Veel medische tests overbodig De pil is op z'n retour PZC Cadeau van Sint: 'n portie jaloezie Namen medicijnen soms verwarrend 7 Onzin-onderzoeken leveren farmaceutische industrie veel geld op Mannenpil laat op zich wachten Nieuwe cholesterolverlager Beter af zonder toevoegsels Vaccin baarmoederhalskanker opvoeding donderdag 28 november 2002 doorRoelf Reinders DEN HAAG - Patiënten staan soms onnodig bloot aan medi sche experimenten. Dat zegt pim Assendelft, huisarts in Hil versum en hoofd van de afdeling Richtlijnontwikkeling en We tenschapsbeleid van het Neder lands Huisartsen Genootschap (NHG). Veel medische tests hóe ven helemaal niet, maar leveren de farmaceutische industrie wel een hoop geld op. Assendelft maakt zich zorgen over de invloed van de farma ceutische industrie op het medisch onderzoek. Dat onder zoek wordt vooral door de uni versiteiten en hun academische ziekenhuizen verricht en kost enorm veel geld. De farmaceu tische industrie is bijgespron gen en sponsort op grote schaal met miljarden euro's onderzoek dat uiteindelijk nog meer moet opbrengen. Medisch onder zoek zonder bemoeienis van de industrie is vrijwel onmoge lijk", zegt Assendelft. „Univer siteiten móeten wel geld aanne men, ze hebben het keihard nodig." Vaak ook krijgen individuele wetenschappers geld toegestopt voor een lezing of een reis naar een congres. ,,Als een farmaceu tisch bedrijf een onderzoeker die hoog in aanzien staat, aan zich weet te binden, heeft het eengoudmijn in handen. Je kunt als wetenschapper dan wel be- weren dat het je niet beïnvloedt, onbewust doet het dat altijd." Als het dan zo is dat onderzoe kers hun geldschieters naar de mond praten, wat is dan nog waar in de medische weten schap? Dient onderzoek wel de gezondheid van de patiënt of slechts de beurs van de sponsor? Assendelft: „De invloed van de industrie op de uitkomst van medisch onderzoek is groot." Hoe normaal is sponsoring door de industrie? Abnormaal, vindt wetenschapsfilosoof Gerard de Vries. „Als onze rechters be taald zouden worden door het bedrijfsleven, zou het land te recht te klein zijn. Waarom ma ken we ons dan minder druk om W Veel medische onderzoeken zijn onnodig. de erosie van de onafhankelijk heid van de wetenschap?" Hoe betrouwbaar is het medi sche onderzoek nog? Krijgt de patiënt wel het beste medicijn of slechts het middel dat het mees te geld oplevert? Dat laatste ge beurt veel, zegt Assendelft. „De industrie gebruikt de patiënt op grote schaal voor onderzoek dat niet echt nodig is. Dan gaat het om onderzoek van een nieuw medicijn dat helemaal niet be ter hoeft te zijn dan het oude, maar alleen nog onbekend is. Een fabrikant wil met een eigen versie van een bestaand, goed lopend medicijn ook meedoen. Onder het mom van weten schappelijk onderzoek worden talloze onderzoekjes bij huis artsen en specialisten opge start." Dit soort proeven heten seeding trials. „Het gaat er al leen maar om het nieuwe middel in de pen van de arts te krijgen zodat hij het altijd gaat voor schrijven." De Leidse hoogleraar klinische epidemiologie Frits Rosendaal heeft becijferd dat negentig procent van de 1500 klinische onderzoeken in Nederland on zin-onderzoeken zijn. „Dat zijn onderzoeken die niks opleveren maar alleen ten doel hebben dat de dokter recepten uitschrijft." Commerciële truc Het geld voor die overbodige onderzoeken, zegt Assendelft, had beter kunnen worden ge bruikt voor onderzoek bij kin deren, ouderen, patiënten met meerdere aandoeningen of pati ënten die al veel medicijnen ge bruiken. „Want deze belangrij ke groepen mogen vaak niet meedoen in de tests omdat dat wel eens een resultaat kan geven dat de producent niet goed uit komt. De perfecte proefpersoon is jong en mankeert niks, terwijl de patiënt die ik in mijn spreek kamer zie vooral oud is en juist wel verschillende aandoenin gen tegelijk heeft. Hoe deze pa tiënten op het medicijn reage ren, daar komen de huisartsen door schade en schande vaak pas later achter." Seeding trials, een commerciële truc verkocht als wetenschap. „De arts krijgt geld voor elke patiënt die hij meekrijgt voor het onderzoek of soms een tele- foto Phil Nijhuis/GPD visie voor een x aantal patiën ten", aldus Assendelft. „De pa tiënten doen mee omdat ze denken dat ze de wetenschap steunen, maar dat is vaak hele maal niet zo. Ze hebben zich zonder het te weten voor het karretje van een farmaceutisch bedrijf laten spannen." Assendelft wil dat er meer open heid over dit soort onderzoeken komt. „Patiënten moeten pre cies weten aan wat voor soort onderzoek ze meedoen. Als de industrie zoveel onzin- onderzoek opzet, waarom doet een wetenschapper daar dan aan mee? „De medische weten schap van vandaag eist scoren", zegt Assendelft. „De medewer ker aan de universiteit heeft de drang om te publiceren en daar mee zijn positie te behouden. En ieder artikel over wat dan ook komt wel in een tijdschrift. Maar even ter nuancering: on derzoekers plakken aan zo'n seeding trial wel vaak een nieu we test of een andere, wél nutti ge onderzoeksvraag vast. Daar kan dan wel een nuttig resultaat uit komen.' Als een onderzoek niet oplevert wat de producent hoopt, zegt Assendelft, gebeurt het dat nie mand er meer iets van hoort. „De helft van de medische on derzoeken wordt niet gepubli ceerd. De uitkomst valt tegen of er komt niks bijzonders uit. In dustriële opdrachtgevers slui ten soms contracten met univer siteiten om niet of slechts gedeeltes van het onderzoek te publiceren als de uitkomsten tegenvallen. Soms doen wanho pige patiënten mee aan onder zoeken, waarmee ze hopen dat anderen na hen zijn geholpen, maar waarover je later niets meer leest. Terwijl onderzoeken die niks opleveren juist ook heel interessant en belangrijk kun nen zijn." Assendelft pleit voor het opzet ten van een groot register waar in elk medisch onderzoek dat begint wordt opgenomen. „Dat register komt er ook wel, maar de industrie wil niet meedoen. Maar zo'n register is belangrijk. Alleen zo kunnen we nagaan of onderzoek ook echt wordt gepu bliceerd. Nu komt het voor dat bedrijven enorm uitpakken met de positieve resultaten van één onderzoek. Ik wil dan weten of er nog ander onderzoek naar dat medicijn is gedaan dat wellicht vanwege wat mindere resulta ten nog op de plank ligt. Verder moet de overheid regels opstellen om onzin-onderzoek te voorkomen, zegt Assendelft, en meer geld voor onaf hankelij k onderzoek uittrekken. „Dat geld verdient zich geheid terug. Nu zijn nieuwe geneesmiddelen duur omdat er een patent op zit. Concurrenten proberen met een eigen versie van zo'n medicij n te komen waaraan ze ook een hoop kunnen verdienen. In goedkope medicijnen is niemand meer ge ïnteresseerd." GPD OSS - Het duurt nog zeker vijf tot zeven jaar voor een anticon ceptiepil voor mannen beschikbaar komt. Dit hebben de far maceutische bedrijven Organon en Schering laten weten. De twee werken samen aan de ontwikkeling van de mannenpil, zo maakten de bedrijven bekend. Het moet een betrouwbare pil worden, die veilig is voor de mannen die hem gaan gebrui ken. Een pil voor mannen geeft paren meer keuzemogelijkheden op het gebied van voorbehoedmiddelen, aldus W. Raff van Schering. „Wij zijn optimistisch gestemd dat wij deze kloof in de toekomst kunnen vullen." ANP LEIDEN- Een ontdekking van het Leidsch Universitair Me disch Centrum (LUMC) kan jaarlijks duizenden doden onder Nederlandse bejaarden voorkomen. Uit onderzoek onder bij na zesduidend zeventigplussers uit Leiden, Glasgow (Schot land) en Cork (Ierland) blij kt dat het slikken van een choleste rolverlagend medicijn bij risicopatiënten de kans op overlijden do§r een hartinfarct met vijfentwintig procent vermindert. Bij mannen en vrouwen van middelbare leeftijd was al be kend dat het cholesterolverlagende middel pravastatine suc cesvol is. Maar omdat het medicijn nog niet op ouderen was getest, werd de behandeling bij mannen vanaf hun zeventig ste en bij vrouwen vanaf hun vijfenzeventigste jaar stopgezet. Bovendien gingen artsen ervan uit dat cholesterol bij bejaar den niet van invloed was op hart- en vaatziekten Uit het LUMC-onderzoek blijkt dat cholesterol wel degelijk ook bij bejaarden schadelijk kan zijn. Prof. dr. R. Westendorp, hoog leraar interne geneeskunde, spreekt van 'een doorbraak op het gebied van preventie van hart- en vaatziekten.' GPD DRAKES BROUGHTON- Kinderen concenteren en gedra gen zich beter op school als ze eten krijgen waar geen toevoeg sels inzijn verwerkt. Dat is de conclusie na een proef van twee weken op een schooltje in het West-Engelse graafschap Wor cestershire. Op de school in het plaatsje Drakes Broughton kregen overblijvende kinderen eten waarin geen toevoegsels zaten als kleurstoffen of conserveermiddelen. De leraren prezen het experiment als overduidelijk bewijs dat zonder de toegevoegde stoffen in het voedsel de leerlingen zich in de klas beter concentreerden'en gedroegen. Veel ou ders meldden bovendien dat hun kinderen beter slapen. ANP LONDEN - Een vaccin dat vrouwen beschermt tegen baar moederhalskanker kan over enkele jaren beschikbaar zijn. Dat heeft het Britse instituut voor kankeronderzoek Cancer Research UK gemeld. In eerste klinische testen is een vaccin tegen baarmoederhals kanker 100 procent effectief gebleken. De doorbraak zou dui zenden levens per jaar kunnen redden. Volgens het farmaceutisch concern Merck Sharp en Dohme, dat het vaccin ontwikkelt, is nog een grootschaliger onder zoek nodig voordat een vergunning kan worden aangevraagd voor de productie en verkoop ervan. De inenting heeft alleen zin bij meisjes en vrouwen die nog niet seksueel actief zijn. Een woordvoerster zei echter dat een hele nieuwe generatie vrouwen ervan kan profiteren als het vaccin eenmaal op de markt is. „Die hoeven dan ook geen uit- strijkjes meer te laten maken", aldus de woordvoerster van het concern. ANP door Annie de Vreugd Het toontje is jengelend: „Mam, dat is niet eerlijk. Jantien krijgt veel meer pak jes uit de zak dan ik. En ik ben toch ook lief geweest?" In de sinterklaastijd laait in gezinnen de jaloezie hoog op. Als ouder kan je er flink ver drietig van worden, als je kinderen denken dat de aan dacht tussen hen niet goed is verdeeld. Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen ja loezie en afgunst. Bij jaloezie is er sprake van angst om de toewijding van een geliefd persoon te verliezen; er is een andere kaper op de kust. Daarbij moeten we denken aan een peuter die bij de ge boorte van een baby bang is de liefde van vader of moeder aan de nieuweling kwijt te raken. Of aan een verliefde puber die bang is dat een an der met zijn grote liefde weg loopt. Afgunst gaat om mate riële zaken: de buurman heeft een grotere auto, het zusje krijgt een mooiere pop. In de sinterklaastij d borrelen jaloezie én afgunst naar bo ven. Jonas krijgt minder pakjes, hij is bang dat Sint niet genoeg van hem houdt. Het oudere kind kijkt er va der of moeder op aan: „Zie je wel dat ze meer houden van m'n broer dan van mij?" Maar heel vaak gaat het in de decembermaand ook om pu re hebzucht, die geen plaats laat voor andere emoties. Normaal Bij jaloezie staan dierbare menselijke relaties op het spel. In het algemeen zien we jaloezie als een slechte eigen schap. Jaloezie is echter he lemaal niet zo'n negatieve karaktertrek. Mensen verge lijken zichzelf met anderen. Jaloezie is een teken dat een mens alert is en op wil komen voor zijn plekje in deze we reld van graaien en snaaien. Kennelijk is een geliefd per soon te waardevol om zo maar te laten schieten. Op zich is het niet verkeerd dat een kind jaloers wordt op een broertje of een vriendje dat in zijn ogen probeert de ge waardeerde persoon af te pakken. En ook de puber mag best jaloers zijn als hij merkt dat een ander wel erg veel interesse krijgt voor zijn vriendin. De eerste stap om goed met jaloeziegevoelens om te gaan is dan ook toe te geven dat je wel eens jaloers bent; dat dit een heel normale menseli jke eigenschap is. Geleerden zijn het er nogniet over eens of jaloerse ouders ook jaloerse kinderen heb ben. Als ouders hun kinderen toe staan te ruziën, geven zij hen de gelegenheid om aan him rivaliteit lucht te geven. De kinderen moeten de kans krijgen het gevoel van onvre de te uiten over de pakjes die uit de zak komen. Ze moeten kunnen zeggen, dat ze vinden dat een ander wordt voorge trokken. Zo horen de ouders meteen of het kind de reali teit niet uit het oog verloren heeft. Dat is namelijk bij ja loezie de adder onder het gras. Mensen neigen ertoe dingen te zien die er helemaal niet zijn, ze gaan de zaken uit hun verband rukken. Mis schien is het sinterklaasca deau wel helemaal niet duur der dan dat andere, wellicht dénkt de puber alleen maar dat die knul zijn vriendin wil afpakken en is daar in wer kelijkheid geen sprake van. Mensen kunnen ziek zijn van jaloezie terwijl de feiten heel anders liggen. Voor hetzelfde geld heeft het kind echter ge lijk en is er iets in de verde ling van de ouderlijke aan dacht misgegaan. Dan is het de hoogste tijd dit recht te breien. Om er achter te komen of ie mand zo jaloers is dat hij de plank misslaat, is het goed de jaloeziegevoelens uit te spre ken, Blijkt dat de dingen uit hun verband zijn gerukt, dan moet een mens zichzelf toe spreken dat hij moet stoppen met deze onzin. Kinderen kunnen dit nog niet, ze moeten daarvoor op hun ouders leunen. Deze moeten hen uitleggen dat de kinderlijke visie niet altijd klopt. En ze moeten vooral ook Jon as vertellen waarom Sint net zoveel van hem houdt als van Jantien. GPD Annie de Vreugd is orthope dagoge door Hélène van Beek DEN HAAG - De Nederlandse vrouw is pilmoe. De vrouw van boven de dertig, die vaak al kin deren heeft, doet de pil in de ban. Ze heeft genoeg van het slikken en van de bijwerkingen, zoals dikker worden of humeu righeid. Of is bang voor het krij gen van trombose door de pil. „Vooral vrouwen die al kinde ren hebben, zijn pilmoe", beves tigt gynaecoloog dr. Frans Roumen, lid van de werkgroep Anticonceptie van de Neder landse Vereniging voor Obste- trie en Gynaecologie (NVOG). „Ze zijn het zat om elke dag een pil te slikken." Gynaecoloog Roumen ziet dit al jaren in zijn praktijk. En hij maakt zich zorgen over het dik wijls impulsieve stoppen met de pil door deze vrouwen. „Zij be slissen helaas maar al te vaak te snel voor een definitieve vorm van anticonceptie: voor sterili satie van zichzelf of van de man." Geen goede zaak, meent hij. „Want we hebben in Neder land veel te maken met echt scheidingen. Als mensen weer een relatie krijgen of trouwen, willen ze vaak met de nieuwe partner toch nog kinderen." Ook de wat oudere vrouwen die nog twijfelen over het krijgen van een kind, stoppen vaak 'zo maar' met de pil en laten het lot beslissen. „Niet zo'n goed idee", vindt Roumen. „Deze dertig plussers die eerst carrière willen maken, kunnen niet voor zich zelf beslissen of ze nu alsnog een kind willen of niet. Ze stoppen dus met de pil en denken: 'Laat de natuur zijn gang maar gaan'. Ze laten het er dus maar op aan komen en dan zijn ze opeens zwanger. Dat pakt niet altijd goed uit." Trend Uit recente cijfers van de Stich ting Farmaceutische Kengetal len (SFK) blijkt dat het gebruik van de anticonceptiepil in ons land in de eerste helft van dit jaar afnam met 2 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. SFK verwacht dat deze nieuwe ontwikkeling doorzet en spreekt al van een trend. De daling is voor een groot deel veroorzaakt doordat het ge bruik van de zogeheten 'derde- generatiepillen' fors afnam met maarliefst 13 procent. Dat heeft alles te maken met de negatieve publiciteit die is ontstaan over het verband tussen de verhoog- Welke voorbehoudsmiddelen moet je nemen? Momenteel neemt vooral het gebruik van de anticoncep tiepil af. fotoCeesMooij/GPD de kans op het krijgen van trom bose en het slikken van een der- de-genera tiepil. „Ongelukkig en in geen verhouding tot de werkelijke aantallen extra tromboses", noemt gynaecoloog Roumen deze onrust. Maar het Nederlands Huisart sen Genootschap (NHG) kwam wel met een richtlijn die huis artsen het voorschrijven van de derde generatiepil ontraadde. En in Duitsland en Engeland werden derde-generatiepillen met merknamen als Marvilon, Meliane, Minulet, Harmonet, Merci Ion en Femodeem zelfs verboden. Dat verbod is inmid dels inmiddels weer van tafel. Maar het kwaad is geschied en ook seksuoloog dr. R. Van Lun- sen, verbonden aan het Acade misch Medisch Centrum (AMC) Pilgebruik in Nederland in Amsterdam, noemt het 'zon de' dat het vertrouwen in de pil als een veilig anticonceptiemid del door de 'trombose-affaire' is afgenomen. „Het ging over het relatieve risico dat iets groter leek. In getallen ging het om drie of vier tromboses op de tiendui zend pilsliksters in plaats van twee. En er bestaat nog steeds een mogelijkheid dat het gevon den verschil geen werkelijk ver schil is." Herintreedsters De toegenomen angst voor de pil maakt wel - mede - dat vrou wen hem minder slikken. En dat het onveilig vrijen toeneemt. Bijvoorbeeld door 'herintreed sters', aldus Van Lunsen: „Vrou wen die uit een langdurige rela tie komen en stoppen met de pil -~Ön 2ÊfV iÓjr. 15 jr. 20 jr. 25 jr. 30 jr. 35 jr. 40 jr. 45 jr. 50 jr. 55 jr. ëd jr intographic; ©Do Geldorlandor bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen omdat die na het beëindigen van de relatie toch niet meer nodig is. Deze vrouwen komen op nieuw 'op de markt' en vergeten als er plotseling een nieuwe lief de opduikt, door alle opwinding even anticonceptie te gebruiken en worden zwanger, De helft van deze zwangerschappen ein digt in een abortus." Ook jongere vrouwen doen va ker dan voorheen de pil in de ban of beginnen er niet aan. Hoewel in ons land 70 procent van de meisjes van 21 de pil slikt (zie grafiek) en meiden op steeds jongere leeftijd de anticoncep tiepil gebruiken, stoppen tege lijkertijd steeds meer vrouwen in de leef tij dvan20tot25 met de pil, weet Van Lunsen. „Ze gaan van de pil naar onveilig vrijen. Ze nemen het met de anticon ceptie niet meer zo nauw. Dat vervult ons met grote zorg. Ook double dutch, gebruik van pil en condoom samen, is op zijn re tour. Het onveilig vrijen onder jongeren neemt toe. En daar door het aantal abortussen ook" Meer voorlichting over anticon ceptie is de enige oplossing om het tij te keren, meent gynaeco loog Roumen: „Nederland heeft last van de Wet van de remmen de voorsprong. We waren er vroeg bij met seksuele voorlich ting en we denken: 'Het zit wel goed met de anticonceptie'. Maar tegenwoordig wordt die voorlichting op scholen en on der allochtonen flink verwaar loosd. GPD door Bob Eefting Elk geneesmiddel, dat op de markt komt heeft twee na men: de generieke naam (de be naming van de werkzame stof) en de spécialiténaam (de merk naam). Deze merknaam is door de industrie verzonnen en vaak een fantasienaam; goed klin kend - de artsen én de patiënten moeten hem kunnen onthou den. Dat de benaming zorgvuldig ge kozen moet worden, bleek uit twee anticonceptiepillen van de Belgische fabrikant Cilag: Neo- con enModicon. Deze namen waren voor de Nederlandstalige markt geen probleem, maar 'con' betekent in het Frans on der meer Tul', dus op de Frans talige markt moest toch voor een andere naam worden geko zen. Zodra het patent van een merk is verlopen, komen andere pro ducenten (in het vakjargon 'Lo co-boeren' genoemd) met de iets goedkopere merkloze prepara ten op de markt, hetzelfde ge neesmiddel, maar dan onder de generieke benaming. Aan de generieke naam is veelal te on derscheiden tot welke groep ge neesmiddelen dit middel be hoort; bètablokkers (tegen hoge bloeddruk) hebben namen die eindigen op olol (propranolol, pindolol). Benzodiazepines (rustgevers en spierverslappers) eindigen op pam (diazepam, oxazepam). Een goed gekozen merknaam kan een geheel eigen leven gaan leiden, zoals Aspirine, dat van af 1899 al als pijnstiller te krij gen is: Aspirientje is synoniem geworden van pijnstiller De naamgeving aan spécialités kan bedrijfsspecifiek zijn. De firma Roche kwam met midde len, waarvan de naam begon metRo: Roaccutane, Rohypnol Bayer kent Baypress en Gluco- bay. SmithKJine Beecham heeft een vaccinfabriek in Rixensart in België, waar Twinrix, en Ha- vrix worden gemaakt. De firma Labaz ontwikkelde een antibio ticum in New York State, en noemde het NYSTATine. Andere namen zijn indicatie- specifiek, daaruit kun je con cluderen waarvoor ze gebruikt worden. Namen met 'card' of 'cor' hebben betrekking op het hart (Promocard, Sotacor) hoe wel de producent van het huid middel Cardiflor ons op het ver keerde been zet. Glauconex en Normoglaucon zijn overduide lijk medicijnen tegen glaucoom. Een enkel middel heeft de naam van het orgaan, waar het toege past dient te worden: Anusol (in of rond de anus), Beconase (de neus), Dermovate en Inderm (derm- slaat op de huid). De werking is af en toe herkenbaar in de naam: Dulcolax laxeert, het insuline Actrapid werkt snel (Act-Rapid), Flammazine is een brandzalf, Losec zorgt voor ver minderde maagzuurafgifte (low secretion) en het nieuwe broer tje van Viagra, Uprima, dankt de naam natuurlijk aan de geclaimde uitstekende erectie eigenschappen. De uitspraak doet ook veel: Re- gaine is uit te spreken als regaï- ne, maar de bedoeling is de En gelse uitspraak 'riegeen', wat slaat op het herkrijgen van haar bij bepaalde vormen van kaal heid bij mannen. Dicetel (overi gens niet meer te krijgen) komt van het Franse dixsept-L, om dat het was ontwikkeld onder de code 17-L. Co- voor een merknaam duidt er op, dat we te maken hebben met een gecombineerd middel, meestal bestaand uit twee ge neesmiddelen: Co-Diovan, Co- Renitec. Een suggestieve naam duidt er op, dat een middel al gauw harmonieus, legenda risch, 'marvelous', te prefereren of prima is (Harmonet, Legendal, Marvelon, Preferid, Primalax), of korte metten maakt met lastige aandoenin gen (Finimal, Finipect, Hoestil, Snurk Minus). Soms is een naam ontleend aan een afkorting. Orap en Imap staan voor Oraal AntiPsychoti- cum en IntraMusculair AntiP- sychoticum. Fluimucil is een bekend middel om slijm dunner te maken, maar de bedenker van de naam dacht niet aan fluimen, maar aan fluï-mucil, ofwel 'vloeibaar-slijmvlies'. De geleerden, die de merknaam koppelen aan een generiek pro duct zorgen wel eens ongewild voor verwarring. Procal is een fluoridepreparaat, en niet voor kalk of calcium; Proscar bevor dert geen littekenweefsel (scar), Fevarin heeft geen effect op koorts (fever) en Plasmin niet helpttegen bedplassen. Bob Eefting is apotheker

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2002 | | pagina 7