Handel met hindernissen
RIJPLEZIER!
PZC
Kunst van Neeleman raakt het vlees
Kunstbende verhuist via
Vlissingen naar Goes
Kinderopvang fors
duurder in Zeeland
15
Odink rekent al
op verlies in
strijd visquota
Naar de Oost
Adventsconcert
kunst cultuur
Winterconcert
dinsdag 3 december 2002
DEN HAAG - Nederlandse vis
sers zullen volgend jaar minder
op tong en schol mogen vissen.
Staatssecretaris Odink van Vis
serij houdt daar rekening mee.
Half december zijn in Brussel de
onderhandelingen over de vis
quota voor 2003. Gisteren sprak
de Tweede Kamer erover. Alle
partijen, behalve GroenLinks
en D66, riepen Odink op zijn rug
recht te houden. De schol- en
tongquota moeten overeind
blijven.
Odink liet er geen misverstand
over bestaan dat dit ook zijn in
zet is, maar, gaf hij aan, 'ik zal
aan het einde van de onderhan
delingen tot een compromis
worden gedwongen'. Hij voor
spelde: „Ik zal nooit mijn volle
dige inzet kunnen bereiken."
Tot nu toe weet Nederland zich
wat betreft de tong- en
scholquota alleen gesteund
door België.
Het zit de Tweede Kamer met
name niet lekker dat Neder
landse vissers extra tong en
schol moeten inleveren, omdat
Eurocommissaris Fischler geen
volledige sluiting van de kabel-
jauwvisserij op de Noordzee
wil. Hij komt daarmee Groot-
Brittan nië en Denemarken te
gemoet, maar straft volgens
verschillende Kamerleden Ne
derlandse vissers die nauwe
lijks kabeljauw vangen.
GroenLinks en D66 dachten
daar anders over. Die partijen
vinden dat er te veel wordt ge
vist in de Noordzee. „Er zijn te
veel vissers voor te weinig vis",
zei D6.6'er B. van der Ham. A.
van den Brand (GroenLinks)
pleitte voor kleinere schepen en
selectievere vangstmethoden.
Woordvoerders van WD,
ChristenUnie, PvdA en SGP
hadden wel moeite mee met de
inschatting van de staatssecre
taris. „Ik schrik van de compro
misbereidheid van de staatsse
cretaris", merkte L. van Dijke
(ChristenUnie) op. Ook B. Daal
der, voorzitter van de Federatie
van Visserijverenigingen, keek
ervan op. „Wij hebben nog heel
wat lobbywerk te doen", zei hij.
Nederland is volgens hem niet
zo onmachtig. „Wij hebben het
overgrote deel van de tong- en
scholquota in de Noordzee." Vo
rig jaar lukte het ook het tong
quotum overeind te houden.
door Emile Calon
Daar zit je dan in Middelburg met
een hele lading specerijen waar
mee je niets kunt beginnen. Je hebt een
deel geruild met een van de andere
plaatselijke kooplieden. Maar na die
zeer moeizaam tot stand gekomen
transactie heeft niemand meer belang
stelling voor de rest van jouw lading. Je
kunt bij wijze van spreken de peper en
kaneel net zo goed in de haven gooien,
omdat je pakhuis al gevuld is met de
mooiste zijde en de geurigste kruidna
gelen uit de Oost.
Het is frustrerend, want al die specerij
en zijn niet zomaar in Middelburg aan
komen drijven. Het halen van die exoti
sche goederen kostte als gevolg van
strandingen en scheurbuik de nodige
zeelieden het leven. Jouw schepen be
reikten echt op het nippertje de veilige
thuishaven. Nu blijkt dat al die moeite
bijna voor niets is geweest. Alleen een
partij nootmuskaat is verhandeld. De
rest ligt bij wijze van spreken te rotten
op de kade. Om het allemaal nog erger
te maken lachen de andere kooplieden
je ook nog recht in het gezicht uit. Zij
hebben de markt verdeeld en hun stapel
daalders groeit frustrerend hoog.
Deze gemoedstoestand, of nog erger,
moet een aantal Zeeuwen herkennen.
Sinds enkele weken is het bordspel
Naar de Oost te koop. Het spel gaat over
Zeeland en de oprichting van de Ver
enigde Oost-Indische Compagnie.
Handel
In Naar de Oost speelt elke deelnemer
een Zeeuwse koopman die schepen uit
rust voor de handel op de Oost. Elk
schip is in handen van minimaal twee
kooplieden en wordt bemand door een
aantal zeelieden. Het is de bedoeling
dat ze in Azië geladen worden met kost
bare producten als kruidnagel, zijde en
peper om die vervolgens veilig te ver
voeren naar Middelburg.
In de fraaie doos zit een boekje met de
Het bordspel Naar de Oost zet de spelers in de positie van Zeeuwse VOC-kooplie-
den die exotische goederen naar de Middelburgse haven vervoeren. Aan de over
kant het VOC-gebouw in Middelburg. foto Mechteld Jansen
spelregels. Dat boekje, daar is iets mee.
Het bevat én te veel én te weinig tekst.
Teveel omdat er te uitvoerig wordt in
gegaan op allerlei niet ter zake doende
details. Wie het plan heeft snel de regels
te leren, verdwaalt hopeloos in allerlei
uitwijdingen.
Het oude adagium schrijven is schrap
pen was de auteurs blijkbaar even ont
schoten. Het kan echter ook zijn dat, om
de lengte toch iets te beperken, ze in het
wilde weg zijn gaan inkorten. Want nu
is nergens te vinden met welk startka
pitaal de kooplieden op weg naar de
Oost gaan. Het ontbreken van die gege
vens is niet rampzalig, want nu bepaalt
het spel der vrije krachten de omvang
van dat startkapitaal. Storend is het
wel, want gedurende het gehele spel
blijft knagen of er wel voldaan wordt
aan de normen en waarden van de be
denkers. En in deze tijd moet over zo'n
gevoel niet licht worden gedacht.
Stuurmanskunst
De spelregels zijn ook op andere plaat
sen onduidelijk. Zo wordt de onderhan
delingsfase, als de kooplieden terug
zijn in Middelburg, feitelijk ook over
gelaten aan het spel der vrije krachten.
Voordat er wordt onderhandeld, moe
ten de goederen eerst worden opge
haald uit havens als Mocca, Batavia en
Malabar. Daarvoor is heel wat stuur
manskunst nodig om veilig en zonder al
te veel schade in die havens aan te me
ren. Die kunst is nodig omdat de stuur
man, met dichtgeknepen ogen, zijn rou
te met wisbare inkt moet uittekenen.
Daarbij wordt hij alleen, en in zeer be
perkte mate, geholpen door een ander
speler die ook belangen heeft bij het be
wuste schip. Bij dit onderdeel zijn de
bedenkers wel erg uitgegaan van de
eerlijkheid van de spelers. Want even
door de wimpers gluren is zo gebeurd.
Na een aantal rondes krijgen de spelers
trouwens redelijk wat ervaring in dat
blind varen met behulp van slechts en
kele aanwijzingen. Zelfs een route naar
Formosa, dwars door de archipel van
Indië is zonder al te veel strandingen te
doen. Hier wreekt zich dat er geen ver
rassingselementen als storm, piraten,
muiterij of windstilte zijn ingebouwd.
Tactiek wordt ook niet beloond. Als
eerste terugkomen met een scheepsla
ding specerijen in Middelburg levert
geen enkel voordeel op.
Tijdsduur
Het spel duurt volgens de aanwijzingen
op de doos één tot twee uur. Ondanks
enkele malen spelen lukte het nimmer
het binnen drie uur te beëindigen. En
drie uur of langer heen en weer Naar de
Oost varen is toch wel wat erg veel van
het goede.
Ondanks een aantal gebreken is het be
slist geen vervelend spel. Als het de be
doelingvan de makers is een leuke basis
te bieden aan spelers die vervolgens zelf
aan de slag gaan met extra spelregels,
zijn ze geslaagd. Is dat niet het geval,
dan moeten de bedenkers voor de twee
de druk in de winkel ligt toch nog eens
aan de slag. En dan graag ook de fiches
wat duurzamer maken, want nu zijn ze
wel van erg slap karton.
Naar de Oost, een uitgave van de gemeente
Middelburg en de Stichting Zeeuws Cultu
reel Erfgoed, kost€29,95.
door Claudia Sondervan
VLISSINGEN - Dertig tot veer
tig procent meer betalen voor
kinderopvang in het nieuwe
jaar, zoals in de grote steden,
hoeft in Zeeland niet. De
Zeeuwse kinderopvang kost in
2003 negen tot veertien procent
meer dan dit jaar.
„Maar als we op economische
gronden hadden gerekend, was
er vijftien tot twintig procent
bovenop gegaan," zegt voorzit
ter J. Hendrikse van Stichting
Kinderopvang Schouwen-Dui-
veland. PvdA en CDA stellen
vandaag vragen in de Tweede
Kamer over prijsexplosies in de
kinderopvang.
De aankomende Wet Basisvoor
zieningen Kinderopvang die al
vier jaar boven de sector hangt,
heeft een prijsopdrijvend effect,
zeggen de instellingen. „Het
Rijk heeft hoge verwachtingen
van het vrijgeven van de kinder
opvang aan de markt, maar net
als met openbaar vervoer en de
energiemarkt heerft het een
averechts effect", zegt directeur
Marlou Boerbooms van Stich-
tingt Kinderopvang Walcheren.
De gemiddelde tariefstijging is
landelijk dertien procent. Het
gros van de Zeeuwse kinderop
vangplaatsen, ook de particu
liere, blijft daaronder. Het
vooruitzicht dat de rijks- en ge
meentesubsidies vervallen leidt
veel kinderopvangstichtingen
tot het optrekken van de tarie
ven. De onzekerheid wanneer
die wet, die al vier jaar in voor
bereiding is, precies ingaat
houdt de prijsstijgingen in Zee
land nog beperkt.
Te duur
De zorg dat kinderopvang voor
ouders te duur wordt is voor
Zeeuwse instelllingen een be
langrijke overweging. De wet
moet in 2004 van kracht wor
den. De subsidies om kinderop
vang betaalbaar te houden,
worden dan waarschijnlijk ver
vangen door een belastingaf
trek. Opvanginstellingen moe
ten kostendekkend werken en
concurreren met particuliere
kinderopvang.
De ouderbijdrage volgt bij na
genoeg alle instellingen de in
komenstabel van het ministerie
van volksgezondheid. Die ligt
voor 2003 circa vijf procent ho
ger. De prijsverhogingen treffen
vooral de plaatsen die via werk
gevers worden ingekocht en die
particulieren zelf betalen. De
Thoolse en Bevelandse stichtin
gen voor kinderopvang kennen
prijsstijgingen tot veertien pro
cent. Dat komt door de gestegen
personeelskosten en doordat de
stichtingen verschillende tarie
ven gelijktrekken. Ook loopt de
Bevelandse stichting vooruit op
de tijd dat de gemeente geen ex
ploitatietekorten meer aanvult,
zegt Petra Elbertsen van de Be
velandse stichting. „Toch zitten
wij landelijk gezien nog laag:
landelijk kost een volledige
kindplaats in een jaar 13.500
euro; wij zitten op 12.450 euro."
Brandmelders
De nieuwe loonafspraken voor
de kinderleidsters die na de sta
king van een jaar geleden wor
den doorgevoerd, bepalen de
prijsstijgingen voor een groot
deel. „Personeelskosten be
slaan tachtig procent van het
budget", zegt Rianne Vons van
de Zeeuws-Vlaamse stichting
kinderopvang. Vorig jaar wer
den de tarieven daar negen pro
cent hoger, nu tien procent.
Daarnaast maken de stichtin
gen kosten doordat ze maatre
gelen moeten nemen om ge
bruiksvergunningen van de
gemeenten te krijgen. „Pla
fonds die niet meer geschikt
zijn, dure brandmeldmstalla-
ties voor twaalf locaties," somt
Vons op. „En arbovoorzienin-
gen. Heel dure, zinnige zaken",
beaamt Hendrikse in Zierikzee.
Geen van de instellingen doet
iets af van de kwaliteitseisen in
de aankomende wet. „We zijn
met acht tot twaalf procent echt
zuinig geweest."
KLOETINGE - Vrouwenkoor
Cadans neemt zaterdagavond
in de Geerteskerk het voortouw
bij een samenzang.
Er worden zowel bekende als
minder bekende kerstliederen
gezongen. De avond begint om
20.00 uur.
door Ernst Jan Rozendaal
SLUIS - De Rotterdamse kun
stenaar Arno Neeleman (1976)
snijdt letterlijk en figuurlijk in
eigen vlees. In De Raadskelder
in Sluis is tot begin januari een
tentoonstelling te zien van fo
to's, medische tekeningen en ap
paraten waarmee hij het func
tioneren van zijn eigen lichaam
kan beïnvloeden. „Ik vind het
wel leuk dat het als kunst wordt
beschouwd, maar ook als het
geen kunst was, zou ik me hier
mee bezighouden."
Neeleman heeft de Willem de
Kooning Academie in Rotter
dam doorlopen. Toen hij zich
daar aanmeldde, wilde hij schil
der worden. Zijn grote voor
beeld was de Engelse land
schapsschilder William Turner.
Al snel kwam hij tot de ontdek
king dat de schilderkunst voor
hem te weinig impact heeft.
„Schilderen gaat van brein naar
brein", verklaart Neeleman.
„Als de vonk van het ene brein
overspringt naar het andere heb
je mazzel. De kunst die ik nu
maak, raakt vanuit mijn brein
rechtstreeks mijn vlees. Het
doet er niet toe of ik vervolgens
ook een ander brein bereik."
Zijn werk ontstaat uit nieuws
gierigheid, aldus Neeleman. „Ik
ben ooit wakker geworden met
het besef dat mijn brein in mijn
lichaam zit opgesloten als een
persoon in een hem onbekende
kamer. Er is geen uitgang. Als je
er dan eenmaal zit, ga je de mu
ren bestuderen. Zo ben ik naar
mijn lichaam gaan kijken. Het is
blijkbaar van mij, dan eigen ik
het me ook toe. Ik ben ermee
gaan spelen, proeven gaan ne
men. Voor mij is de manier
waarop mijn lichaam werkt niet
vanzelfsprekend. Waarom
werkt het zo? Stukje bij beetje
ben ik dat gaan ontdekken. Ik
ben bepaalde dingen ook gaan
beïnvloeden en sturen."
Puistjes
Zo heeft Neeleman vier jaar ge
leden een 'puistjeskweekme-
chanisme' ontwikkeld. Hij heeft
stukjes huid afgeperkt en daar
op een kweek van bacterieën
uitgezet, zodat daar puistjes
ontstonden. In Sluis toont hij
ook zijn 'huidploegje' en een
werk getiteld: 'Dit licht is te
scherp voor mij'. Het eerste be
vat twee scalpelmesjes waar
mee de huid kan worden opgere
ten of gekrabdhet tweede i s een
contactlens met een naald op
een katapultmechanisme. „Dit
is een zijspoor in mijn oeuvre", 4
Arno Neeleman: teencv't je (mijn voeten zijn zo koud) (2002).
vertelt Neeleman. „Het zijn
emotionele uitingen uit een tijd
dat ik depressief was. Ik wil niet
meer zien of zijn, is het idee ach
ter 'Dit licht is te scherp voor
mij'. Ik ben nu veel blijer. Ik zie
het lichaam nu als iets heel
moois, technisch gezien. Ik ver
wonder me over hoe het alle
maal werkt. Misschien kan ik
het in een aantal opzichten nog
wel mooier maken. De behoefte
om dingen te vernietigen is er
niet meer." Dus is Neeleman
zich meer gaan richten op ingre
pen die het functioneren van het
lichaam naar zijn mening ver
beteren. Zo heeft hij een 'bloed-
foto Arno Neeleman
verdeelstationnetje' ontworpen
dat met injectienaalden en in-
fuusslangen drie slagaders en
aders met elkaar verbindt. Via
schuifkraantjes kan de bloed
stroom worden beïnvloed. En
zijn 'bloedrotortje' is een mo
lentje dat tussen twee infuus-
slangetjes is geplaatst en door
de bloedstroom in werking
wordt gezet. „Zou je daar weer
iets op aansluiten, dan gebruik
je je eigen bloedsomloop als
energie", verklaart Neeleman.
Zeer tevreden is hij over zijn
'teencv-tje (mijn voeten zijn zo
koud)'. „Mijn vriendinnetje
heeft vaak last van koude voe
ten", zegt hij. „Door middel van
deze machine kan ik er extra
bloed naartoe brengen, waar
door ze opwarmen."
Schroeven
Hij tovert een klein apparaatje
tevoorschijn en zegt: „Dit is een
condoom." Het gaat om een
buisje en een kraantje, met
daaronder een vochtreservoir.
Als het operatief in de urinebuis
zou worden aangebracht, kan
naar believen sperma worden
opgevangen. Neeleman toont in
Sluis ook ideeën voor de beves
tiging van sieraden en kleding.
Een kruisje dat in het borstbeen
zit vastgeschroefd en in het li
chaam aangebrachte schroeven
waaraan kleren kunnen worden
bevestigd. „Als het elastiek van
mijn sokken slijt, zakken ze af.
Haal ik mijn riem uit mijn
broek, dan zakt hij af. Mijn
vriendin moet 's zomers steeds
de bandjes van haar jurk terug
op haar schouders leggen. Dat
kan allemaal veel beter. Eigen
lijk moet je helemaal opnieuw
beginnen. Door middel van die
schroefjes kun je kleding veel
mooier spannen en laten han
gen."
Neeleman omschrijft zijn werk
als 'Da Vinci-en met het li
chaam'. „Da Vinci was een
uitvinder zonder dwang. Hij
ontdekte dingen omdat hij
nieuwsgierig was, zich verwon
derde. De meeste uitvindingen
worden gedaan om te voldoen
aan een behoefte van de maat
schappij, Er is een probleem en
de uitvinding is daarvoor de op
lossing. Ik ben nieuwsgierig hoe
mijn lichaam werkt en mis
schien leveren mijn ideeën wel
iets op waardoor het anders
kan, De meeste klinieken ver
wijzen me nu nog door als ik blij
met mijn ideën voor wat
schroefsels aankom. Ze durven
het niet aan. Toch is het wel de
bedoeling dat wat ik nog niet
zelf heb uitgeprobeerd binnen
nu en een korte tijd echt uit te
voeren. En zo'n hanger die aan
het borstbeen is geschroefd, die
zie ik binnen afzienbare tijd ze
ker in het straatbeeld opdui
ken."
Expositie: A rno Neeleman, t/m 5 jan
in De Raadskelder in Sluis, open za
l/mwoe van 14.00-17.00 uur.
door Ernst Jan Rozendaal
VLISSINGEN - Het Bevrij
dingsfestival Zeeland in Vlis
singen is volgend jaar een tus
senstation voor de Zeeuwse
voorronde van de Kunstbende.
De kunstwedstrijd voor jonge
ren tussen dertien en negentien
jaar verhuist met ingang van
2004 vrijwel zeker naar het
nieuwe theater in Goes. De wer
ving voor de editie van 2003 be
gint deze week.
Zeeland heeft over een half jaar
in Utrecht iets goed te maken,
zegt Hubert Leeman van Scoop,
de organisatie die elk jaar de
Kunstbende in Zeeland coördi
neert. Voor het eerst is dit jaar
geen enkele Zeeuwse deelnemer
landelijk in de prijzen gevallen.
Leeman gaat ervan uit dat het
toeval is. Eigenlijk was Zeeland
verwend. De Kunstbende kent
zeven categorieën (muziek,
dans, theater, expo, taal, com-
puter&film en overspel). Dat
één van de twaalf provincies
jaar in jaar uit goed scoort, is
een hele prestatie. Als het ook
nog eens een dunbevolkte pro
vincie is, met dus minder deel
nemers aan de regionale
voorronde, dan is dat ronduit
bijzonder.
De jaarlijkse werving is overi
gens niet nodig om een mini
maal aantal Zeeuwse kandida
ten te trekken, geeft Leeman
aan. Daarvoor is de naam van de
Kunstbende genoeg gevestigd.
„We werven om nieuwe aanwas
van onderaf te krijgen. Jonge
ren in de laagste klassen van het
middelbaar onderwijs willen
we op de wedstrijd attenderen.
We besteden ook veel aandacht
aan leerlingen van het vmbo,
waar de belangstelling voor cul
tuur nu eenmaal wat minder is.
Verder streven we een even
wichtige spreiding van kandi-
OOST-SOUBURG - Het jeugd
orkest van de Souburgse
muziekvereniging Vlijt Vol
harding geeft zaterdag 14 de
cember een concert.
Aan het optreden doet ook het
Tilburgse kwintet II Trattamen-
to Miracoloso mee. Op het po-
gramma staan onder meer wer
ken van Ruud Bos, John Miles en
Stevie Wonder. Het concert be
gint om half acht.
daten over Zeeland na. De
Kunstbende is zeker geen Mid
delburgs of Walchers feestje.
Dat komt doordat we er moeite
voor doen ook in Hulst en Zie
rikzee aanwezig te zijn."
De Kunstbende wordt volgend
jaar voor de dertiende keer ge
organiseerd. De eerste Zeeuwse
voorronde vond plaats in Vlis
singen, daarna was de Stads
schouwburg in Middelburg elf
jaar lang het toneel van de cul
tuurwedstrijd. Omdat de
schouwburg komend voorjaar
was volgeboekt, wordt volgend
jaar uitgeweken naar het Be
vrijdingsfestival in Vlissingen.
De Kunstbende zet een extra
podium op het Bellamypark
waar de jongeren, om en om met
de artiesten op het hoofdpodi
um, hun muzikale acts presen
teren. Dans en theater vinden
een plek in het Arsenaal. In sa
menwerking met het Bevrij
dingsfestival werkt Scoop nog
aan een routing tussen Bellamy
park en Arsenaal. Leeman:
„Hoe houden we het publiek in
beweging?" Voor de categorieën
expo en multimedia wordt nog
een geschikte plek gezocht.
De samenwerking met het Be
vrijdingsfestival is eenmalig,
aldus Leeman. „In 2004 hebben
we een optie op de nieuwe
schouwburg in Goes. Dat is
centraal in Zeeland en als de
Westerscheldetunnel open is
makkelijker bereikbaar dan
Middelburg. En dat theater
heeft waarschijnlijk meer onze
maat dan straks het nieuwe the
ater in Middelburg. Dat zal, ook
wat huurprijs betreft, voor ons
echt een maatje te groot zijn."
Deze week gaan de flyers de
deur uit om kandidaten te wer
ven. Verder bezoekt de Kunst
bende de komende maanden tal
van scholen en worden in 't
Beest in Goes (21 februari) en
het Ledeltheater in Oostburg
(14 maart) grotere wervingsma
nifestaties georganiseerd. Tot
vrijdag 11 april 2003 kunnen
kandidaten zich opgeven via
www.kunstbende.nl of www-
.kunstbendezeeland.nl (deze si
te is uiterlijk 1 februari 'in de
lucht').
Advertentie
Toyota Avensis Verso. Vanaf 26.150,-/€ 525,- p.mnd.
Met stip één van de best verkochte MPV's in het segment. Geen wonder,
want hij rijdt als een sportwagen. Strak design. En ruimte tot wel 7 man.
Meer informatie: bel gratis 0800 -0369 of kijk op www.toyota.nl
TOYOTA. 'N WERELD VAN VERTROUWEN.
Leaseprijs (Toyota Lease) o.b.v. full operational lease, 48 mnd, en
?0 000 km p.j. excl. BIW en brandstof. Gecalculeerd met 75%
no daim. Prijs Ind. BTW, exd. kosten n|klaai maken en verwijderingsbijdrage. Brand
stofverbruik varieert van 6,5 17100 km (15,4 km/l) tot 8,91/100 km (11,2 km/l),
COj 173-213 gr/km. Wijngingen voorbehouden. DistrLouwman ft Parqui 8.V.
<S£> TOYOTA
