Geen inspectie bij godsdienstles
Co van Liere bindt strijd
aan met gebakken lucht
Strohalm co
te gast
Bemoeienis tast grondwettelijk vastgelegde onderwijsvrijheid aan
7 december 1952
Winnaar DOW-prijs bepleit beter gebruik energie
Door de discussie rond het moslimfundamentalisme komt
plotseling de vrijheid van godsdienst en de vrijheid van on
derwijs in het gedrang. Want als je de onderwijsinspectie op
draagt het islamitische onderwijs te controleren, dan kunnen
andere bijzondere scholen niet worden uitgesloten. Hans
Zuijdwijk vindt dat ongewenst.
door Hans Zuijdwijk
De Tweede-Kamerfractie
van het CDA heeft zich bij
monde van fractievoorzitter
Verhagen voorstander betoond
van een rol voor de onderwijsin
spectie bij godsdienstlessen op
scholen. Die zou moeten nagaan
of wordt aangezet tot haat, se
gregatie en discriminatie. Het
standpunt van het CDA bete
kent een zwenking van 180
graden. De partij sluit zich aan
bij een meerderheid in de Ka
mer.
Het meerderheidsstandpunt
wordt niet gedeeld door onder
wijsminister Van der Hoeven.
Zij vindt dat in dezen geen taak
is weggelegd voor de inspectie.
Indien het Openbaar Ministerie
aanwijzingen krijgt dat in het
godsdienstonderwijs strafbare
feiten worden gepleegd, dient
het OM daarnaar een onder
zoek in te stellen, aldus de mi
nister. Het standpunt van de
Kamer lijkt misschien wel rede
lijk en aannemelijk, maar dat
van de minister verdient de
voorkeur.
Overtrokken
De discussie over het onderwerp
kwam februari dit jaar op gang
door een BVD-rapport, waaruit
bleek dat in enkele islamitische
basisscholen tijdens gods
dienstlessen dingen zouden zijn
gezegd die aanzetten tot 'discri
minatie en haat tegen de wester
se samenleving'. In een NOVA-
uitzending reageerde de toen
malige staatssecretaris Adel-
mund erg overtrokken. Wie rus
tig kennis neemt van de inhoud
van dit rapport, constateert dat
er op de overgrote meerderheid
van de islamitische basisscho
len niets laakbaars gebeurt.
De regering erkende in ant
woord op Kamervragen destijds
ook dat er geen sprake was van
vermoedens van strafbare fei
ten en dat het OM niets kon
doen. Ook werd toegegeven dat
uit het BVD-rapport niet bleek
dat door islamitische scholen de
integratie van leerlingen belem
merden. Welbeschouwd ging
het om een storm in een glas wa
ter. De toon was echter gezet: op
islamitische scholen gebeuren
dingen die het daglicht niet ver
dragen, en dat moet onmogelijk
worden gemaakt.
Nu kent Nederland een grond
wettelijk verankerde gods
dienst- en onderwijsvrijheid.
Men mag geloven wat men wil
en dat vrijelijk belijden. Dat
mag uiteraard alleen binnen de
grenzen van de wet, maar die
zijn tamelijk ruim. Wie een ge
loof wil aanhangen en belijden,
dat door een ander wordt erva
ren als middeleeuws en als in
strijd met de zeden en moraal
van de hedendaagse samenle
ving, mag dat.
Zo is het ook met de onderwijs
vrijheid. Wie een school wil op
richten is daaroe binnen zekei-e
grenzen vrij inMen mag dat on
derwijs vrij inrichten. Dat on
derwijs wordt dan ook nog eens
door de overheid (mede) gefi
nancierd.
Zo goed als er openbare, rooms-
katholieke en protestants-
christelijke scholen mogen zijn,
mogen er vrije scholen zijn, Jen
aplanscholen, Montessorischo
len en ook islamitische en hin
doeïstische scholen.
Het bijzondere aan het gods
dienstonderwijs is bovendien,
dat daar voor de inspectie in fei
te geen rol is weggelegd, omdat
er geen objectieve maatstaven
te formuleren zijn waaraan dat
zaterdag 7 december 2002
Big Brother dient buiten te blijven bij de godsdienstlessen.
onderwijs moet voldoen. Gods
dienstonderwijs in een joodse
school is nu eenmaal fundamen
teel anders dan in een islamiti
sche. Zelfs binnen scholen van
dezelfde religie kan het gods
dienstonderwijs qua vorm en
inhoud verschillend worden in
gericht. De staat, lees: de onder
wijsinspectie. heeft daarmee
niets van doen.
Spanning
Al zouden er enkele islamitische
basisscholen zijn waar zaken
zijn voorgevallen die geen
schoonheidsprijs verdienen, er
is geen vermoeden van strafbare
feiten en zelfs niet van belem
mering van de integratie. Waar
gaat het dan nog? Toezicht door
de onderwijsinspectie op gods
dienstlessen staat op gespannen
voet met de grondwettelijke on
derwijsvrijheid, om niet te zeg
gen dat het ermee in strijd is.
Moeten wij dat willen? Ja, zegt
de Kamermeerderheid, want er
moet kunnen worden gecontro
leerd of er niet wordt opgeroe
pen tot haat, segregatie en dis
criminatie. Maar is dat niet met
een kanon op een mug schieten?
Bovendien is de vraag waar de
grens ligt. Het moderne geloofs
artikel van de overheid is dat er
niet mag worden gediscrimi
neerd. Dat betekent dat in alle
scholen inspectie van het gods
dienstonderwijs moet gebeuren.
Omdat ook in reformatorische
of vrijgemaakt-gereformeerde
scholen zou kunnen worden
aangezet tot discriminatie? Om
dat ook in rooms-katholieke
scholen de integratie zou kun
nen worden belemmerd?
Voetbalclub
Maar nu een stap verder: een
voetbalclub waar na een wed
strijd flink wat alcohol vloeit en
vervolgens wordt gescandeerd:
„Weg met de integratie!", ..Al
lah is groot!" of zelfs „Harnas,
Harnas, alle joden aan het gas."
Voor de duidelijkheid: die laat
ste leus levert een strafbaar feit
op. Maar mag zo'n incident aan
leiding zijn om de grondwette
lijke vrijheid van vereniging
aan de kaak te stellen? Om te be
pleiten dat overheidsdienaren
infiltreren in voetbalclubs om te
controleren of niet wordt aan
gezet tot discriminatie?
foto Cees Mooij/GPD
Onze grondrechten moeten ons
dierbaar zijn. Dat is een belang
van de burgers ter bescherming
tegen de overheid, die zelf
steeds rept van de noodzakelij
ke eerbiediging van de Neder
landse rechtsstaat en democra
tie in het kader van de integratie
van minderheden. Daarom gaat
de wens van de Kamermeerder
heid te ver, veel te ver.
Het is te wensen dat de minister
zich standvastig betoont. In het
verleden heeft de Kamer van het
kabinet veel geslikt dat beter
niet had kunnen worden geslikt.
Daaronder valt niet de houding
van Van der Hoeven. GPD
Mr. J.L.W. Zuijdwijk werkt aan
de afdeling staats- en bestuurs
recht van de Vrije Universiteit.
Dit weekeinde, nauwelijks zes weken voor deKi
merverkiezingen, doen twee politieke partij-
een uiterste poging de personele chaos achl ne
zich te laten. De Lijst Pim Fortuyn en Leefbaar Nede ge
land zullen hun kandidatenlijsten vaststellen en koj Se
mannen aanwijzen. Voor beide partijen is het zaakcj in
discussie radicaal om te buigen, van de poppetjes n& be
de inhoud. Als dat dit weekeinde (opnieuw) niet liüj op
dan hebben ze in de verkiezingsstrijd weinig succes^ W;
verwachten. Want zelfs de Pimste Fortuynist eno, m<
Leefbaarste Nederlander zijn langzamerhand wel uil he
gekeken op de politieke poppenkast van de LPF en L# Vc
Mat Herben lijkt voor de LPF de laatste strohalm. Wai!. zv-
kandidaat-lijsttrekker Hilbrand Nawijn houdt bij 3-
der inzien de eer aan zich zelf. Vriend en vijand zags- Vf
hem in de fout gaan met een pleidooi voor de doodstri Sc
maar de LPF scheen geen alternatief te hebben. .V In
wordt het zeer waarschijnlijk toch Herben. Deze keiar te
zou de LPF in rustiger vaarwater kunnen brengen, j C;
Herben is overeind gebleven in de kabinetsformafö
Hij overleeft de vele stormen in de partij met een glid k(
lach en blijft daarbij rustig. Alleen het politieke deb;, d<
in de Kamer gaat hem echt slecht af. Het is een staat v^. di
dienst waarop de meeste van zijn partijgenoten jaloi
kunnen zijn. Herbens politieke missers - zoals zijnn
cente pleidooi voor het ombouwen van twee olietank^
tot vliegdekschepen - hebben iets aandoenlijks. Bove
dien plooit hij als geen andere LPF'er als hij merkt
hij te veel weerstand oproept. Die vriendelijke flexib:;
liteit is zijn sterkste wapen. Of hij daarmee opnieuwtl
vele stemmen zal trekken van mensen die eigenlijkd'
radicale aanpak van Pim Fortuyn wensen, is de vraag!
Leefbaar Nederland zal kiezen tussen de uiterste jj
Emile Ratelband en Fred Teeven. Emile Emotie tege j.
Fletse Fred. De eerste is met zijn clowneske optredens d
genlijk niet serieus te nemen. De beide LN-Kamerlette h
Teeven en Jense moeten terecht niets van hem hebbei
Met Ratelband zou de partij een (tragi)komische nood-
sprong in het ongewisse nemen. Tegen Teeven pleil,daii y
hij de lokale successen van de leefbare partijen nooit i
voldoende in Haagse geloofwaardigheid wist te verta
len. In de peilingen staat LN er slecht voor. i
Net als alle overige partijen zullen de LPF en LNhuL 1
handen vol hebben aan herijking van hun verkiezings-
programma's. Ging het demissionaire kabinet bij ziji.
start nog uit van een jaartje lauwe economie, nu wore
ernstig gerekend met een veel langere tijd, wellichte
hele volgende regeringsperiode. Dit vergt ingrijpend t
keuzen. In de resterende weken tot 22 januari zal hii I
niet volstaan de verkiezingsslogans van begin dit jar 1
te kopiëren. Daarom is te wensen dat het politieke thee
ter van de Haagse nieuwkomers zijn deuren tot verejt t
de verkiezingen gesloten houdt. Wegens constructies c
werkzaamheden.
SOMBER - De Vlissingse ge
meenteraad ziet de toestand
van de gemeentefinanciën
somber in. Dit blijkt uit een
verslag van het vooronder
zoek van de gemeentebegro
ting 1953, Volgens de raads
leden schiet het Rijk te kort
in de regeling van de financi
ële verhouding tussen Rijk en
gemeente. De gemeente wil
aanspraak doen op een hoge
re uitkering uit het Gemeen
tefonds. Het tekort is van
190.000 tot224.000 gestegen,
ONTSLAG - De Belgische
minister van justitie, Lagae,
heeft om gezondheidsrede
nen ontslag genomen. Vorige
week werd hij getroffen door
een hartaanval.
TELEVISIE - De regering;
houdt rekening met de moge
lijkheid dat de televisie het in
de eerste jaren niet zonder
enige financiële hulp van de
overheid redt. Daarom is in
de ontwerp-begroting van
onderwijs, kunsten en we
tenschappen de memorie-
post bijdrage aan het televi
sie-experiment opgenomen
Volgens de minister zijn aan
het invoeren op ruime schaal
van televisie gevaren ver
bonden. Momenteel schat
men het aantal in gebruik
zijnde tv's op drieduizend.
Hoofdredactie:
A. L Oosthoek
D Bosscher (adjunct)
A. L Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax. (0118)470102
E-mail: redactie@pzc nl
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax (0118)470102
E-mail redwalch@pzc nl
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113)273000
Fax. (0113) 273030
E-mail redgoes@pzc nl
Terneuzen: Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel (0115) 645769
Fax (0115)645741
E-mail redtern@pzc nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel. (0114)372776
Fax. (0114)372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel (0111)454647
Fax (0111)454657
E-mail redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17.00 uur
Zierikzee, Goes en Hulst
8.30-17 00 uur
Internet: www pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
E-mail: web@pzc nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden,
zaterdags tot 12.00 uur
Overlijdensadvertenties:
maandag l/m vrijdag: tijdens kantoorure
zondag van 16 00 tot 18 00 uur
Tel. (0118) 484000.
Fax (0118)470100.
Abonnementen
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag van 2.00)
per maand 20.50
per kwartaal 55 10
per jaar €209.90
Voor toezending per post geldt
een toeslag
E-mail: lezersservice@pzc nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor
het einde van de betaalperiode
Losse nummers per stuk
maandag t/m vri|dag 1 10
zaterdag 1,65
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties
ABN AMRO 47 70 65.597
Postbank 35 93.00
Advertenties
Alle advertentieopdrachten worden
uitgevoerd onder toepassing van
de algemene voorwaarden van
Uitgeverij PZC BV alsmede de
regelen voor het advertentiewezen
Tarieven kunnen tijdens kantooruren
worden opgevraagd
Voor gewone advertenties
Tel-(0118) 484240
Fax (0118)470100
Voor kleintjes Tel (0118)484321
Fax. (0118)484370
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concern. De dooru
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dal wordt gebruikt voor onze P
(abonnementen)administratie en om u te (laten) intormeren over voor u relevante diensten en pro
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener ol door ons zorgvuldig geselecteerde
derden Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk melden bi| PZC. afdeling I'
lezersservice. Postbus 3229. 4800 MB Breda
Behoort tot LUGgGflGf
door Chris van Alem
We zijn zo slordig met energie in
Nederland dat 80 procent onge
bruikt de schoorsteen uit gaat. Dat
zegt Co van Liere, winnaar van de
DOW Energieprijs 2002. Voor een
duurzamere energiehuishouding
moet de knop om.
'De zuinigste auto van Nederland',
'Verwarmingsketels met het hoogste
rendement'. Het zijn kreten waarbij
de nekharen van Co van Liere over
eind gaan staan. Met elk beloofde pro
cent meer zuinigheid of rendement
neemt zijn ergernis toe. „Een auto die
in plaats van één op tien één op elf
rijdt. Het lijkt een verbetering van 10
procent, maar dat is het niet." Het
gaat niet alleen om dat automotortje,
maar om efficiency in de hele energie
keten.
Als we zo blijven omspringen met on
ze energiehuishouding komen we over
twintig jaar van een koude kermis
thuis. We denken dat we zuinig zijn:
rolluiken, spaarlampen, slimme ther
mostaten, maar dat is allemaal lap
werk, vindt Co van Liere. „We mis
bruiken de waai'de en de kwaliteit van
onze energie. We maken er voor 80
procent gebakken lucht van."
Co van Liere (57), Zeeuw van geboor
te, ontving deze week de DOW Ener
gieprijs 2002. De meest prestigieuze
energieprijs van de lage landen, toe
gekend door de Koninklijke Neder
landse Academie van Wetenschap
pen. Van Liere, tot voor kort directeur
research bij de Arnhemse onderzoeks
instelling KEMA, en nu directeur en
mede-eigenaar van Alpha Power Sys
tems, doet al tien jaar onderzoek naar
een duurzamere energie-infrastruc
tuur in Nederland.
Geldpompje
Van Liere maakt een rekensom.
„Slochteren met zijn gasbel is ons
geldpompje. Elk jaar goed voor 3,6
miljard euro aan inkomsten uit aard
gas, gebruikt in Nederlandse huis
houdens. Daarnaast importeren we
elk jaar voor 2,7 miljard euro aan
olie en voor bijna een half miljard
euro aan kolen. De balans is dus
nog positief We krijgen meer voor
het aardgas dan we uitgeven aan ge-
importeerde energiebronnen. Tot
2020 groeit de economie gemiddeld
met 2,8 procent per jaar, om na vijf
entwintigjaar verdubbeld te zijn. Het
is bewezen dat ook het energiever
bruik dan verdubbelt. Maar in 2020
staat ons geldpompje in Slochteren
droog. Dus worden we afhankelijk
van import. Dat gaat ons tegen die tijd
meer dan tien miljard kosten. En dat
terwijl we van die duur ingekochte
brandstof vooral gebakken lucht ma
ken, in de keten van opwekking tot
verbruik. Met zijn allen gooien we dus
zo'n acht miljard euro weg. Dat is ont
hutsend."
Van Liere meent dat de energie-infra
structuur van Nederland op korte ter
mijn twee keer zo efficiënt is te maken
Het is Van Liere een doorn in het oog dat viervijfde van de energie ongebruikt de schoorsteen uitgaat.
foto Cees Mooij/GPD
en op langere termijn vier keer zo effi
ciënt. Bijvoorbeeld door niet uitslui
tend grote centrales die alleen elektri
citeit produceren te bouwen, maar
ook door de elektriciteitsopwekking
te integreren met fabrieken, zieken
huizen, kassen, woonwijken en hui
zen. Stroom kan ook goed worden op
gewekt in de industrie, bijvoorbeeld
in olieraffinaderijen.
Fornuizen
„Dat zijn slechts grote fornuizen die
staan te borrelen en te pruttelen, net
als potten en pannen in de keuken.
Eerst haal je de motorbrandstoffen uit
de ruwe olie. Aan het eind van het raf-
finageproces houd je asfaltachtige
stoffen over. Producten waar men
meestal weinig raad mee weet. Dat
heet de bottom of the barrel, de bodem
van het vat. Bij het vergassen ontstaat
waterstof en koolmonoxyde. Water
stof kun je toevoegen aan motor
brandstoffen zodat je minder broei
kasgas uitstoot. Koolmonoxyde, zeg
maar het stadsgas van vroeger, is te
verstoken in een gasturbine waarmee
je elektriciteit en warmte opwekt. De
uitlaatgassen van die turbine zijn zo'n
550 graden Celcius en kunnen dienen
om de 'potten en pannen' in de raffi
naderij te verwarmen. Je hoeft daar
dan geen olie of gas te verbranden om
ze te verhitten. Dat scheelt toch even
20 procent in efficiency en emissies. In
feite gebeurt het al. De Per+ raffina
derij van Shell in Rotterdam, waar ze
miljarden euro's in gestoken hebben,
werkt op die manier."
In de alternatieve energieketens van
Co van Liere worden ook de huishou
dens onder de loep genomen. „Voor de
verwarming van een huis wordt ge
schermd met ketels met een rende
ment van 90, misschien wel 92 pro
cent. Maar we worden voor de gek
gehouden. We denken dat er geen
speld tussen te krijgen is. Nou, je kan
er wel een koevoet tussen steken."
Volgens van Van Liere moet de cv-ke-
tel vervangen worden door een appa
raat dat tegelijkertijd elektriciteit en
warmte produceert. Kleinschalig
voor in huis, of op grotere schaal in een
wijk, een fabriek, een stadsdeel of een
provincie. In industrie en glastuin
bouw worden zulke warmtekracht
centrales volop toegepast. Ze lopen
meestal op aardgas. Daaruit wordt
elektriciteit, warmte, CO en water ge
haald.
Mestvaalt
„Gebruik die elektriciteit nu eens om
er een warmtepomp mee aan te drij
ven. Daarmee pomp je zonne-, aard
of andere warmte uit een meer, rivier
of uit de broei van een mestvaalt mee
in huis. Iedereen heeft warmtepom
pen in huis: voel maar eens aan de spi
raal aan de achterkant van je koelkast
of diepvries: dat is de warmte die ont
trokken worden aan die apparaten. In
die koelkast is het misschien zeven
graden, maar toch is de spiraal warm.
Zo kun je de zonnewarmte of aard
warmte in huis pompen en kom je met
de huidige apparaten aan een energie
besparing van 50 procent. In de toe
komst kan dat nog eens de helft lager.
In totaal een factor vier. Bijkomend
voordeel: je kunt ook water winnen
uit aardgas. Want de rook die de
schoorsteen uit gaat is gewoon water
damp en C02, waarmee je het toilet
kan doorspoelen."
Zo kan elk huishouden energiecentra
le worden. Stroom die niet nodig is,
bijvoorbeeld 's nachts, wordt ver
kocht aan ziekenhuizen of bedrijven
die het kunnen gebruiken door terug
levering in een 'Energieweb'. Daarin
zitten huizen, instellingen, winkel
centra, kassen, opslagplaatsen en fa
brieken die afwisselend tekort en
overschot hebben aan electriciteit of
warmte. Zo ontstaat het ware begrip
'vrije energiemarkt' met een heel
nieuwe inhoud. Werkelijk vrij, veel
duurzamer maar niet duurder.
Duur
Een kleine warmtekrachtcentrale
voor in huis is vijf tot tien keer duur
der dan een cv-ketel. Daar staat
tegenover dat de energiekosten sterk
dalen, omdat je maar de helft no
dig hebt. Regering en groenfond
sen moeten komen met stimule
ringsmaatregelen. De regelgeving
moet bevorderen dat je over een jaar
of vijf zo'n systeem goedkoper kunt
kopen."
De overheid voorziet in 2020 slechts
een aandeel van 10 procent voor
duurzame energie. „We hebben in Ky
oto afgesproken dat we minder broei
kasgas zouden uitstoten. Om met 90
procent fossiele brandstof toch de uit
stoot van broeikasgassen te vermin
deren en de portemonnee te sparen,
moet je elke calorie die in aardgas zit
benutten. Aardgas is net als volle
melk. Je kunt er room, boter, melk,
yoghurt, karnemelk en magere melk
uit halen. Maar heb je er eenmaal ma
gere melk van gemaakt, dan kun je die
niet meer afromen. Als je aardgas
thuis verbrandt, maak je er hete lucht
van. Je kunt er op 250 graden eerst een
cake mee bakken en daarna op 100
graden een keteltje water mee koken.
Doe je het andersom, dan krijg je wel
je water aan de kook, maar dan word
je cake niet gaar. Je hebt dan veel van
de waarde uit het aardgas laten lig
gen. En dat is doodzonde."
Het zal letterlijk veel energie kos
ten voordat de theorie van Co van
Liere beklijft. Niemand maakt zich
echt druk over zijn energieverbruik.
Wie kan spontaan zeggen wat een
kilowattuur stroom of een kuub gas
kost? Bijna niemand. „We hebben
een overvloed aan energie en de
prijs is laag. Dus wat zou je je druk
maken?"
Eén ding weet hij zeker. „Wil je een
duurzame energiehuishouding, dan
moet je echt iets meer doen dan margi
nale verbeteringen aan een automo
tor, cv-ketel of gasf ornu isIk geef toe:
je kunt daar nog jaren mee doorgaan.
Maar op termijn kom je er niet mee
weg." GPD
