De nachtmerrie duurt voort
De doofpotcultuur heerst in de ziekenhuizen
Peter R. de Vries
duikt in zaak
vermoorde dochter
/Tisdaadverslaggever Peter
JLVXR.de Vies besteedt volgende
week donderdag (SBS 6, 20.30
uur) aandacht aan de zaak Ama-
rantha, een jonge vrouw die op 32-
jarige leeftijd door een misdrijf
om het leven kwam.
Amarantha was de dochter van
Astrid Verhoeff uit Wolphaarts-
dijk. De jonge vrouw werd op
Koninginnedag 2000 dood aange
troffen in haar woning in Schie
dam. De recherche pakte later de
echtgenoot op met wie de vrouw in
een echtscheidingsprocedure was
verwikkeld. Behandeling van de
moordzaak leidde echter tot vrij-
spaak van de verdachte. De offi
cier van justitie tekende hoger be
roep aan tegen het vonnis, maar
trok dat later weer in.
De zaak Amarantha intrigeert De
Vries om meerdere redenen.
Vooral de opstelling van het Open
baar Ministerie roept bij hem vraagte
kens op. „Het is toch opmerkelijk dat
je op het ene moment als officier van
justitie tien jaar cel en tbs met dwang
verpleging eist en je op het andere mo
ment zomaar terugtrekt en geen enke
le poging meer doet. Dat kunnen
nabestaanden niet begrijpen en ook
niet verteren."
Nader kennis nemend van feiten en
omstandigheden stuitte De Vries op
een aantal opvallende kanten aan de
zaak. Zo kon de doodsoorzaak niet
goed vastgesteld worden. Voorts is
daar het bijzondere gegeven dat de
aanvankelijke verdachte een tijd lang
met het latere slachtoffer heeft gechat
zonder dat zij ervan op de hoogte was
dat het haar ex betrof die telkens con
tact met haar zocht.
De Vries: „Wij krijgen veel zaken op
ons bureau die meer recht-toe-recht-
aan zijn en waarbij heel duidelijk is
waarom dingen zo zijn gelopen. Aan
deze zaken kleven een heleboel dilem
ma's. Zo heeft het vijf dagen geduurd
voordat Amarantha dood werd ge
vonden in haar woning. Als die perio
de korter was geweest, had men uit de
secties veel meer kunnen afleiden en
had de vraag of er sprake is van moord
of van iets anders duidelijker beant
woord kunnen worden."
Het programma komt niet met ont
hullend nieuw materiaal. Maar de
misdaadverslaggever sluit niet uit dat
de uitzending nieuwe aanknopings
punten oplevert: „Het zal de eerste
keer niet zijn dat kijkers reageren in
de geest van: wacht eens even, nu ik
dit zie, kan ik u dit of dat vertellen."
Vragen, vragen, vragen. Ze spoken
Astrid Verhoeff uit Wolphaartsdijk
door het hoofd sinds het moment dat
haar dochter Amarantha om het leven
kwam. Op koninginnedag in 2000 trof
de politie de jonge vrouw dood aan in
haar woning in Schiedam.
De politie was de woning binnenge
drongen nadat er van verschillende
kanten verontrust was gereageerd
omdat men al even taal noch teken
van Amarantha had vernomen. Bij
nader onderzoek bleek dat de vrouw
al vijf dagen eerder om het leven was
gebracht. Amarantha woonde al eni
ge tijd gescheiden van haar man. Toen
het misdrijf plaats vond was zij een
aantal dagen alleen thuis. De twee
dochtertjes van negen en elf logeerden
elders. Volgens de lijkschouwer was er
sprake geweest van verwurging.
Leugens
De behandeling van de rechtzaak te
gen de bijna ex-echtgenoot duurde bij
elkaar zes uur. Moeder Astrid Ver
hoeff: „Toen ik al die leugens hoorde
van mijn schoonzoon en ook hoorde
wat de officier van justitie daar alle
maal tegenover kon stellen, dacht ik:
dat zit wel goed." Het requisitoir ein
digde in een eis van tien jaar en tbs met
dwangverpleging. De rechtbank zou
veertien dagen later uitspraak doen.
„Maar de dag daarop werd ik al door
diezelfde officier gebeld met de mede
deling dat er een vervroegde zitting
zou komen."
Astrid Verhoeff wist niet wat ze hoor
de: de rechters spraken haar schoon
zoon vrijWegens het ontbreken van
wettig en overtuigend bewijs. Met als
belangrijkste twijfels: de bevindingen
van de patholoog anatoom. De officier
tekende direct beroep aan, maar zag
daar later van af omdat hij geen kans
aanwezig achtte dat het bij behande
ling van de zaak door een hoger
rechtscollege tot een veroordeling zou
komen. Zo werd het vonnis van de
vrijspraak onherroepelijk. „Een
nachtmerrie", zegt de moeder van het
slachtoffer over die afloop van het
proces. De nachtmerrie duurt nog im
mer voort.
Amarantha was twaalf jaar met de
vrijgesproken 36-jarige verdachte ge
trouwd geweest. De scheiding stond
voor de deur. Amarantha's moeder en
haar partner bestempelen de schoon
zoon als een egoïst, liever lui dan moe,
een grote fantast. „Dat is er in het on
derzoek door het Pieter Baan Cen
trum ook wel uitgekomen: een patho
logische leugenaar. Als hij werk had,
was dat meestal maar van korte duur.
En als hij dan werd ontslagen lag het
altijd aan de werkgever.Amarantha
was de spil in het gezin, zoals zij ook
de spil was in het bedrijf waar ze
werkte. „Haarman vergokte alles wat
zij binnen bracht. Op een gegeven mo
ment waren er zoveel schulden dat de
woning door de ban k op de beurs werd
verkocht." Moeder Astrid en haar
partner hebben van meet af aan sterke
vermoedens gehad dat de man van
Amarantha achter de zaak zat. Die sa
menloop van gebeurtenissen, zoveel
toevalligheden: het kon gewoon niet
anders dan dat het onderzoek bij hem
zou uitkomen. ..Toen de politie met de
beschuldiging kwam verbaasde ons
dat totaal niet." In de tijd dat Ama-
ranthamet de kinderen apart woonde,
is haar man, vermoedelijk gebruik
makend van een huissleutel van een
van de dochteitjes, heimelijk de wo
ning binnen gedrongen. Toen zijn
vrouw hem daar een keer op betrapte,
ontstond er een ruzie waarbij de man
zijn vrouw bij de keel zou hebben ge
grepen.
Na het incident had de vrouw nog
veelvuldig contact met haar man,
hoewel zij zich dat in het geheel niet
bewust was. De man was er achter ge
komen dat zijn vrouw regelmatig op
een chatbox op internet te vinden was.
Onder een andere naam legde hij con
tact met haar. Naarmate het meer be
gon te klikken tussen die twee legde
Amarantha gaandeweg al haar ziele-
roerselen bloot, niet wetend dat de
man die verkondigde Henk Klein te
zijn, haar eigen echtgenoot was.
Het bevreemdt de moeder en haar
partner zeer dat de schoonzoon niet
was komen opdagen nadat er met hem
een afspraak was gemaakt om met de
begrafenisondernemer zaken door te
spreken. Hij bleek verhinderd te zijn.
Een bezoek aan de kei-mis met zijn
dochtertjes had voorrang gekregen.
Het paar uit Wolphaartsdijk vindt het
eveneens hoogst merkwaardig dat
volgens informatie die de i-echerche
had weten te achterhalen, de grote
reeks van telefoontjes die de man kort
tevoren had gepleegd met zijn vrouw,
ineens waren opgehouden, net als de
benaderingen door 'meneer Klein' die
in de week tevoren wel 63 keer chat-
contact had gelegd. „Als hij werkelijk
niks van de zaak af had geweten, had
den die contacten toch hebben moeten
doorgaan op al die dagen dat Ama
rantha dood in haar woning lag? Maar
nee, dat was allemaal plotsklaps ge
stopt."
„Ik wilde Amarantha met rust laten",
heeft de man daarover op de strafzit
ting verklaard. „Dat dat moment sa
menvalt met haar overlijden is wel
toevallig ja, maar dat wil nog niet zeg
gen dat ik iets met haar dood te maken
heb." De man zei er erg veel moeite te
hebben gehad dat Amarantha wilde
scheiden. „Ik heb haar gedichten ge
schreven. Ik heb zelfs contact gehad
met het televisieprogramma 'All you
need is Love'. Maar ik heb dat afge
blazen omdat ik wist hoe Amarantha
over dat programma dacht.
Pijn
Moeder Astrid Verhoeff hoopt dat het
televisieprogramma kan bijdragen
tot de waarheidsvinding en dat zij
eindelijk duidelijk antwoord kan
krijgen op de vragen over de oorzaak
van de dood van haar dochter. „Daar
door zal ik meer in staat zijn de draad
van mijn leven verder op te nemen.
Maar de pijn in mijn hart zal blijven.
Pijn omdat ik niet meer kan zeggen:
Amarantha, je bent een fijne dochter
en een geweldige moeder.
Jacques Cats
zaterdag 30 november 2002
Astrid Verhoeff: „Altijd sterke vermoedens gehad..." foto Willem Mieras
Wilhelmina Kinderziekenhuis Utrecht.
archieffoto Marco Hofste/GPD
Een excuus. Dat is het enige wat Evert van Dijk uit
Zoetermeer vraagt van het Utrechtse Wilhelmina
Kinderziekenhuis (WKZ). Een spijtbetuiging over
het achterhouden van medische gegevens van zijn
kleinzoon, die vorig jaar in een ziekenhuisbed een
hersenbloeding kreeg - en gelukkig overleefde. Een
'sorry' voor de hautaine houding van specialisten.
„Maar", zegt hij. „dat excuus zal ik nooit krijgen. Er
heerst een doofpotcultuur."
De onwil van ziekenhuizen om alle informatie te ge
ven, maakt hem razend en onvermoeibaar in zijn juri
dische strijd. Ook de ouders van de overleden baby
Charlotte Floor in het WKZ vochten anderhalf jaar.
Zij eisten duidelijkheid over de mislukte hartopera
tie van hun zeven maanden oude dochter. Er was een
gerechtelijk vonnis voor nodig om een onthutsend in
tern onderzoeksrapport openbaar te krijgen. Dat ge
beurde uiteindelijk vorige week. Pas toen bleek dat
twee cardiologen elkaar weigerden te assisteren van
wege een ruzie over een wetenschappelijke promotie,
de verhoudingen op de cardiologie-af deling ver
stoord waren, het management van het kinderhart-
centrum gebrekkig was en er bij de ingreep beoorde
lingsfouten waren gemaakt. Toen bleek ook dat het
ziekenhuis de ouders niet alles had verteld.
Het is die geslotenheid die de patiënten en familiele
den tegen de borst stuit. Specialisten zetelen te vaak
als wetenschappers in een ivoren toren. Te vaak stra
len ze een hooghartigheid uit die patiënten en hun fa
milie in het offensief brengt. „Er heerst een sfeer van:
met ons is nooit wat mis", verwoordt John Beer, advo
caat van het echtpaar Floor dat gevoel.
Van Dijk heeft na een jaar juridisch touwtrekken een
paar kleine successen geboekt. Zo beschikt hij einde
lijk over de foto's van de hersenscan. Bij andere zie
kenhuizen waar zijn kleinzoon heeft gelegen, voerde
hij talloze procedures om medische gegevens in te
zien. Op elkaar gestapeld is zijn dossier nu anderhal
ve meter hoog. En nog gaat het gevecht van opa Van
Dijk door. „Het gezin is kapot, dat kan niet."
Afdekken
Het achterhouden van informatie, het afdekken van
medische fouten gebeurt niet alleen in het WKZ, weet
Beer. Als letselschadeadvocaat met 25 jaar ervaring
en als voorzitter van de vereniging van slachtofferad
vocaten ASP heeft hij in talloze procedures gemerkt
dat bestuurders en artsen compromitterende rappor
ten en gegevens proberen af te schermen. „Het pro
bleem is dat zij vaak een persoonlijk belang hebben
bij die rapporten omdat zij verantwoordelijk zijn. En
dat is tegengesteld aan dat van het ziekenhuis. Het is
een ongelooflijke misvatting van hen dat patiënten
geen begrip zouden hebben voor medische fouten.
Maar mensen begrijpen het niet als falen wordt toe
gedekt."
Zo bezien lijken medici en bestuurders welhaast ge
slepen leugenaars die hun missers liever afdekken
dan toegeven en lastige vragen wegwuiven. Heerst in
onze ziekenhuizen dan een doofpottencultuur?
Dat is te kort door de bocht, vindt Evert van Leeuwen,
hoogleraar medische ethiek aan de Vrije Universiteit
van Amsterdam. Artsen die een medische fout ma
ken, zijn verplicht die te melden. Later wordt dat
doorgegeven aan de Inspectie voor de Gezondheids
zorg. Ook heeft elk ziekenhuis een klachtencommis
sie voor ontevreden patiënten. Toch heeft die com
missie de woede van Van Dijk niet kunnen bekoelen
en zijn de raadsels rond het overlijden van baby Char
lotte Floor in het WKZ niet opgelost.
„Kijk", zegt Van Leeuwen, „als ik een bank binnen
stap, heb ik ook het gevoel dat er een gesloten cultuur
heerst. Dat ze het marmer van mijn spaarcenten heb
ben betaald."
Hij benadrukt de geheimhoudingsplicht van artsen.
Medici mogen de medische gegevens alleen met de
patiënten bespreken, of - bij een kind - met de ouders.
„We leven in een samenleving waarin geheimen of
vertrouwelijkheid veel minder respect krijgen. Ieder
een wil meepraten over een patiënt. Vooral bij be
roemde sporters. Bij wielrenners wil iedereen weten
hoe hoog het bloedbezinksel is."
Waar komt dan bij patiënten het gevoel vandaan dat
specialisten niet mét hen praten maar óver hen. Neem
nu Martijn Verburg uit Culemborg, vader van Sem
Het jongetje - nu anderhalf jaar - werd geboren met
een bijzondere darmafwijking en bracht een maand
door in het WKZ. Het gebrek aan communicatie bleek
voornamelijk tijdens de echoscopie van de afdeling
verloskunde. „Op een gegeven moment praatten de
specialisten in ons bijzijn over een scan van Sem. 'Oh,
wat vreemd, wat raar', zeiden ze. Wij schrokken ons
kapot, wisten totaal niet waar ze het over hadden."
Zijn zoon werd toen even behandeld als een object,
een interessant medisch fenomeen. Ten minste, zo
voelde dat voor Verburg. De kloof herkent Van Leeu
wen. Medici kijken 'klinisch' naar patiënten. En dat
is maar goed ook. Professionele verwondering leidt
tot nieuwe medische kennis en dat is precies wat er
voor de neus van Verburg gebeurde. Een specialist
moet die afstand bewaren, vooral in de kindergenees
kunde. Emotionele betrokkenheid kan domweg niet.
Probleem is dat nogal wat specialisten vergeten af te
dalen naar het niveau van de patiënten, weet Van
Leeuwen. Voorlichting is soms summier. En als speci
alisten uitleggen wat de patiënt mankeert, gebeurt
dat niet zelden in onbegrijpelijk medisch jargon. Hij
lijkt soms vervreemd van zijn patiënten. „Ach, speci
alisten staan ook onder drukzegt Van Leeuwen „Ze
werken veel en hard en spenderen soms twaalf, der
tien uur per dag in een ziekenhuis. Dat is iets anders
dan een buschauffeur die de hele rondrijdt en van al
les in de buitenwereld ziet."
Toch spelen trots en aanzienlijke ego's van specialis
ten ook een rol bij de gesloten cultuur van ziekenhui
zen. Tenminste, aan die indruk kan Van Dijk zich niet
onttrekken. Minutenlang kan hij schelden op de arro
gantie van de medici die weigeren openheid van za
ken te geven. Woedend kan hij worden op specialisten
die de indruk wekken dat zij geen fouten maken.
Ook advocaat Beer van de ouders van de overleden
baby Charlotte Floor heeft in ziekenhuizen heel wat
opgeblazen ego's voorbij zien komen. „Zeker weten
dat er grote ego's rondlopenKritiek wordt niet altijd
even goed verdragen. En in de zaak Floor heeft het
Universitair Medisch Centrum in Utrecht (UMC)
botte leugens verteld. Voor deze zaak dacht ik altijd
dat de situatie in academische ziekenhuizen beter
was, dat ze meer maatschappelijke verantwoorde
lijkheid hadden. Maar dat blijkt niet zo te zijn."
Het UMC werpt die kritiek ver van zich af. De raad
van bestuur blijft volhouden maximale openheid te
hebben betracht in de zaak Floor. Verder moeten spe
cialisten - zoals overal - hun medische fouten officieel
melden en kunnen ontevreden patiënten klagen bi j de
klachtencommissie. En een hooghartige houding? Als
bestuursvoorzitter van het UMC, waar het WKZ toe
behoort, G. Blijham die aantijging wordt voorgelegd,
haalt hij onverschillig zijn schouders op en zegt: „Het
ziekenhuis zit vol met eigenwijze mensen die denken
dat ze wetenschappelijk vooruitgang kunnen boeken
en die gevaarlijke dingen moeten doen met bijvoor
beeld operaties van kinderen. Daar heb je bepaalde
moed voor nodig."
Daarmee gaat hij voorbij aan de macht die een me
disch bolwerk als het UMC over patiënten en hun fa
milie heeft. Zij stellen hun volledige vertrouwen in de
medici en verwachten daardoor een open, eerlijke en
toegankelijke voorlichting. Dat blijft nogal eens ach
terwege waardoor het ziekenhuis zelf twijfel en soms
onrust zaait - zeker als een medische fout wordt ge
maakt. Internist Albert van de Wiel van het Meander
Medisch Centrum in Amersfoort ziet het dagelijks om
zich heen. „Ik vind dat er in Nederland te weinig
openheid over een operatie wordt gegeven", zegt hij.
Maar hij ziet nog een andere blinde vlek bij zieken
huizen: zij hebben niet door dat zij als een gesloten
bolwerk overkomen op de buitenwereld. Het enorme
labyrint aan gangen in het ziekenhuis, de honderden
medewerkers, de specialisten, al die dingen werken
mee aan de indruk dat patiënten zich snel een num
mer voelen. „Daar mogen ziekenhuizen best eens aan
gaan werken", zegt Van de Wiel
Geen doofpot in ziekenhuizen dus. Ook het UMC ver
weert zich heftig tegen die suggestie. Is het zieken
huis immers niet direct naar de Inspectie voor de Ge
zondheidszorg gestapt nadat baby Charlotte Floor
was overleden? En is de ouders niet keer op keer ge
zegd dat zij in een gesprek alle informatie konden
krijgen die zij wensten? Behalve de bevestiging van
de geruchten dat een ruzie tussen cardiologen ten
grondslag lag aan de mislukte operatie die Charlotte
fataal werd. Dat stond alleen in het interne onder
zoeksrapport dat door tussenkomst van de rechter
toch is vrijgegeven. Blijham zwijgt even en ant
woordt dan: „Als ik zeg dat het team van kindercar
diologen wegens kans op herhaling niet in die samen
stelling kon blijven bestaangeef ik daarmee toch ook
aan dat er wrijvingen waren op de afdeling."
Dylan de Gruijl
