Altijd dynamiek in de Delta
Mannelijke steurgarnaal verandert in een vrouwtje
23
23
25
25
Zeeuwse natuur
door de tijden heen
weerwoord
Project
streekeigen
erven
Blik op de
Campveerse
toren
Strijd tegen
ongedierte op
de boerderij
Die domenie
van 'tdurp
bijzonder blauw
Als de wind komt
voorde regen,
kunnen de zeilen
er wel tegen;
maar als de regen
komt voor de wind,
maak dan dat ge
de zeilen bindt.
Nieuwe weerwoorden zijn welkom
bij de redactie PZC.
postbus 18. 4380AA, Vlissingen,
fax OU8-470102.
e-mail redactie@pzc.nl.
Buitengebied, is een wekelijkse
bijlage over natuur en
landschap, land- en tuinbouw,
streektaal en streekcultuur,
visserij, recreatie en vrije tijd.
Vragen, opmerkingen en
suggesties zijn welkom bij de
redactie van de PZC, postbus
18, 4380 AA, Vlissingen,
fax 0118-470102,
e-mail redactie@pzc.nl
dinsdag 19 november 2002
Is Zeeland stilstand of be
weging? Daarop geeft de
tentoonstelling Dynamiek in
de Delta in het Zeeuws Bio
logisch Museum bij Oostka-
pelle antwoord. Met de vijf
tigjarige herdenking van de
Februariramp 1953 op
komst, worden de verande
ringen die zich in een halve
eeuw in de provincie vol
trokken, in beeld gebracht.
Daarbij ligt het accent op de
natuur; misschien wel het
beste thema om duidelijk te
maken dat er in het Zeeuwse
nimmer sprake is van stil
staan, maar altijd van bewe
gen. Dat heeft alles te maken
met de aanwezigheid van het
water en de bijbehorende ge
tijbeweging, die zowel op
planten, dieren en land
schap, als op de mensen in de
Delta van invloed is.
en ze ervaren het ook anders."
Het thema 'veranderingen'
loopt als een 'blauwe draad'
door de tentoonstelling. Golven
geven het onderwerp of een
vraag aan. In het eerste deel van
de expositie gaat het om veran
deringen in het algemeen, in de
samenleving. Een 'rad van
avontuur' maakt duidelijk hoe
Het is een royale tentoonstel
ling, Dynamiek in de Delta.
Twee zalen en de educatieve
ruimte van het Zeeuws Biolo
gisch Museum (ZBM) zijn er
voor vrijgemaakt. Als binnen
komer is de poortruimte inge
richt als nostalgische huiska
mer, waarbij de bezoeker gelijk
de vraag 'staat in Zeeland de tijd
stil?' voorgeschoteld krijgt. Hij
kan vervolgens zelf aan de hand
van de expositie bepalen wat
het antwoord is. Voor educatief
medewerker Brechtje ten Have
is het duidelijk. „Dynamiek is
iets van alle tijden. Stilstaan of
bewegen is in Zeeland geen con
trast. Veranderingen zijn er al
tijd geweest."
Ze vindt het een heel interessan
te vraagstelling. „Er zijn men
sen die bewust de clichébeelden
in stand houden van een Zee
land waar weinig gebeurt. Ik
denk omdat het heel attractief is
en een beetje herkenbaar." Ten
Have - zelf geen Zeeuwse - heeft
het idee dat 'echte' Zeeuwen
heel anders tegen natuur en
landschap aankijken dan im
port-inwoners. „Ik kom hier
binnen en denk: hè, hè, niet
meer die Randstad en alle druk
te erom heen. Je ervaart de na
tuur meer aan den lijve. Zeeu
wen staan daar minder bij stil
In een nostalgische huiskamer krijgt de bezoeker van de expositie
de vraag 'staat in Zeeland de tijd stil?' voorgeschoteld.
De tentoonstelling in het Zeeuws Biologisch Museum bij Oostkapelle toont de veranderingen die zich in een halve eeuw in de provincie voltrokken. foto's Lex de Meester
in de loop van de eeuwen kinde
ren, hun omgeving en hun speel -
mogelijkheden zijn gewijzigd.
Als blikvanger is een draaimo
len opgesteld, waarin enkele
clichébeelden te zien zijn: ring-
rijden, een boerin op de dijk, vo
gels aan het water en boten op
het Veerse Meer. Aandacht is er
voor de inundaties in de Tweede
Wereldoorlog - in het bijzonder
voor het onder water gezette
Walcheren - en voor de Februa
riramp 1953. Met als decor een
verwoest landschap wordt aan
gegeven wat voor een ontwrich
ting het water in de samenleving
teweeg kan brengen.
In het tweede deel van de ten
toonstelling wordt aandacht
besteed aan de ontwikkeling
van natuur en landschap in de
laatste vijftig jaar. De uitvoe
ring van het Deltaplan, de vele
verkavelingen en de industriali
satie (Sloegebied) zijn daar in
was voor de afsluiting van de
Deltawateren en nu", vertelt
Brechtje ten Have. „Deeco-
schok die is veroorzaakt, is goed
te zien. Bepaalde planten en
dieren zijn verdwenen of heb
ben het ei-g moeilijk gekregen.
Sommige vogelsoorten hebben
erg te lijden onder de verande
ringen en de afnamé van de
schorren." Ze noemt als voor
beelden de scholekster en de
broedvogels van de kale grond.
Het Nederlands Instituut voor
Oecologisch Onderzoek in Yers-
eke leverde informatie over de
ontwikkeling in het zoute Gre-
velingenmeer over de afgelopen
tien jaar
Met als uitgangspunt het boekje
Het grote blauw van de provin
cie Zeeland, is op panelen de in
vloed te zien die de Deltawerken
hebben op het leven in de ver
schillende Zeeuwse wateren.
Vitrines met vogels en zeedieren
sterke mate bepalend voor. De
kaart van Walcheren voor 1945
vertoont een lappendeken aan
percelen, die na een her- en ruil
verkaveling gladgestreken is.
Hetzelfde geldt voor Schou-
wen-Duiveland, waar de Fe
bruariramp is gevolgd door een
opschaling van de indeling van
het platteland.
„We hebben een vergelijking
proberen te maken van hoe het
illustreren hoe deze hebben ge
reageerd op de veranderingen in
hun omgeving. De otter staat
symbool voor herstel van zoge
naamde 'ecologische verbindin
gen' in de provincie. Een aan
eengesloten stelsel van nieuwe
en oude natuur moet ervoor zor
gen dat dit bijna uitgeroeide
dier op termijn weer terugkeert.
De dynamiek gaat door. Nog tij
dens de looptijd van de tentoon-
De otter: symbool voor herstel van 'ecologische verbindingen' in de
provincie.
stelling wordt de Westerschel-
detunnel in gebruik genomen.
Drie grote foto's van een bepaal
de plaats die moet worden 'aan
gepast' ten behoeve van deze
tunnel, geven aan dat verande
ring niet altijd vooruitgang be
tekent. Dat is ook van toepas
sing op de gevolgen die aanleg
van een Westerschelde Contai
ner Terminal voor natuur en
landschap heeft. Bewust heeft
Brechtje ten Have, die bij de in
richting samenwerkte met
vormgever Ramon de Nennie,
de expositie weer met een vraag
afgesloten: wat is de toekomst
van de Zeeuwse natuur?
Voor jonge kinderen is de ten
toonstelling iets te hoog gegre
pen. Als aanvulling zijn in de
educatieve ruimte enkele acti
viteiten opgezet. Mijn droom
huis staat in... is bedoeld voor
kinderen van drie tot en met ze
ven jaar en kinderen vanaf tien
jaar kunnen onder het motto
Geef de boer een stoel zelf een
landschap invullen. Met een
toeristische kaart van Zeeland
als speelbord kan iedereen het
Droge voetenspel beoefenen. In
de omgeving van het museum en
kasteel Westhove is de rondlei
ding Lees het landschap uitge
zet.
Rinus Antonisse
Tentoonstelling Dynamiek in de
Delta. Zeeuwse natuur door de
tijden heen: tot en met 23 maart
2003 in het Zeeuws Biologisch
Museum tussen Oostkapelle en
Domburg. Open: in november
en december van dinsdag tot en
met zondag, in januari, februari
en maart van woensdag tot en
met zondag, 12.00-17.00 uur. In
schoolvakanties ook op maan
dag en dinsdag geopend.
Voor veel mensen is een gar
naal een garnaal en is er
geen verschil tussen de ene soort
en de andere. Velen kennen de
garnaal ook alleen als een roze
delicatesse in de vorm van een
garnalencocktail. In werkelijk
heid zijn er tientallen soorten te
vinden rond de Zeeuwse kust,
waarvan er zeker tien vrij alge
meen zijn. Bovendien zijn gar
nalen in het algemeen buitenge
woon interessant en mooi van
kleur.
Neem nu bijvoorbeeld de Hip-
polyte varians of, in gewoon Ne
derlands, de veranderlijke
steurgarnaal. Deze kleine gar-
nalensoort heeft het vermogen
om zijn kleur aan te passen aan
de ondergrond waar hij op zit.
Zo is het diertje lichtgeel als hij
op spons zit en transparant met
rode adertjes wanneer hij in
rood vederwier zit. Deze soort
wordt toch vrij vaak over het
hoofd gezien, wellicht mede
door zijn goede camouflage,
maar ook door zijn geringe af
meting (tot maximaal drie cen
timeter). Uit proeven is geble
ken dat deze dieren in korte tijd
(tien tot vijftien minuten) volle
dig van kleur kunnen verande
ren. De veranderlijke steurgar
naal behoort overigens niet tot
de familie van de steurgarnalen
(Palaemonidea), maar tot de fa
milie Hyppolytidae. Zo zie je
maar weer dat de Nederlandse
naamgeving niet altijd weten
schappelijk juist hoeft te zijn.
Een heel andere garnaal is de
Palaemon adspersus of de
roodsprietgarnaal. Dit dier
wordt wel zeven centimeter
lang en is daarmee ook interes
sant voor de visserij. De soort
komt vaak massaal voor en
wordt ook vaak gevangen als
bijvangst tijdens de palingvis
serij in de Grevelingen. Deze
garnaal behoort tot de familie
van de steurgarnalen ofwel de
Noorse garnalen (Palaemo
nidea), waarvan in Nederland
diverse soorten voorkomen. Van
de steurgarnalen is bekend dat
de dieren in het eerste levens
jaar allemaal mannetjes zijn en
later veranderen in vrouwtjes.
De Nederlandse naam geeft aan
dat het dier te herkennen zou
zijn aan de rode antennes. Het
dier heeft ook daadwerkelijk
rode antennes, maar dat hebben
vrijwel alle steurgarnalen. Om
garnalen te determineren moet
je vooral niet op de kleur letten,
maar wel op de vorm van het li
chaam. de tandjes op het ros
trum (de snuit) en de vorm van
de pootjes en schaartjes.
De PZC heeft een stuk Oosterscheldenatuur geadopteerd. Het
gaat om de Rumoirtschorren en de Slikken in de Krabben-
kreek, achterin de Oosterschelde. Ook het schorretje voor de
Oesterput, langs de noordkust van Noord-Beveland behoort
bij het geadopteerde gebied. De krant betaalt mee aan het be
houd van dit bijzondere stukje Zeeland, door een sponsorbij
drage aan Het Zeeuwse Landschap. In 'Bijzonder blauw'
wordt het wel en wee van het reservaat belicht en bovendien
komen er regelmatig vertegenwoordigers van de unieke flora
en fauna ter sprake.
Veel soorten binnen de groep
van de steurgarnalen zijn bij
zonder fraai om te zien. De li
chamen zijn vaak volledig
transparant met schitterende
lijnpatronen erop. Om de poot
jes zitten rode en/of gele band
jes. De roodsprietgarnaal heeft
overigens alleen gele bandjes
om de pootjes en geen lijnpatro
nen maar allemaal kleine rode
stipjes.
Een zeer onopvallende garnaal
is Thoralus cranchii, de waaier
garnaal. De Nederlandse naam
duidt op een minuscuul klein
waaiertje voor de ogen. dat ge
vormd wordt door geveerde ten
takels. Het is een vrij schuw gar
naaltje, dat niet veel groter
wordt dan zo'n twee centimeter.
Het is zeker niet altijd een alge
mene verschijning geweest,
maar de laatste tijd komt hij
veel voor in de Oosterschelde.
Het diertje lijkt een voorkeur te
hebben voor stroming. Het be
langrijkste kenmerk is het zeer
gebochelde lichaam en het om
hoog geheven achterlijf. Ook
heeft hij vaak een duidelijke
witte vlek net achter de kop. Het
lichaam is meestal transparant,
maar er komen kleurvarianten
voor.
Mat en Anne Vestjens
Roodsprietgarnaal
