Kerstmis vieren in Denemarken
W1
Zeeschepen zijn attractie van boulevard
«mix™,
Arhus
zaterdag 14 december 2002
Hans Christian Andersen
was een groot schrijver.
Maar hij wist zich ook op an
dere creatieve wijzen te ui
ten. Toen hij in 1861 een pa
pieren hart vouwde om dat
met Kerstmis aan zijn nicht
je te geven, kon hij niet be
vroeden dat dat het begin
zou zijn van een bijzondere
Deense kersttraditie. Wie te
genwoordig in december in
Denemarken vertoeft, komt
de papieren harten overal te
gen, vaak in de nationale
kleuren rood en wit.
Denemarken is een van die
landen waar Kerstmis uit
gebreid en vooral traditioneel
gevierd wordt. Dat begint al
half november, met kerstlun-
ches en diners voor bedrijven.
Winkeliers halen voorzichtig
hun kerstversieringen van zol
der, en attractieparken passen
hun programma aan. Jutland is
koploper als het gaat om kers
tactiviteiten.
Zo vertoeft het historisch open
luchtmuseum Den Gamble By
(De Oude Stad) in Arhus al ge
ruime tijd in kerstsfeer. In di
verse museumgebouwen zijn
exposities ingericht die met
Kerstmis te maken hebben, de
stijlkamers staan vol kerstbo
men en feestelijk gedekte tafels,
en medewerkers in historische
kledij bakken ouderwetse lek
kernijen.
Afgaand op de geur stappen we
een donkere kamer binnen. Een
oudere vrouw, 'ik ben al van
1640', zuigt het bloed uit haar
vinger. Ze heeft zich zojuist met
het grote mes gesneden waar
mee ze eigenlijk appels in stuk
jes wilde hakken. Als het bloe
den is gestelpt, laat ze zien hoe
ze de stukjes appel door een
deegpapje haalt, om ze vervol
gens in een gietijzeren pan bo
ven een open vuur te bakken.
Als jullie over een uurtj e terug
komen mag je ze proeven."
Proeven doen we enkele huizen
verderop, waar in een ketel kof
fie wordt gebrouwen. Het water
komt uit een pomp op het plein
tje voor de deur. ,,Ik ben de keu
kenmeid", legt de koffiekook-
ster uit. ,,In deze ruimte moet ik
een kerstmaal voor twintig per
sonen bereiden." De uitstekend
Engels sprekende historische fi
guren in Den Gamble By leggen
bezoekers desgewenst uit hoe
het leven honderden jaren gele
den was.
De verschillen tussen Denemar
ken en Nederland zijn opmerke
lijk klein, en dat maakt het ex
tra interessant.
Den Gamble By is erg populair
bij Nederlandse toeristen, maar
die komen vooral in de zomer
maanden. Om tijdens de winter,
en dan het liefst als er een vers
pak sneeuw ligt, over de keien te
lopen, een kaneelstok te kopen
in de snoepwinkel of een kijkje
te nemen bij de hoefsmid, is
weer een heel andere ervaring.
Alsof je een nostalgische kerst
kaart binnenstapt.
Studenten
Het contrast met de stad Arhus
is des te groter. Deze tweede stad
van het land telt circa 30.000
studenten, ongeveer tien pro
cent van het totale aantal inwo
ners. Dat houdt biina automa
tisch in dat het in Arhus wemelt
van ook voor ons nog net betaal
bare eetgelegenheden, cafés en
alternatieve winkels. De meeste
zijn te vinden in het oude deel
van de stad, de Latijnse Wijk,
die begint bij de grote kathe
draal (Domkirke).
Het modernere stadsdeel rond
om de Ar (het lijkt een kanaal,
maar de Denen bezweren dat
het water een heuse rivier is), is
vergeven van grote luxe waren
huizen en trendy uitgaansgele
genheden. In een land waar het
's winters al voor vier uur don
ker wordt, is uitgaan een be-
langrijk thema. De gezellige pe
riode rond kerst heeft zelfs een
eigen woord, hygge.
Geopend in september en nu al
een hit is restaurant Circle
Lounge. De meeste bezoekers
zijn groepen, want tegen het
einde van het jaar houden be
drijven hun kerstlunches en
kerstdiners voor het personeel.
Vaak worden tevens kerstca
deaus uitgewisseld. Iedereen
koopt een cadeau, dat wordt op
een stapel gelegd en vervolgens
gaat er een dobbelsteen rond.
Wie een zes gooit mag een ca
deau pakken. Het kan dus ge
beuren dat iemand met veel ge
schenken eindigt en een ander
met lege handen achterblijft.
Eventueel wordt nog een twee
de ronde gespeeld, en verwisse
len de reeds uitgepakte cadeaus
nogmaals van eigenaar. Tijdens
deze personeelsetentjes vloeit
de alcohol rijkelijk, en het is niet
ongebruikelijk dat men pas 's a-
vonds van een lunch thuiskomt.
Oudere Denen reserveren 's win
ters lang van tevoren een tafel in
het Raadhuus Kaféen, tegen
over het stadhuis, waar ouder
wetse wintergerechten en origi
nele smorrebrodmaaltijden
worden geserveerd. In het oud
ste café van Arhus, Casablanca,
is de ruimte voor groepen te be
perkt. In dit favoriete eetcafé
van de Deense prins Frederik,
dat naast de Domkirke ligt, ko
men veel jongeren, die aan
krappe tafels grote borden met
salades en broodjes wegwerken.
Voor de deur staan twee kinder
wagens, en dat zie je bij meerde
re cafés. Denen laten hun baby
liever in de frisse buitenlucht
achter, dan dat ze het kind mee
nemen in een rokerige ruimte.
De advent is in Denemarken
vooral een periode van veel eten
en drinken. Op straat doen de
ouderwetse worstebroodkra-
men goede zaken, hoewel ze
steeds meer concurrentie krij
gen van pizza-en shoarmaten-
ten. Glogg (warme kruidige
wijn) gaat er bij de Denen goed
in, en men draait zelfs overdag
zijn hand niet om voor het speci
ale kerstbier of een aquavit.
Domkirke
Arhus in de winter vraagt enige
aanpassing van de toerist. Een
boottocht ligt niet bepaald voor
de hand, laat staan een picknick
in het park. Een bezoek waard is
in elk geval de Domkirke, die
onlangs ingrijpend gerestau
reerd is. Daarbij zijn oude fres
co's blootgelegd, die nu aan de
verder witte muren alle aan
dacht opeisen.
Vlakbij ligt de kleinere Vor
Fruekirke waar, eveneens bij
een recente restauratie, een gro
te kelder is aangetroffen. Daar
in pronkt een bijzonder beeld
van Jezus Christus, namelijk
stammend uit de vikingtijd.
Christus is er niet afgebeeld op
de gebruikelijke wijze, met het
hoofd naar beneden hangend
aan het kruis, maar als een trot
se viking die de bezoeker strijd
lustig aankijkt.
Architectuurliefhebbers kun
nen een kijkje nemen in het door
Arne Jacobsen ontworpen ge
meentehuis. Het uit grijs gra
niet opgetrokken gebouw met
de hoge toren oogt weinig vrien
delijk, en dat geldt ook een
beetje voor het interieur. Her
kenbaar zijn natuurlijk de vlin-
derstoelen in de diverse zalen.
Het meest in het oog springende
detail is de messing trapleuning
die door de hele hal voert. Elke
dag pakt een medewerker een
zachte doek om die leuning
glimmend te poetsen.
Glasblaaskunst
Arhus heeft zich de laatste jaren
steeds meer ontwikkeld tot een
vooraanstaand centrum van
Jutland en Arhus zijn vanuit Nederland binnen een dag bereikbaar per auto. De trein
verbinding is verre van optimaal. Wie per vliegtuig wil kan met onder meer Maersk
Air naar Billund vliegen, en dan per speciale luchthavenbus in anderhalf uur naar Ar
hus rijden. o
Wie veel in Arhus wil zien kan een Arhuspas kopen. Deze kost 88 kronen voor een dag en
110 kronen voor twee dagen, respectievelijk circa 17 en 22 euro. De pas geeft toegang tot
de meeste attracties, inclusief Den Gamble By, een rondleiding door het stadhuis en Ti-
voli (wel veel kleiner dan in Kopenhagen). De pas is te koop bij onder meer de VW, in
hotels, en op het station.
Openluchtmuseum Den Gamble By is het hele jaar open, in december van 9-21 uur, in de
weekeinden en op feestdagen van 10-16 uur, en in januari van 11-15 uur. De kerstactivi
teiten duren nogtot 6 januari. Tel. 0045-86123188, www.dengambleby.dk.
Algemene informatie: Tourist Arhus, tel. 0045-89406700, www.visitaarhus.com.
Deens Verkeersbureau, Postbus 266, 2300 AG Leiden, tel. 071-521.15.44,
www.visitdenmark.com.
glasblaaskunst, met tal van ga
leries en werkplaatsen, waar je
als bezoeker zo kunt binnenlo
pen. Vooral in de winter ligt de
nadruk op design en handwerk
waarbij zoveel mogelijk ge
bruik wordt gemaakt van na
tuurlijke materialen. Beroemd
zijn de blauwe jaarborden, die
in de betere porseleinzaken te
koop zijn, en de vele houten at
tributen, variërend van speel
goed tot eettafels.
Arhus heeft een compact cen
trum dat door een beet j e wande
laar moeiteloos te voet verkend
kan worden. Hoewel de stad be
duidend minder mooi is dan Ko
penhagen, hangt er wel een spe
cifieke sfeer. De vele studenten
en kunstenaars drukken hun
stempel op de stad. De komende
jaren staat de stad nog veel te
wachten. Over anderhalf jaar
opent in het centrum, nabij het
Musikhuset, het grootste muse
um voor moderne kunst van
Noord-Europa.
In de zomer van 2004 is er voor
het eerst een soort Sail, als
zeilschepen uit binnen- en bui
tenland de haven van Arhus
aandoen. En een jaar later is het
tweehonderd jaar geleden dat
Hans Christian Andersen werd
geboren. Dat wordt niet alleen
in Jutland, maar in heel Dene
marken en zelfs daarbuiten her
dacht.
Alice Plekkenpol
Nergens varen de zeeschepen zo vlak
langs een boulevard als in Vlissin
Een wandeling langs de zeewering
begint echter bij de sluizen. De veerboot
htBreskens braakt een stroom auto's,
scooters, fietsers en voetgangers uit. Een
Foot deel van het niet gemotoriseerde
/erkeer beweegt zich richting Groene
Enkele sleepboten liggen aan
buitensteiger. Wandelaars zoeken
de waterkant naar schelpen, hon-
jagen achter een stok.
Nederlandse redeboot maakt zich
os van een containerschip op weg naar
Jee, nadat de loodsen gewisseld zijn. Bij
ie gerestaureerde Oranjemolen staat een
in innige omhelzing. Drie ka
turen over de Westerschelde naar
onzichtbare vijand.
gastanker schiet tevoorschijn van
de muur van het Keizers Bolwerk
zijn vuurtorentje en het standbeeld
'an Michiel de Ruyter, koerst naar Dow
Ehemical in Térneuzen, Een Belgische
redeboot tuft kalm naar een andere tan
ker die het zeegat verlaat.
We passeren het Arsenaal met de uitkijk
toren. Wandelaars vormen een rij om het
sluisje naar het Rondeel over te steken.
Het water van de jachthaven is spiegel
glad. De zeilboten liggen bewegingloos,
als gevangen in glas.
De mensen op het terras van het grand
café Montparnasse hebben hun kraag
opgeslagen tegen de wind. De meesten
zoeken beschutting binnen. Meeuwen
zwieren krijsend over het De Ruyter-
plein, op zoek naar friet, kibbeling of an
dere restjes uit de viskraam.
We kunnen kiezen: de oprit omhoog naar
de boulevard, of onderlangs door de
poort met de kazematten, het obscure
gangetje dat altijd scherp naar honden-
pis stinkt. Betreden op eigen risico. Het
staat er tot tweemaal toe.
Bij het standbeeld van Michiel de Ruyter
groeperen motorrijders zich, evenals
jongeren met snelle auto's waaruit mu
ziek dreunt. Naast het vuurtorentje
staan auto's geparkeerd met ouderen, die
een luchtje scheppen.
Op de keermuur ligt in beton een kompas
gegraveerd, aangeboden ter gelegenheid
van het 100-jarig bestaan van de Neder
landse loodsensociëteit in 1984. Enkele
meters verder een bord waarop scheeps-
types, markeringsboeien en ankergebie-
den staan aangegeven. Tegenover de Bel
gische loodsensociëteit een uiteenzetting
over de beloodsing. Dan uitleg over de
getijdeklok Vlissingen, die aan de over
kant op de gevel van de Nederlandse
loodsensociëteit prijkt. Bij de eerste
bocht informeert een bord over Michiel
de Ruyter, het Grand Hotel (het latere
hotel Brittannië), De Westpoort (Gevan
gentoren) en de haven van Vlissingen.
Ook hier staan enkele kanonnen.
Enkele zeilscheepjes hangen tegen de
wind. Bij de Coosje Buskenstraat glanst
de open zuil van André Volten in het zon
licht. Het trottoir omvat een groot vier
kant, met tegels die het spel
Mens-erger-je-niet weergeven. De
pionnen zijn opgeborgen. Skateborders
oefenen hun capriolen.
Hoogtepunt
De Sardijntoren is het letterlijk hoogte
punt van de nieuwe bebouwing. Het
Badstrand wacht, of verder nog het Nol-
lestrand, met de duinen, doorlopend tot
aan Westkapelle en het windorgel met de
fluitende bamboe buizen. In het strand
paviljoen Panta Rhei kunnen de ver
kleumde ledematen even worden
opgewarmd, voor de terugtocht wordt
aanvaard.
Hans Tabbers
foto Ruben Oioel
foto GPD/Tourist Arhus
Den Gamble By in de winter lijkt een nostalgische kerstkaart.
