk gewaar. Maar dat isg^j
onoverkomelijk problees
zegt hij
Trimbos denkt dat meer vm-
wen voor de operatie in aanmal
king komen. „We hebben nj
geen panklaar protocol.
moeten met het bestuur van®
LUMC in de slag over zaken '4
de financiële paragraaf, deM
nodigde apparatuur en
ethiek." GPD
