PZC
Nazarbajev regeert als potentaat
Blair is voor stakende Britse
spuitgasten een zakkenvuller
Individu op tweede
plan bij terughalen
roofkunst nazi's
Chaos stagnatie
28 november 1952
President van Kazachstan brengt staatsbezoek aan Nederland
donderdag 28 november 2002
door Marjolijn de Cocq
Nationaal belang preva
leerde boven het indivi
duele bij het terughalen van
roofkunst uit Duitsland na
de Tweede Wereldoorlog.
Dat constateren Eelke Mul
ler en Helen Schetlen in hun
gisteren gepresenteerde stu
die Betivist bezit naar het
functioneren van de Stich
ting Nationaal Kunstbezit
(SNK). Het was de culturele
aderlating van het land als
geheel, meer dan begaanheid
met het bezitsverlies van de
individuele beroofden, die de
aanzet lijkt te hebben gege
ven tot deze grootscheepse
operatie."
Betwist bezit kwam tot stand
in opdracht van het Bureau
Herkomst Gezocht dat sinds
1998 onderzoek doet naar de
NK-collectie (Nederlands
Kunstbezit-collectie). Het
gaat om ruim 4000 kunst
voorwerpen die uit Duits
land werden teruggebracht
en waarvan niet in alle geval
len de herkomst vaststaat.
De internationale beroering
midden jaren negentig over
de joodse tegoeden in Zwit
serland, leidde in Nederland
tot heftige debatten over de
formalistische opstelling van
de overheid bij de teruggave
van joods bezit. De besluit
vorming van de SNK, in 1945
ingesteld voor de recuperatie
en restitutie van door de na
zi's geroofde of aangekochte
kunstwerken, lag onder
vuur.
Tweede plaats
Muller en Schretlen zeggen
dat teruggave van de oor
logsbuit aan de oorspronke
lijke eigenaren de eerste ja
ren na de oorlog voor de SNK
geen prioriteit had. Volgens
een geciteerde oud-mede
werker lette de SNK vooral
op voorwerpen die kunsthis
torisch van belang waren.
„Er werd al snel gezegd: die
ku nnen we beter museaal on
derbrengen. Teruggave
kwam op de tweede plaats."
Tot 1948 is maar een gering
aantal restitutieverzoeken
afgehandeld.
Muller en Schretlen conclu
deren op basis van archiefon
derzoek dat de eenzijdige
aandacht van de SNK leidde
tot 'ernstige misstanden' bij
het beheer van de kunstwer
ken. Bij fraude-onderzoek in
1948 kwamen 'allerlei ande
re narigheden' bij de SNK
boven water. Van toezicht op
wat er aan objecten binnen
kwam of uitging was geen
sprake, laat staan van regi
stratie of inventarisatie. Het
ministerie van Financiën,
dat de roofkunst zag als mid
del om de rijkskas 'op peil te
brengen, verstevigde daarop
zijn greep op de SNK.
Een door Financiën voorge
dragen jurist ruimde het ad
ministratieve puin dat de
kunsthistorici achterlieten
en ging voortvarender te
werk bij de restitutie. Maar
hoewel een 'algeheel gebrek
aan inzicht' bij de SNK was
gesignaleerd, bleven officiële
ministeriële richtlijnen uit.
Financiën wilde een snelle
afwikkeling uit angst dat het
rechtsherstel de Nederlandse
staat te veel zou kosten en
daarom werd tussen 1949-
1953 tot veiling overgegaan
van enkele duizenden kunst
voorwerpen die niet belang
rijk genoeg werden geacht
om in de NK-collectie te wor
den opgenomen en niet wa
ren opgeëist of toegewezen
na drie grote exposities.
Van de 371 claimdossiers die
de auteurs vonden in het
SNK-archief, zijn er circa
183 gehonoreerd. Oorspron
kelijke eigenaars werden
soms de dupe van grillige be
sluiten of moesten voldoen
aan onmogelijke eisen.
Het grootste probleem vorm
de de bewijsvoering op het
gebied van de eigendoms
rechten.
Eigenaren waren omgeko
men, schriftelijke bewijs
stukken waren vaak niet
meer voorhanden en aan ge
tuigenverklaringen zaten
veel haken en ogen.
„Dat doden niet praten, noch
getuigen kunnen", schrijft
een claimant in 1950, „is u
misschien wel bekend.GPD
Betwist bezit, de Stichting Ne
derlands Kunstbezit en de terug
gave van roofkunst na 1945; Eel
ke Muller en Helen Schretlen,
Waanders Uitgevers, 320 pagi
na's, 25 euro,
President Noersoeltan
Nazarbajev van Kazach
stan arriveerde gisteren in
Nederland voor een twee
daags staatsbezoek. De
president van de voorma
lige Sovjetrepubliek gold
ooit als de meest verlichte
leider van Centraal-Azië.
Inmiddels ontpopt hij
zich als potentaat. De op
positie verdwijnt in de ge
vangenis, het parlement
heeft niets meer te zeggen
en kritische journalisten
worden in elkaar gesla
gen. Koningin Beatrix is
wel eens in beter gezel
schap geweest.
De Lijst Pim F ortuyn is hardleers. Na alle ellei
rond het democratisch gehalte van de proce(
res in de LPF en rond het gebrek aan zorgv
digheid bij de selectie van volksvertegenwoordigers
bewindslieden, zoekt de partij de oorzaak van de ch;
die zij meedraagt nog steeds buiten zichzelf.
Deze week heeft de rechter het gedaan. De pa:
schreeuwt moord en brand als wordt bepaald dat 1
partij bestuur verkeerd gekozen is en da armee onrecl
matig. De LPF verklaart daardoor niet op tijd klaai
kunnen zijn voor de verkiezingen van 22 januari. E
dag later blijkt dit loos alarm. De voorbereidingen ki
nen gewoon doorgaan. Een jojo is er niets bij.
De boze LPF-voorzitter Maas gaat ver over de schre
als hij de rechterlijke actie vergelijkt met de moord
Pim Fortuyn. De Nederlandse rechtsorde zou de pai
om zeep helpen. De LPF lijkt te vergeten dat de on?
hankelijke rechter oordeelt op verzoek van klagers i
de partij zelf. Uit deze gang van zaken zou het bestui
behalve harde lessen over juridische en democratise
procedures, vooral lering moeten trekken over wat e
partij in wezen is en wat bij de LPF maar niet lijkt
willen groeien: een organisatie waar eensgezindhe
heerst over politieke doelen en over de manier waari
die moeten worden bereikt. Niet een samenraapsels
ontevreden Nederlanders die het wel met een paar po!
tieke vluggertjes denken te kunnen regelen en zich b
vendien steeds opnieuw laten leiden door gladjanu
sen, opportunisten en lichtgewichten die de gro
politieke onderwerpen slechts weten te verhaspelen.
Het rommelt deze week niet alleen aan de poo
van het Binnenhof. Binnenskamers kreeg pn
mier Balkenende kritiek van de senatoren. I
doorgaans bedaarde Eerste Kamer debatteerde stev
met de premier over de vraag of het demissionaire kab
net niet te veel regeert. Balkenende wenst het kabinet
beleid niet te laten blokkeren door politieke minderhi
den. Hij beroept zich daarbij op het landsbelang. I
oppositie in de Senaat vindt dat zaken als het veilif
heidsplan, de belastingherziening en de noodwet vo(
de verbreding van snelwegenniet onder die noemer zij
te brengen. Strikt genomen hebben ze daarbij gelijl
Maar de oppositie kan de premier moeilijk kwalijk n<
men dat hij zijn demissionaire mogelijkheden max
maal gebruikt. Tegenover de langdurige stagnatie in c
landspolitiek mag wel wat daadkracht staan. Het zo
echter wel mooi zijn als eventuele daden aansluiten o
het beleid van een volgende regering, ook als die ee
verrassende kleur heeft. Om tot continuïteit van bc
stuur te komen, zal Balkenende zijn demissionaire ore
toch ook moeten laten hangen naar zijn politieke tegen
standers. Te beginnen in de Tweede Kamer.
MELK - De consumentensub
sidie op de melk verdwijnt.
Wegens het betrekken van zo
genoemde aanvullingsmelk,
stijgt voor Middelburg, Sint-
Laurens en Zuid-Beveland de
melkprijs met een cent.
DOODVONNIS - In het proces
Slansky te Praag is het dood
vonnis uitgesproken over elf
van de veertien beklaagden.
Drie zijn tot levenslang ver
oordeeld. De commentator
van Radio Praag verklaarde:
„De ijzeren vuist van het Tsje-
choslowaakse volk is neerge
daald op de verraders, die de
Tsjechoslowaakse werkers
naar het kapitalistische be
wind wilden terugvoeren."
MIST- De mist is gisteren over
Zeeland gevallen. De loods-
diensten moesten worden ge
staakt. Ook de Provinciale.
Stoombootdiensten hadden
last van de mist.
BOETE - Een geldboete van
duizend gulden, te vervangen
door twee maanden hechtenis,
werd gisteren geëist tegen een
handelaar uit Hulst.
Hij had de afgelopen zomer'
verschillende malen grote
hoeveelheden kunstmest naar
een grensboerderij te Sint Jan
steen laten transporteren, ter
wijl hij ervan op de hoogte was
dat deze kunstmest bestemd
was voor illegale uitvoer naar
België.
Uitgever:
J.C Boersema
Hoofdredactie:
A, L. Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax (0118)470102
E-mail: redactie@pzc.nl
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax (0118)470102
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113) 273000
Fax (0113)273030
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen: Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115) 645769
Fax (0115)645741
E-mail: redtern@pzc nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel. (0114) 372776
Fax (0114)372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel (0111)454647
Fax (0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17 00 uur
Zierikzee, Goes en Hulst:
8.30-17.00 uur
Internet: www pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 12.00 uur.
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag tijdens kantooruren
zondag: van 16 00 tot 18.00 uur
Tel (0118)484000
Fax (0118)470100.
Abonnementen
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag van 2,00)
per maand 20,50
per kwartaal- 55,10
per jaar: €209,90
Voor toezending per post gèldt
een toeslag.
E-mail- abo@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor
het einde van de betaalperiode.
Losse nummers per stuk-
maandag t/m vrijdag 1,10
zaterdag: 1,65
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties
ABN AMRO 47 70.65,597
Postbank 35.93 00
Advertenties
Alle advertentieopdrachten worden
uitgevoerd onder toepassing van
de algemene voorwaarden van
Uitgeverij PZC BV alsmede de
regelen voor het advertentiewezen.
Tarieven kunnen tijdens kantooruren
worden opgevraagd
Voor gewone advertenties:
Tel: (0118) 484240
Fax: (0118)470100
Voor kleintjes Tel (0118)484321
Fax: (0118)484370
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV Is een onderdeel van het Wegener-concern, De door u
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dal wordt gebruikt voor onze
(abonnementen)administratie en om u te (laten) informeren over voor u relevante diensten en pro
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuldig geselecteerde
Uo U onrt«7» inrnrmoiio doll v, ,n| u d|, schriftelijk melden bij PZC, afdeling
Behoort tot ÜJGQSnSf
door Harm Harkema
door Frank Hendrickx
De 62-jarige Noersoeltan
Nazarbajev heerst al meer
dan dertien jaar over een grond
gebied dat ruim 65 keer zo groot
is als Nederland.
In het westen van Kazachstan
strekken zich onder de zeespie
gel de laagvlakte van Toeran
uit, in het oosten bij de grens met
Kirgizië, Mongolië en China
doemen de reusachtige bergen
op. Daartussen liggen de 'hon-
gersteppes', waar het in de win
ter ijskoud is en in de zomer zeer
warm en droog. In dit onher
bergzame gebied, even groot als
West-Europa maar met een be
volking van amper 15 miljoen
inwoners, is Nazarbajevs woord
wet.
Sergej Doevanov weet daar in
middels alles van. De kritische
journalist was uitgenodigd om
in Europa en de Verenigde Sta
ten lezingen te geven over de
schendingen van mensenrech
ten in Kazachstan. De reis ging
evenwel op het laatste moment
niet door. Een paar dagen voor
zijn vertrek werd Doevanov ge
arresteerd. Hij zou een meisje
hebben verkracht, aldus de au
toriteiten.
Meerdere internationale orga
nisaties en enkele Amerikaanse
senatoren hebben het inmiddels
voor de dissident opgenomen,
maar de Kazachstaanse autori-
de jaren negentig gold de voor
malige eerste secretaris van de
Communistische Partij in Ka
zachstan nog als een liberale
hervormer. Staatsbedrijven zijn
onder zijn leiding geprivati
seerd, de vrijheid van menings
uiting floreerde en de
toegestroomde buitenlandse in
vesteerders, onder wie veel Ne
derlanders, zagen Kazachstan
als de veelbelovendste voorma
lige Sovjetrepubliek. De enor
me olie- en gasvoorraden leken
een garantie voor succes, maar
na een veelbelovende start
groeide de onvrede. De werk
loosheid groeide gestaag, de
corruptie nam schrikbarende
vormen aan en door een gebrek
aan pijpleidingen leverde de
olierijkdom veel minder op dan
verwacht. De tegenslagen wa
ren voor Nazarbajev aanleiding
om alle macht naar zich toe te
trekken.
Grondwet
In 1995 herschreef hij de grond
wet en sindsdien heerst hij per
decreet. In 1999 wist hij de pre
sidentsverkiezingen te winnen
door zijn belangrijkste tegen
stander met een bureaucrati
sche futiliteit buitenspel te zet
ten. Kort daarvoor had hij de
presidentiële ambtstermijn ver
lengd tot zeven jaar.
Nazarbajev mag nu blijven zit
ten tot 2006. Veel te vrezen heeft
de leider niet, want hij heeft
zichzelf levenslange immuniteit
voor strafrechtelijke vervolging
gegeven. Dat komt goed uit,
want Zwitserse autoriteiten
doen inmiddels onderzoek naar
geheime bankrekeningen van
Nazarbajev en zijn handlan
gers. In totaal zou er een bedrag
van een miljard dollar, verdiend
bij de privatisering van de olie
industrie, naar Zwitserse reke
ningen zijn gesluisd.
In Kazachstan wordt amper
over dergelijke zaken bericht.
De belangrijkste media zijn in
handen van Nazarbajevs doch
ter. Voor het kleine aantal onaf
hankelijke journalisten heeft de
president een speciale wet in het
leven geroepen. Op het bezoede
len van de 'eer en waardigheid
van de president' staat een ge
vangenisstraf. GPD
Dat zij geen kerststalletje behe
ren, blijkt uit hun vlaggen en
spandoeken, met teksten als:
'Zou u uw leven wagen voor 6,5
pond (10 euro) per uur-?'. En na
tuurlijk staan er de kenmerken
de olievaten met brandende
houtblokken: om 's nachts de
handen aan te warmen, en om
dat brandweerlieden nu een
maal graag met vuur spelen.
Premier Tony Blair, die de natie
voorhoudt dat de geëiste loons
verhoging van veertig procent
buitensporig is, heeft voor deze
mannen afgedaan. Comman
dant Nick Ginty, die zelf ook
staakt, heeft vorig' jaar nog op
Blairs Labour Partij gestemd.
Nu zou hij dat niet meer doen.
„New Labour? New Conservati
ve zullen ze bedoelen."
Ter illustratie pakt spuitgast
Danny Egan een door de Fire
Brigade Union verstrekt actie
pamflet en leest voor: „Toen To
ny Blair in 1997 premier werd,
verdiende hij ruim 92.000 pond.
Nu is dat 171.000 pond, bijna
een verdubbeling. In dezelfde
periode hebben parlementsle
den zichzelf bedeeld met 61 pro
cent meer loon. En zijn er ook
bewijzen dat hun productiviteit
verbeterd is? We dachten van
niet."
Het loon van een gemiddelde er
varen brandweerman bedraagt
21.500 pond (ruim 34 000 euro).
In Londen is dat vijfduizend eu
ro meer omdat het leven er zo
veel duurder is. Natuurlijk
snappen Ginty en Egan ook wel
dat een looneis van veertig pro
cent aan het publiek niet te ver
kopen is. „Maar we zijn immers
ook al akkoord gegaan met 16
procent over drie jam' aldus
Ginty, verwijzend naar een
compromisvoorstel.
Beschuldigingen dat hier spra
ke is van een militante ouder
Stakende brandweerlieden in Londen zwaaien terug naar passerende sympathisanten.
foto Chris Young/AP
wets-socialistische stakingsac
tie, berucht uit de jaren zeventig
en tachtig, wijst Ginty van de
hand. „Onzin. Die tijden liggen
achter ons. Natuurlijk zitten er
ook onder brandweerlieden wel
een paar linkse 'die-hards',
maar het overgrote deel, zoals
ik, bestaat uit zeer gematigde
mensen die echter vinden dat er
genoeg met hun gesold is. Ieder
een is het al jaren met ons eens
dat we te weinig verdienen en
dat het salarisgebouw verbe
terd moet worden, maar er is
nooit wat gebeurd."
Negen van de tien brandweer
lieden hebben zich uitgespro
ken voor de staking, maar laat
niemand zeggen dat zij dat
lichtvaardig hebben gedaan. De
organiserende Fire Brigade
Union beschikt immers niet
over een stakingskas en de
brandweerlieden en de stakers
betalen hun actie dan ook uit ei
gen zak. „Het worden geen ca
deautjes bij de kerstboom dit
jaar. Ik heb al vijfhonderd pond
aan inkomsten ingeleverd, dus
erg lang kunnen we het niet vol
houden", zegt Ginty. Egan vult
zorgelijk aan: „Mijn vrouw in
formeert vandaag naar de mo
gelijkheden om de hypotheek te
verhogen. Deze staking is echt
geen feestje."
Gelukkig zijn er giften: sympa
thiserende voorbijgangers wer
pen dagelijks gemiddeld zo'n
tweehonderd pond in een grote
glimmende emmer op het trot
toir. Ginty vertelt dat hij van
ochtend aan de overkant bij de
Atlanta Food Shop naar binnen
ging om er sandwiches en be
kers tomatensoep te kopen.
„Ver-volgens kregen de winke
lier en een klant het bijna met
elkaar aan de stok omdat ze
mijn bestelling allebei voor hun
rekening wilden nemen. Uitein
delijk hebben ze sam-sam ge
daan."
Natuurlijk is lang niet iedereen
het eens met de staking. „Maar
we worden niet uitgescholden.
Men heeft weirespect voor ons",
zegt Egan, hetgeen ook uit blijkt
uit peilingen. De brandweerlie
den willen dat graag zo houden
en proberen geen mensenlevens
op het spel te zetten.
„Gisteravond brak hier net om
de hoek een brand uit in woning.
We zijn onmiddellijk gaan kij
ken of er ook mensen in het huis
waren. Toen dat niet het geval
was, hebben we ons terugge
trokken", zegt Ginty. En met een
superieur glimlachje: „Toen
tien minuten later het leger arri
veerde met een Green Goddess
(een verouderde brandweerwa
gen, redactie) en een reddings
team, konden we tegen de laat-
sten zeggen: ga maar weer naar
huis."
Onderwijzers
De angst van de regering dat de
staking bij de brandweer over
slaat op andere overheidssecto
ren lijkt te worden bewaarheid.
Maandag legden onderwijzers
van veel basi sscholen in Londen
het werk een dag neer, omdat zij
een hogere toeslag eisen voor
het werken in de dure stad.
Eddy George, gouverneur van
de Bank van Engeland, waar
schuwde dat inwilliging van de
looneis van de brandweer uit
eindelijk kan leiden tot een
prijsexplosie en een industriële
en economische chaos. GPD
Koningin Beatrix en president Nazarbajev inspecteerden gisteren
de erewacht bij paleis Noordeinde in Den Haag. Nazarbajev ont
moette gisteren ook premier Balkenende. Het gesprek stond vooral
in het teken van de economische samenwerking tussen beide lan
den, maar Balkenende bracht ook de mensenrechtensituatie en de
democratie in de ex-Sovjetstaat ter sprake. Nazarbajev relativeer-
teiten geven geen krimp. Doe
vanov was tenslotte al gewaar
schuwd. De eerste keer dat hij
voor lezingen naar Europa wil
de, werd hij aan de vooravond
van zijn vertrek op brute wijze
in elkaar geslagen. Zijn koppig
heid zal hem nu vermoedelijk
een aantal jaren gevangenis
straf opleveren.
de de problemen 'in onze jonge, niet perfecte democratie'. Volgens
hem is Kazachstan de enige ex-Sovjetstaat die de corruptie krach
tig aanpakt. Nederland en Kazachstan tekenden gisteren samen
werkingsovereenkomsten op het gebied van luchtvaart en douane.
Ook is een overeenkomst ondertekend die Nederlandse bedrijven
beschermt die in Kazachstan investeren, foto Robin Utrecht/ANP
Tegenstanders van het regime in
Astana, de door Nazarbajev uit
de grond gestampte hoofdstad,
moeten rekenen op 'geweldda
digheden, strafrechtelijke ver
volgingen en andere manieren
van onderdrukking', aldus de
mensenrechtenorganisatie Hu-
man Right Watch (HRW) in het
meest recente rapport.
De lijst met slachtoffers lijkt ie
der jaar langer te worden. Twee
oppositieleiders verdwenen de
ze maand voor respectievelijk
zes en zeven jaar in de gevange
nis wegens 'corruptie'. Dat is
een favoriete aanklacht van de
Kazachstaanse autoriteiten.
Nazarbajev verkoopt de vervol
ging van politieke tegenstan
ders liefst als een strijd tegen
corruptie. „We zullen deze oor
log voortzetten, zelfs als mensen
deze proberen af te schilderen
als een oorlog tegen dissiden
ten", verklaarde de president
onlangs tegen de Washington
Post.
Nazarbajev is altijd al een goede
prater geweest. In het begin van
Volgens de jongste opiniepei
lingen moet een meerder
heid van de Britten niets hebben
van de brandweerstaking, maar
in het Noord-Londense West-
Hampstead lijkt het omgekeer
de het geval. Bij de brandweer
kazerne aan West End Lane toe
teren opvallend veel passerende
automobilisten bemoedigend,
duim omhoog, in de richting van
een half open keet op het trot
toir. Daar houden zes stakende
'firefighters' de 'picket-line' in
stand.
I
