Een Klein Duimpje met klasse J I De Solex was een paspoort naar de vrijheid Terre des Hommes 29 1 Tel Aviv Oom Simon zaterdag 7 december 2002 k SOk \>C~ Ron van Huizen (links) en Hans Guyt, de Pietje Bells van Terre des Hommes foto Evert-Jan Daniels/GPD Je zou ze met recht de Pie tje Bells van de Neder landse ontwikkelingshulp kunnen noemen: Ron van Huizen en Hans Guyt van Terre des Hommes in Den Haag. Een eigenzinnig duo dat graag tegen heilige huis jes schopt en de hulporgani satie bevrijdde van haar saaie imago. Vorige maand trad Terre des Hommes toe tot het selecte gezelschap or ganisaties dat overheidssub sidie krijgt. Wat je allemaal niet moet doen om er eindelijk bij te horen, verzucht Terre des Hom- mes-directeur Ron van Huizen (54)Het is onophoudelijk beu ken tegen de muur tot die einde lijk barst, vult hoofd projecten Hans Guyt (50) aan. Maar het geduld en het doorzettingsver mogen omnet als onder meer Novib en Plan International (voorheen Foster Parents Plan), overheidssubsidie te krijgen, was niet voor niets. Begin no vember gaf staatssecretaris Van Ardenne (CDA) van ontwikke lingssamenwerking Terre des Hommes groen licht. De komen de vier j aar krijgt zij vijf milj oen euro per jaar om haar projecten in de Derde Wereld te verbre den. Twee jaar duurde de strijd van de ontwikkelingshulporganisa tie om te participeren in het budget voor ontwikkelings hulp. Een budget dat was voor behouden aan de grote vijf: No vib, Cordaid, Hivos, Icco en Foster Parents Plan. Samen verdeelden zij een miljard gul den. Organisaties die ook wil den toetreden tot dit selecte ge zelschap moesten voldoen aan uitgebreide criteria zoals werk zaam zijn in verschillende con tinenten en het bestrijden van armoede. Voor Terre des Hommes leek dat niet zo'n probleem, zegt Hans Guyt. ,.Want aan al die criteria voldeden we prima. Maar het schandalige was dat de comm is- sie die moest beoordelen of een nieuwe toetreder wel of niet ge schikt was, bestond uit de direc teuren van juist de gevestigde organisaties zelf. Wij waren dus, net als ieder ander, bij voorbaat kansloos om in aanmerking te komen." De reden die voor de afwijzing van het verzoek werd gegegen, was dat Terre des Hommes geen 'toevoegende waarde ten op zichte van de andere hulporga nisaties had. ,,En dus wees de toenmalige minister Herfkens ons verzoek af. We hebben ver volgens alle beroepsprocedures die mogelijk zijn aangegrepen, maar zonder resultaat. Hoewel, uiteindelijk kwam er wel een nieuw beleidskader. Een onaf hankelijke commissie moest daarbij adviseren over aanvra gen van nieuwe toetreders, in clusief die van de gevestigde or ganisaties", zegt Van Huizen. De volgende barrière die moest worden geslecht, was het schrij ven van een bedrijfsplan voor de periode 2003 tot en met 2006. „Dat was werken onder hoog spanning. Maar binnen drie we ken hebben we dat toch voor el kaar gekregen", zegt Van Huizen„En wat we vroegen aan subsidie, vijf miljoen euro per jaar, is gehonoreerd." Terre des Hommes Nederland, opgericht in 1966, opereert in twintig ontwikkelingslanden verspreid over Zuid-Azië. Zuid- oost-Azië, Latijns-Amerika en Oost-Afrika. Kleinschaligheid, dat heeft bij de hulporganisatie altijd de boventoon gevoerd. Onderwijs, gezondheidszorg en sport en spel zijn de projecten waar de organisatie zich op richt. Guyt: „Onze projecten zijn laag bij de grond. Altijd in samenwerking met lokale orga nisaties. En er wordt steevast een bijdrage van de mensen daar gevraagd. Het is niet zo dat wij vrijuit geven en de mensen hun handen op houden. Wij heb ben bijvoorbeeld onlangs een vliegtuig aangeschaft waarmee we de nomaden in Noord-Kenia van gezondheidszorg voorzien. Maar daarvoor is het wel nodig dat zij landingsbanen aanleg gen en die ook onderhouden. Dat tekent onze organisatie. In vesteren in kleinschaligheid en wederzijdse coöperatie. Alsje blieft geen grote instituten zoals ziekenhuizen waar je miljoenen inpompt zonder dat daar ooit iets uitkomt. Want je denkt toch niet dat die nomaden naar een ziekenhuis toe gaan? Nee, wij moeten naar hen toe." Het ontwikkelingsbudget van Terre des Hommes steekt qua omvang schril af in vergelijking met dat van de echt grote spelers als Novib. Over 2001 werd een bedrag van 16 miljoen euro be steed waar de andere organisa ties tientallen miljoenen euro's uitgeven. „Prima hoor", zegt Guyt, „als wij hadden gewild, hadden we ook een subsidie aanvraag kunnen doen van der tig of veertig miljoen. Maar wij willen zelf onze broek ophou den. We willen voor niet meer dan 25 procent afhankelijk zijn van de overheid. Als je afhanke lijk bent van subsidies drijf je weg van de samenleving. Terre des Hommes wordt gedragen door vrijwilligers en donateurs. Als je die verliest, verlies je au tomatisch ook maatschappelijk draagvlak." Van Huizen vult aan: „Boven dien leert de ervaring dat je veel effectiever kimt werken dan wanneer je groot bent. Grote or ganisaties worden onherroepe lijk bureaucratisch. Terre des Hommes wil geen Philips of So ny zijn, maar Bang Olufsen. Klem, maar weluitblinken in kwaliteit." Greenpeace Dat uitgangspunt, een Klein Duimpje met klasse, leerden Van Huizen en Guyt bij Green peace. Guyt was in 1978 mede oprichter van Greenpeace Ne derland, Van Huizen werd twee jaar later aangesteld als direc teur. „We hebben geluk gehad bij een organisatie te werken die in de kinderschoenen stond, maar met een geweldige poten tie. Het opbouwen van een orga nisatie, dat vinden we span nend." In de elf jaar dat ze samen bij Greenpeace werkten, steeg het aantal donateurs van 16.000 in 1980 naar ruim 800.000 in 1991. Een prachtige tijd, zo blikt het duo terug. „Het is fenomenaal dat op een bepaald moment de juiste men sen bij elkaar komen om een club vanuit het niets tot iets te brengen. Geweldig gewoon", zegt Van Huizen. Guyt zat zelf op de Greenpeace- bootjes. Een actievoerder in hart en nieren. Die ook op de Rainbow Warrior meevoer en aan boord was toen in 1985 de Franse geheime dienst een bom aan boord tot ontploffing bracht in Auckland in Nieuw- Zeeland. Die aanslag kostte een Portugese fotograaf het leven. „Dat was op 10 juli 1985, de dag dat jouw vader overleed. Ja, een bijzonder hoofdstuk", zegt hij tegen Van Huizen. „We hadden een bijzondere wisselwerking samen. In die tijd ging Ron over de geldstromen, ik over de zee stromen en samen waren we te genstromen." Na Greenpeace splitsten zich de wegen van het duo. Guyt werd restauranthouder in Ierland en Van Huizen werkte kortstondig voor Radio 538. In 1994 werd hij directeur van Terre des Hom mes. „Toen ik hier kwam, was de club degelijk en betrouwbaar. Maar het leven was eruit. Er moest meer schwung in de orga nisatie komen." Een paar jaar later ging de telefoon over in huize Guyt in Ierland. Tegen het voorstel om hoofd projecten te worden, kon hij geen nee zeg gen. En dus werd het duo in 1996 herenigd. En mocht Guyt zijn hobby uitleven: actie voeren te gen de schendi ngen van de rech ten van het kind. Maar niks lu dieks, zegt Van Huizen. „Wat heb ik een hekel aan die actie voerders die voor de zoveelste keer zich als een sojaboon ver kleden als ze protesteren tegen gentechnologie. Houd daarmee op!" De aanschaf van een vliegtuig voor Kenia, de bouw van een hospitaalschip voor bewoners in Bangladesh, dat zijn de acties waar het om gaat. Hoe belangrijk ze ontwikke lingshulp ook vinden, zonder transparantie is het waanzin. „Natuurlijk mag je vraagtekens plaatsen bij ontwikkelingshulp. We hebben het over een miljard gulden aan belastinggeld dat naar de Derde Wereld gaat. De overheid zou moeten toezien op wat er met het geld gebeurt Dat gebeurt nu te weinig", zegt Van Huizen. Taco van der Mark De Solex roept bij velen nog altijd een ach-gut-gevoel op Op tal van plaatsen wor den jaarlijks Solex-races gehouden. foto Paul Vreeker/ANP Tienduizenden Nederlanders heb ben sinds het eind van de jaren veertig op een Solex gereden. Het ver nuftige brommertje met zijn rolletje op de voorband was ooit een populair ver voermiddel. Er waren zelfs wachtlijs ten voor. Maar de helmplicht in 1974 betekende de doodsteek. Over de Solex is onlangs is een boek verschenen: Het Grote Solex Boek. Precies weet hij het niet, maar hij heeft zo rond de 250 bromfietsen waaronder 50 Solexen. Jan Klugkist uit Moor drecht mag je gerust een liefhebber noemen, vooral van de Solex, het won derlijke motortje uit Frankrijk. Hij heeft er eentje van stal gehaald voor een proefrit. Een zwarte Solex OTO - model 1958 - met als bijnaam 'Koffer tje' vanwege de opbergruimte voor het gereedschap. OTO staat voor 'Otomati- sche Koppeling', eind jaren vijftig een noviteit die een einde maakt aan het vermoeiende trappen na ieder rood stoplicht. Voortaan kan de motor blij ven draaien terwijl de Solex stilstaat. Om gas te geven moet je de gashendel, gewoon een fietsspaak, langzaam los laten. Links zit een handrem en er is ook een terugtraprem. Opschieten doet het niet met een krappe 25 kilometer per uur, maar de Solex snort wel aan genaam geluidloos over de weg. Klugkist heeft ook een nieuwe zilver kleurige Solex staan - ze worden inder daad nog steeds gemaakt, maar dan in China en Hongarije en ze zijn ook in Nederland nog te koop. Wereldwijd hebben bijna zeven miljoen Solexen hun weg naar de klant gevonden. Op 31 augustus 1988 stopte de West-Europe- se productie van de Solex. Frankrijk is de bakermat van de Solex, waar Marcel Mennesson en Maurice Goudard aan het begin van de vorige eeuw de onderneming 'Societé Goud ard en Mennesson' oprichtten. Zij brengen in 1909 een eigenvinding op de markt, een radiateur voor autobussen. Een groot probleem is de firmanaam. Die is zo lang, die past niet op de radia teur. Daarom houdt Goudard een wed strijd onder familie en vrienden om een geschikte firmanaam te bedenken. Uit honderden woorden kiest Goudard So lex, een naam die geen betekenis heeft en in alle talen hetzelfde uitgesproken wordt. Al vanaf 1917 is Mennesson bezig met ideeën over een goed en goedkoop een voudig rijwiel met hulpmotor. In 1941 realiseert hij het eerste prototype van een 38 cc motor. Vanaf april 1946 wor den zestien Solexen per dag afgeleverd. Aan de rol Aanvankelijk zijn het alleen de dokter en de notaris, maar al gauw gaan ook de schilder, de vroedvrouw, de visser, de tiener, de hippie, de 65-plusser en zelfs de deftige dame met hun Solex 'aan de rol'. Over dit fenomeen gaat het Grote Solex Boek. Want de Solex is niet zo maar een brommer. „Als de Solex een automobiel was geweest, zou hij zeker in één adem genoemd worden met klas siekers als de Volkswagen Kever of de Citroën 2CV, bekend als de Lelijke Eend", betoogt Joost Heesakkers, de auteur van het boek. De Solex is vanaf het begin een hit. Van der Heem en Stokvis zijn de twee be drijven die de productie van de 'Rij- wielSolex' in Nederland zelf ter hand nemen. Maar de productie komt maar langzaam op gang. Op 29 mei 1948 loopt de eerste Solex van de band. Het eerste jaar worden er zo'n 1300 gepro duceerd. De vraag is echter vele malen groter. Er is in oktober 1949 zelfs al een wachttijd van acht maanden. Er ko men honderden brieven van dames en heren op leeftijd en van invaliden, maar bijvoorbeeld ook van een onder wijzeres die schrijft: 'Ik heb het Rij- wielSolex nodig voor mijn werk aan vijf scholen die zo verspreid liggen dat ik dagelijks dertig, veertig kilometer moet fietsen en dikwijls in een zeer snel tempo'. Een dame van 75 schrijft dat ze dolgraag zo snel mogelijk een Solex wil, maar dat ze bang is 'dat ik in het graf lig alvorens van de heerlijkheden van deze fiets genoten te hebben'. Ook doktersverklaringen worden opge stuurd in een poging om voorrang te krijgen bij de levering van de Solex. Het zal tot ongeveer augustus 1950 du ren voor alle wachtlijsten zijn wegge werkt. De goedkoopste Solex kost dan 399 gulden. Lydia de Boorder vindt het een gewel dig verhaal. „De Solex was een pas poort naar de vrijheid." De Boorder is met haar man Wout Meppelink uitge ver van het Grote Solex Boek. Alles wordt in dat boek besproken: de oor sprong. de triomftocht, de Solex Servi ce Stations, de Solex-vakantiereizen en de rally's, de concurrentie van Kap- tein Mobylette, de publiciteit, de Solex Clubs en de Solex Races, die overigens nog steeds worden gehouden. „Geen ander merk komt de eer toe de geschiedenis van onze dagelijkse mo biliteit zo te hebben beïnvloed als de Solex Want direct na de duistere jaren van de bezetting en lang voordat de naam bromfiets werd bedacht, was dit kleine wonderlijke motortje uit Frank rijk al aan zijn opmars begonnen", zegt Wout Meppelink. Hij is gek van brom fietsen en dat komt goed uit, want hij is tevens de uitgever van Bromfiets, het oudste bromfietsblad ter wereld Ook Meppelink pakt met enige regel maat, als het mooi weer is, de Solex voor een ritje naar zijn ouders in Rijs wijk. „Vijfentwintig kilometerlang onthaasten. Gewoon mooi. En het kost bijna niks: honderd kilometer op een li tertje." Jacqueline van Ginneken Het Grote Solex Boek is te bestellen via het bestelformulier op de site www.Bromfiets.nl. of via telefoon nummer 0182-356050. De prijs be draagt 39,50. De Solex was vooral bij het wat bedaagder deel der natie razend populair illustratie afkomstig uit het Grote Solex boek. De feestmaand december be gon in huize Tak aan de Spoorstraat in Abcoude in mi neur. Toch nog geheel onver wacht was tante Heintje uit Blijdorp in de nacht van 1 op 2 december in ziekenhuis Dijk- zigt in Rotterdam als gevolg van een fatale hersenbloeding ont slapen." Liefhebbers herkennen in dit ci taat onmiddellijk de belevenis sen van courantier pur sang (en broeder van de natte gemeente) Koos Tak, in de jaren tachtig op getekend door Rijk de Gooijer en Eelke de Jong. Voor niet inge wijden: tante Heintje was de suikertante van Koos' vrouw Tine en de weduwe van een aan nemer die in de bange jaren '40- '45 bunkers bouwde voor de Duitse bezetter. Het vooruitzicht van een erfenis komt Koos niet ongelegen, al moet hij als voormalig verzets man eerst een onaangename smaak wegslikken. De klap komt hard aan als ze bij de nota ris te horen krijgen dat tante Heintje vrijwel haar hele ver mogen - vier miljoen gulden - heeft vermaakt aan de 'Golda Meir Stichting voor Vredes vraagstukken' in Tel Aviv. Haar nicht Tine krijgt slechts 1500 gulden. Koos, des duivels, spreekt het vermoeden uit dat tante Heintje erin is geluisd Ik moest onmiddellijk aan tante Heintje denken, toen ik hier be richten las over de pogingen van de nabestaanden van ene Simon Lechtuz om diens erfenis uit handen van Israël te houden. Lechtuz, in 1912 geboren in de Poolse hoofdstad Warschau, emigreerde als twaalfjarige naar Palestina en vertrok in 1950 vanuit Haifa naar Califor- nië waar hij de rest van zijn le ven zou blijven. Op 9 oktober 2000 belden klan ten van een supermarkt in zijn woonplaats, Laguna Hills, de politie over 'een haveloze oude zwerver' die, kennelijk bewus teloos, over de rand van een vuilniscontainer hing. Lechtuz, want die was het, overleed drie weken later in het ziekenhuis, zonder dat iemand hem daar had opgezocht. Zijn boekhou der en een paar buren - familie leden konden niet worden ach terhaald - waren de enigen die zijn begrafenis bijwoonden. Lechtuz' nichten en neven - ne gen in Israël en drie in Amerika - traden pas uit de schaduw toen bekend werd dat hun zonderlin ge oom niet de arme sloeber was geweest waarvoor ze hem steeds hadden gehouden. Oom Simon woonde in een armoedige flat, kleedde zich in lompenstroopte vuilnisbakken af en stonk vol gens de buren een uur in de wind. Maar zijn onduidelijke handel in gebruikte meelzak ken, lege olievaten en andere oude troep had hem stiekem een aardige spaarcent opgeleverd en hij had het geld belegd in on roerend goed. Zijn erfenis bleek vijf miljoen dollar te bedragen, die volgens het testament gelijkelijk ver deeld zouden worden tussen de landmacht, de luchtmacht en de marine van Israël, de technische universiteit van Haifa en de me dische organisatie Hadassah. Hij had dat een paar jaar eerder geregeld met een jurist van het Israëlische consulaat in Los An geles. De neven en nichten lieten het er niet bij zitten. Oom Simon was erin geluisd, protesteerden ze. Hij was volgens hen al ver heen geweest toen hij in 1997 zijn tes tament opmaakte, en daarvan zou de staat Israël misbruik hebben gemaakt. „Hier zit een methode achter", verklaarde een van de neven „Hoe kunnen ze zoiets doen als ze weten dat er rechtmatige erf genamen zijn?" De familie lapte spontaan vijftienduizend dollar om het lichaam van oom Simon te laten overbrengen naar een joodse begraafplaats in Haifa. Volgens de advocaat van de staat Israël was dat onderdeel van hun poging het geld alsnog in handen te krijgen. Het Israëlische ministerie van j ustitie zag zich gedwongen be schuldigingen tegen te spreken dat het jacht maakt op eenzame erflaters. Lechtuz verkeerde in puike gezondheid toen hij zijn handtekening onder zijn testa ment plaatste. Tot ontsteltenis van de familie kwam het Hoog gerechtshof van de staat Cali- fornië tot dezelfde conclusie. Het ziet er niet naar uit dat de neven en nichten frequente be zoekers zullen worden van oom Simons graf in Haifa. Ad Bloemendal

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2002 | | pagina 29