Als een rol maar iets typisch heeft
Je moet op tijd afscheid kunnen nemen
25
Kitty Courbois in Middelburg
Kees van Kooten
1 n juli van dit jaar is ze
65 geworden. Toch
peinst actrice Kitty
Courbois er niet over om met
pensioen te gaan. Daar voelt
ze zich nog veel te vitaal
i voor. Bovendien kan ze
onverminderd kiezen uit een
veelheid van aanbiedingen.
Als gastactrice blijft ze deel
uitmaken van Toneelgroep
Amsterdam met onder meer
een rol in Barmhartige
Samaritanen. Levenslustig
en jeugdig als ze is, maakt ze
zich riiet al te druk om het
ouder worden. „Ik ervaar dit
beroep niet als slopend."
Kitty Courbois heeft een
stem als een klok. Maar bij
het slaken van enkele harten
kreten galmt het extra door de
lege kantine van de Amster
damse Stadsschouwburg. „Met
pensioen gaan voor toneelspe
lers is toch heel raarJe creati
viteit gaat toch gewoon door.
Dat houdt niet plotsklaps op
met je 65ste. Ik heb er absoluut
nog veel zin in en denk nog lang
niet aan stoppen."
Even volmondig laat ze erop
volgen: „Nee, ik heb godzijdank
ook geen afscheidsfeestje van
Toneelgroep Amsterdam gehad.
Wel een bosje bloemen later. Ik
ben midden in de zomervakan
tie jarig: Dan is er geen acteur in
het land. Op het etentje bij Joop
Admiraal ben ik wel geweest
toen hij 65 was. We zijn al jaren
met elkaar bevriend. Ivo van
Hove heeft hem ook verzocht
om bij het gezelschap te blij
ven."
Op 13 juli van dit jaar is Kitty
Courbois 65 geworden. Na een
loopbaan van 42 jaar als actrice
is ze nu officieel met pensioen.
Maar Toneelgroep Amsterdam,
waar ze sinds de oprichting in
1987 deel van uitmaakt, wil
haar niet laten gaan. De komen
de tij d blij ft ze op losse basis aan
dit eerste gezelschap van het
land verbonden. Vandaag is de
première van Barmhartige
Samaritanen met haar en Cas
Enklaar als de vertolkers. De
Amerikaanse schrijver en regis
seur Richard Maxwell heeft dit
stuk speciaal voor Kitty Cour
bois geschreven.
Het lesgeven op de Arnhemse
toneelschool heeft ze evenmin
opgegeven. „Ik hoef dus niet
bang te zijn, dat ik mij thuis zal
vervelen", zegt ze. „Ik zit in de
1 ouwedagenfase. Maar daar
merkje niks van als je maar
blijft doorwerken. Ik krijg ge-
f lukkig nog altijd de ene leuke
aanbieding na de andere. Straks
sta ik ook in 'Metamorphosen',
een coproductie van Toneel
groep Amsterdam en Ultima
Vez, het gezelschap van de Vla
ming Wim Vandekeybus. Ik ben
reuze benieuwd. Geen dag heb
ik dus tegen die naderende pen
sionering op gezien, omdat ik
wist dat ik straks nog uit zoveel
Barmhartige Samaritanen: woens
dag 18 dec. om 20 uur Stadsschouw
burg Middelburg. Première:
vandaag Stadsschouivburg Amster
dam. Voorts: 9 t/m 11 jan. en 14 feb.
Stadsschouivburg Amsterdam: 21
en 22 jan. Kaaitheater Brussel; 23 en
24 jan. DeSingel Antwerpen5 febr.
Koninklijke Schouwburg Den
Haag; 6 febr. Schouwburg Rotter
dam.
mageringskuren. „Die aanleg
voor dikte heb ik nog en daarom
zit ik momenteel bij Weight
Watchers. Ik ben net negen kilo
afgevallen. Mijn gezicht vond ik
wel mooi, maar mijn lijf niet zo.
Ik hoor nu wel eens mannen zeg
gen: ik was vroeger stapel ver
liefd op je. Dan antwoord ik
steevast: dat had je dan wel eer
der mogen vertellen, want dat
was me helemaal niet opgeval
len."
Kitty Courbois geeft toe dat ze
aanvankelijk enigszins moeite
had met het ouder worden.
„Tien jaar geleden had ik het
sterker dan nu. Het is nu niet zo
dat als ik in de spiegel kijk ijdel
denk: oh, wat een schoonheid!
Maar ik vind dat ik op mijn
65ste er best nog patent uitzie.
Mijn gezicht tekent wel meer als
ik moe ben. In mijn jongere ja
ren zakte ik wel eens hele avon
den door en was er geen spoortje
van op mijn gelaat te bespeu
ren." Van plastische chirurgie
moet ze absoluut niets hebben:
„Daar ben ik veel te bang voor.
Die enge operaties. Ik ben al ge
noeg geopereerd geweest in
mijn leven."
Samen met Joop Admiraal be
zoekt ze elke zondag Ramses
Shaffy in het verzorgingstehuis
in Amsterdam. Met Ramses is ze
vanaf de toneelschool goed be
vriend. Die bezoekjes ervaart ze
als „ontzettend gezellig. Dan
zijn we er van kwart over drie
tot half zeven." Een dergelijk
verblijf in de toekomst wanneer
ze hulpbehoevend is, schrikt
haar niet af. „Ik zou mijn doch
ter daar nooit mee opzadelen.
Liever in zo'n gezellig tehuis
dan in mijn dooie eentje in een
appartementje met een gezins
hulp."
„Ik heb een paar keer gepro
beerd om in de vakantie alleen
in Griekenland in een huis te
zitten. Sinds vorig jaar weet ik
zeker, dat zoiets niks voor mij is.
Ik moet mensen om mij heen
hebben. Ik houd van gezellig
heid. In de Amsterdamse etage
waar ik woon, huist mijn doch
ter, een verdieping hoger. Ook
met de andere buren is het een
soort van wooncollectiefje. Zo
van: joehoe, kom je een kopje
koffie drinken. Of: ik heb nog
een flesje wijn, ga je mee een
glaasje drinken. Van die saam
horigheid, daar houd ik van."
Lang geleden voorspelde de ac
teur Gerard Hartkamp haar dat
ze 79 zou worden. In alle vrolijk
heid: „Dat was in de tijd dat we
aan spiritisme deden. En aan
kabbala. Ik heb die voorspelling
nooit serieus genomen. Maar je
weet het maar nooit. Ik had een
tante die almaar zei: ik word 84.
Een dag voor ze 85 werd, is ze
van het trapje gevallen, brak
haar enkel en stierf aan de com
plicaties daarvan. Mijn moeder
is 74 geworden en mijn vader 64
Ik ben nog zo aan het leven ge
hecht en ik maak nog zoveel leu
ke dingen mee, dat ik me mo
menteel niet al te druk maak hoe
lang ik zal leven."
Max Smith
vrijdag 13 december 2002
Kitty Courbois en Cas Enklaar in de Barmhartige Samaritanen.
verschillende dingen kan kie
zen."
Op hun zestigste werden Kitty
Courbois, Celia Nuf aar en Joop
Admiraal wel door Toneelgroep
Amsterdam uitbundig in de
bloemetjes gezet. „Er werd voor
ons gezongen en gedanst en we
kregen een prachtig cadeau: een
fotoboek over ons alle drie. Het
heette '180 lentes', onze leeftij
den bij elkaar opgeteld."
Kort daarop heeft Kitty Cour
bois zichzelf onthaald op een
cruise langs verschillende ei
landen in Indonesië. „Top was
dat", weet ze zich deze plezier
reis als de dag van gisteren te
herinneren. Ze kreeg de trip
aangeboden van een reisgezel
schap. Maar er stond wel iets te
genover: elke dag moest ze voor
een blad een verslag schrijven
van haar bevindingen en wer
den er foto's gemaakt. „Dat
vond ik ook leuk", zegt ze. „Ei
genlijk vind ik zoveel dingen
leuk om te doen. In meer dan
dertig films heb ik gestaan, in
televisiestukken. Ik zong mee in
een show van Rob de Nij swaar
voor ik op mijn donder heb ge
kregen van Guus Oster. Toen zat
ik nog bij de Nederlandse Co-
medie. Hij vond het niet gepast
dat een actrice die Griekse klas
sieken speelde zich hiervoor
leende."
„Weet je, ik ervaar dit beroep
niet als slopend. Ik heb ook niet
het gevoel van: ik heb alles al
een keer gesp eeldD ie b usreizen
naar die theaters overal in het
land vind ik in tegénstelling tot
zovele van mijn collega's niet zo
vervelend. Ik lees veel in de bus.
Overdag repeteren en 's avonds
spelen, dat wil ik niet meer. Dan
heb je helemaal geen vrije tijd.
Als ik een drukke periode heb,
vind ik het heerlijk om vrij te
zijn, maar dat duurt maar een
dag of tien. Dan wil ik toch weer
naar het toneel. Ik heb niet zo
erg veel hobby's."
.Wanneer ik helemaal geen tek
sten meer uit het hoofd kan le
ren, of als ik niet meer gevraagd
word, dan ga ik de hele Russi
sche Bibliotheek lezen die ik
eens op een feestje van Van Oor
schot heb gewonnen. Teksten
leren vind ik nog steeds een cri
me." Haar gezicht drukt gruwel
uit. „Al op school had ik er
moeite mee. Wonderwel ben ik
heel goed in talen. Ik haal er met
gemak negens voor. Maar to
neelteksten, getallen en plaat
sen uit het hoofd leren is voor
mij een hele opgave. Ik weet niet
eens waar sommige steden in
ons land precies liggen."
Na de overname van het artis
tiek leiderschap van Gerard jan
Rijnders door Ivo van Hove in
2000 is Toneelgroep Amsterdam
zoals Kitty Courbois het zegt
een totaal ander gezelschap ge
worden, „Ik dacht ik ga toch
weg en heb daarom een pittig
gesprek met Ivo gevoerd over
hoe het hier aan toegaat." La
chend: „Wonderwel klikte het
toen juist wel tussen ons. Ik
houd van dit gezelschap, van de
Amsterdamse Stadsschouw
burg waar ik het grootste deel
van mijn toneeljaren heb door
gebracht. Na de toneelschool in
Arnhem ben ik hier in 1960 bij
de Nederlandse Comedie van
Guus Oster begonnen. Tot het
ophield te bestaan. Toen werd
het Het Amsterdams Toneel.
Daarna ben ik naar Baal ge
gaan. Later vroeg Gerardjan
Rijnders mij voor Toneelgroep
Amsterdam. Ik houd van een fa
miliegevoel. Privé, maar ook in
mijnwerk."
Zoals gezegd, Kitty Courbois
heeft van alles gespeeld: op het
toneel, op televisie, in films.
„Toen ik nog een jonge actrice
was, heb ik al oude wijven ver
tolkt. Dat ouder maken gebeur
de met latex op je gezicht. Zei
den collega's tegen me: dat moet
je niet doen, word je straks niet
meer voor andere rollen ge
vraagd. Niks van waar. Moest ik
daarna opeens een kind van ne
gen zijn. Mannenrollen deed ik
ook. Heb er zelfs prijzen voor
gekregen." Over haar jongste rol
in het brandnieuwe stuk Barm
hartige Samaritanen is ze goed
te spreken: „Het gaat over een
hechte liefde tussen twee oude
ren. Tussen een heilsoldate en
een alcoholicus, die door Cas
Enklaar wordt gespeeld. Als er
maar typische dingen aan een
rol zitten, vind ik het leuk om die
te doen."
Foto 's uit haar j onge j aren ton en
aan hoe aantrekkelijk ze als jon
ge vrouw was. Naar aanleiding
van haar eerste speelfilms,
waaronder 'Het gangstermeisje'
is ze wel eens vergeleken met de
Italiaanse ster en schoonheid
Anna Magnani. Kitty Courbois
heeft dit niet als zodanig erva
ren. Ze diskwalificeerde zich
zelf als te dik en deed op het
neurotische af allerhande ver-
Kees van Kooten foto Marisa Beretta/GPD
Voor het eerst van zijn leven schreef Kees
van Kooten een toneelstuk: de a-muzi
kale komedie Wina zingt. Olga Zuiderhoek
speelt in de titelrol een actrice op haar re
tour. „Ze is niet tijdig gestopt", zegt Van
Kooten. „Dat was mijn schrikbeeld. Dat ik
ook nog wekelijks op televisie te zien zou
zijn, terwijl ik mijn beste tijd er op heb zit
ten."
Kim van Kooten vormde de aanleiding voor
het schrijven van Wina zingt. „Zij is al heel
lang bevriend met de actrices Rif ka Lodei-
zen en Nadja Hüpscher. Het is voor die mei
den soms lastig overeind te blijven in het
huidige filmklimaat. Ze houden zich maan
den vrij voor een film om vervolgens te ho
ren dat het project wegens een tekort aan
financiën wordt afgeblazen. Daarom ont
stond het idee zelf het initiatief te nemen
voor een toneelstuk over drie zussen. Mijn
vrouw is een Amerikaans stuk gaan verta
len, maar dat was 't toch niet. Kim opperde
toen: waarom probeer jij het niet?"
En dus zette Kees van Kooten zich aan het
schrijven. „Nu ik niet meer wekelijks een
tv-programma hoef te maken, heb ik de vrij
heid dingen te proberen waar ik vroeger
nooit tijd voor had. Ik heb al een kinderboek
geschreven. Een toneelstuk leek me ook wel
interessant. Het gegeven van drie zussen
heb ik overeind gehouden. Dat is een klas
siek thema dat in veel toneelstukken en
films terugkomt. Ik heb er drie uiteenlopen
de karakters van gemaakt. Ze delen één
minnaar. Vrouwen kunnen dat. Kijk naar
schilders als Anton Heyboer en Peter
Klashorst die er meerdere vrouwen op na
houden. Andersom gebeurt dat nooit. Ik ken
geen vrouw die met meer mannen samen
woont. Dat is toch fascinerend!"
De auteur heeft er twee jaar aan gesleuteld
en geschaafd. „Ik kan natuurlijk wel schrij
ven, maar het was voor Van Kooten en De
Bie altijd korte-baanwerk. We haakten in
op de actualiteit. Het was een kwestie van
'vieze man' of 'Koos Koets'. Dit was totaal
anders. Ik moest een verhaal schrijven dat
meer dan anderhalf uur boeit. Ik heb veel
geprobeerd en veel verscheurd. Een geluk
was dat ik wist welke acteurs ik tot mijn be
schikking had. Die drie meiden hadden Ol
ga Zuiderhoek op het oog voor de moeder
rol. Daar kon ik wel mee uit de voeten. Ik
vind haar een wereldactrice. Ik moet altijd
erg om Olga lachen. Er zijn maar weinig ac
trices in Nederland om wie ik echt moet la
chen. En met Kees Hulst als haar sullige
echtgenoot is ze helemaal een zegen."
Olga Zuiderhoek speelt een tragische actri
ce die steeds minder waardering krijgt. Ze
probeert met een tour de chant haar carrière
een nieuwe impuls te geven. Het loopt uit op
een zielige vertoning. „Ze had al lang af
scheid moet nemen. Het is zaak tijdig een
punt achter je loopbaan te zetten. Ik spreek
uit ervaring. Wina de Groot is het schrik
beeld van wat er van mij had kunnen wor
den als ik niet met mijn tv-werk was ge
stopt. Je moet niet vergeten dat Wim de Bie
en ik dat 32 jaar hebben gedaan. De koek
was op. Ik vond mezelf niet goed meer, als ik
me terug zag op tv. Steeds werden die type
tjes maar weer van stal gehaald. Ik wilde
niet in herhalingen vallen." Daarom is vol
gens hem in 1998 gestopt met 'Keek op de
Week'. Hij ontkent met klem dat daar ruzie
met De Bie aan ten grondslag heeft gelegen.
„We hebben net een dvd samengesteld met
het beste uit 'Keek op de Week'. Dat zegt
toch genoeg. Ik had gewoon mijn buik vol
van televisie. Het medium is verloederd. Er
is een enorme vervlakking opgetreden."
Naar een programma als 'Kopspijkers' kijkt
hij echter met genoegen. De cabaretiers die
als typetjes de week doornemen, noemt hij
'absolute top'. „Zij zijn eigenlijk de opvol
gers van Van Kooten en De Bie. Actueel,
snel, tekstueel goed. Dat was destijds ook
onze kracht. Het is erg leuk om die oude op
namen terug te zién. We hebben zo ontzet
tend veel gemaakt. Elke zondag bevatte het
programma een stuk of tien scènes. Het was
goede satire, echt ouderwets vakwerk.
Soms jeuken mijn vingers nog wel, zoals nu
met de LPF. Maar dan denk ik; je moet jon
gens als Heinsbroek en Wijnschenk niet la
ten spelen door mannen van in de zestig. Dat
moet je aan een jongere generatie overla
ten."
„Omdat ik zo intensief betrokken was bij
het maken van Wina zingt verbaas ik me er
wel over hoe lang er wordt gerepeteerd:
meer dan een maand. Bij 'Keek op de Week'
deden we nooit repetities. Het was een
kwestie van schrijven en direct opnemen.
Acteurs willen nu allemaal eerst hun karak
ter helder hebben. Ik begrijp het wel. Ze
moeten avond aan avond die voorstelling
spelen. Ze moeten geloofwaardig zijn voor
de theaterbezoekers. Wim en ik traden nau
welijks voor publiek opWe hebben weieens
wat met het Nederlands Blazers Ensemble
en met Freek de Jonge gedaan, maar dat was
incidenteel. Normaal gesproken was de eni
ge reactie die wij kregen die van de camera
man."
Inmiddels is Van Kooten ook 'live' een door
gewinterd entertainer. Twee a drie keer per
maand leest hij ergens in Nederland voor ui t
eigen werk. „Ik probeer graag nieuwe ver
haaltjes uit. Zo wil ik bijvoorbeeld kijken
hoe het publiek reageert op eenhuilverhaal.
Het valt me op dat er de laatste tijd zoveel
wordt gehuild. De stoïcijn is een onmens.
Huilen is zelfs macho-gedrag. Mannen
scheppen tegenover elkaar op over hoe vaak
ze huilen. Nee, het irriteert me niet. Ik sig
naleer het alleen en wil weten of het publiek
die ervaring deelt." Door een samenloop
van omstandigheden speelt dochter Kim
van Kooten uiteindelijk niet mee in Wina
zingt. Ze kreeg de hoofdrol in de film
'Phileine zegt sorry' naar de gelijknamige
roman van Ronald Giphart. „Kim moest
zich in de maand september vrij houden
voor opnamen. Bleek het naderhand weer te
worden uitgesteld. Had ze dus toch kunnen
meedoen aan het toneelstuk, maar intussen
was haar rol vergeven aan Jara Lucieer",
verzucht Van Kooten. „Toch heeft ze wel in
vloed gehad op de voorstelling. Ze heeft
steeds meegelezen. Op die manier heeft ze
me behoed voor hip bedoeld taalgebruik.
Neem een uitdrukking als 'vet lachen'. Dat
zegt niemand van die leeftijd. Tja, ik kom
ook niet meer dagelij ks in die trendy cafés.
Zijn leefti jd ervaart Kees van Kooten verder
niet als een belemmering. „Ik denk er wei
eens over na. Stel dat ik tot mijn zeventigste
productief kan blijven, dan heb ik nog maar
8,5 jaar te gaan. Da's niet veel. Ik moet dus
doseren. Ik zou best nog een solo-cd willen
maken met mijn trombone. Maar ik heb
mijn trombonespel schandalig verwaar
loosd. Dat lukt dus niet meer Ik moet mijn
talenten goed inzetten. Wat dan wel? Ik zou
best een langere film willen maken voor in
de bioscoop, maar dat krijg ik ook niet meer
voor elkaar. Een tweede toneelstuk sluit ik
echter niet uit. Iets voor twee mannen. Nee,
niet iets in de geest van Van Kooten en De
Bie. Toneel fascineert me juist, omdat ik tv
niet leuk meer vind
Theo de With
Wina zingt, a-muzikale komedie van Kees van
Kooten: vrijdag 20 dec. in Scheldetheater Tem.eu-
zen; dinsdag 14 jan. Stadsschouivburg Middel
burg.