Rebellenclub is de scherpe kantjes kwijt
21
PZC
Onverstoorbaar is de Socialistische
Partij bezig aan een grootse opmars.
In Oss, waar de wortels van Nederlands
meest linkse partij liggen, vormen de so
cialisten met 15 van de 35 zetels een
machtsfactor van belang. Wat is de magie
van de rebellenclub van Jan Marijnissen?
Als we bij de landelijke verkiezingen zeven
tien zetels halen is het prachtig. Maar
dertig? Alsj eblief t nietAli Maas van de Roer-
mondse SP-afdeling in oprichting ziet de pei
lingen voor haar partij met enige huiver aan.
De Socialistische Partij lijkt af te stevenen op
een ongekende groei van negen naar meer dan
twintig zetels. „Wij zijn er klaar voor, maar ik
denk dat het volk het niet aankan. Er heerst
nog te veel een graaicultuur."
Maas is een van de vijftig afgevaardigden op
een Limburgse conferentie van de SP in Heer
len. Zij bereiden het partijcongres van van
daag voor, waar de aftrap van de campagne
voor de Tweede-Kamerverkiezingen wordt
gegeven. In gemeenschapshuis het Leiehoes
heerst deze zondag een bijna euforische stem
ming. Of het partijbestuur alvast geld wil be
loven voor het overwinningsfeest op de avond
van de verkiezingen, wil een pronte Limburg
se weten.
„We houden sowieso een groot feest in disco de
Melkweg in Amsterdam. Maar als jullie liever
zelf iets willen organiseren en wij vinden de
plannen leuk genoeg, dan willen we daar best
aan bijdragen", zegt penningmeester van de
partij Marga van Broekhoven. „Jullie mogen
voor zo'n feest wel wat meer uit de kast trek
ken dan een bak borrelnoten, hoor."
De SP is hot. Kamerlid Jan de Wit spreekt in
Heerlen zelfs schertsend van eenverschrikke-
lijke vooruitgang'. Voor het eerst sinds de op
richting in 1972 is regeringsdeelname een
serieuze optie. De partij komt in 1994 onder
leiding van oprichter J an Marijnissen met
twee zetels in de Tweede Kamer. Marijnissen is
op dat moment de minst bekende lijsttrekker
maar twee jaar later geldt hij al als de op een
na beste politicus, na VVD'er Frits Bolkestein.
Het zetelaantal groeit bij de verkiezingen in
1998 naar vijfDe verdubbeling lijkt regel te
worden als de partij in mei van dit jaar negen
kamerleden krijgt en nu in de peilingen af
koerst op zo'n twintig zetels.
Voor de oude garde binnen de partij is het nog
even wennen. Met angst en beven zien ze een
grote groep in de LPF teleurgestelde kiezers
op zich afkomen. De oudgedienden in Heerlen
vrezen dat de nieuwkomers in sneltreinvaart
het authentieke karakter van hun partij afbre
ken. Zoals afgevaardigde Maas zegt: „Wij
hebben geen haast. Ik zie veel liever dat we
ring voor ring bouwen aan het fundament van
de partij." Een andere afgevaardigde vraagt
ongerust: „Krijgen wij straks al die ontevre
den mensen die de SP willen gebruiken om
Balkenende onder zijn ballen te trappen?
Daar hebben we niets aan."
Met die angst weet Tiny Kox, partijsecretaris
en met Marijnissen de spil van de SPwel raad.
„Dé LPF-stemmer bestaat niet. Je kan hoog
uit één keer LPF gestemd hebben en daar had
je misschien een goede reden voor. Mensen die
boos zijn op de bestaande samenleving en wil
len dat het beter gaat zijn bij ons van harte
welkom. Maar we willen ze niet allemaal. De
LPF'ers die de grenzen dicht willen gooien, die
hoeven we niet."
Mensen die genoeg hebben van Paars ont
vangt de SP met open armen. Of ze nou bij de
vorige verkiezingen LPF gestemd hebben om
de oude politiek wakker te schudden of niet.
Daarnaast stappen veel teleurgestelde PvdA-
kiezers over naar de SP. Zij kunnen de onstuit
bare opmars echter niet volledig verklaren. Er
is meer aan de hand.
Aantrekkingskracht
Hoe kan het dat een zo linkse partij als SP op
eens zo'n enorme aantrekkingskracht op de
kiezer heeft? Voor SP-deskundige Gerrit
Voerman komt dit niet onverwacht. „De partij
is steeds gegroeid. Toen het sociale gezicht van
de PvdA in de jaren negentig door de WAO-
crisis schade opliep, profiteerde de SP. Ze
komt op voor de zwakkeren in de samenle
ving."
De partij heeft nu wel het tij mee, erkent Voer
man. „In tijden dat de economie hapert, ko
men de links-rechts-tegenstellingen terug.
Het zijn heus niet alleen laagbetaalden die
zich tot de SP wenden. Ook steeds meer men
sen met hogere inkomens voelen zich solidair
met de minderbedeelden en kiezen voor SP."
Zo extreem is de SP niet meer. „De scherpe
kantjes zijn er wel af", aldus Voerman, direc
teur van het Documentatiecentrum Neder
landse Politieke Partijen. „De partij is afge
die in de camera zegt dat 'Marijnissen niet het
charisma van Fortuyn heeft', wordt met hoon
gelach ontvangen. De SP-ers, velen getooid
met de tomatenspeldjes van hun partijbelo
nen hun voorman-op-het-doek met spontaan
applaus als hij uitlegt wat hij gaat doen als hij
minister-president wordt.
Volgens sommige onderzoekers ligt het zelfs
alleen aan Marijnissen dat de SP zo populair
is. Zoals opinieonderzoeker Maurice de Hond
het ziet: „Er zijn drie verklaringen voor de po
pulariteit van de SP: Marijnissen, Marijnissen
en Marijnissen." Ook voor de campagne
strateeg van Leefbaar Nederland, Kay van de
Linde, is Marijnissen de sleutel tot het succes
van de SP. „Het is geen ideologische keuze van
mensen om massaal over te stappen naar de
SP. Het gaat vooral om de persoon Jan Marij
nissen."
„Hij heeft de rol van outsider", legt Van de
Linde uit. „Hij durft tegen heilige huisjes te
schoppen en zegt waar het op staat. Hij is een
antipoliticus, net als Fortuyn was. En boven
dien: iedereen wil bij de winnaar horen."
Andere partijen moeten de SP vooral op de in
houd aanpakken. „Ze moeten zeggen: Marij
nissen is een wolf in schaapskleren. Kijk wat
hij wil, zo iemand wil je niet in de regering
hebben." Van de Linde, die in de Verenigde
Staten verschillende politieke campagnes
deed, gaat ervan uit dat de SP nog fors zal da
len in de peilingen. PvdA en GroenLinks heb
ben nieuwe lijsttrekkers. „En hoe werkt dat?
Journalisten duiken bovenop de nieuwelin
gen."
Stampen
In het partijbureau in Rotterdam golft het op
timisme bijna tastbaar door de gangen. De
medewerkers en vrijwilligers beginnen voor
zichtig te geloven in een revolutionaire verkie
zingszege. Iedereen die penningmeester Mar
ga van Broekhoven tegenkomt, informeert
lachend: „En, hoeveel nieuwe leden vandaag?
Want het loopt storm. Bij de ledenadmini
stratie zijn extra vrijwilligers ingezet om de
enorme toeloop te verwerken. Elke dag mel
den zich vijftig tot honderd nieuwe leden. Tel
de de partij aan het begin van dit jaar nog
27.000 SP'ers, nu staat de teller al op 34.800.
Het is topdrukte op het bureau. De grote voor
deur, met raampjes in de vorm van tomaten,
zwaait voortdurend open. Leden wandelen
even binnen om mee te genieten van het opti
misme. Oud-kamerlid Remi Poppe komt in de
koffiekamer vertellen dat hij net is geïnter
viewd door TV Rijnmond. „Joh, die hadden
nog allemaal oude beelden van de havensta
kingen uit de jaren zeventig. Jan Marijnissen
met langhaar!"
Op de ledenadministratie rinkelen de tele
foons en in vergaderzaaltjes schuiven vrijwil
ligers congresstukken in enveloppen. In de
kelder staat de drukpers te stampen om de lijs
ten met de nieuwe kandidaat-kamerleden op
tijd klaar te hebben. „Wij zijn de enige partij
met een eigen drukkerij", zegt een medewer
ker trots. „Dat maakt ons onafhankelijk. Als
we morgen aan de poort van een fabriek actie
folders willen uitdelen, dan zijn die in een
mum van tijd gedrukt."
Actie in de wijk blijft bovenaan het lijstje
staan van de SP. Elke grote afdeling houdt een
eigen juridisch spreekuur waar mensen met
hun problemen terecht kunnen. Ook heeft de
partij twee medische centra, in Oss en in Zoe-
termeer. Mensen kunnen er terecht als ze ziek
worden van hun werk. De huisartsen die er
werken zijn SP'ers.
De partij houdt nauwkeurig bij welke acties
individuele afdelingen organiseren. Een goe
de inval kan wellicht leiden tot een landelijke
campagne. En tot kamervragen. De diehards
van de partij staan erop dat de SP een actie
partij blijft. Daar hameren ook de afgevaar
digden in Heerlen op„Geen fractie zonder ac
tie", onderstreept Sjef Kleine van de afdeling
Valkenburg.
Ook volgens partijsecretaris Kox moeten
SP'ers op de barricaden blijven. „Een op de
drie leden is actief. Dat moeten we zo houden.
Daarom moeten jullie ook alle nieuwe leden
die zich aanmelden bezoeken. Die mensen wil
len in actie komen en die kansen moet je niet
laten liggen."
Juist nu het zo goed gaat met de partijmoeten
de leden van Kox 'hun schoenzolen verslijten
en him stembanden stukpraten' om de kiezer
uit te leggen waar de SP voor staat. „Als het er
ooit de tijd voor was, is het nu. Mensen komen
van alle kanten aanwaaien. We staan aan de
vooravond van een historische
verkiezingsoverwinning. Als je op 22 januari
ziet dat de SP vet gewonnen heeft, en je hebt
daar als lid niets aan bijgedragen, dan ben je
toch een loser."
Frouke Houtman
en Jaco van Lambalgen
Voor de populariteit van de SP zijn drie verklaringen: Marijnissen, Marijnissen en Marijnissen. Phil Nijhuis
stapt van het maoïsme en het leninisme. Ze is
nog steeds een protestpartijmaar de leus is te
genwoordig 'stem voor' in plaats van 'stem te
gen.' Tegenstemmen is leuk zolang ,je in de
oppositie zit. Omdat de partij lokaal steeds
populairder wordt, zit ze steeds vaker in het
gemeentebestuur. Dan moetje compromissen
kunnen sluiten."
De opkomst van de SP is in de regio's begon
nen, schetst Voerman. „Kijk bijvoorbeeld
naar de oude wijken in Groningen. Als mensen
daar moeite hebben met het invullen van hun
belastingformulier, kunnen ze bij de SP aan
kloppen voor hulp." Het is de basis van de SP.
Partijsecretaris Kox typeert de SP als 'een ge
wone-mensenpartij'. Andere partijen zijn er
jaloers op. SP-afdelingen weten als geen an
der wat er in hun gemeente leeft en voeren
waar nodig actie.
Maar dé succesfactor bij deze verkiezingen is
Jan Marijnissen, constateert Voerman. „Ik wil
geen halleluja verhaal ophangen, maar de stijl
van Marijnissen draagt zeker bij aan het suc
ces. Hij is retorisch zeer begaafd. "Wat volgens
hem ook meespeelt is dat Marijnissen zich
minder tegen Pim Fortuyn heeft afgezet dan
Paul Rosenmöller van GroenLinks. Rosen-
möller haalde in de vorige verkiezingscam
pagne hard uit naar Fortuyn. Marijnissen kon
die rechtstreekse confrontatie met Fortuyn
niet aangaan omdat hij niet aan de grote ver
kiezingsdebatten mocht meedoen.
Hoongelach
Marijnissen is mateloos populair, ook bij de
oudgedienden in de partij. Als op de bijeen
komst in Heerlen een promotievideo met de
grote leider wordt vertoond, veert de zaal op.
De opmerking van presentator Ton van Royen
zaterdag 23 november 2002
